장음표시 사용
191쪽
a ira repraesentatio. Statuarum i est , . . ii est in
piliolis Plinianis signi nil tabularuna, e cima: inum , qualis cit apud Lucian Hercules Gallicus: ipud 'hilost varia picturarum argumenta cujus nodi sunt d argumenta textorum cu prurarum, ut sinat una operum quorum apud Poetas: histoicos exempla sunt innumera. Ut pud Ovid. lib. 6: eram textura Arachnes qualis e clypeus Achilis ab Hona ero expressito: Eneae a Marone. Ad haec raris, vestis λίας. i. e. per fcta rimarum, ma- hinae, currus, Colossi, Pyramidis , aut si quid est aliud rerum consimilium , quarum descriptio dele- n et Equidem ad hoc genus referendum arbitror, uoties tormae gentis, vitaeque ritus explicantur: vel- at siri iis Scytharum , Anthropophagorum , nil um, d Oglodytarum, aut similium gentium imaginem oculis exponat. Rut si vitae militaris, 'hiloso- hicae, aulicae, rusticanae, privatae regiae, simu lacrum quoddam ectingas. Verum ut ista probe ex rimas, non nodo Confert ars, ingenium , verum etiam oculis spectasse, quae velis estingere, plurimum efert. Sunt, fabulosa rerum descriptiones, quae tamen ad veras alludunt velut artatis aureae, argen- leae, feri eae Qualis est apud Cebetem humanae vitae pictura; apud Lucianum aulae, calumniae eru-
ditionis . alia ue complures apud Homerum Os h Ates, Litarum apud Ovid. amis, livoris: apud eundem dc item apud Maronem, Fama .Quod si quis malit haec ad personae descriptionem pertinere, de qua mox dicam, equidem non magnopere
Persona descriptio. His igitur est proxima personarum de tal
Prosopopoeiam appellant , tametsi noli nihil ab hac dissidet Prosopographia, vel hoc nomine, quod la: ius pateat. Nam iam is quoque, invidiae, somni, de quibus' do dixinans, prosopographias non absuriae dixeris. Proponitur enim ceu persona quaedam'
Cuiusmodi sunt doliis, virtutis, voluptatiS, quas
192쪽
Prodicus Sophista apud Herculem inter sese decet
tantes facit, ut auctor est Xenophon. Item mortis a Vitae quas Ennius in Satyra contendentes induci teste Fabio. Item calumniae , apud Luci an api eundem eruditionis, di statuariae occasionis, apAuson. Fortunae, apud Horat. in Odis,d Cupdinis apud Moschum. Penias, scit uti apud AristopJustiti eapud Chrysiis p. referente Gellio. phiae, apud Boetium Seve. Lamiae, apud PCiItena Musarum , Gratiarum, Furiariam, Bello
Sphingis, Scyllae, Calirybdis, ac similium apud p
Sunt quaedam propiores vero, sed tamen ad ostentationem accommodatiores Cujusmodi est Hippiae descriptio apud Lucianum ejusdem apud Apu-icium in Floridis sed Oratori magis conveniunil notationes. Sic enim appellant, quoties amantis luxuriosi, avari, voracis, temulenti, somni Culosii. g. r i, osten aioris , invidi , sycophan 'at i ii, ii vespersonam depingimur Hujus pia neris extat exemplum in quarto Rhetorices ad Herennium : ubi suis notis depingitus pseudoptutus, divitiarum ostentator , Cum esset pauper. Caeterum com tediis quantumlibet exemplorum sumere licebit. Nihil enim aliud agit coma dia. Extant ilhoc facientes notae , Theophrasti titulo muli Grammatici cujuspiam viil sq, quam Philos phi Depingitur auten Mi circumstantiis, praecipue vero ab his A natione seu patria, si Poeni Graeci, Galli, Scythae , Fberni , His p. i, Scoli, Britanni formam cultum, vocem , linguam, gestum, incestum, ritus, ingenium , a mores expresseris. Fingendus autem Poenus foedifragus, vafer insolens, cultu ambitiosiores, atque item de caeteris. Sunt d singularum civitatum peculiare nota:ut mollis Atheniensis, & ad dicendum, quam faciendum instructior Sever Romani, Parci Floren . tini A sexu depingitur vir severior, mulier loquacior, inconstantior superstitiosior Abarrate, talesessingimus , quales Horatius ostendit in arte poetica. fortuna stuosior inducitur dives humi lari
193쪽
no, tristior rusticus, adulantior aulicus, mitior ur- Ianus, Medicus ad quaestum propensior Poe a noninis avidior, fontibus, nemoribus ac secessibus opum d honorum civilium contemptor, ophista loquacior, quam sapientior. Neque ne ligendi conam: aes affectus, quo fit antimo pater in liberos, maritus in uxorem , civis in pari iam prin-
eps in plebem, plebes in patritios, caeterique uos: iligentissime tradidit in Rhe oricis suis Arist teles Sunt autem peculiares etiam si singulis horum cineren a . Neque enim satis est tenere, quid seni, quid iuveni, quid servo, quid patri familias , quid lenoni conveniat. Alioqui singuli horum semper
tu similes inducerentur. At Comici praecipue va-
pietatem in ejusdem quoque generis personis asse talle videntiar. Quid enim iiiii milius quum De-T: ea ac Micio apud Terent quorum hic cum etiami gravissime filium objurgat blandus est ille , cum
maxime blanditur, amarulentu . Et tamen uterque
bene , atque adeo fratres. Quid diversius quam rem essem perplacidus accivilis , Simo vehe- mens ac suspicio s. Item , quam Pamphilus corda- .us,d Charinus inops animi consiliique iid tam illimile quam haedriacum morbo pugi iis , t Chaerea nihil habens pensi' Multum item interest inter Davum pertinacissimum sperandi auctorem, dc Byrriam nihil praeter desperationem asserentem tui maum inter paralitum Gnathonem,& Phormio em dc ab mroque longe dis dent parasiti Plautini quemadmodum&hujus meretrices a Terentianis platimum discrepant Terentius meretrices propemodum bonas fingit veluti Philotim Bacchidem in Hecyra Plautus senes amantes: festivos Luxoribus veteratorie imponentes 3 quanquam alias Euclionem prodigiose tenacem ac suspiciosum
per: nam tractamus ab alio occupatam
abris qui priores finxerint, an descripserint deco-
tum petendum est: velini si tractes Achillem, acrena,
194쪽
184 D a Codri Minexorabi em, simplicem, insensum regibus,tias sum mendacibus, pedibus volocem in dircas ori ea Nam hujusmodi primus taxi erus Bursu
Ulyssem vafrum, mendacem, lil, intem, On inltolerantem. gamemnonem animo mitiore
imperii cupidum, timentem populum , voluptatis avidiorem , quam belli Hectorem animo i ii ira, mortis N auguriorum negligentem , patriae posthabentem Ajacem actis magis, quam olstrenurim , contumeliae ac repulsae impati ei N. En Insum ima, ut cujusque personam finxit Homerus ita Tragici Poetae inducant oportet. Item, si qui Aristidem, Themistoclem , Phocionem , Alcibiadem, Pisistratum,Julium Caesarem Fabium, aut Camillum, aut Timonem Socratem anatonem api Curum cupiat Tngere, ex hi uortis decorum petendum est Quod ex e citationis genus placinvidetur iis qui Phoenicis , Achillis , Pha Iidis, Bruti, Ν : ac Pauli epistolas , dc orationes nae erunt. Idem spectandum crit seri bendialogos, quibus personis quem tribuat sermonem Caeterum Decoria quod est in fictis personis telu: si Philosophiam producas vultu constanti. aucto ritatis pleno Musas simplices ac blandiorem Gra tias unctas, acrionis solutis Iustitiam rectis atque immotis luminibus, caele hujus generis' id
rerum natura, ad quas M u Uilr Oportebit sume
re . Est quoque decorum in Apologis, quod nemo recte tuebitur, nisi naturas animantium cognitas, latque animadversas habeat ut sciat docilem , acre litiosum elephantum; Delphinum Crocodilo in i lmicum, hominis amantem: quilam in sublimi ni adumponere Scarat, eum stercora, in quibus gien ac gignitur , ex more protruderes, neesvideri te inporibus , quibus incubant Aquilae et Cassitam in segetibus ova poneres Erinacium gaudere discursu, inimicum serpentibus. Atque haec quidem , hisque, reconditiora facile petuntur ex Aristotele, Plinio, liano Tractatur: hoc genus etiam ab oratoribus. Porro duriores sunt apologi , qui rebus inani, ruis, ut alboribus aut saxis, sermonem attribuunt.
195쪽
ed Oratorum magis peculiares sunt illae pro supOziaphiae, quoties suis ceu coloribns certa hominis ersona depingitur, idque eatenus,quatenias ad rem ropositam attinet, quemadmodum apud Sallust. atilina apud Liv. Annibal apud Plin. Trajanus. itarius enim incidunt, sed tamen incidunt illae formarum emctiones. Quod genus sit, si quis mulierem formosam omnibus serme numeris exprimat, aut
contra deformem anum. Quemadmodum The fiten ectinxit Homerus , dc Graecorum multos pro ceres Emoenibus, Helena Priamo, suscitanti indicat, tunc miratus Maro in 6 complures Romanos describit. Ad hanc formam praecipue pertinet schenaid κλογισμοζ, id est, sermocinario, quoties unicuique sernaonem accomodamus aetati, generi, patriae, vitae instituto animo , moribusque Congruentem Nam hujusmodi sermones in historia licet affingere unde tot Thucydidis,Sallustii, Livii oratio ne estinguntur,i epistolae, apophthegmata. Demum c cogitationes veluti hominis sepiam loquentis quanquam hoc Poetis familiarius. Illae proprie προ τ π HG, nomen merentur, quotie personam hominis procul absentis aut jam olim defuncti loquente facimus servato decoro quod genus sit. .Quid si nunc reviviscant prisci illi hujus urbis optimates, viderintque temporum horum mores, nonne in has vocis erumperent i Deinde subjicienda oratio. Quid si nunc adesset proavus ille tuus nonne merito his te verbis objurgaret Quid si redeat in hanc lucem Camillus , non ne jure his verbis ii obiscum a at Et jam mihi videor audire illum sic mecum loquentem. Et fingite Platonem ipsum ad hunc modun vobiscum e postulantem. Verecundiores sunt hujusmodi prosopoeiae, cum ea loquentes fingimus, quae verisimile sit eos esse dicturos,i adestent. Duriores autem, sed tamen etiam in seriis orationibus, non tantum in exerci rationibus adhibendae si quid rerum gravitas postulabit, quoties naturam . aut Rempli bl. aut Provinciam, aut patriam loquentem facimus. Ut in alii fecit cicer. Quae tecum Catilina, e quodammodo tacita
196쪽
DE COPIA RERUM tacita loquitur Rursum: Etenim si patria, quae milvita multo est charior, si cuncta Italiam om i Pelpubi sic loquatur M. Tulli quid agis Et Socrat apud Pla . in Crit leges secum disputantes induci Hujus generis est quo:ies diis piis, aut locis, aualiis mutis rebus, orationem accommodamias. At equae proprie Prosopographia vocantur, metaphori similibus 4 collationibus, fiunt illustrior et generis apud Poeta magna vis est. De De oriptis. Locupletatur oratio loco nim quoque de scri inibus, quas Graeci pet γρας est appellant Ab
freque nrer narrationum sumitur exordium , non
Poetis modo, verum etiam ab historicis Mapud oratores nonnunquam incidiant. Hus et
quoties tota loci facies, veluti specta, pltur ut urbis montis, regionis fluminis, portus, villa hortorum, amphitheatri, foraris, specus, templi, luci. Quae si verae sint, opographias appellari voluntsin fidiae , πο di πας. Prioris formae sunt, Carthaginis, cportus apud Maronem descriptio apud Plinin epistolis, Laurentis villae, Apud Stat Surrentiun Polli , dc Tiburtinum Manlii Posterioris, sede Somni apud Ovid. Dc mussa nae, Ic egiario D. eundem Inserorum , Caci domus apud Tenari apud stat domus apud Luci an Rc glaches apud Apul Ad prius genus referendum tror, Vesuvii montis incendium, Plinio minor cscriptum: Et nae ardentis , apud Claudian, dum quis Nilum, aut antrum Sibyllae, arcus, atque clnus alia descripserit. Quae quo sunt magis nova plus adferunt voluptatis, diutius licebit innici modo omnino non sint aliena. Temporis descriptio. Porro temporis descriptionem χον γε φίαν
pellant. Unde non raro narrationis sumitur init
Nonnunquam delectandi duntaxat stratia adh
197쪽
ur. Veluti quoties poeta diem, noctem, auroram,aut repusculum exprimunt. Quanquam ne hae quidem
innino otiose debent adhiberi quod genus est illa Cirgiliana: Nox erat, O placidum carpebanifesya soporem
Orpora per terras, flvaque faeυ quierante Equora, cum medio o υuntur dera lapsurcum tacet omnis ager pecudes pi taeque olucreιοῦ
tuaeque lacus late liquidas, quaeque aspera dumi Rura tenent, somno posta sub nod e silenti,
Lenibant curas, corda oblita laborum.
Pertinet enim haec descriptio nocturnae quietis, adrna plificandum Didonis dolorem , qui ne tum quidem Conquiescebat, cum omnia caetera quietem a gerent. Nam mox equitur: non infelix animum 'Phoenissa, nec umsuam Solestur in somnos. eris, hyemis, autumni aestatis, vindemiae justitit, Saturnalium del)riptiones, ad hoc genus pertinent, quae saepenumero valent,d ad probationem Mixtae sunt illar, quoties temporum qualitatem exponimu . ut pacis belli, seditionum, actionum: Monarchia'. democratiae Simul cum ostendimur, quae virtutes, aut quae vitia tum maxime valuerint. Haec quidem sigillatim tractare conveniet nonnunquam e Xercendi ingenii gratia. Verum absoluta descriptio ex his omnibus constat. Nam Horatius in ea quam modo citavi satyra primum locum exquiliarum de . scribit: deinde tempus, prae ei e Priapi ac maleficarum personas. Postremo,& sacrificium,i fugam crepitu terrarum mire exprimit.
Superioribus assinis sexta locupletandi ratio, quam Graeci τ εκ απιν, La in partim egre in Onem, alii digressionem, nonnulli, excursum appellant. Ea est, definitore Quintil. alicujus rei, sed ad utilita em cauli, pertinentis, extra ordinem excurrens tractatio. Adhibetur autem vel laudandi gratia:
198쪽
i38 DE COPIARE Rudis qualis est apud M. Tuli pro a Cornet popularilla virtutum Cn. Pompeii commemoratio, in qua ille divinus orator nam Fabii verbis utar veli nomine ipso ducis, cursus dicendi teneretur, abripto quem inchoaverat sermones, divertit , aut vita perandi, aut ornandi, aut delectandi, aut pi parasci sumuntur aut et ex iisdem ferme locis, qui modo retulimus. Ab expositione rerum gestarum: descriptione locorum, regionum,personarum: Itena tractatione fabularum, apologorum arae tele i, Iocis Communibus, quoties amplificandae rei gia. iii gloriam, in luxuriam, libidinem, aVariti. m, tu. Pem amorem, tyrannidem, iram ac reliqua vitidicimus, atque in his causa velut aliquantisper mi illa, diutius immoramur. ut contra, quoties si tralitatem, liberalitatem , continentiam, studia literarum, pi Ctatem, taCiturnitatem, laudibus e fierimur
Hi tantum momenti habent ad se, se dicendum ut clari aliquot auctores , eos Emo tractaverint: sum appe lant. Sunt Z loci communes his non dissimiles , quoties libera talis commodponimus ante oculos, contra servitutis incommoda mutabilitatem fortunar, mortis aequam omnibus necessitatem quantum valeat pecunia in rebus montalium, vitae humana brevitatem, atque id genus a Ila innumera desse ilς.
Porro longius in, licebit excursionibus,ve in initio dictionis qualis illa Herculis Gallici aptii
Lucianum 5 Lamiarum, apud Politianum desci ptio Vel in fine, quo alia fessus recreetur audit rQuemadmodum in Georg. fere facit Virg. In medio, siquando digredi licebit, celerius eo rede Cn. dum, unde digressi, sis, nisi pars causta jam absta digressionis ansam praebebit veluti post narra tam causam , quo ad secuturam argumentationen auditor reddatur alacrior Aut post probationem, si ve omnino post locos inamoeniores,quo taedium sub
tilitatis discutiatur Aut nisi res ipsa loco hujusmodi suapte sponte offerat, qui invi cnt ad diu ius m
199쪽
Septima octapletandi ratio sumitur ab Epithetis.
iomedes Epitne ton facit speciem Antonomasiae,fitque hunc inino lum Epitheton, est praeposita di-nctio proprio nomini, aut ornandi, aut destruenta, aut indiciandi caussa. Ornandi, ut diva Camilla e truendi ut, scelerumque inventor Ulysteς In-licandi, ut Larissaeus Achilles Sumuntur Epimeta animo ut, at Philosophorum sapientissimus. corpore Therlites Graecorum omnium defor- noliti imus A bonis externis neque id sinat liciter, armarum ab omnibus partibus bonorum , quae proiciscuntur a fortuna A genere, at incenas pene
oliuimus. Ab opibus: Crcesu regum opulentissinus A forma Nireus formosissimus A viribus: Mi- atlaleta fortissimus Apatria: lystes Ithacensis:
o actu: monstrorum domitor Hercules Ab evenu di capti Phryges. In summa ab omnibus fortu-ὶ Commodis, aut incommodis. Neque refert anaae Epitheta sint adjectiva nomina, nec ne modo Juocunque pacto proprietas quaedam attribuatur
aen personis tantum , verum etiam rebus ut prae- eps Iuventa , praeceps clamen consultor amor;
dic malorum voluptas 3 morosa ac dissicilis sene a vitiorum expultrix Philosophi, humanae vitae peculum comoedias vitae magistra historia . In Poenalis licebit naturalibus Epithetis uir, ut candida latae, liquidi fontes, frigida nox volubilis amnis, aut eusto In oratione prosa non oportebit adhiberi,aisi emphasin qu uadam habeant, J ad rem proporiam pertineant; ut, Non impeti abis causam tam iniquam ab Aristide justissimo: dc coram Catone severisimo morum censore audes agere Floralia Id γο- issimum fiet in citationibus exemplorum, aut sententiarum Aristarchus eruditissimus, cidem dilia gentissimus Cicero, eloquentiae Princeps Plato,cer-
200쪽
Octava dilatandi ratio sumitur a circumstanti,
quas Graeci ei ocant. Eae partim sunt a. rum, Ut Cau a iocus, C alio instrument una Pus, ni Odus, atque id senus aliae Partim prum, ut nati O, pallia seXUS,aetas, Edi catio, Cli una, habitus corporis, tori una, Conditio animi tanira, studium, anteacta, Commotio , Consili amen. Concucit autem ad multa circiam apius ac tempestivus usus Primum ad a, i ii ictum atque extenuandum , de quo mox pauci S ccturi sumus. Deinde ad evidentiam , de qua pauante diximus Praeterea ad confirmarionem, irhabilitatem. Facit enim ut tota oratio densis accrbris argumentis undique differta sit, J communit Quae tametsi non explices, quasique in aciem edCaS, tamen Pugnani per sese , Caussamque non diocriter adluvant ut quem adnio dum licet alii agentem, tamen agniscere liceat a stricae almusica peritum: Ita ubivis ex hujusmodi circunstantiis commode suo loco admixtis Rhetorem iltelligere possis , quod quoniam per omnem oratiinem fusum est exemplo brevi ostendi non pitest.
Non dilatandi ratio constat amplificatione. Ejicomplures formae referun ur ais bio. Nos eas bri viter attingemus, qCae ad praesens pertineant institinum. Prima amplificandi ratio constat increment
uo:ies gradibus aliquot perventiti non modo a
ummum , sed interim quodammodo supras viritium. Hujus exemplum est apud Tuli in quintin Verrem actione: Facinus est vincere civem Mmanum, scelus verberare, parricidium necare quid dicam in crucem tollere vel bo a is digno at nefaria res appellari nullo modo potest. Ad hoc ge