장음표시 사용
151쪽
coacerΥandarum pecuniarum voluntates , ae libidines. Atque hoc nimirum es, quod Solon dicebat, nullum dis timum hominibus finem esse eonstitutum; eum non tam naturales, atque, ut ita dixerim, agrestes divitias intel- sigre et . quam pecunia constantes, er nummo, POLI.c. . 6.12 Nyndum descriptis, eo stitutisque eivitatibus , necessitas quarendi cibi primos homines in plures vita classes distraxit. Itaque alii venatoriam , alia piscatoriam πitam sequuti sunt . Hi 6lvestribus terra fructibus alebantur ; bi satiris, atque arte mollitis. Qui delicatius vescerentur, ex venatione simul oe piscatu, caeterisque terrae fructibus victitabant; omnium autem pigerrimi qui essent, pastoritia vita se dediderunt , quasi viva agricultura quoddam genus exercentes. Pigros appellat pastores Aristoteles , ipsis quodammodo otiosis, ex gregibus suis
tanquam ex Niνa penu lac, mrmu , carnes depromuntur,
Nidis oviurn confectis vestes, tentoria, lectique ipsi conficiuηtur. Pol. i. e. s.) Hue igitur diligens paterfa- imilias incumbat, ut plurimos habeat, optimos o tum greges, ex quibus tauta utilitates proNentura sunt . ιI 3 In bonis utilibus numerantur fructus , vel quas fructus regionis proprii, qui varii sunt, or multiplices pro vario locoru ingenio,ct natura. Non omnis seri omnia tellus. Iam Nero hae etiam aequisitionis ratio a natura i aproficiscitur. Aequirit enim fi minus a fructibus terra ad alendos homines propositis; qua multo nobilior oeconomica rei pars est, ct natura conjunctior; lacrum tamen facit a
rebus ex terra ortis, ct ad multos vita tisius necessariis . Enumerantur in his fixa eadua , omnisque res metallica qab Ariston Pol. I. c. 7.
34 In magna praesertim, opulentaque familia eonfiituendus o Oeconomus, reique agraria praeficiendi sunt ministri
152쪽
vita. moribus spectatismi. Paterfamilias vero rebus suis intersit; detque se nonnunquam itineri, ac via obeundi causa suos greges, sua pecora: discite enim est aliena rei vicarios esse attentos, se dominus ipse minime solicitus sit ; xereque illud prolatum es, omnes sibi malle melius , quam alteri. Terent. in Andria Scenas a. Is Meminerit denique tum illius praecepti ab Lacone quodam profecti, qui interrogatus, qua maxime re pinguesteret equus, oculo domini, inquit. Tum illius alterius Afri, ex quo cum quaereretur , quo utilius fimo stercorandus esset ater, respondit, domini vestigiis. Oecon. I. c. 6. I 6 Duplici acquirendi modo superius proposito; quorum altero ex fructibus terra , altero ex propriis regionis acquiritur , tertius ab Aristotele adnectitur . qui in mercatura consistit. POL I. c. 7. Hujus tressunt partes t navigatio, devectio, negotiatio . Qua quidem differunt inter se a cum alia tutiora sint; alia fructuosiora. Navigatio , per quam naπigiis merces , ex uno loco transportantum in alium , fructuosior est; sed, minus tuta ; quare, recte apud Tullium Ose. 1. Laeo ille, dicebat non mi placere fortunam, qua esset apta rudentibus . Desectio autem mercium terrestri itinere facienda, tuta magis est, quam lucri ferax. Tertia demum merca tura pars est, negotiatio; cum non operam impendit in mereaturam, sed pecuniam. Quartus acquirendi modus , faeneratio , qua omnino improbatur. Ouintus ex Nariarum artium ministeriis constat. Oui tresilerandi modi- quia prasidia degenda Nita, non tam perunt a natura
I. qnam vel ab arte, Nel ab industria, minus proprii ab Aristotele dicuntur, σ tralatitit. Pol. I. c. I. I Mereatura Diet improbari, quod Drdidum vita genus', in multis periculis expost m. Mercatu ra a tem
153쪽
est; sin magna, oecopiosa, multa undique apportans, multisque sine vanitate impartiens, non es admodum v tuperanda . Atque etiam se satiata quaestu, vel contenta potius, ut saepe ex alto in portum, ex ipsi portu se in agros , possessionesque contulerit, ridetur jure optimo posse laudari. 8 Boai Oeconomi est, dimersa negotia, diversis in locis insitAta habere, ne omnium simul periculum subeatur .
I9 Copiam , inopiamque de eommunibus rebus benemeritas esse; id quod adumbratur a Platone nuptiis Penia , ides inopia , cum Poro Deo divitiarum . Fabula de auri inventione. Cum enim Peruvia populi, multarum rerum ad Nitiam necessariarum summa inopia premerentur, interrogato Dea Telluris oraculo , quid se facere juberet; responsoque accepto, se compotes voti fieri vellent, in ipsa communis parentis viscera violentas manus iniicerent; levatisque deinde benigniori ratis intem pretatione, injecta religione populis, quod montium ut bra , qua Niscera quadam terra sunt, instrumentis ad id opportinis terebranda essent; ac quidquid in illis durioris materia lateret, tanquam ossa quadam igne purganda, ac late dissipanda praeciperetur montes effodiunt, aurum inῬeniunt, inque auro omnia , quod omnibus parandis sit opportunum . Interim Vates asstatu disino correptus, quaedam praescit de auro in nummum constando; cujus proprius, ac pracipuus usus esset in commutandis rebas, devinciendaque hominum societate. Abundantibus enim , ut recte docet Aristoteles , c Pol. I. c. 6. aliqua re unis, qua alii indigerent; permutatioque rerum cum rebus,
qua priua in usu esset inter exiles familias, σ paucarum
154쪽
rerum indigentes, crescente deinde hominum multitudine , o rerum copia , eum incommoda , ct multis vittis exposita deprehenderetur, praesertim ob locorum distantiam. unde res aulpetenda essent, aut inoebenda; confrisione facta nummus substitutus est, quo tanquam communi men. Iura res cum rebus adaequarentur. summus ex antro per cutiendus , eateris aliis, Tel ex argento, Tel cupro, velare eonficiendis, multis partibus antecellit, nedam vel marinis eonebis, vel pecudum pellibus, quibus apud ba baras gentes olim consignabatur pecunia; in eo enrm exiseellentius emῬeniunt, qua quatuorpWtes in optimo nummo desiderantur; pretium nimirum , minima moles, dum lies , raritas. Imagine Nero Principis, publica nota consignatur, ut pecunia ponderanda fastidio liber mur. Ibidem. go Nonnulli bene oecupanda,waugenda pecunia usus. II Fructuosa sunt, verum multis periculis exposita publi- eorum reddituum administrationes, curationesque publica. Ius vendendi privatim aliquas res, remotis aliis , erram ad augendam rem putatur. Quanquam hoc magis pertinere ad regiam, vel civilem oeconomiam docet Ari. stoteles , ad privatam. Pol. I. c. T. lla Uendendum prius, ac de pecunia indidem redacta eme
a 3 Aphanus emuncta naris mercator, ut est apud Tullium , Nel optima nomina, non appellando, fieri deteriora dictitabat. 26 Sequitur quartus acquirendi modur ab Aristotele propo situs, Pol. I. e. T. qidis ex Nariarum artium ministeriis conficitur. Qui quaestus liberales habendi sint. sordidi, quaedam ab ipso praecipiuntur: sed satis sit, si dicamn inter artes, diu excedere, in quibus minimEm
155쪽
si vel eorporis viribus, vel fortuna loci; plurimum autem ingenio, ct industriae; eas vero viles oe sordidas esse, . in quibus aut sola voluptas quaritur, aut mens a dignio- ribus homine studiis plurimum abducitur. Illiberales avis . tem, inquit Tullius de M'. r. fordidi quaestus mere
nariorum omnium, quorum opera, non quorum artes emuntur. Quibus autem artibus , aut plurimum mentis inest, aut non mediocris utilitas quaeritur; ut Medicina , Architectura, ut doctrina morum excellens, eruntiis, quorum ordini conveniunt, bonesta.
Id quod Thaletis Milesii exemplo eomprobari potest; eui cum studium Philosophia tanquam minus utile ad rem faciendam esset objectum; eum magnam olearum penuriam ex astrorum peritia proximo anno consecuturam videret; easque viliteτ emisset, cum magna esset illarum copia; ae paullo post paullo pluris vendidisset, magnam sibi vim pecunia comparaνit; ostenditque Philosophos, se rei facienda inoumberent, eam augere posse, sed niale, quod gravioribus, atque homine dignioribus studiis occupati eam; negligerent. IPol. I. c. I. la s Ea liberali filiorum institutione honeste luerari posse pruindentem patremfamilias; modo ipsis non invitis Uria vita genera agignentur, ut Aulica, Militaris, Oeconomica, vel etiam Forensis ad repellendas litium molestias .s6 Sed de toto hoc genere , de quarenda , de collocanda pecunia , etram de utenda, commodius a quibusdam optimis viris ad medium Fanum sedentibus, ab ullis Philosophis ulla in schola disputatur. T a. de Obse. Fre. quens enim erat ad forum gani mercatorum eonNentus . ia Faeneratio multis de causis ab Aristotele improbatur; hanc aequirendi viam, nullo modo vult esse Deconomica
disciplina propriam, quod pracipua pars D, ac-rere i
156쪽
ἡ νere a natura, vel ab arte; manus illius pro tum sit ab hominibus lucrum facere: oe hinc jure odio habetur. Deinde quia faeneratio abutitur nummo ipso; qui quidem ad
hoc institutus est, ut eum rebus vel naturalibus, Nel arte factis , societatis tuenda eausa, eommutari possis. Infor neratione autem, sola quaeritur nummi cum nummo commutatio , augendo nummum per faenus, fio e curam , qua rece το aras dicitur, idest partxs, quod in ea n minus pariat nummum; qui non est in se secundus; sed tantummodos commutationibus rerum instrviat. Pol. I. c. 6. o T. M autem nobilius, ae fructuosius faenerandi genus , quo Deus ipsi obligatur ad reddendam vicem; se largismus, ae liberales erga pauperes . Quod duplici Elisai exempla demonstratur; qui, tum SMnamitidi . tum s reptana vidua sibi benigne facientibus gratus , ac liberalis fuit; dum earum alteri filium, non ita pridem extinctum revocavit ad vitam; alteri, mperata olei multipli ratione , tantum pecunia suggest, ut solaendis nominibus superesset. at Tanta erat soli campani feracitas ct ubertas; ut quidam Tullius in Oratione de lege agraria nulla pecunia
conditione adduci potuerit, ut fundum quem in eo solo baberet , abalienaret; quod diceret , cum alios multos adibι posseret, ab eo se nunquam malum nimcium accepisse. At quanto feracior est, si rem diligenter attendas , fundus ille, qui in liberali erga calamitosis misericordia
sit constitutus: ex quo non modo malus nunquam nuncius
vfertur; sed semper optimi et inter eat eros audiant illum regii Propheta Davidis. Psalmo Iucundus homo, qui miseretur & commodat, disponet sermones suos in Iudicio ι auia in aeternum non con ovebitur.
157쪽
us Atera libri pars; in qua de adeptis pridem pecuniis , non effundendis, sed parce modiceque administrandis, praecipitur . Pro quo νalere debet illud Ovidii in Arte lib. I. Nee minus es laudis, quam quaerere , parta tueri ἔcasus ins illis , hic erit artis opus .auni enim esset aliud, se pridem laboriost eollecta , non bono tirade modo fer rentur pecunia, quam perforatoeribro aquas haurire t quod vel apud inferos maximum
est supplicii genus , qxo Danai regis filia plectantur .
Pro quo prima regula sit: pedetentim a quastu recedendum ; nec fortunam tentaridam diutius, qua incerta ac fallax est . . 3o tera regula sit; cum vita quaerendis divitiis oecupata expers quietis sit, o Niolenta , Eth. Iae.3. pecuniis ante partis , moderate utendum, ac fruendum esse. Oecon.I. c.6.3I Tertia regula sis: amor oe charitas erga filios, qua in parentum animis a natura ipsa insculpitur, qua cura exsuscitat animos, ct maiores ad rem gerendam facit . Tuli. Uc. I. 3a Divitia iure sunt expetenda ; quod eas causas , quibus vulgo peccari solet, procul amoveant. Deinde, quod institui possint silis apud nummatos parentes commodius, pauperes. de causa , ingenui habentur σ nobiles , quibus pervetusta, er bene fundata opes contigerunt. Pol. q. e. 8. o' alibi. 33 A litibus non necessariir abstinendum. Memini me legere. Mutrum quendam Auriculam insignem fuisse in procurandis cavss, maximeque litigiosum actorem. Husus generis homines, aure minores eari ici appellantur a sectano in suis Saoris.
158쪽
3 4 cavendum quoque a Theatrorum, oe quibusdam eantiuncularum ineptiis, ab alearum ludo, luxuque omnr, quo
tanquam profundissima Charsidi honestisma saepe familia
absorbentur. Meminerint denique omnes qui rei familiari student, aurea illius sententia : Res familiaris quaeri debet his rebus, a quibus abest turpitudo, conservari autem diligentia, ac parsimonia, atque iisdem rebus augeri. Tuli. Ossc. I. 33 Suburbanum rus fortunatorum , ac dioitum villis iure anteponendum; cum non speciosa magis , quam fructuosia oeconomus sequi debeat et Oecon. I. c. 6. tum fura Ue- . ctigalia urbana rusticis, tum inspeciem, quaestum . anteferenda sunt. Tuli. Q a. 36 In suburbanum igitur suum se recipiens diligens y ac frugi paterfamilias secu.u commentetur, ratione in dies parciore sumptu victitare possit; num prasiet pro rebus nummos solvere, an contra res pro nummi t. Oecon. 1. c. unico apud Donatum Veronensem . cordatorum senum dicta, qua inter legendum Oecono micos libros occurrunt, aut aliunde audiverit, notet, oememinerit. Pol. I. c. 7. 2, e proventibus ipsis majores sumptus fiant, mordicus statuat apud se et quo neglecto monitu florentissimas familias funditus interire necessest.
Oecon. a. c. unico apud Donatum Veronensem .
3 Bene Comicum multa se commoda percipere ex sub urbanitate sui praedioli dictitabat ille Terent. in Eun.
Sc. 6. s. quod cum eum urbis taedium caperet, rus secederet, cum ruris fastidium subiret, in urbem se eonferret . Quod tamen male eνenire illis re, usuque compertum est , qui luxu , apparatuque ultra Nires magnsco , dum sumptus sumptibus aggerant, alieno a re confecti, sero parsimoniastudent; atque in sua tandem rara insiti discedunt s
159쪽
dant epuinantesque; quod malum multo a te praevertere, sapientis Oeconomi est ac multum in posterum proνidentis. .
38 Peregrinis qui busdam usibus, qui in Italiam nostram continenti ast lue in xaserunt; quibus nilii aliud quaritur , quam pecuniam abradere, ae nervos omnes virtutis incidere resistendam ; aut illarum vanitatem prudenteΥ eorrigendam .
39 uxor, filiique in osticio eontinendi, ne rem laboriosi partam turpiter est undant, ac perdant.. De testamento tempestive faciendo cohortatio ad parentes. ut rebus rite coxnpositis . pacat/ discedant ex hac vita . I De herili re fervos imperio. Hos duplicis generis facit .Arsoteles, alteros natura servos, alteros iure gentium. c POL I. c. 3. oe Natura servi dicti, quibus ob hebetudinem mentis, cam seipsos regere non possint, expedit ipsis, ut aliis pareant: natura enim comparatum est, ut deterius sit gratia melioris . Sic appetitas, quia inferior animo es, seque ipsum me prolapsione rexere non potest , rationi servire debet, ac quanto magis servit, melior est. Pure gentium servi dicebantur bello capti , aut pecunia empti, aut alia quavis pactione: his opus cibus, casti. satis debebatur . spe praemii in deterius prolabi solent homines; si servitutem bise servirent , liber-
. late donandi erant . Oecon. I. c. s.
Cum MN esseratam hanc Ethnicoram eonsuetudinem bello captos in serxitatem redigendi , Christiana mansue. rudo ex perit, ac tempera erit ἔ serris nuric vimur alisterius generis, quos famulos appellamus a qui mercede conducti operam Deant suam pro aliqνibus vita ministeriis , non pro omnibus ru quos dominatus multo disticitior est, quod vafri plerumque sint, oe refractarii, atque eodem, quo domini ipsi, libertatis minere ornati i itaque
160쪽
eum valentibus pugnandum est, non cum iis, quos diu. imma servitus, compedesque mollioerunt . Quadrare ta.
men possunt in illos perope,-Tullius habet in Orat raLucio Flacco et Phrygem plagis fieri solere meliorem Si quid cum periculo experiri velis, in Chare id notissimulta faciundum Quis unquam Graecus commis, diam scripsit, in qua servus primarum partium non Lydus esset i &c. Hic tamen promiscue nunc strNos, nunc famulos usurpamus.
1 In horuυ etiam desectu , spectanda quadam sunt, qua in servis primi generas spectanda docet Aristoteles r c Oe-eon. I. e. l. ne largior iis Tini potus tribuatur: ne aut nimis timidi sint, aut nimis rob li; quod primi non ferant laborem; ct ferocibus non commode imperetur. e. snt plures ejusdem gentis ; aisdia inter illos non serenda: ne plus nimio delatores sint; non nimis denique aut rigide habendos, aut indulgenter . Oecon. alibi. 43 Daedalum, o Vulcanum instrumentis usos alatis, ct ad nutum artificis se moventibus , ex Homero refert Ariin Tol. I . c. 3 44 Naxis me diligentibus administris pro merito cujusque domum esse committendam , rationemque instrumentorum, ne domesicae supellectilis, qua eorum curae credita sit, crebro ab iis repetendam; serrandumque illud Laconicum praeceptum, ut ea, quorum rarior usus in familia si, separentur ab iis, quorum usus est frequentior; praeterea iis in locis eo ordine colloeanda , ut inveniaritar facillime .
In magnis familiis Panitor esse debet, qui dilirenter observet, quae asporte tur, quaeque in domum inferantur; quique sit ad catera inutilis. Ibidem. M In