장음표시 사용
21쪽
Postea ut scopus quem in iis evulgandis habui recte percipiatur , ordinem hic explicare volui siem qui ad semet ipsum erudiendum observandus mihi videtur. Primo is qui non nisi vulgarem dc imperfectam illam notitiam habet quae quatuor i upradictis mediis acquiri potest, ante omnia inesse debet ut Ethicam aliquam sibi fingat quae vitae suae regula sit, tum quia moram hoc non patitur, tum quia prima haec cura esse debet, ut bene vivamus. Deinde Logicae operam dare debet, non illi quae in Scholis docetur: ea enim si proprie t quamur non nisi Dialectica quaedam est, quae modum docet ea quae jam scimus aliis exponendi, vel etiam de iis quae nescimus multum sine judicio loquendi; quo pacto bonam mentem magis corrumpit quam auget; verum illi quae docet recte
regere rationem ad acquirendum Cognitionem veritatum quas ignoramus; quae quia ab exercitatione maxime pendet,
consultum est ut ad ejus regulas in usum reserendas diu se in facilibus simplicibusque quaestionibus, cujusmodi sunt Mathematicae , exerceat. Et postquam in veritate harum quaestionum detegenda facilitatem aliquam sibi acquisivit. s erio applicare ic debet verae Philosophiae, cujus prima pars Meta- physica est, ubi continentur Principia cognitionis, inter quae
occurrit explicatio praecipuorum Dei attributorum , immaterialitatis animarum nostrariim, nec non omnium clararum
dc simplicium notionum quae in nobis reperiuntur. Altera pars est Physica, in qua inventis veris rerum materialium Principiis , generatim examinatur quomodo totum Vniversum sit compostum, deinde speciatim quaenam sit natura hujus terrae, omniumque corporum quae ut plurimum circa eam inveniri solent, ut aeris, aquae, ignis, magnetis, Maliorum mineraliunia Deinceps quoque singulatim naturam plantarum, an inialium, S praecipue hominis examinate debet , ut ad alias scientias inveniendas quae utiles sibi sunt id neus reddatur. Tota igitur Philoisphia veluti arbor est, cujus radices Metaphysica, cruncus Physica, de rami ex eodem pullu-
22쪽
pullulantes omnes aliae Scientiae sunt, quae ad tres praeci. puas revocantur , Medicinam scilicet, Mechanicam, atque Ethicam 1 altissimam autem & perfectissimam morum di- . sciplinam intelligo, quae integram aliarum scientiarum cognitionem praesupponens , ultimus ac summus Sapientiae
Iam vero quemadmodum neque ex radicibus neque ex arborum trunco fructus colliguntur, sed ex ramorum extremitate tantum; ita praecipua Philosophiae utilitas ab iis par-' tibus pendet quae non nisi ultimo loco addisci possunt. Quamvis autem eas pene omnes ignorem, Zelus tamen quo bonum publicum promovere semper sum conatus me movit ut ante annos decem aut duodecim Specimina quaedam eorum quae didicisse mihi videbar typis mandari curarem. Prima in illorum Speciminum pars Dissertatio fuit de Methodo recte regendi rationem , 5 veritatem in scientiis investigandi; ubi Logicae praecipuas regulas breviter tradidi, nec non Ethicae cu)usdam impellactae, quam dum meliorem quispiam non habet ad tempus sequi licet. Reliquae partes tres tractatus continebant, unum de Dio rica, alterum de Meteoru , &ultimum de Geometria. In Dioptrica propositum mihi fuit demonstrare, fatis longe nos progredi posse in Philosophia ut illius ope ad notitiam artium in vita utilium perveniamus, cum telescopiorum inventio quam illic explicui una sit ex difficillimis quae unquam quaesitae fuerunt. Per tractatum de Meteoris notum facere volui quantum Philosophia quam ego excolo distet ab ea quae docetur in Scholis, ubi de eo-- dem etiam argumento tractari solet. Denique per tractatum de Geometria volui demonstrare me quam plurima hactenus incognita invenisse, atque ita occasionem praebere credendi, multa adhuc alia inveniri posse, ut omnes hoc pacto ad veritatis investigationem incitarentur. Postea dissicultatem praevidens quam multi in fundamentis Metaphysicae percipiendis haberent, praecipua ejus capita explicare conatus fui in ηκη 1 libro
23쪽
libro Meditationum. qui quidem magnus non est, verum moles ejus excrevit, & ca quae in illo tractavi multum lucis ac ceperunt ab Olacistionibus quas diversi doctrina excellentes vici hac occasione ad me miserunt, & a meis ad illas Respon- .sionibus. Tandem postquam lectorum ammus per prari edentes hosce tractatus iatis praeparatus mihi vitus est ad Principia Philosephiae intelligenda , ea quoque in lucem edidi, atque hunc librum in quatuor partes divisi , quarum prima cognitionis humanae Pr1ncipia continet, Δ haece it quae Prima Philosophia aut etiam Metaphystica dici potest; ideoque ut illa recte intelligatur, lectionem Meditationum, quas de eodem argumento conscripsi, praemittere utile est. Tres aliae partes id omne conti iaciat quod in Phytica maxime generaleciti cujusmodi sunt explicatio primarum legum aut Principiorum Naturae; 5 modus quo Coeli, Stellae fixae, Planetae, Cometae, & gcneratim totum hoc universum composita sunt; deinde speciatim natura hujus terrae, aeris, aquae, ignis, magnetis, quae corpora ubique circa terram maxime obviaelle ibiciat, de omnium qualitatum quas in corporibus hisce deprehendimus, quales sunt lux, calor, gravitas, similesque. Qua ratione me univcrsae Philosophiae explicationem in choasse existimo tali ordine, ut nihil eorum omiserim quae ea de quibus ultimo loco scripsi praecedere debebant. Verum ad hoc opus ad finem suum perducendum , postea naturam corporum magis particularium quae in terra sunt, mi- 'neralium scilicet, plantarum, animalium, S praecipue hominis, eodem modo singulatim explicare deberem; tandem, denique Medicina, Ethica, artesque Mechanicae accurate tractandae client. Hoc mihi agendum restaret ut integrum Philosophiae corpus humano generi darem: non adeo autem me aetate provectum esse sentio, nec tantum viribus meis
diffido ; neque a cognitione ejus quod desideratur tam longe me abesse video , quin accingere me auderem ad opus illud perficiendum, modo oportunitas mihi esset omnia experimenta Dipiti do lὶν Cooste
24쪽
menta faciendi quibus ad ratiocinia mea fulcienda & comprobanda indigerem. Verum animadvertens, hoc ipsum magnos requiret e sumptus, quibus privatus, qualis Ego sum, ni ita publico ad uvaretur , par .esse non potiet, nec cile cur istiusmodi subsidium expectem, credo, in polierum fatis mi- hi elle debere ii privatae mei iplius institutioni tantum mi- deam, polleritatemque excusatum me habituram , si deinceps nullis amplius in clus gratiam me laboribus fatigem. Interim ut appareat qua in re me ipsi jam inservi ille existimem, dicam hoc loco quos fructus ex Principiis meis colligi poste mihi persuadeam. Primus est voluptas qua assicietur qui multas veritates hactenus incognitas 1Ilic inveniet. nam quamvis veritas imaginationem nostram saepe nou adeo assiciat quam fallitates de figmenta, quia minus admiranda dc magis simplex apparet, gaudium, tamen quod adfert durabilius de solidius eis. Secundus fructus est, Principia haec recolendo paulatim nos rectius de rebus quibuscunque obviis judicare , atque ita sapientiores evadere assuefacturos: qui fructu L prorsus contrarius erit ei quem producit Philosophia. vulgaris. Facile cnim observatu est in Magistellis, ipsos per
Caya rectae rationis minus reddi capaces, quam forent si eam in qnquam attigilliant. Tertius est, Cum veritates quas continent evidentillimae & certissimae sint, omnem eas disputandi materiam e medio sublaturas , atque ita animos ad mansuetudinem concordiam disposituras; contra quam faciant scholarum controversiae, quae illos qui se in iis exercuerunt sensim de sine sensu magis rixosos ac pertinaces reddentes , prima forte causa sunt haeresium & dillensionum quibus mundus etiamnum vexatur. Vltimus N praecipuus horum Principiorum fructus est, ea excolendo quam plurimas u
ritates quas ipse non explicui detegi, atque ita paulatim ab his ad illas progrediendo ad perfectam totius Philosophiae cognitionem summumque Sapientiae gradum cum tempore perveniri posse. Nam veluti in cunctis artibus videmus, ea i
25쪽
licet initio rudes & imperfectae sint, quia tamen continent aliquid veri, & cujus enectum experientia probat, usu paulatim perfici: sic quoque in Philosophia, cum vera Principia habe mos, fieri non potest quin eorum ductu aliquando in alias veritates incidamus. Neque falsitas Principiorum Aristotelis melius probari potest quam dicendo, eorum ope permulta secula quibus in usu fuerunt nullum progressum in cognitione rerum fieri potuisse. Non me latet quidem, esse homines quosdam ingenii adeo praecipitis, & qui tam parum circumspecte in actionibus suis versentur, ut vel selidissimis fundamentis nihil certi superstruere valeant: & quia hi ad libros scribendos caeteris procliviores esse solent, brevi temporis spatio illud omne quod egi corrumpere, nec non incertitudinem & dubitationem introducere possent in meam philosophandi rationem
ex qua summa cum cura eas proscribere fui conatus) si eorum scripta tanquam mea vel tanquam opinionibus meis repleta reciperentur. Nuper expertus illud fui in aliquo eorum qui maxime me sequi velle credebantur, imo de quo alicubi scripseram , me tantum tribuere ejus ingenio, ut non
putarem, ipsum alicui opinioni adhaerere quam pro mea agnoscere nollem. Nam superiori anno librum sub titulo Fundamentorum P sea edidit, in quo etiamsi nihil Physicam& Med1cinam concernens scripsisse videatur, quod non desumserit ex scriptis meis in lucem eduis, & ex alio nondum perfecto de natura animalium, quod in manus ejus incidit; ni hilominus quia male transscripsit, dc Ordinem mutavit, veritatesque quasdam Metaphysicas quibus tota Physica inniti
debet negavit, eum prorsus repudiare cogor, lectoresque ro- gare, ne unquam opinionem aliquam mihi attribuant nisi expresse eam in scriptis meis inVenerint; neque ullam sive in meis sive in aliorum scriptis pro vera recipiant, nisi ex veris principiis eam quam clarissime deductam esse videtini. Scio etiam, multa effluere posse saecula antequam ex hisce
26쪽
Principiis omnes veritates deductae fuerint quae deduci inde possunt, quia eae quae inveniendae restant, maximam partem dependent a particularibus quibusdam experimentis, quae nunquam casu se offerent , verum ab hominibus sagacissimis cum cura & sumptu indagari debent; deinde quia haud facile continget ut illi ipsi qui iis probe uti novissent ea etiam faciendi facultatem sint habituri: atque etiam quia plerique eorum qui ingenio valent adeo sinistram de universia Philo phia conceperunt opinionem, ob errores quos in ea quae hactenus in usu fuit adverterunt, ut ad meliorem investigandam animum applicare nequeant. Verum, si tandem differentia quam inter mea & omnium aliorum Principia deprehensuri sunt, nec non ingens series veritatum quae deduci inde possunt, ipsis persuadeat quanti momenti sit, in earum veritatum inquisitione perseverare, ad quam altum Sapientiae gradum , ad quantam vitae perfectionem , ad quantam felicitatem perducere nos queant, ausim Credere, neminem fore . qui non allaboret tam utili se studio tradere , aut saltem qui non faveat, totisque viribus velit Juvare eos qui illi cum stiletu operam dabunt. Haec meorum votorum summa est, ut Nepotes nostri tamdem aliquando felicem ejus videant eventum, &c.
27쪽
De principiis cognitionis humanae.
i. I Eritnem inquirenti, semel in vita de omni , quantumsim potest, esse dubhandum. Pag. I 2. Diam etiam profalsis habenda. ibid.
3. Hanc MIteram dubitaraonem ad Uum v rc non esse referendam. ibid.
. Cur possimus dubliare de rebus sensibit - s. ibid.
s. Cur etiam de Mathematicis demonstra- tumbus. ibid. 6. Nos halere luerum arbiIrium, ad cohibendum assensium in duια sicque AE erro
τ. Non posse ambis dubitari, quin exsistamus dum dulitamm; a que hoc esse primum oriana quod philosophando cognoβι- msu. ibid.
s. Disi ionem inter a rimam o, corpuε. sive inter rem cogitantem corpoream
hine agnosci. ibid. s. Suuisit cogitatio. ibid.1o. Leua si brasma fiunt c, per se nota.
de rusnon Hra Log eis obscuriora reddi; tua mur eunuiones sudio acqu sitas non esse numeranda. II. Suomodo mens nostra notior sit quam eorpus. ibid. 2. Cur eon omnibvi aque innotescat. ibid. 23. 2uo sensiu reliquarum rerum cognitio a Dei cognitione dependeat. ibid. I . Ex eo quod existentia necessaria in no-- sibo de Deo conceptra contineatur, recte concrussi, Deum exsistere. 4I . Non eodem modo in abarum rerum emisceptibus exsistentiam necessariam sed con tingentem dumtaxat contineri. ibid. I 6. Pr uincia impia re, quo minus ista n cespitas exsistentiat Dia ab omnibus claraetax scatur. ibid. 'I7. Suo cui reue ex nostris ideis oheetiva persectio imbor est, eo Uud causam esse δε-bere mavorem. SI 8. Hinc rursus concludi, Deum exsiησα
ibid.is. Etsi Dei naturam non eo rehen-m-, Uud tamen perfectιones omni atia reclarius a nobis cognosti. ibid.
22. Nos non a nobis ipsis, sed a Deo factis. eumque promis exspire. s2l. Ex sentia nosra durationem susscera ad exsistentiam Deirimon andam. ibid.12. Ex nos,o modo exsistmtiam Der cognoscendι, omnia e ιιε attributa ninurati ruentι vi cognoscibit asimul cognosci. ibid.2 . Deum non esse corporeum, Mesentire usnos, nec velu malitiam peccati. ibid.14. A Dra cognitione ad creaIurarum co-gmsionem pervenirι. recordando eum esse
in latrum,'nos finitos. Tas. Credenda esse omma qua a Deo revelatasunt, quamvis eaptum nostrum exte- dant. ibid. 26. Nunquam insputandum esse de infinito: sed tantum ea in quibu/ nullos fines a Lverram- , qualia sunt extensio mundi. divisibιωm partιum maIerta, numerus sciti
28쪽
saurum,o c. pronuissimtu Libenda. ib. 27. disserentis sit inter ιnde tum in infinitum. 822. Non eatis, finales rerum ereatarum , seu Uficientes se exammandas. ibid.
29. Deum non esse errorum caussam. ibid.3o. Hisic sequi. omnia qua ciare pere pι- mus, vera es, ac tota sititationes ante recensitas. ibid.3 I. Errores nostras, si ad Deum reserano tur, se tantum negaιιones ; si ad noι, yrmatἰones. s31. Duos taurum in nobis esse modos cogιωπῶ , perceptronem βιιcer mIellect s.c, operationcm volumatis. ibid.3 . Nos nan errare. msi cum de re non satis percepta Iudicamus. ibid.3 . Non stam in ellaeium, sed etiam voluntalem requira adjudicandum. ibid.3s. Hanc Ego lasim pruere , errorumque causam inde esse. ibid.3 6. Errores nostros Deo imputara non posse. ibid.37. Summam esse hominis perfectionem quod agit obere. sve per voluntarem. c, per hoc lacide vel tu ris iugutim reddi. io 3 3. Ese defecti in nostra actione, non in nos a natura, quod erremm ; Et spe subditorum culpas abu dominis , num quam autem Deo, tribui pse. ibid.39. Libertatem arbitria esse per se notam.
Αo. Certum raram, omnia esse a Deo pr ordinara. II
i. Quomodo arbitrii nostri uertas ct Dat praeordInatιo ,Mntd conrabemιια ibid.ΑΣ. Ωuomodo , quamvis nobmus facti, fallamun tamen per minam voluntatem. ibid. 3. Nos nunquam fasii, cum selis clure sed incie perceptu assentimur. ibid. . Nos per miae Iudicare, eum assentimur non clare perceptis , es casu inc da 3 ιn veritatem ι iaque ex eo conti
gere, quod suppo mus, ea fuga antea satis a nobis perspecta. ibid. s. Luid sit perceptio clara, quid ἀμn
6. Exemplo doloris ostenditur , clarames posie perceptionem , es non sit ἀ- cta ; non autem distinctam . nisi sit clara. ibid.47. Ad prima Matis premiueia emendanda, si bces notiones se considerandas. Ο qiud in quaque sit et rum. ibid.4s. Omnia qua sub perceptionem nostram cadunt. spectari ut res rerumve affecti
nes, vel ut Mernas veritates ;-rerum enumeratio. ibid. 49. Memm veri mes non posse ua n me--ra, sid nec esse opus. II o. Eas clare percipi, sed non omnes ab omnibus, propter pravuit . ibid.
men Deo se creaturis non conmmat unι- voce. ibid. 1. Quo. menti ct corpori in ore eonis mat. c, quomodo is cognoscatur. I s 3. Cur que substantia unum esse tract-puum πιπι tumet in moris , euuatio reorporis, extensio. . ibid. 4. xuomodo clara c, disincias not/oneshalere possimuε, μι ntia cogu mis, scorporea, uem Dei. ibid.s s . Exomodo dumtto. ordo,numerus, etiam distinc1e inteligamur. Ils6. Giu simi mori. quali. tes, attritata. ibid.s7. Ω-dam attribula esse in rebus; aba in coguatione. Et θιά duratis c, tem-p-. ibid.s 8. Numerum se universalia omnia, esse tantum modos cogitandι. ibid.ss. Luo do universata fiant; se qua sint quinque vulgata ; gen- , θ res, disserentia, troprium, acriaens. Ig6o. Dd distinctiombm. ac primo de reab. ibid.6 I. De distinctione madab. II
29쪽
εα. De distin ne rationu. ibid.63. .modo eumulo edi extensio distincte cognosci possint, ut con=tuemes naturam mentis corporis. i sc . Ω-modo etiam in modi subsan M. ibid.ΩMOmodo ipsarum mod. μιαι- cognoscendi. ibid.εε. Luomodo sensu, afam o, asperiis, clare eo 6cantur, qua-- sepe de iis male Inicemus. . I sεν. In 1. de dolora Iudicio sapenes falli. ibid.ς8. Ωuomodo mistu id, quod clare cogno ramus, ab eo m quos si possumus , sit di- suendum. ibid.ε s. Longe alter cognosci magmtudinem, fguram , o c. quam colores, dolores, die.
o. Nos posse duobus modis de sensibit bim
judicium ferre ; quorum uno errorem ρυ- ωπ--.abo in errorem incidimus. ibid. i. ρομφαrm errorum causam a V var-ciis Vantra procedere. ibid. x. Alteram errorum causam esse,quodpr 1udiciorum oblimi βι nequeamin. 22τ 3. Tertiam causam esse , quod defatigemur ad ea , qua sensibus prasientia non sint, a tendendo :-ιdeo assueti m de ita non ex promi perceptione, sed ex praconcepta opinione Iudicare. ibid. 74. Luartam caussam esse . quodeone Ius nostres verbis, qua rebus accurate non respondent, H --. ibid. 7 . Summa eorum qi observandasιnt ad recte philosophandum. a 376. Autoritatem hinnam perceptioni nostra esse praserendam: sed ea seclusa non decere Philosophum μου quam perceptis
ibid. 3. Sensuum perceptiones, non quid revera sit in rebus ; sed qrvd humano composito prosit vel obsit, docere. 2 Α. Iuram corporis non in pondere, duri-tιe . colore , aut similibus ; sed in sola extensione . consistere. ibid. . Prauudicia de rarefactione ,-de vacuo , hanc corporis naturam obsecuriorem facere. ibid ες. Luomodo fiat rarefactio. χε7. Eoum nan posse ullo aba modo intel obiliesbeari. ibid. s. Quantitatem numerum uerere tantum ratione a re quama numerata. ibid. s. Substantiam corpoream, eum is quantitate sua distinguitur, confusi eoner' tan
io. Luid sit stam . sive loeus infernus. ibid. I. Quomodo in re non disseras a sui meia corporea. ibid. I x. Luomodo ab eadem diseras in modo, quo concipitur. 18i3. Quid si Dem externuου. ibid.14. In quo disserant siem O spatium. 293 3. Luomodo locuε externus pro superficie eorporis ambientis recte fumatur. ibid.I6. Repra re ut detur vacuum, sive in quo milia plane sit res. ibid.
30쪽
13 Quomodo emenda cum sit prajud Dum de vaeuo absolutesumto. ibid. s. Ex his ea confir-πι, qua de rarefa Bone ium sunt. Iseo. Ex his etB- demonserari , nullas atomos uari posse. ibid. a I. Item mundum esse inde se extensum.
I xi. Item unam es, eandem esse materiam coeti O, terra ; - plures mundos esse non
L 13. Omnem materia variationem,sive omnem evusformarum diversitarem pendere AE motu. ibid.
26. Non plus actionu reqsura ad motum , quam a quietem. 3 327. Motum γ quietem esse tantum diversos modos corporis moti. ibid.28. Motumpropraesumtum non referri, nisi ad eorpora contigua e ud quod movetur.
ibid.2s. Nec referri, ns7ad ea corpora contigua, qua tanquam praestentiasse Atur. 3 43o. Cur ex duobus ereporariu conligiis quasi arantur ab invicen unum potitu quam abud moveri Heatum. ibid.3i. Leuomodo in eodem corpore inmineri. HvresimoIud esse possint. 3 32. Luomodo etiam motus proprie sunπιιι.pia in quoque corpore ιιχιιιιε es, pro pluribus funis possit. ibid.
33. .nsori in omni motu integer erecuta corporum simul moveatur. s34. estur rivisionem mareria is particulas remera indefiataras, quamvis ea nobis sint incomprehcysibiles. 37 3 s. Gomodo at ista dimisio : ct quod non
sit dubitandum qumssar, etfinora compre Aendatur. ibid.3ε. Deum esse trimariam motus caussam: ct e rim semper morus quantitatem is universe conservare. ibid.
37. Prima lex natura: quodunviaque res
quamum isse es, si per in eodem flatu perseveret; sicque quod senstei movetur ,
semper gnovera pergat. 3 838. De motu prsectorum. Is 39. APera lex natura: quod omnis motu4exse ipsosit rectus; ore ideo qua circular in moventur, tenderesemper, in recedanta centro circuli quem describunt. ibid. o. Tertia lex: quod unum corpus, alteri foratari occurrendo, miala mutat de suo
motu ; ocra mendo ve o manus forti, tam tum amittere, quantum in Hud tros
fert. Αο I. Probatio prioris partis hujus regula. 4I4 2. Probatio posterioris partis. ibid. 3. In quo conviseat iis es que corporis Magendum vel resistendum. ibid. 44. Motum non esse nnotui conIrarium, sed quieti ;-determinationem in unam partem determinalioni in partem opposi
s. Eruomodo pust determinini, quantum eiu quae corporis motus mutetur proptero aliorum corporum occursum ; idque per regulassequentes. ibid.a s. Prima. ibid.47. Secunda. ibid.48. Tertia. ibid.
I. Sext . ibid. 2. Septima. ibid. 3. Harum regularum usium esse dissitatem . propterea quod unumquodque eorpus a multissimul tangatur. Α s . Luasint corpora dura qua ida. ibid. II. Durora m partes' usio alios umo simul juris, quam earum quiete. ibid.36. Flindorum particulas aquali viversus omnes partes moveri I Et comm durum. in iri existens, a minima vi pesseritem minari admotum. 4 s 7. Uufidem res demons ario. ss . D et fuissiparticuia rariam move