장음표시 사용
11쪽
non in moram tuu eluceat, animadverto.
paret enim in illis eximia quaedam cum majestate benignitas'mansuetudo, perpetuis fortunae injuriis laces sita, se inruiquam esserata necfracta. Haecque ita melosophiam ha/ic meam Sapientiae, pum in Te suspicio , dicandam consecranda1n putem ,
quia nempe ipse nihil aliud est quoi sudium sapietitiae , 9 sed etiam non magis Milosopl
serenislanae Cessitudinis tuae Devotissimus cultor
12쪽
his PRAEFATIO Nis oco esse potest.
Deo polita &pe secta est Principiorum meorum versio , in qua adornanda desudare nons te piguit, ut merito sperem, a pluribus ea Gal- lice quam Latine lectum & intellectum iri. .sereor solummodo , ne titulus offendat quam plurimos ex iis qui literis innutriti non int, aut apud quos Philosophia male audit, quoniam ea uam edocti sunt animo ipsbrum non satisfecit , hancque obtusam mihi persuadeo, utile fore, Praefationem ad ungi,quae, sis significet quaenam sit hujus Libri materia, quemque in ribendo sicopum mihi propositerim, & quid utilitatis hauriric eo possit. Verum quamvis haec praefari meum esset, utpo-: qui istorum omnium magis gnarus esse dabeam quamuis quam alius, nihilominus id a me impetrare nequeo. Sommodo compendiose proponam praecipua capita quae in raefatione ista tractanda esse censerem, prudentiae tuae com-iittens ea quae ex re fore judicaveris publico impertiri. Primo explicare illic voluissem quid sit Philosophia, inium iaciendo a rebus maxime obviis; cujusmodi sunt, Philo- phiae voce Sapienti ae studium denotari, & per Sapientiamon solum prudentiam in rebus agendis intelligi, verunt et-m perfectam omnium earum rerum quas homo novisse 'o si scientiam, quae & vitae ipsus regula sit,& valetudini con-rvandae, artibusque omnibus inveniendis inserviat ι utquo. haec
13쪽
haec scientia talia praestet, necessarium esse ut ex primis causis deducatur, ita ut ei qui hanc acquirere studet squod proprie philosephari vocatur inchoandum sit ab investigatione
primarum istarum causarum, quae Principia vocantur; Atque horum Principiorum duo esse requissa primo, ut tam clara sint de evidentia , ut mens humana dum ea attente considerat de illorum veritate dubitare non possit; secundo , ut aliarum rerum cognitio ab iis ita dependeat, ut cognosci quidem illa'. polsint non cognitis istis, sed istae non vicissim absque illis: hoc vero peracto in id incumbendum .esse ut notitia rerum ex principiis hisce a quibus de nitent ita deducatur, ut nihil in tota deductionum serie inveniatur quod non sit manifestissi- .mum. Solus sane Deus perfecte Sapiens est, perfecta omnium rerum notitia praeditus: sed tamen homines magis aut minus sapientes dici possunt prout de rebus mar e momentosis plures paucioresve veritates cognoscunt. Et in hisce nihil esse confido in quo omnes Eruditi non consentiant.
Deinde considerandam proposuissem Philosophiae hujus
utilitatem, simulque demonstrassem credi oportere, Cam quandoquidem se extendit ad Omnia 'quae mens humana
scire potest) solam esse quae nos a laris hominibus 5 barbaris distinguat,& unam quamque gentem eo magis civilem S cultam esse quanto melius ibi philosophentur homines; ac proinde majus ih Republ. bonum dari non posse quam si in eadem veri reperiantur Philosophi. Praeterea, singulis hominibus non solum utile esse eorum familiaritate uti qui ad illud studium animulti applicant, verum longe melius facere eos
qui semet ipsos illi addicant : quemadmodum proculdubio praestat propriis uti oculis ad gressus suos dirigendum, atque
eorundem etiam beneficio pulchritudine colorum lucisque fruendum, quam clausos eos habere & alterius ductum sequi;. quod posterius tamen melius est quam clausos eos tenere, O-mtique alio duce destitui. Illi autem revera clausos habend. oculos, de iis aperiendis non cogitant, qui absque Philosophiae
14쪽
hiae studio vitam traducunt: & voluptas quam percipimuscintuitu rerum quas oculi cernunt, minime aequiparanda
1 cum illa quam adfert notitia illarum quas philosophandoi-nimus: & denique hoc studium pd mores nostros sor-landos vitamque Componendam magis necessarium est aam oculorum usus ad gressus dirigendos. Bruta animantiauibus praeter corpus nihil est quod conservent, hoc unum antinenter agunt ut alimentum illi inveniant; hominum vel quorum praecipua pars mens est, prima cura esse debet ut .ὲpientiam quaerant,quae verum est illius nutrimentum:atque
iam certo mihi persuadeo quam plurimos hac in parte tibi an defuturos, si id ipsum satis feliciter cessurum speiarent, quantum in eo pollerent novissent.Nullus est quantumvis sectus & vilis animus, qui adeo sensuum objectis adhaereat, non quandoque ab iis se avertat ad desiderandum majus aluod bonum, licet saepe ignoret in quo illud consistat. Illiti maxime propitiam habent sortunam,qui sanitate,honore, vitiisque dimum, non minus quam alii-desiderio ten-ntur; imo mihi persuadeo, illos prae ceteris maxime ad bo-im aliquod majus & persectius omnibus iis quae possidenthelare. Hoc vero Summum Bonum,prout absque luminelei sola ratione naturali consideratur, nihil aliud est quam gnitio veritatis per primas suas causas, hoc est, Sapientia; .
us studium Philolophia est. Quae omnia cum verissimat, haud difficulter persuaderi possent, modo bene propo-
derum cum huic persuasioni adversetur experientia, quae endit, eos qui Philosophiam profitentur ut plurimum essenus sapientes, & ratione sua non tam recte uti quam aliosi nunquam huic studio operam dederunt, breviter hoc inro explicare voluissem , in quo consistat omnis ea quam ric habemus scientia, & ad quem usque Sapientiae gradum rventum sit. Primus non nisi notiones continet, adeo luce pria Claras ut absque meditatione acquiri possint. Secun-
15쪽
dus complestitur illud omne quod sensuum experientia no bis dictat. Tettius illud quod consuetudo cum aliis homini bus nos docet. Cui quarto loco addi potest lectio librorum, non quidem omnium , sed eorum speciatim qui conici tisunt ab hominibus qui bonis nos praeceptis imbuere pollunt: Haec enim est instar consuetudinis quam cum illorum aucto ribus habemus. Omnisque Sapientia quae haberi solet, solis quatuor hisce mediis acquisita mihi videtur: Revelatio nam que divina iis a me non accensetur, cum non gradatim , sed simul & semel ad fidem in fallibilem nos evehat. Fuerunt quidem omnibus saeculis viri magni, qui quintum ad Sapientiam gradum quatuor illis longe sublimiorem certioremque acquirere sunt conati; hoc unum Videlicet agentes ut primas causas veraque principia investigarent, ex quibus rationes eorum omnium quae sciri possunt deducerentur ' Et qui in hoc operam collocarunt, Philosephi speciatim vocati sunt.
Nulli tamen hactenus, quod sciam , propositum illud selici- . ter successit. Primi de praecipui quorum habemus scripta, sunt Plato & Aristoteles , inter quos non alia fuit differentia, nisi quod primus praeceptoris sui Socratis vestigia secutus ingenue confessus sit, se nihil adhuc certi invenire potuisse, S: quae probabilia ipsi videbantur, scribere fuerir contentus; hunc in finem principia quaedam fingens per quae aliarum rerum .' rationes reddere conabatur. Aristoteles vero minori 1ngenuitate usiis , quamvis per viginti annos Platonis discipulus fuiΩset, nec alia quam illius Principia habuisset, modum ea proponendi prorsus immutavit ut vera ac recta ea obtrusit, quae verisimile est ipsum nunquam pro talibus habuisse. V1-ris autem his duobus bonae mentu-sapientiae quatuor praecedentibus mediis acquisitae satis erat, atque exinde magnam authoritatem nacti sunt, ita ut posteri opinionibus eorum acquiescere quam meliores quaerere maluerint. Praecipua autem quae inter illorum discipulos viguit disputatio haec imprimis fuit, Vtrum de omnibus dubitandum, an vero aliqua pro
16쪽
i sunt. selic, a,sunta, nisinge quae
normes errores praecipitavit. Quidam enim eorum qui .pro dubitatione stabant, eandem etiam ad actiones vitae extende hant, ita ut prudentia ad vitae regimen nec ellaria uti negligerent; alii vero qui certitudinem .defendebant, a sensibus eam dependere supponentes, iis fidem prorsus adhibuerunt: adeo ut dicant, Epicurum contra Omnes Astronomorum rationes ausum fuisse asseverare, Solem non majorem esse quam
apparet. Error hic in plerisque disputationibus animadverti potest, quod cum veritas media sit inter duas opiniones quae defenduntur, unusquisque tanto longius ab ea recedu quanto majori contradicendi studio tenetur. Verumarror eorum qui dubitationi nimium indulgebant sectatores non habuit diu; aliorum vero emendatus quidem fuit aliquantulum, ubi sensus in quam plurimis nos fallere agnoverunt; sed radicitus quod sciam sublatus non fuit, ostendendo videlicet, non sensibus, sed intellectui isti res distincte percipienti certitudinem inest ei ta dum ea tantummodo praediti sumus notitia quae quatuor primis Sapientiae gradibus acquiritur, non esse quidem dubitandum de iis quae vera videntur, quod ad actiones vitae attinet; veruntamen pro tam certis habenda non esse, ut opinionem de iis conceptam deponere nolimus, ubi eo nos evidentia rationis adigit. Qua veritate vel ignorata, vel si qui eam agnoverunt neglecta, plerique eorum qui posterioribus hisce seculis Philosophi esse voluerunt Aristotelem caeco impetu secuti sunt, saepeque scriptorum Mus mentem corrumpentes , opiniones quam plurimas ipsi adscripserunt, quas non agnosceret pro suis, si in vitam rediret; Et qui eum secuti non sunt in quorum numero fuerunt quam plurima praestantissima ingenia) nihilominus opinionibus Mus jam imbuti fuerant in juventute, quia eae solae in scholis docentur; adeoque illis praeoccupatus fuit ipsorum animus ut ad verorum Principiorum notitiam pervenire non potuerint. Et quamvis omnes apud me in pretio sint, neque aliorum
17쪽
cdium incurrere velim illos carpendo, argumentum tamen aliquod assertionis meae proferre possum, cui ut opinor nemo eorum refragabitur , eos videlicet omnes pro principio supposuisse aliquid quod ipsi met satis perseiste cognitum non habebant. Exempli gratia, Nullus est qui gravitatem coxporibus terrestribus inesse non statuerit. Verum etiamsi experientia evidenter ostendat, corpora quae gravia vocamus ad 'terrae centrum ferri, hoc ipso tamen non novimus quaenam, sit natura ejus quod gravitatis nomine venit, hoc est quae sit causa vel principium quod descendere ea facit, idque nobis aliundet discendum est. Idem dici potest de vacuo &de atomis, B: de calido frigido, de sicco & humido, nec non de sale, sulphure, mercurio; & de omnibus ejusmodi rebus quas aliqui pro Principiis suis supposuerunt. Nullae autem conclusiones ex Principio non evidenti deductae evidentes esse pos
sunt, etiamsi quam evidentissime inde deducerentur. Vnde sequitur, nulla ratiocinia talibus Principiis innixa eos vel ad unius rei certam notitiam perducere, neque per consequens vel unum pastum promovere potuisse in Sapientiae investigatione: & si quid veri invenerunt, id non nisi ope aliquorum ex quatuor supradictis mediis fecerunt. Veruntamen honori quem unusquisque illorum sibi deberi forte existimat nihil detractum volo; hoc unum tantum in eorum qui literis ope- ram non dederunt solatium dicere cogor, idem hic usu venire quod in itinere faciendo. sicut enim viatores dum terga obvertunt loco ad quem tendunt, tanto longius ab illo recedunt quo diutius de velocius progrediuntur, adeo ut licet
postea in veram viam reducantur, non tamen seque cito ac si
quievissent ad destinatum locum pervenire possint; ita & ill rqui falsiis utuntur principiis, quo ea magis excolunt, majorique cum cura varias Consequentias inde deducunt, se bene philoisphari existimantes, eo longius a veritatis & sapientiae notitia abeunt. Vnde concludendum est, eos qui quam minimum didicerunt illorum omnium quae hactenus nomine 'Philo
18쪽
Philosephiae iii signiri selent , ad veram percipiendam quam
maxime esse idoneoS.. Hisce bene demonstratis, proponere volui csem, quibus probaretur , illa ipsa Principia quae in hoc libro Proposui,esse vera illa Principia quibus ad altiorem istum Sapientiae gradum in quo summum humanae vitae bonum consistit) pervenitur; duaeque ad istud probandum sussieiunt: quarum Mest, ea maxime clara esse; Secunda,ex iis omnia alia
deduci posse: cum praeter has duas conditiones nullae aliae in Principiis desiderentur. Ea autem valde clara esse, facile probo. Primo ex modo quo illa inveni: rejiciendo scilicet ea omnia in quibus minima dubitandi occasio occurrere mihi Poterat: nam certum est, ea quae hoc pacto rejici non potuerunt , cum attente Considerarentur, Omnium eorum quae
mens humana novisse potest evidentissima & clarissima est e. Sic, considerando,eum qui dubitare studet de omnibus, non posse tamen' dubitare quin ipsemet existat dum dubitat; atque illud quod ita ratiocinatur, Se dubitare non potest de is ipse, licet de reliquis omnibus dubitet, non id esse quod corpus nostrum dicimus, sed quod animam seis cogitationem nostram vocamus; existentiam hujus cogitationis assumpsi pro primo Principio , ex quo sequentia quam evidentissime deduxi, videlicet Deum esse qui auctor sit eorum omnium quae in mundo reperi tur, quique cum sons sit omnis veritatis , intellectum nostrum ejus naturae non crearit ut decipi. possit in judiciis quaeTacit de rebus quas clarissime & distinctissime percipit. Haec omnia mea Principia sunt quibus in rebus immaterialibus sive Metaphysicis utor ; ex quibus rerum corporearum seu Phyccarum Principia quam clarissime deduco , scilicet dari corpora in longum, latum & profundum extensa, variis figuris praedita , & quae diversimode moveantur. Habes hic summatim omnia Principia ex quibus
veritatem aliarum rerum deduco. Altera ratio quae Princi-
Piorum evidentiam probat haec est; Illa omni tempore o
19쪽
gnita, quin imo pro veris & indubitatis a cunctis hominibus
habita fuisse, sola Dei existentia excepta, quam aliqui in dubium revocarunt, quia sensuum perceptionibus nimium tribuebant , & De iis nec videri nec tangi potest. Verum etiamsi omnes illae veritates quas pro Principibineis habeo, semper & ab omnibus cognitae fuerint, nemo tamen quod sciam hactenus fuit qui pro Philosophiae Principiis
eas habuerit, 'id est, qui agnoverit, omnium aliarum rerum quae in mundo sunt notitiam ex iis deduci posse. mapropter probandum mihi hic restat, ea talia elle : quod non melius praestare posse videor, quam si illud experientia probavero, invitando scilicet lectores ad Libri hu)us lectionem. Nam quamvis in eo de omnibus rebus non egerim, illudque impossibile sit, omnes tamen eas de quibus dicendi occasionem habui ita me explicasse existimo, ut qui illum cum attentione legent, rationem habituri sint sibi persuadendi non opus esse alia Principia quaerere, quam ea quae tradidi, ut ad altismimas quasque notitias quarum mens humana est capax perveniatur. Praecipue vero si scriptis meis perlectis Considerare non dedignentur quam variae quaestiones explicatae illic fuerint, atque ea etiam quae ab aliis tradita sunt percurrentes animis advertant quam parum verisimiles rationes dari potuerint ad easdem quaestiones per Principia a meis diversa explicandum. Quod ut lubentius aggrediantur, dicere potuissem, eos qui opinionibus meis sunt imbuti, multo minori cum negotio aliorum scripta intelligere, eorumque verum pretium aestimare, quam qui imbuti illis non sunt: prorsus contra, ut supra dixi, quam acc1dit illis qui ab antiqua Philosophia initium fecerunt, eos videlicet quo plus in ea deludarunt, tanto istere ad verum percipiendum ineptiores esse. De ratione Librum hunc legendi consilium etiam aliquod breviter alunxissem , libc videlicet, me velle ut uno quasi spiritu totus evolvatur, haud secus ac si fabula quaepiam esset, attentionem suam non fatigando, nec difficultatibus quae
20쪽
forte occurrent inhaerendo; sed eum tantum in finem, ut confuse Se summatim sciatur quaenam illa sint de quibus tractavit ut postea, si lectori digna videantur accuratiori examine, atque desiderio teneatur causas eorum cognoscendi, secundo eum legat ad rationum mearum concatenationem ob
servandum ι ita tamen ut si ubique non eam satis percipiat,
aut rationes omnes non intelligat, tum animum non despon-
deat; sed loca selum modo quae scrupulum movent subducta lineola notet, atque in libri lectione ad finem usque sine interruptione perseveret. denique si librum tertio resumere non gravetur: sic enim plerarumque dissicultatum antea annotatarum thlutionem in eodem repertum iri, & si quae adhuc supersint, relegendo tandem exemptum iri confido. Ingenia humana examinans observavi, vix ulla adeo obtusa & tarda dari, quin idonea sint non modo ad bonas opiniones percipiendum, verum etiam ad altillimas quasque scientias addit Cendum , modo via convenienti ducantur. Et hoc ipsum ratione etiam probari potest. Nam cum Principia clara sint, S cx iis nil nisi per evidentissima ratiocinia deduci debeat, nemo ades ingenio destitutus est quin satis ei supersit ad ea quae inde dependent intelligenda. Verum praeter impedimenta praejudiciorum , a quibus nemo pror his est immunis , licet illis qui malis scientiis majorem operam dederunt, plus detrimenti adferant, fere semper contingit ut qui moderatiore ingenio sunt praediti, de capacitate sua desperantes studiis incumbere negligant, alii vero magis frequentes ni- mium festinent, & saepe principia admittant quae evidentia
non sunt, aut incertas consequentlas ex iis deducant. Quocirca eos qui viribus suis plus aequo dissidunt, Certiores reddere vellem, nihil esse in meis scriptis quod non persecte intelligere possint, si modo laborem ea examinandi non refugiant; simulque alios monere, etiam praestantissimis ingeniis
longo tempore dc summa attentione opus esse ad omnia quae scriptis meis comprehendere volui observanda. ta . Pom