Lex Frisionum

51쪽

LEA FRISIONUM.

Frisionum fusius exponam, hoc vero sumurum de eadem

notem.

Omnes legis Frisionum partes donariis vel tremissibus utuntur, quorum tres pro solido Francorum argenteo valent, ita ut denarius Frisicus quatuor denariis Franeorum exaequetur. In Frisia media tempore legis Fh sionum donarii dicti in usu communi versati sunt, in Frisia oecidentali autem loco eorum denarii valebant, quorum 2l, et in Frisia orientali, quorum 2 solidum Francorum aequabant; attamen in lege Frisionum uicino vel compositiones, ad has regiones Frisiae pertinentes, in donariis huius oneris non sunt expressae. Denarii dicti plurimis in locis legis Frisionum dicuntur denarii vel remine8, nulla voco addita, qua distinguerentur a donariis Francorum in titulo XV legis Frisionum, quem parti Frisionum secundae, anno S conceptae, adsignem, denarii idem nominati sunt denarii Beterre, i. e. e longo

tempore in Frisia usitati, qui non sunt donarii Frane nici in capitulis nonnullis denique, quae tertia partilegis Frisicaa attribuam, donarii dicuntur denarii Frra, recti, Add. III, di, et cenarii nonae monetae lex his. I, Io add. Ieg. Fris Add. III, 8, vel denori ad no-m moneram, Add. III, 8, vel denarii novi, Add. III, 3 quibus verbis exprimuntur denarii Frisici donuo signati, qui autem eiusdem valoris erant denariis et ribus tituli XV, vel denariis aliorum titulorum legis. In lege Frisionum antiquissima in I Woregeldum'

minis liberi in si solidos mos donarios Frisicos

constitutum est. Ex quo quidem numero eregelda hominis nobilis vel liti ita formata sunt, ut homo nobilis unum o dimidium liberum aequaret, atque eidem erem

geldum lita di solidorum in o solidorum m dodenariorum Frisicorum solvoretur litus autem dimidium liberum aequaret, eique Neregelduim dimidium liberi

52쪽

donarii Frisici Vide titulum I. legis Frisionum. In titulo XV legis Frisionum, quem secundae Partilegis Frisicae (- II attribui, Neregeldum hominis liberi nobis occurrit IIo solidorum m 2, 53 solidorum in 32 denariorum Frisicorum , quod est

duplex eregeldum legis antiquissimae auctum lidis, vo decem denariis Frisicis. Ex ore id liominis Ebori in titulo XV legis Fris. ad Frisiam orientalem pertinentem, Neregelda hominis nobilis duplicando, et hominis liti dimidiando, sunt sermata, ita ut homini nobili solverentur reus solidi . 22 solidi . 66odenarii Frisici , homini lito autem i, Io solidi rabsolidi m I 8 denarii Frisici . Vide titulum XV et

qua ibidem sunt adnotata.

In Addition legis his caerim III Worogoldum logis

antiquissimae est triplicatum, ita ut homini libero solveretur Meregeldum 3, 53 solidorum, IH solidorum( ι8 donariorum Frisicorum ex quo quidem hominum nobilium et litorum meregelda eadem ratione sunt formata, qua in parte legis antiquissima et secunda.Triplicatio dicta eregeldi in Additione legis Frisi eaodiroetis verbis non est enuntiata, neque tamen ullo modo in dubium referri potest, eandem tune iuris hisici fuisse, quod quidem demonstrant mulcta plurimae tituli III Additionis inscripti me tot re in t Plo eon onitar, verbi gratia: Add. III, 1. Pea eae toto butSm comPontatur ut manus, id est tribucre o olidis et rem ge Add. III, 8 3 qui alium id in vice recuraerit, ut Surdus et is sua emeiatur, terso tribus olido et tremiεε mPonat; Add. III. 6o: qui reticula alii eae 88erit, ter quinqit sint bra oli 3 et tremias . - regeldum legis FH-sionum antiquissimum in Additione legis Frisionum dicitur simplex, vide capitulum si tituli III Additionis ibi in Frisia occidentali nobili homo Iosi olidis ulula om-Poεitione Molaetur et inscriptionem uituli Iogis iris.

53쪽

LEX FRISIONUM. xl l

additam et hue est i ta conboufio de honi idiis. Au toros Additionis compositionem antiquissimam nullo modo simplam dicere potuissent, nisi tutae multiplicata iuris Frisici fuisset, ac nonnulla capitula tituli III Additionis,

qui inseriptus est me totum in triplo con Orictilir, e bis in in lo componere eo animo utuntur, ut diearit mulc- tam antiquam haud triplicatam more vetere SSE Solvendam; eonferas Add. IIJ e. 68 3i mmul homini laus intulerit, domuitis eius iuuet quialis item ulneris ta implo componere iudicetur Add. III. O si homo . . .erfr roirentialem

tuto alium vulneraverit , in s mPlo visa vvcilitatem ullieris componiatur Add. III io: ibuem, qui nondum 12 annos utat, milibet ulnus intulerit in mPl est 'Onias. Tres habemus gradus eregeldi Frisici in tribus partibus logis Frisionum: simplex eregeldum iii lege antiquissima; duplex eregeldum in secunda legis parte;

triplex eregeldum in Additione legis.

Quaeramus, quo tempore sint constitutae tres partes legis Frisionum, quae

lam Frisiam mediam pertinet, hunc ob rem eam conceptam esse arbritror, postquam FriSi media, neque vero Frisia orientalis, segno Francorum erat subiecta, id est inter annos 3 et T8s. Similius autem veri videtur, legem antiquissimam ipso anno Tad, quo Frisia media Francis subiecta esto vel annis proximo Sequentibus Eon-

s Legem antiquissimam eam partem legis Frisionum dico, quam neque secundae, De lue tertia iugis parti vindicem i. e. titulam Iriex- elusis verbis quae supras XXX adnotavi, et capitulis i. d. d. I. g. s. 12 et 2 sunt appositae tit. IV exeepta additione ad cap. IM, tit. III(exe. e. 8 et lit. IV exe. e. 2-s , tit. v. VI, II exe. e. 2 ,vIII exc. add. , Ix exe. e. -IT . X XI, X lv exe et a 2 , xin, XXI exe verbis tituli Niromis . XXII

54쪽

ditam esse, regnantoruarolo Martello victor Frisionum, vel eiusdem filio Pippino rege; nequo cognitum habeo argumentum, quo demonstretur legem antiquissimam liuius non esso temporis, imo iudieem omnia omnino quae in ea leguntur, ab illa aetate non ESSE aliena. II. Secunda pars legis si in usum Hsiae occidentalis, mediae et orientalis lata est hane ob rem certum St, eam OS annuua 8b Sse publieatam, quo Frisia orientalis Franeorum regno Subiecta est. Quum vero in hac legis parte eregeldum inveniatur in usum Frisia ortuis talis onStitutum, censeam Narolum Magnum ipso anno T8, subiecta Frisia orientali, eandem promuugaSSo, quo terra occupatae Eregeldum novum statuit quod summam duplicem explebat eregeld in Frisia in dia eo usque usitati Plurima capitula partis secundae legis Frisi ea ad Fhisiam orientalem pertinent, nonnulla addita sunt, quibus ius Frisiae mediae et occidentalis exanimo illius aetatis emendaretur, verbi gratia constitutio de muletis nonnullorum criminum novies solvendis, et de banno regiore solidorum solvendo, vide supra p. XXXIV

III. Additio legis Frisionum ex meo i dicio condita est anno o2, atque idem censeo de nonnullis verbis titulis primo et oeundo legis Frisionum insertis, quae, ut Supra p. XXXI illustravi, ad Additionem legis sint computanda Constitutiones, quas e Frisionum antiquissima et capitula ei, ut putem, anno 28 adiecta, de iure risico condiderant, Additione legis Frisionum multis in locis sunt emendatae, et quidem ea ratione, ut sit ius Frisi- cum antiquum Additione Sapientum systematice quasi re-

ho Loeoa legis quos secundae inadem parti ailseribani, vide p. XXXII.

55쪽

LEX FRISIONUM. XLIadditam et hue est impla ompositio de hon ieidio. Au tores Additionis compositionem antiquissimam nullo modo simplam dicere potuissent, nisi tunc multiplicata iuris Frisiei fuisset, ae nonnulla capitula tituli III Additionis,

qui inscriptus est: mo totum in triti OD ONulit', ve bis in imPl cori Ditere eo niuio utuntur, ut dicant uinlc- tam antiquam liaud triplicatam more vetere esse solvendam; conferas Add. III o. 68 3 animul homini vi nus intulerit, dominu eius ire et quali tute n ulneri in implo omponere iudicetiir Add. III. libet i homo . . .etfruboluntolem

telo alium vulneraverit , in in io uaelia Picti lutem utraneris comPoncitur Add. III TO: ibuer, qui nonduin i 2 anno lubet, euilibet mcntis intulerit in mPlo OmPones t. Tres ubemus gradus eregeldi Frisici in tribus parii-bus legis Frisionum: simplex heregeldum in lege antiquissima; duplex eregeldum in Secunda legis parte;

triplex ne regelduui in Additione legis.

Quaeramus, quo tempore sint constitutae tres partes legis Frisionum, quae rationes dicta anter se disserunt: L Liri r ii iij x xii triri uri sis ad solam Frisiam mediam pertinet lianc ob rem eam conceptam ESS arbritror, postquam FriSi media, nequo vero Frisia orientalis, regno Francorum erat subiecta, id est inter annos 3 et 85. Similius autem veri videtur, legem antiquissima ipso anno et 3d, quo Frisia media

Franciae subiecta aest, Nel annis proxime Sequentibus con-

s Legem antiquissimam eam pariem legis Frisionum dico quam neque ecundae, neque tertiae levis parti vindicem i. e. titulun I ex- usis verbis quae supra p. XXX adnotavi, et capitulis l. d. d. . . s. I 2 et 2 sunt apposita X tit. II excepta additione ad cap. O , tit. IIIcexc. c. 8 et s) lit. IV exe. e. 2-S , tit v, VI, II exe. e. 2 ,vIII exe ara DC exe. e. Id-l ). X XI. XIV exe. c. - , XIX, XX t exe verbis ituli extremis , XXII.

56쪽

geribere, Mon. G. S. L p. s. ' Et inhardus cap. 2s:

eorripere. Sed de his nihil aliud ab eo Delum est, nisgito Pctuca vitula, Persecta, lepibus o didit.

Omnium lumen nationum, quue u eiu dominulti erant, tur quae crota non erant, dederibere clueris cindari

Dest, Mon Germ. S. II. p. d58. Non dubitandum est, qui Frisiories sint liter eos pe-pulos regni sui, quorum leges arolus Magnus fecit omendari. Vorba inllardi iura omnium licitionum regni ,

qticte crofa Ori reant, Ocribere e steria cinduri felimrolus mPerator, ad Frisiones non sunt referenda Frisiones enim tune utebantur legibus scriptis vidimus supra, legem Frisionum antiquissimam ante arolum Magnum constitutam atque ab ipso imperatore capitulis illis auctam fuisse, quibus nomen Seeundae partis legis Frisicae attribuimus. Contra Spectent ad Frisiones verba annalium Lauristia mensium feeit inberctior omne lectra in rectito uolecti . . . , et emeridiare tibicumque neceεε fuit, et emendulum Iesse, cribrae, aeque ac verba Einhardi pati, vitula

5M Ex Annalibus aurishamensibns sumpta sunt, usto de iis deui re bus leguntur in Chron Mosesinc Mon. G. s. I. p. BOS.

57쪽

IO hu/ eorum v Ididit. In parte legis Frisi omini inseripta Additio vietuum , notaritidisque capiti ilis quae ad eandem sunt computarida laabemus vitula illa mea legi Frisionum addita, quibus lex est emendata tibicumque necerae fuit. Do vim qui Additionem legi Frisionum adiecerunt, eorumque modo addendi legimus in lege Frisionum haec veriba:

Tule nartis Add. VIII-XI. Igabomus lis verbis m a , a xl ni vini vim, qui in inscription Additionis logis Frisieae laudata re a mi , t nominantur; diquo logo Frisi onum addunt quaedam legi dicunt quaedam, et iudicia dictant a iudicia ab ipsis dictata, vel omnia ab ipsis legi addita, voce additio inscripta sunt.

Quum autem interpreter verba laudata, coniiciam, u-lemarum et Saxniundum anno O Aquisgrani versatos fuisse in logo Frisionum emendanda, et quidem in numero eorum, quos legislatores vocant Annales aureshamenses in verbis conspectari iniferiator cluee8, comite et reliqtitim roticinum vultim eum lecti oloribuε, et Fecit iacte emendare tet. Tempor Icaroli Magni imperator leges vel capitularia constituit consilivi optimatium segni tui anno io2,

58쪽

sunt me iuditi UT MINUS dietaeae Equido in

iudico capitula dicta non esse partem legis Thuringorum, sed parten legis Frisionum, atque ea hanc ob causam extremis verbis legis Frisionum subieci. Duos habemus textus legis Thuringorum, alterum in dico manuscripto olim Corbeiensi nunc vero aderbornensi, alterum in collectione legum Ueroldiana editionem enim Heroldianam, ut ego Sentio, Secutus est in lege

Thuringorum edenda Lindelabrog Uodex legum antiquarum, Franeofurti I 663 , quod integrum reliquit Iohannos Morhelmi Lege Angliorum et erinorum, hoc est Thuringorum, Berotini 185 I. p. l. Di odie man scripto orbeiensi saeculi deeimi, de quo verba fodit Morkel in Lege Saxonum, Berotini 1853. p. 3 et 2I, desunt iudicia ule mari leguntur in editione Ueroldiana, et quidem in fine primae partis legis Thuringorum, quae facit in codice manuscripto orbeiensi secundam

logis partem. Incognitum habemus codicem manuscriptum, quo usu est Herold in lege Thuringorum edenda, censeam eundem fuisse, quo usus est in ego Frisionum, ex quo solo textus legis Frisionum nobis est reservatus. Hoc in codice manuscripto iudicia ulemari, ut videtur, non in legem Frisionum erant adscripta, sed in legem Thuringorum; eadem autem ad legem Frisionum pertinere, demonstrant quae iis Continentur. Mirum certe videtur cuilibet legenti, ut ulemari

quidam et legi Frisionum et Iegi Thuringorum capitula nonnulla addiderit 'si tamen parvi pendam maximi autem est momentiu quod ius in iudiciis utemari, quae in textumeroldiano legis Thuringorum Ieguntur, non es

59쪽

ius legis Thuringorii ni sint legis Frisionuitu Noe primus inter omnos vidit vir amicissimus Wilda trahoelit dor Germaiien. 8 2. p. Iob. 368. I 6, neque est quihi contradixerit seq. Circumspiciamus rena in utrariaquΘpartem: I Ius quod inest in iudieiis Wittomari eoiigruit eum iuro legis Frisionum et Capitula I en 2 Iud 'Vulonuiri iddita sunt ad tit.

XXII, 5 et si legis Fris. Capitulum Dud. ut emari additum est ad iit. XXII, 3 et si legis Fris Capitul 1 - Iu ulem addita sunt ad tit. XXII 8 o 86 legis Fris. Capitulum sud 'Vulem non legitur in lege risionum antiquisSima, idem vero iisdem fere verbis legi Frisionum ex iure risia media adiecit Vulomarus in Additione leg. Fris III, I 8. Ita autona diffor Additio logis Frisionum a Iudieiis

Avulemari, ut in illa mulcta sit se tor sumpta , in iis autem SimpleX. Capitulum 8 Iud Nulemari conferendum os eum

log Fris. Ad L III, 35. Capitula 2 ut Io Iudiciorum ulemari desunt lego Frisionum et in lege Thuringorum. 2 Ius quod inest dies iudieiis mulomari et ius legis

Thuringorum inter se conciliari non possunt: Ius capitulorum u- Indiciorum Uulomari dissert

Quaeramus quomodo Inforpretanda rei consensi, illa

60쪽

L LEX FRISIONUM.

deinonstrata Iudiciorum uluinari eum lege Frisi bimino disseiasio inter Iudicia uiomari et legon Thuriligi rum. Non usseratio viro doctissimo Wilda qui celasebat, omnem is legem Angliorum et Nerinorum , hoe est Thuringorum' non esse unam sed ex diversis partibus cona- positum ii capituli enim legis Thuringoruna, exceptis iudieiis ut emari, ubique inter se congruunt. Multo minus acer possum cuni Hermania Mussor Dor ex Salion uni de Lex Angliorum et erinorum Alter undri ei mat, ii rgburg 8 o. p. III tet, qui putavit Thuringos, quoi uin est Q Thuring urum, habitasse in oro fluminis Mosae, atque exposuit legem Thuringorum cum lege Frisionum propter vicinitate in utriusque populi consentire. Equidem non dubito, quin opinio haec sit falsii; iam supra in praelatione p. XIV dixi, Thuringos in ore Mosa fluminis non habitasse, atque id ullo in loco copiosius exponam tena pore quo leges Frisionum et Thuringorum Scriptae Sunt, regiones ad ostium fluminis Mosae sitae suerunt Frisicae, atque illis annis quibus ut emarus

iudicia legi risicae addidit , partem secerunt Frisicae oecidentalis, inter fluvios in albi Fli sitis. Errant autem qui putant, iudicia ulemari, in textum Heroldianum legis Thuringorum recepta, ad Frisiam occidentalem referenda SSe supra demonstravi, eadem addita esse ad locos legis Frisionum, iique omnes pertinent ad Frisiam mediam intor li et Laubachi sitam. Quae quum ita sint reprobo opiniones dietas do Iudiciis Rulemari, atque censeo, ea ad Frisiones pertinere et paritem legis Frisionum fecisse.