장음표시 사용
122쪽
IN LIBRUM PRIMUM.1 omus qui is, ex Aristotele, maximὸ ducem sequor in toto boe opere, facile conjicitur . Est ,
inquam, illa , plurium societas, non tam lege, natura instituta, eonvictus quotidiani eausa. Cum enim procreatis liberis, ut eos alerent, misituerent, naturali quadam charitate homines adigerentur c id quod incommodius haberi potuisset, si nullius rerti loci ambitu contiis nerentur domicilia sunt inventa , in quibus quotidie administrarentur ea, qua opus essent ad vitam . quidem a primum natura inchoavit, ars deinde perfecit. Vste proinde , ejusdem domus essent, ad evndem focum degenistes , Charondas; ex eadem vero pena victitantes , crete sis Epimenidet esse dixerunt. Polit. I. c. I. Hula Aristotelis doctrina subnecti potest Tullius i. DUc. nam eum sit hoc natura commune omnium animantium , ut habeant libidinem procreandi, prima societas essis ipso conjugio ; proxima in liberis; deinde una domus , cui sunt omnia eommunia et id autem est principium urbis , er seminarium civitatis . ' Vide Aristotelis Interpretes, quos hic sum sequutus ; sic tamen , ut eorum sententias , non etiam verba exscerpserim ; in Ethicis, Bernardum Felieianam i in Psiticis,
123쪽
Leonardum Aretinum ; in Oeconomicis, partim hune , partim Bernardini Donatum Veronensem; sed praecipue primum . Hae in ipso operis vestibula prafara volui, u-ctor humanisme, nὸ tibi tenebra essent inter legendum. a Patris imperium in filios regium magrs, quam alterius σenem. In aliis enim υ ublica formis, alternatim parent, oe imperant ; functi enim imperio ma stratus insiσma deponunt: at vero in familia Pater oe solus, er dierum , quod relate magis es , quam politicum t
Aiorum bono imperant, non suo , hic crorum , alter filio. rAm . in dienitate praestat, caterisque regiis Nirtutibus, iis qui sibi subduntur in regno; Pater atate, prudentia, ipsoque afectionis iure filiis antecellit. Nero non tam Iole rubernatur a viro suo , quam ciΥiliter . Pol. I. 8., Ierimen familia discilius aliquando , quam regni P s eur e certe , ut alios omittam , Octavianus August . non tam bello, quam pace proaatior. orbe terrarum pacato , non satis pacata in familia vixit . :Placuit in hoc imitari Dantem Alberium, qur Arpo teIem appellat, maestro di color, che sanno . Triplici tum rerum , tum personarum coriugatione totaeonstat familia Prima est Maris ct Femina. Secunda Patris σ filiorum. Tertia Domini oe possonis : in qua servi numeranture: caput enim rerum utilium oum berius habebatur . t Oeconom. I. e. s. De quarum prima c Iu ratione aestur in primo libro, ubi de Conjugio : de secunda in a. ubi ae filiorum inflitutione : de tertia in 3 . ubi de parandis, constreandisque divitiis ; deque herili , non tam in ser pos, qui apAd nos nusquam ferὰ sunt, quam πώ , εμι loco serNorum famulantur imperio, quadam pracipim
124쪽
IN LIBRUM PRIMUM. IOI6 Uxor eligi debet, quantum fieri potest, optima i e-eon. a. c. 2. Oui delectu, quam sit difficilis. primae si
hominis eum primaeva uxore conjunctio docet; ex qua tot mala in hominum tenus profluxersimi. Conturbatur hic delectus ex multis causis; sed in primis iquod temere fiat, s inconsulto; quod certe non potuit a
citi, e sanctifimo illi Pacob, Isaac Patriarcha filio , qui post quatuordecim annorum servitutem Escheli nupsi, mi pridem perspecta. Θ cognita .
8 ouod autem necesserium sit. nedum utile , ut futuro Niro desponsa sibi uxoris mores perspem sint, vel patet ex eo,c Oecon. I. c. 3. quod in conjugio non sola quaeritur filiorum procreatio, impetu, appetituque etiam fera
ducuntur; praeterea mutua vita auxilia requiruntur bene multa, tum ad domesticam consuetudinem rite , callesie andam, ad prolem sanctismis legibu educandam . Cujus quidem rei adumbrata quaedam fimilitudo est in animantibus quibusdam, in quibus , quo perfectiora sunt, hujus mutua dilectio iis , consuetudinis quadamuhilia existunt; ac praesertim in cicuribus, ac domesticis,
ut hunt columba .s Alter malorum seu r est, quod in ducenda uxore, non tam uxor spectari soleat, quam qua sunt uxoris , dos nimirum , pulchritudo, nobilitas. Pauci ad virtutem, ac Nera animi bona respiciunt.1O Sumptu eriam minori. quam leges permittunt, uxor ornetur. Oeeon. 2. e. an Quam igitur ineptiunt illa . quae dotem suam secum circumferunt, sienico ubique appa ratu prodeuntes s Trapropane, nostris Travancorre , piscatu gemmarum insignis . II Turpe olim etiam apud Romanos habebatur, colorem nationum proprium mentiri . Id exprobrat sua puella Pro pertius , cum dicit et ' Turis
125쪽
Turpis Vmano Belgicus ore color.
I a Pulchritudo ubi virtute destituta sit, miras de se fabulas
Semper formosis fabula poena fuit. Prop. igitur forma , quam animi ornat , uxor viro seo placere. Ille fluxus est, evanidus; hie si
Mior , ct ad senectutem usque perdurans . Oecon. a . c. I. 33 Incommoda etiam est viro praesertim ignobili, atque o scuro, excellens uxoris nobilitas. Mart.
Si vis nubere , nube pari; cui respondet ex altera parte Fuyenalis sat ra 6. Malo Venusinam; quam te cornelia mater Graccorum ; si eum magnis virtutibus affers Grande supercilium; ct num ras in dote triumphos . Modesta igitur uxori, oe virtute praedita nubendum est . I sua aetate nubendumst. Si placet in hac etiam re Ari- Ioteli subscribere; vir trigesimum septimum atatis annum agens, puell.e nubat decimum octavum annum circiter agenti . Hac enim ratione consultum erit, tum filiorum procreationi, qui ex robustis ac firmis parentibus , robum ac Valentes nascentur ; cum infirmi plerumque sint, σ im-' becilles tam seniles,quam juveniles partus; matre sue ipsa non crebrius puellas, quam mares paritura essent; nec' tam saepe tu ipso puerperio moritura; quod oraculo proditum Traetentis fuit , si quidem hanc labem studerent avere tere, nuptiarum tempestivitate uterentur; tum etiam filio. rum institutioni hac eadem ratione provisum erit; qui pa rentibus orti adolescentioribus , minus illis reverentia exhibituri essent, utpote quasi aqualibus. Accedit huc etiam , quod, cum haereditatem serius se adituros, quam essent, viderent, minus se in officio contineri paterentur ἔeaque etiam Atare procreati ipsi a parentibus suis essent,
126쪽
vt nec commode ab illis ali possent, nec iis natu grandi ribus vicem reddere. Pol. I. c. I 6. Quod si respectus habendus sit, tum ad vita tempus, quod fortasse nunc brevius , quam olim fuerit Aristotelis temporibus ; tum multo etiam magis ad nostrorum hominum mores, m gnam partem fractos , atque effoemmatos; dici videtur posse; si nunc matrimonia, ut plurimum inirentur , Niso trigesimum aetatis annum agente, puella decimum octa vum , nullam jacturam sequi eorum commodorum, qua ex
serioribus aliquanto nuptiis percipi solent.13 2Von satis esse uxorem probam , ac bene moratam fuisse delectam, nisi fervetur bona, ae melior in dies essetatur. Huc spectat illud Histodi, puellam virginem, nec alienismo ibus imbutam esse ducendam; ut eam quasi novellam ceram, Nir sala moribus post expingere . Moram enim dissmilitudo non valde ad conciliandos animos facit .
16 Statuat uxor non tam suis, quam viri sui moribus sibi esse visendum; quod non ita absolute intelligendum est , νι etiam turpia imperanti obsiequatur. Oecon. 2. c. I. In levioribus uxoris noxis esse eonnirendum. 2 on ita ,κbi graπiora quadam peccantur, cur insignem familia notam, tum dometica quieti labem , nisi mature occurr tur , allatura. Metus tamen, qui strvorum est proprius . absit , ne abalienato animo sint. O r. a. c. I. sag fictum tam in moribus , quam in ornatu corporis uxor habere debet. Fucus in facie, argumento est , μη is moribus fucum non abesse. c Oecon. I. c. q. Ber nardinum Donatum Veronensem. I9 Vs quemquam injussu viri in superiores ades sinat accedere , ne an . d tur vicinorum ramuscolis, qui de mulie rum corruptela circumferri solent . Oecov. 1. c. I.
127쪽
. ao Masculiis natura praestantior , quam femina. ordo rerum petit, ut excellentioribus naturis, inferiores subjecta sint, er pareant; et quidquid deterius est, melio-- ris sit. POL I. c. 3. II Vir foris strenuus, ineptus domi: mulier domi melior . quam foris; alter ad res parandas utilis, segnis ad conservandas. Altera , non quarendis rebus apta , quam modice , timideque administrandis. Viro fortitudinem; mulieri imbecillitatem attributam Nidemur; quo sit, ut alter vagari ; altera domi latere sponte possit. Sit, diversis viis, ad domesicam societatem ineundam aptum utrumque
21 Cura domesticarum rerum viro indecora . Domesticis proinde rebus praesit uxor ; m caeteris pareat wro suo .
a 3 Domina fit impensarum ad festos dies exercendos. ibid. 24 Si xir tamen ita hebeti ingenio sit, ut infra femineam
conditionem amandetur; femina contra tanta ingenii vis . , ' st, re praestantia , ut suo siexu longe major esse pideatur ἔtune , si superior jacta doctrina vera sit, familia regimen
. penes uxorem magis essee debet, virum ipsum, 'rei familiaris a stulto viro adminorata iactura subeatur . Per coecasionem . prudentismarum quarundam seminarum, de quibus perhonorifiea mentio fit in sacris Lite ris, nomina. virtutesque recensentur; ut Fudith, Rebecca. t Y erelis r ne raetermittenda est hoc loco Michol, cujus aliu ex Saulis insidiis incolumis evasit. I. c. 9. 23 Quaedam hic proponuntur, qua ex Aristotelis prascripto, nefas sit mulierem attingere t ut filias, eri velit, nuptui tradere; nurus quas velit, in domum introducere ; crquaedam gratioris momenti expedire negotia ;m quidem in parte , ad deliberandum uxor , nonatimperandum ad
128쪽
, missa, sententia viri ne anteponat suam . Ad summam
contenta sit rerum domesticarum imperio ; eorum autem 'qua foris peragenda sunt, non admodum curiosam se pra-beat. ouare, qua a me hoc loci mulieri permittuntur . Nelim, cum hac exceptione intelligas; se nistrum tanta fatuitas in viro sit, ut res familiaris ab illo commode adis minorari non pollis. Oecon. a. c. I. 31s Musta esse conjugii commoda, se pax adsit, ct eoncoris dia. In his primo loco enumeratur certus hares familia ἔ . qui nexus, oe copula quadam vira est, qua ad se amandum arctius devinciri solent parentes; qui, si dest, aut . omnino desperetur, minus inter se amant, quasi disrupto amoris vinculo. EG. 8. e. Iz. Huc enim tendunt illo- . rum vota, huc aspirant, ut eam perennitatem, quam in. tendit natura in reliquis rebus per hunc quas orbem , via scissitudinemque nascendi , illi habeant is sua familia .
, 'Uta non 'posse a duobus, qui sie mutuo amenr . er Plato , oe Aristoteles sensierunt. Hinc iliud Homeri IO.Ilia. i dos, ibant duo simul. In conjugali vero amicitia hoc amplius est, quod usus, ct consuetudo, qua maxime re illa firmatur, ita crebra, ac diuturna est, ut major esse non post. Accedit praeterea , quod, ut placet Aristoteli, -8. c. I a. homo, conjugale magis animal es, quam ci Oile ; quod prior, magisque neeessaria familia sit, quam . civitas; multoque antiquior illi sit appetitus propaganda
domus per liberos, quam usus, ct eommmicatio cum ci-Ῥibus . uuare . nusquam in adio vita genere, majora ex pectanda seunt, praesertim in morbis, ct agrotationibus . rum obsequia,tum praesidia. Oeeon. 1 .c.I. Hac non eo dixi. - , quasi nescii simus, virginitate multis partibus matri-
129쪽
a 8 Hae autem bona interire liniversa, se, qua praesentissimum familiarum Nenenum sunt, locus pateat querelis, oediscordiis; qua bene praecidi videntur posse , si, quod ex
aeris literis monentur, recta mente in Deum Nita, mortisque auctorem utrique conjuges sint; in filiisque pro
creandis non intemperantius belluarum more abutantur;
eosique non alio consilio, quam familiam supplendi, Rempublicam augendi, novosque sectatores adjungendi ad Omthodoxam Fidem amplificandam suscipiant; cujus rei contrarium , Amodat impurissimi Damonis, Raguelis domum hac , illac versantis, septemque prima nuptiarum nocte Sara visos interficientis, furore mulctatum legimus fuisse; cujus non ante furia , impetusique resedexunt, quam junio .ri Tobiae illuc divinitur appulso puella Sara, sanctis is prias legibus inter se initis, nuptui tradita est, justo matrimonii jure copulata. Tob. c. 7. σου. Abstinendum ab injuriis, cogitandumque saepe, non Iem de lapide emptam, in domum esse introductam. Iedliberam, thorique fociam futuram, ex qua communes liberi suscipiendi sunt, invalidae senectutis pastores, reris, matrisque custodes , totius denique domus servatores .
3o Multo etiam magis abstinendum a verberationibus, fu stationibusque , qua seroorum olim erant propria; bus cibus, opus, calligatio debebatur. Apud barbaros inor babebatur pro serva; sedis vir ipse Ob iveati stoliditatem, nihil differebat a servo, femi erat eum serva conjunctio . mol. I. c. I. Mirum est quantum pupugerit illam Theodecti Helenam. I. c.q. ser a appellata ; eum apud eundem Auctorem sic questa sit - Ex Diis ab utraque stirpe prognatam quisquam appella-ditservam i Kostra certe femella, nihil babent , per quod
130쪽
eum hae tanta Helena nobilitate contendant; qua si minus a Diis , ex illustri certe genere oravim ducebat. Sed tamen , cum sacri Fontis lavacro sint expiata, eandemque coelestem
haereditatem aditurae, quam nobiles femina ; etiamsi e vulgo ilia sint, inhonore tamcn habendae sunt apud viros suos, humaniterque tractanda . Recte igitur Aristoteles, hujusmodi, inquit, subitae animi commotiones, quibus correpti quidam in suas puellas, violentas manus iniiciunt, amasiorum sunt propria, non Nirorum . Oecon . a. c. a.
Pleni sunt poetarum libri hujusmodi nugis. Tib.lib. I.El. . Ingeret hic potus juvenis maledicta puella, Postmodo qua votis irrita facta velit . Et alibi .
At lascivus amor rixa mala verba missi M. Inter oe iratum lentus utrumque sedet. Propertius sero lib. 2 El. 6.sie suae minatur et Sed non est Uies; mecum moriaris, oportet , Hoc eodem telo stillet uterque cruor .
Quamvis ista mihi mors est inhonesta futura,
Mors inhonesta quidem, tu moriere tamen. 3I Duplex amor, alter amicitiae, benevolentiaque proprius alter cupiditatis. Primus , his homines tantum cadit, non repentino impetu, quasi Nento quodam circumfertur οῦ sed ex certo mentis delectu promiscitur; proindeque xirilis ac constans est, ossicii plenus, ac Nerecundia . Alter, sensu totus ducitur, etiam ferarum proprius est ἔ--- quietus, ac turbulentus est; puerilique more desipiens, fera Nidior multo est, quam constantior. Charitas igitur conj galis virilis esse debet, constans, osticii plena, ac Nerecundia . Duplex es ex Platone Venus, altera coelestis, terre
stris aetera r ab hac imsurus amor generatur , ab illa casas, o innocvuF .