장음표시 사용
211쪽
L i res CuNDus. Plpropensius, aliud non repus nans. Haec plerun que ducuntur a cilcuiras antiis, quae quidem dia plices sunt, personiae ac rei Personae ferme sunt hujusmodi Genus, natio , patria, sexus, aetasa educatio habitus corporis , ortuna, conditio. nimi natura, studia, affectatio , ante facta, ante di--ia commotio, consilium nomen. Rei sunt haec: caulla , locus, tempus, occasio antecedentia remo
j'ncta consequentia , faculias, instrumentum, Ino
sunt item loci e di inus , atque etiam partibus cautiarum omnibus communes. Nam superiores,
etiamsi tractantur interim alibi tamen ad judiciales controversias, di in his quidem , conjecturales sunt accommodatiores. Ducuntur autem gene
Ialiter argumenta a finitione seu fine, descripti O- crymologia, quaein ionis ceu species quaedam e L Ab his. quae ad naturam definitionis pertinent. genere , specie, proprio , differentibum, partitione, cujus variae sunt forma ab exordio summa increcremento: ab inductione similium dissimilium , a 'ntrariis, repugnantibus, consequentibus a rela .
f. a cauilis an eventis a comparatione, Uae trifariam sumitur a majore a minore a pari a jugatis ci qui sunt alii Nam neque de ordine, neque
. de numero, neque de vocabulis, satis Convenit inter
scriptores Scripserunt autem de his copios Time Aristoteles, ac Boetius 3 satis accurate M. Tsubobscure,d brevissime Q intil. Oportebit autem eum, qui semet exercet ad eloquentiam , singulos excutere locos ac velut ostiatam pulsare, siquid post elici usus ossicit, ut deinceps sponte occur rant. Item ab ea,quae rursum pluribus locis est communis, fietione a catas, propriis. Plurimum autem valet ad probationem , atque adeo ad copiam , exemplorum vis, quae Graeci get, vocant, adhibentur aut ut similiabant dissimi ia, aut contraria. Rursuna, aut ut majora, aut
212쪽
ut minora, aut ut paria. Dissimilitudo cinaequalitas
Constat genere, od tempore, loco , caeterisque ierine circumstantiis , quas supra recensuimus. Hoc
autem genus complectitur fabulam, apologum, proverbium judicia parabolam, seu collationem, a maginem, analogiam praeterea si qua sunt similia. At ue horum quidem pleraque solent adhiberi non solum ad fidem faciendam , verum etiam adornandam rem cillustrandam, ad augendam , ad locupletandam. Ergo quis ex locis dictis magnam vina ni pellectilis colligere volet, quantumlibet co-
prosam orationem poterit eficerem eque tamen erita nanis verborum congeries, varietas excludet fatietatena. Sed quemadmodum sint vel invenienda,
vel adhibendi id non est hujus instituti persequi Verum siquis desiderabit, ex rist. Hermog. Quin ril petat licebit qui diligentillime hisce de rebus
conscripsere. Nos ea, qua pertinent ad copiam, per-1 quemur . sed paucis me librum, non Commentarium scribere videamur. Ergo ad parandam co- Iiam, e cempla prima tenent: sive deliberes,sive ex-la orieris, sive consoleris, sive laudes,sive vituperesi Et, ut summatim dicam , sive fidem facere studeas, sive movere, sive delectare. Horum igitur trivim
quam maximam, maximeque vari ura comparare,dcan promptu habere conveniet, ita varie tractare o- Portebit varietas exemplorum ab ipso genere nonnunquam perpenditur.Sunt enim clanie facta, laniat edicta: publicae gentium consuetudines in exemplis sumuntur, c a discriminibus auctorum, puta ab historicis a Poetis: d ex his a Comicis, Tr gicis Eprgrammaticis, Heroicis, Bucolicis A Philo-1ophicis, quorum variae sunt secitae A Theologis, a sacris voluminibus Adiversitate nationum quod genus sunt, alia Romanorum exempla d instituta, alia Graecorum id inter Graecos, alia Lacedaemoniorum, alia Cretensitim, alia Atheniensium. Item alia infrorum, Hebraeorum Hispanorum, Gallorum, Anglorum, Germanorum. Rursum a temporis varietate. Nam alia sunt prisca, alia mediae antiquitatis,
alia cccati , nonnulla cuta domestica Praeterea
213쪽
L BER IECu Ndus. Gaarinalitate rerum Nam quaedam sunt milita ria, qHae dam civilia: in avdam clamenter facta , qui iam tortitur, quaedam sapienter atque t cm de caeteri :nam id quidem est infinitum. Postremo e conditio ne personarum Alia sunt principum , judicum sarentum, servo um , pauperum, divitum , mulierum, yirginum , puerorum. Haec igitur ad inlim quemque cum plurima variaque sunt adhibenda , non b-um ex omni Graecorum , ac Latinorum scriptorum g uere collecta,uecima etiam ex balbaris annalibus: iacmum avulsi rumoribu s. ovont autem potissimum animos antiqua, it stri , nostratia domestica, id est, suam itaeque gentem, situm qu rque ge
Eduo do tracrandas' ex mpla Porro non variantur modo, verum etiam augentili , di crescunt in tractatione Cujus rationes aliquot indicabimus. Primum austentur commendatione Ea plerunque fumitur vel a rei, vel ab auctoris laude, v c gentis, unde ducitur exen plura Vzliit si quis Laced binonicum facti in , aut dictum ad-ibear, praefari poteri : Eam gentem sapientia , sci militaris ac civilis diici utra caeteris longe an-eceiluisse, Ic exemplis pulcherrimis semper abundasse. Si quis' 'lutarcho citabit exen lum,praesciri licebit eum auctorem unum omnium elle gravis limum , quippe qui summam philosophiae scientiam, cum historicorum eloqilentia conjunxerit , ut in eo non solum historiae fidem , verum etiam auctorita
terra, d judicium anet stimi, doctissimique philoso- sibi spectare pol rear. Item, si quis M. Atilii Reguli
ad hostem redeuntis exemplum velit adducere poterit ad hunc praeloqui modum: Inter tam multa Po- mana virtutis insignia decora, nullum unquam a 'cinus pulcrius extitit, aut etiam laudatius, quam M. Attilii.Hujusmodi commendatiunculas, licebit assingere, vel longiores vel breviores, ut Ciliaque locus
214쪽
ac COPIA RE Rura sint ad id, quod agitur, appositae veluti si in exemplo desiderabitur dides, auctor 1 gravitate , fideque
Commendetur. Si pium videri voles quod sters, sumatur a pietate commendatio atque item de
Secundus modo locupletandi exempla.
Locupletantur item exemit Ia liliaritas aut latius
explicentur cum exaggerationibus , atque amplificationibus. Nam qui brevitati studebit, huic fatis erit exemplum . ceu notum, verbo signi casse. Id quod facit M. Tul pro Mil. Neque enim pollit ille Hala Servilius, aut P. Nalica aut L Opimius, aut me Consule, seliatus non nefarius haberi, si scelerati interfici nefas esset. At ui copiana affectabit,isit quod gestitio sit, locupletius narrabit Ita , ut fecit in eadem oratione Cic. Pudicii iam cum eriperet militi tribunus nulitaris, in exercitu Cai Marii, propinquit eo interfectus est cuivim
hus adolescens periculo e , quam turpiter perpum aluit atque nunc ille sutiamus vir scelare soli tum periculo liberavit. Q tanquam in his quar ad stentationem parata sunt, licebit diutius exemplis locupletandis immorari, praecipue si res sit hujus modi,ut aliqua via luptatis illecebra audit Oxem. Quod genus uerit, si quis per te studeat, ad prudentiam comparandam multum conducere Peregrinationes, multarum rerum inspectionem, in
Solonis laude aliquandiu commoratus in quam civitatem reliquerit,in quam ob caussam, di quae maria transmiserit,et quas barbaras nationei, quo capitis periculo adierit,in quibuscum sit congrestus, di quid mirandum conspexerit,d quantum tempo-zis abfuerit. quanto illustrior simul ac sapientior in patriam redierit, fusius poterit enarrare. Cujusmodi ferme sunt exempla de Pythagorae, atque Apollonii peregrinatione, apud Hieronymum iupraefatione . quam universae scripeturae divinae praepo-runt. Sed bujusmodi rationi commodissimum ex
215쪽
LIrER Ecu NDus azyemplum est apud M. T. statim in principio secundide inventione libri de Zeuside, qui Helenam pict rus, virgines ali uot eximiae formae poposcit, ut ex singulis,quod esset optimum, eligens absolutum so
'ς Vc R em dilatandi, contrahendique ratio lo- ciam habet in s abulosis quoque exemplis. Nam
tutius, contractius exnon poterunt, si res ac deco- rumpatietur. Verum in his quae omnino fide carent, nisi Ocabimur, praetari conveniet, a viris priscis ac sapientissimis ut non sine caussa fuit te conficta, nis Que temere tot an s.culis magno mortalium Con- nsu celebrata: deinde quid sibi voluerint,interpre- bimur: 'eluti siquis persuadere velit non esse se-ciandum ad , a quo natura quis abhorreat, diceti hoc veteres illos, ac sapientes scriptores, perspexisse prudenter, aptissimo figmento significasse proclita Gigantum fabula, quorum temerarii conatus, in te citer cesserint. Aut si quis proponat, hominem; ovarum tam non habere quod habet, Quam id, quod non habet praefatus, adhibebit Tantali fabulam. Si Proponat iri sapientis esse munus , ut ataimi motus ratione iudicioque Coerceat, allegabit,quod est apud Hom. lib. I. Iliad. de Achille, jam manum admo-Iente ipulo, re Pallade a tergo revocante. Item, ii quis proponat veram virtutis laudem non parari, nili quis sit multis jactatus casibus, variisqueexercitatus periculis cum hujusmodi, quam dixi mus, praefatione, lys em adducet Homericum. Quanquam autem non ubique perinde obvia est Hllegoriae ratio, tamen illud extra controversiam ei apud antiquitatis perito in omnibus veterum Poetarum figmentis subes hallegoriam vel historicam, velut in pugna Herculis cum Acheloo bicorni; et Theologicam,ut in Proteos vertente in omnes formas,aut Pallade e Jovis cerebro nata vel phvsi-
cam , ut in fabula Phaethontis vel moralem velut in is, quos Circe poculo, cuirga sua verterat in
216쪽
etos Abruta an ina aliaci nonnunquam nun atque alterut Iallegoriae genus permixtum. In quibus clam haud linas ni negotii est allegoriae sensum deprehendere. Quis enim non in te igit nam de his quae ad mores lattinent, magis hi, et exempla ponere' cari in m a. re delapsi figmentum admonere, ne quis altiuratur, quam pro sorte sua Θ Sic nimiium LMaia Phaethontis monet , ne quis munus administi an ildum suscipia: majus, quam pro viribus. Sic Salmo dneus in tartara datus praeceps , docet nonisse aemulandum, quod longe apra fortunam nostram habeatur. Sic Marsas excoriatus, docet non elle certan ldum cum potentioribus Quid autem aliud sibi vDanaes auro deceptae abusan nisi quod Ic Flacinterpretatur nihil tam esse munitum, quod riexpugnetur pecunia, nihil tam incorruptum , lnon muneribus vitietur. Q ita Herculis labores, lsudoribus, ac juvandis alii, amam immortalem rari' Quid Mida votum, nisi avatos d in lavabit
suis ipfbrum opibus i focari Quid judicium, nisi
dotibus ingenii cum pecuniae studio nequaqlla conveniret Quid Bacchus a fulini ne flagrans Nympharum aquas injectus, nisi vini ardorem , sobrio elemento restinguendum esse quod L oetiam Epigrammate testanti est . Quid innuit Circes fabula,venefactis homines vertentis in feras nisi equi nequaquam ratione ducuntur, id quod homi est proprium, sed totos sese dediderunt turpibus at- fectibus, jam praeter hominis vocabulum, ni nil homi Inis haberes, sed ad pecudum degenerast naturam, puta libidine in ursos, somnolentia ignaviaque insues, ferocia in leones, atque item de consimilibus. Quid Vlystes, qui solus poculo epoto virgaque monstrisca percustiis non est mutatus . nisi firmum illum ra constantem sapientis habitum, qui nec frangi terroribus, nec ullis Issectuum illectamentis ab honesto potest abducit Quid totus semel gustata: jam non sinens abire socios , nisi dulce, blandumque turpium voluptatum venenum , a quo non admodum dissicilest abstineres relinquere postea-
an in gutaris, dissiciliatum Quid Sirenum cer l
217쪽
riar SECuNDUS.nis assentationem, ut rem omnium blanditis
it ad pestilenti Timam 3 Quid se 1 πὶ angusto inter sese diserim e ldeso V m qngustam esse hinc atque hinc fini: s '
stanubus vitiis puta inter luxum sordes ustalitatem Inter quae sic moderanda est vitae rati om in medium in omnibus exacte tenere ei ci linum est, eo potius ergas, ubi minus si periau lam: Quid item ramus ille aureus apud Maronem in si sapientuam in abdito sepositam, nautas oti
prehensam sed ne longior simus, hujus neri
inlicit capienda: a Jae, cum orate aliud
mena culil etiam meminit Val. Maxim tori, r H numeratur. Et ante amicorum paria The
218쪽
1M DE COPIARE Ru Μeis ad exemptu instituendae vitre, quam ad fidem hitoriae scripsit. Quae si pro veris accipiamur, fide valent, in pro fictis, cum sim a sapientiis imis ac probatissimis auctoribus prodita,hoc ipso valent quod
ab iis conficta sint quorum auctoritas praecepti vorem obtinet. Contra, sunt apud Ioetas exeII
placertae atque histolicae fidei de Scipione de Han-uibale, de Augusto, de Pompejo, de ullo. Sunt sus alia, quae nullus inficias eat, esse conficia. se a quoniam constat, in hunc ipsum usum ii conficta, d a magnis conficta auctoribus, nimirum exempli
pondus habent. Quo degenere sunt Invidia Dea, Fama, Ate, Lite, de quibus supra mentio facta est. Praeterea personae, quae in dramaticis, aut mixtis Poematis inducuntur praesertim comoediis, cum 'iu:-bus dialogi multum habent assinitatis. Etenim Quis suadeat cavendum esse parentibus, ne siquid peccent, testibus liberis peccent, nonne exerUPllvim habebit Clitipho in sene seipsum excruci alloquens ad hunc modum Perii, is mihi ubi adbioriplus paulo, sua quae narrat facinora' Nunc ait, pericultim ex aliis facito, tibi quo ex usu fiet astutus: nar ille haud scit, quam mihi nunc surdo natac fabulam.Aut si quis suadeat juxta apientis responsumo aequalem esse ducendam uxorem, alioqui non uxorem duci, sed heram si pauper divitem adjunxeris, nonne exempli instar erit Chremes in Pho mione , Nausistratam perinde, ut dominam timens. Item, si quis suadeat, neque firmam satis, neque tutam pauperi, cum opulentis esse amicita am, nonne pro exemplo valebit Euclio in Aulularia Plautina,
loquens ali hunc modum Pauper Megadori divitis
deprecans affinitatem ρ venit hoc mibi in mentem,&c. Nam locus notissimus est. Rursum ubi disseras improbe sacere parentes, qui saeviunt in libro cellia uentes,cum ipsi senes peccent graviora nonne recte citabitur modo dicta Nausistrata, loquens hoc pacto: Adeo indignum tibi videtur; filius,homo adolescens, si habet unam amicam, tu uxores duas nihil pudet quo ore illum objurgabis' responde mi bi.Sed ne ego ineptu unum aut alterum exemplum
219쪽
nan P vitae simulacrum. Poteramice me tragαdiis.
'clogis ilialogi , similes fortanas proferre. Sed in zommentario abunde satis a bitror viam ingenio- is indicasse Equidem existimo vempla non solum de lites quae diximus , verum etiam a mutis animantibus atque etiam inanimis rect e sumi. Quanquam videntur ad μίωρον. i. e. smilitudinι- magis pertinere, vehit si quis proposita descriptaque formicatum industria, ad rem labore parandam ad hortetur. Aut si quis exposita ap 3m politia, homines ad legum, ac disciplinae civilis observationem exsi- naul et Aut si quis ab impietate in parentes revocet, proferat ciconiae pullos qui parentes aetate confe- cto , vicissim alere, ac gestare dicuntur. Aut si ad hortans ad pietatem erga liberos, adducat asinam per medios ignes succurrentem pullis suis. ut siquis detestetur ingratitudinem, ad ludio exemplo leoniri cujus ex Appione me milai Gellius. Graconis, qui nutricium a latronibus ob estum eripuit. auectore Plinio. Aut si reprehendens hominem ab amicitia alienum , ni nec amet ullum , nec a quo quam ametur Delphini proferas exemplum, puerum adamanu, aut aquila , virginis amore flagranus, aut Magnetis, ferrum ad se trahentis Sed hisce de rebus plura fortassis, ubi de parabola disputabimus: nunc ad institutum.
Tertii modus letu leta id exempla,
Dilatantur exempla utriusque generis , hoc est, ham fabulosa quam historica , praeter jam dictos mo-
dos etiani par. b d , 'illam eandem μι οἱώνπιν O cant, Cicer co lationem vertit tum comparatione, sive Comentione. Parabola est, cum accommoda similitudo, quod adductum est exemplain, ostendit
aut simile et id, aut dissimile, aut contrarium Simile, ut non aliter quam Care illus rem Romanam a Gallis oppressam, O in extremam perniciem adductam, sua virtute depulsis barbaris restituit: Ita Laurentius Latinas iteras inscitia fere barbarorum depra
220쪽
ato DE Cori A RE Ru Mdepravaras , obrutas, extinctas in pristinum nito rem velut ab inferis revocavit. Disti mile,ut non palgratia debetur Laurentio Camillo , proptere; quod hic pietate adductus, capitis sui periculo pa triam a barbaris liberavit ille famae cupiditate com motus,vel potius, quam plurimos taxandi libidine linguam Latinam non oppressam restituit , sed accertas quasi leges redegit, Quae felicius ex eloque n.
tium auctorum lectione di sinebatur : Contrarium: Marcellus ornamenta Syracusanis restituit Verrei eadem bciis abstulit Plignant enim restituere, cum auferendo , hostes cum idciis: Item , Brutus occidit liberos , proditionem molientes: Manlius virtutem filii morte mulctavit. Et apud Virg.
non sie, farum quot mentiris Achisier,
Tali in hoste fuit. Porro comparatio demonstrat id quod adductum
sit, aut par esse, aut minus, aut majus Minus ut si propter matrimonia violata urbes veris sunt, quid fieri adultero par est Item major os nostri saepe promercatoribus, ac naviculatoribus injuriotinis tractatis, bella gesserunt: vos tot civium Romanorum millibus, uno nunci, atoue uno tempore necatis, quo
tandem animo esse denetis 'aegati quod crant appellati superbius, Corinthum , patres vestri totius Graecia lumen , extinc tum esse voluerunt vos eum Regem inultum esse patiemini, qua legatum popilli Romani consularem, vinculis ac verbetibus atque lomni supplicio excruciatum necavit Par, ut apud leniadem Cicer. Etenim mihi ipsi accidit , ut cum duobus patriciis, altero improbissimo, altero modest istam , atque optimo viro peterem : supera V in men dignitate Catilinam , gratia Galbam. Malui, ut pro Milone. Negant intueri lucem esse fas ei,
quia se hominem occisum esse fateatur ii qua urbe tandem hoc homines stu isti mi disputant nempe ea suae primum judicium vidit de capite M. Horatii fortissimi viri, qui nondum libera civitate , tamen populi Romani comitiis libera ius est, cum sua mana