장음표시 사용
181쪽
Et mox de prima locuplatandi ratione. Osteaquam de Verborum copia, quae veniebatu in mentem , qua potuimus brevitate diximus, reliquum est, ut simili compendio de Rerum Copia perstringamuS. At-cque ut hanc operis partem exor- diamur ab iis, quae superiori eneri sunt quam maxime finitima prima locuplet n- sentemiae ratio videtur, si cruori silmmatim ac peneratim dici poterat, id latius explicetur,atCuc in parteis diducatur inod uidem perinde est ac si quis primi in mercem per transennam, aut peristromata convoluta ostendat, deinde eadem evolvat a-
convolutam , hunc admodum licebit evolvere: Si plurimas possessionum i crinas enumeremus, sique varias perdend rei ias explicaverimus. Quid iud e matria, et patris nomine haereditate ob v e- ra quicquid aliorum Tutium ni orte advenerat: quicqlud ex uxoriScote , quae quidem neutiquam
erat vulgaris , accesserat quicquid ex testatis Icre erat accrevera autem permulaum quide Plancipia ac perat liber litate: quicqbd Iuli calciensis
182쪽
a et D ECOPlARE Ruri castrensis conflaverat 3 pecuniam omnem, vasa, ve-ites, fundos, agros, una cum ipsi ad villis, bc pecoribus Breviter, rem omnem eu mobilem, seu soli. Denique familiam etiam ipsam foed illimis scortorum andioribus, quotidianis commessationibus, silmptuosis obsonationibus , nocturnis p. - γ popinis, cupediis, unguentis alea, i ' u
diebus ita absumpsit, abligurivit, abs Urbuit ut ne teruncium quidem sibi reliquum fecerit. Hic duo illa verba, Rem universam, luxu perdidit: suis partibus explicantur. Adjiciemus d alteium.
CYCLOPAEDIAM ABSOLVIT. In genere dictum est. Id ita poteris explicare , si
singulas disciplinas, omnem doctrinae speciem, sim-gulatim recenseas. Nullum omnino doctrinae genus est in quo non sit exquisite versatus : Nulla disciplina, quam ille non ad unguem perdidicerit,d ita perdidicerit, ut in una qualibet sola laborasse
videatur. Adeo mire Poetarum omnium omnes sa-halas tenet. Adeo Rhetorum flosculis abundat. Ad eo Grammaticorum laboriosos canones excussit. Dialecticorum argutias callet. Physices arcana pervestigavit. Ultra nata .entiae ardua superavit. Theologorum at i i avit. Mathematicas
apodixes perceptas habet. Sic astroru motus, sit numerorum rationes,sesterraium dimensiones,urbium, montium, fluminu fontium situs, nomina, intervalla sic vocum concentus atque discrimina callet: Adeo quicquid est historiarum tum veterum , tum recentium meminit. Quicquid bonorum auctorum, quicquid vel antiquitatis, vel novitatis, id omne tenet. Adde his parem Graecanicae ac Latinae literaturae linguaeque peririam denique quicquid unquam eruditionis ab egregiis auctoribus repertum ac traditum fuit , id universum unus hic absolute per c pium cogiti umque habet, ac meminit.
183쪽
Omnibus naturae fortunaeque dotibus praeditus. Hoc si cui libeat explicare, coin memorabit singula corporis commoda deinde singulas ingenii, atque niani dotes postremo genus , peS patri na, successus,&quicquid a fortuna solet obvenire. Rursum, eruum exemplum erit Hippias omnis citi'. Hoc si qu: velit dilatare, reserat licebit omnia illa, quae in ejus viri descriptione recenset Apuleius in Floridis, non sine varia verborum copia, Extat hujus rationis exempliam aptissimum, apud Lucianum in Harmonide. Etenim cum potuisset
r. e. universam art m tulis ludendi perdidi. , maluit explicata partibus copiam ostentare ad hunc mo
tine, tamen ob Graecanici sermonis i naros vertam ut potero Docuisti me Lam exacte . ut aptare tibiam, :quem ejus lingulam in pirare tenue quid dam ac modulatum , tum commodo , c. cilique contactu submittere diri os in crebra sublatione ac dentis one vocis ad haec ad numerum in redi dc ut modi congrua it ad chorum, praeterca quod cur Cue harmoniae generi proprium est observare irvpix, di vix una impetum, Lydiae, B chicum furorem, DO C.e gravitatem , ac modestiam Jonicae jucun- liciatem facto si in proximo exemplo placialite in singulis disciplim facere , quod hic Luciani: secit
184쪽
In his non abs re crediderim illud admonere, nauta in initio proponi summam rerum , Meandem alia sermon 'Scie repeti, cita redeundum ad genus, quasi lar is ei imer indis jam sis defati atus eciam si nihil erit Prαteritum. Praeterea cavendum , ne partium ordinem confundamus tuis multuaria verborum congerie , sursum ac deorsum miscentes omnia, ne molestam vocum turbam nul-l8 conditam gratia conplomeremus sed vel ordines cito vel apta distributione , vel eleganti descriptione legentis, aut audientis taedium exclud mus. Ad hanc formam pertinet: illud, quoties totum, quod non formis, sed partibus cim stat in eas diducitur,u : Hic totum monitrum est, hoc pacto di- Iatabitur: Si prius hominem in corpus atque animum partiaris, deinde singulas corporis partes, singulas item animi partes attingas et Et animo J corpore monstrum est quacunque vel iiij iij vel corporis
parte Contempleris, monstrum rL. et Caput tremulum oculos caninos, os draconis, vultum furie, ventrem abdomine distentum , manus ad rapinam incurvas pedes intorto , totam denique corpo is
figuram inspice , quid aliud quam monstrum praeseferunt linguam: vocem illam beluinam obterva,
portentum dices, nilim excute, in limiam in
venies, mores ex P iam di δἰ tam scrutare, se ita monis
tirosa comperies, te si tabula persequar, quantu quamus est, nihil nisi monitrum est. Hic si quis velit in singulis velut depingendis immorari , fatis apparet, quantum ubertatis sit accellurum orationi. tem aliud exemplum. Ο D UI T. summo capido ad imum usque Calcaneum ivia commaduit Caput humeri, pectus, venter, I bice totum denique corpus phisia distillaba . Minutius quidem illud , haud tamen indignum quod ad moneatur , ad hanc Ormam referta posse, quoties de specie loqnentes , genus adjungimus, id isere fit amplificandi gratia Quum omnis erudHhi plurimum
185쪽
L sucu Nnus. plurimum aiffert ornamenti, adjumenti mortatibus, tum praecipue philosophia. Item omni quidem aetati foeda est libido, verum senectuti multo 1oedissima. Item: Cum omnibus in rebus plurimum habet momenti prudentia, tum praecipue in bellis. Nimplex enim erat prudentiam in bellis plurimum habere momenti Hujus generis est illud Cicer in Urat pro domo sua apud pontifices cum multa divinitus , Pontifices, a majoribus nostris inventa atque initituta sunt, tum nihil praeclarius, quam quod vos
eos clem&religionibus deorum immortalium , lumm Reipub. praeesse voluerunt. Quanquam quid attinebat unum hoc referres, cum huJus formae ex empla nusquam non sint obvia.
Huic admodum Trais est secunda variandi ratio
quoties non contenti semel exitum rei proponere, ex quo reliqua quae praecesserunt, per se queam intelliga, singulatim ea quoque commemoramus, per quae ad Grin exitum perventum est. Hujus praeceptionis hoc erit exemplum: Cicero Catilinae cona tu oppressit. Id ita locupletabis , Catilinae nefarios conatus per juvenes perditis in C , totius Romanae
civitatas xitium atque internecionem molientes.
M. T. Cic. consul, sua sagacitate statim odoratus est singulari vigilantia pervestigavit summa pru- dentia deprehendit miro in Rempublicam studio prodidit incredibili eloquentia convicit tiavis sim autoritate repressit armis extinxit mauna fe- licitate sustulit. ιλItem aliud Ex ea virgine filium sustulit hac ra- tione dilate licebit ham virginem quid esset sin- gulari forma misere deperibat. Deinde amoris im-ratiens, simplice in puellae animum promissis sollicitavit muneribus corrupit blanditiis deliniit.ossiciis in mutuum amorem pellexit improbitate vicit: de nique Consuetudinem cum ea habuit , ac devirginavit et aliquanto Post tempore uterus virginis capieH tu
186쪽
tumescere, sanu videlicet concepto: Demum exacti novem mensibit parturiit, ac puerum peperit Item, altili exemplum Urbem cepit Ita poterit ampliari: di incipio seciales rem repetitum missi, qui pacis etiam conditiones offerrent Quas cum oppidani non acciperent, copias undique Comparat: in chinarum maximam vim comporta:, admovet exe citum una cum machinis ad urbis incenta Illi contra muris acriter hostem repellunt tandem hic superior in congressu , conscensis moenibus urbeui
Ab hac ursum non ita vehementer abhorret ter ita locupletandi sermonis ratio, luoties rem non nudam exporiimus,sed altius etiam caussas repetimus a tribus initiis sit pi veluti si cui non fatis it dixiste bellum inici. Eiliis Galli cum Neapolitanis, verum etiam addat,quae fuerint simultatis caussisse quis instigator, quae suscipiendi belli occasio. quae vincendi spes, quae utrisque fiducia. Hoc praec plum ut est dilucidius quam iit egeat praeceptione, ita dissicile sit exemplum nisi plurimis verbis proponere. Quare supersedebimus, clectorem ad Sal lustium ac Livius gabinaua.
Nec admodum diae .l. iii 2 quar a locupletan
di ratio. Q Soties non simplici er proponimus negotium, sed enumeramus etiam illa , quae negotium comitantur vel consequuntur Quod genus iit: tum tibi acceptum feremus. Hoc pacto poteris dira. tare rem Exhaustum in barbaros milites aerarium, fractam aboribus juventutem proculcatas segetes, abaeta pecora, incensos passim vicos,ac villas, de se ros agros eversam 'nia, compilatas domos,direpta fana, tot orbos senes, tor Orphanos liber os, tot viduas matronas, tot virgines indigne constupratas, tot adolescentium licen ria depravatos mores , an
187쪽
ci Nuptam Civitatis disciplinam Universiam . in quasn hoc malorum agmen quod ex bello nasci uir, tibi uni feremti, acceptum, siquidem belli fue
ε γειαν, quam evidentiam vertunt, pertinere.
memur, quoties vel amplificandi, vel ornandi, vesdelectandi gratia , rem non simpliciter exponem di, ted ei coloribus ex prellam , in tabula spectandam proponemuς, ut nos depinxisse non narraste, lector spectasse, non legisse videatur Id ita praestare poterimus, si prius ipsi totam rei naturam omnesque circumstantias ac veluti faciem, animo lustremus Deinde ita verbis , ac puris idoneis octingamus , ut quam maxime fiat evidens perspicuaque lectori: Hac virtute praecellunt cum omnes Poetae, tum prae Cipue Homerus , quemadmodum suis indicabimus locis. Constat autem praxcipue descriptione rerum,
temporum, locorum, pel sonarum. Rei descriptione locupletabirrius orationem, cum id quod fit, aut factum est non summatim, alit tenuiter exponemus sed omnibus sucatum Coloribus, ob oculos ponemus, ut auditorem sive lectorem a. nextra sepositum, velut in theatrtim avocet. Hanc ab stingenda rerum imaginem inici πο υ πω rrv vocant. Etiamsi hoc vocabulum Commune est,' Oties aliquid oculis subjicitia . Veluti siquis expugnatam civitatem dicat, uncta, mirum in summa complectitur, quaecunque lis fortuna recipit; lac nim in intiliani verbi. At si perit haec, quae verbo uno inclusa erant, apparebunt cithasar per domos a templa flammae 5 ruentium tecto
188쪽
; 3 DE COPIARE Rudissonus, aliorum fuga incerta, ilii in extremo comple . xu suorum cohaerentes , dc infantium feminarumque ploratus , male usque in illum diem servati fato senes tum illa profanorum sacror rimque direptio euerentium praedas , repetentiumque dii cursus, cante suum quisquis praedonem catenati , c conata retinere infantem suum mater Z sicubi manus lucrum est . pugna interii stores. Licet enim haec omnia complectatur eversio minus est amen totum dicere, quam milia, Hactenus Fabius. Idem huj:ta evidentiae citat exeae plum hoc ex Caelio in Antonium, Namque ipsum offendunt temulento sopoleprofligatum totis praecordiis stertentem , ructuosi,si piritus geminares, praeclarasque contubernales ab omnibus spondis transversas incubare, cheli Quas circumjacere passim , quae tamen exanimare, hostium adventu exci
bus tollebant, blandius alia ad aurem invocabant, vehementius etiam nonnulla seriebant. narum cum omnium vocem tactumque noscitaret, proxi-rnae cujusque collum amplexu petebat nec dormire excitatus , nec vigilare ebrius poterat , sed semisomno sopore inter manus centurionum Concubinarum Que jactabatur. Nihil , inquit Fabius, his nec credibilita sit vehementius exprobrari, nec manifest . otest. Refert idem descriptionem convivri luxuriosi. Videbar inquit, vidre alios in rantes, alios vero exeuntes quosdam ex vino vacillantes, quosdam hesterna potatione oscitantes. Humus erat immunda, lutulenta vino coronis languidulis c spinis cooperta piscium. Sed
hujusmodi exemplorum nusquam non magna copia, praesertim apud Poetas , ut dictum est, ec apud historicos poetis proximos Praecipiae vero narrati ues nunciorum in tragoediis, quoniam vice spectaculi subjiciuntur diam ea referunt, quae repraesenta ri in theatro aut non possunt, aut non convenit, hac virtute insigniter abundant. Veluti cum in Euripi dis Hecuba Tati hybius narrat Hecubae, quomodo
189쪽
cius exponit quomodo sit interfecta Iphigenia Euan Troade Senecae . triacius refert δες diomaClin. quomodo periisset Astianax in ius filius. o ad exemplum indicasse satis est, cum omnes tragadiae scateant hujusmodi narrationibus. Nec refert ad Do institutum , orae sint anil quemadmodum in Electra Sophoclis senex ficto nam a Clutemnetur, quomodo incertamine periisset rei es M. quo lite Tilli mirus est in hoc genere artifex Ve' rum illud arbitror admonendum, hoc genus descri-prionis praecipue quidem constare circumstantiarum e plicatione earum praesertim,quaerem Culi smaxime subjiciunt, ac moratam reddunt narrationem Non mediocri e tamen adjuvari collationi-dus,similius, dissimilibus, imaginibus, metaphoris, allegoriis, i quae piaeterea sunt figurae , quaerem si ustrant Quin epitheta quoque in hunc usum
plurimum valent. Veluti cum dicimus aerios ho- pu os turrigeras urbes, Coeruleum , aut vitreum mare , Curvum aratoiem, sim erciliosum Philoso P dum patulas fagos, atram specum, nud Home-
m rorum eversor, quo genere triri quam non scateti cera Neque solum in descriptione comp ectimur, quae praecesserint, quae adjuncta rei fuerint, quae conlectata: erum etiam ea quo facta non sint, vel fieri potuisse, si hoc aut illud eventilet, vel fieri posse demonstramus: velut si quis dicat: Vide in qu d discri mei adduxisti Rempubi qui temere coii reutri sis tum hoste. Etenim si forte fortuna supelailent ho ites, haec atque haec erant eventura. Aut si quis monarchiam dissuadeat, descriptione ob oculos ponat omnem tyrannidis Tragoediam Jamque auditores admoneat, ut putent sese haec omnia videre , quae mox passuri sunt , si Democratiam mutarint in re num Porro si res agitur seria, tum eatenus adhi-
endae sunt απτυπω , i. e. delineationes, quarenus ad caussam conducunt. Verum cum tota res ad
190쪽
ferme fit tam Ie ξε Π demo i sint omius qua exercendi ostentandi ve ingenii caulla tractanti licebit Ectionibus hujusmodi liberius alci
Ad hanc brinam pertinent des Criptione Hom Et, quoties armat eos suos, aut heroas, quo ies convivium, quoties praelium, quoties fugam,quoties consilium describit. Quid enim iste non exponit oculis , tum aptis circumstati iis , qutata meri nonnunquam mi lautae videntur , tamen nescio quo pacto mirum in modum rem ozuas subjiciunt, ullthetis, tum adhibitis similibus. 'raeterea ciet cliptiones turbinum , tempestatum , aut naufri rum Q ales sunt apud Hom. locis Complut apud Virg. lib. Vneid. i. apud. Ovid. Me amor undecimo pugnae barbarica apud Juvenal. it lpestilentiae, qualis est apud Maron. Georg. bapud Nasa. I. apud Senec. in Oedipo item Thucygidem. Praeterea fas signis in cluadam Quintiliani ci Lli E I E . . prodigiorum, Solis ecl alium ni v , Plum. Uminum, tonitruum, terra quassationum , incendii , rum, inundationun T. quod genus apud Ovid diluvii Deucalionei dei criptio laena seditionum , exercituum, praeliorum,stragis . excidii, direptionum,mOLO- machiae, pugnae navalis 3 qualis est apud Lucan libro tertio epuli, convivior una, nuptiarum, funerum, triumphorum, ludorum pomparum. eneris est apud Plutarch in vita M. Antoni laena vis Sacrorum, Cerem Oniarum, Incantationum, ac
Maleficiorum, qualis est apud Lucan in6. Item apud Horat in Stat subpers na Priapi narrantis, quae vicerit Venationum, cujusmodi extat Adriani cardinalis: tametsi docti negant hoc carmen illius esse. Item Animantium, quod genus est torpedinis, ch stricis descriptio apud Claudian. pud eundem, item apa Lactant. Phoenicis. Psittaci apnd Ovid. in amoribus, lapud Stat serpentium apud Lucan in . Multorum piscium apud Oppian apud Plin.
cum innumerabilium animantium formae, natui , mores, pugnae, Concordiae, tuta praecipue culicis descriptio. Apud Mar. Qui ἀc bovis eoepressito, pl