Institutiones pathologiae medicinalis (Editio Tertia)

191쪽

AcRIΥAΥ. MORBOSAE HUΜ. 161 destinati sint illi igitur oppositum vitium acrimoniae, cum, frequentisi1-mum sit, multiplex, multisque modis damnosium , singularem meretur at

tentionem.

29Ι. Acre in genere ratione corporis humani dicitur , quidquid pungendo, secando, rodendo, solidorum cohaestionem solvere, partibus vi sentiendi praeditis dolorem inserre,o vi vitali 17O. animatas ad contractionem stimulare valet. Aliud Mechanicum est, aliud Chemicum, hujusque obscurior vis agendi ex manifestiore illius utcunque intelligitur. 292. Acris Mechanici vis bivens, dolorifica, stimulans, ponit corporeae masiae si figuram angulosam acutam , qua penetrabilis sit&omnem sui motus vim in pauca modo puncta coiporis, quod serit, imprimat Ces duritiei gradum, comparate ad corpus feriendum, majorem; 3ymotum denique, quo in sese

mutuo incurrant.

293. hemicae acritudinis' quanquam subtilissima fabrica aciem sensuum eiu-

192쪽

non plane dispar ratio esse videtur. Rigiditatis, acuminis, motus, deae hic concurrunt, sed sano sensi, nec subtili- Us, quam Veri Us, adhibendae Actioni hujus acris favet suor ut adeo rigiditas nequaquam in universa massa, sed in mi nimis ejusdem particulis duntaxat ponenda sit. Nec larumce figura exacte determinari potest, quae sorte in alio atque alio acris genere diversissima est , nec prosecto tam absblute angulosa requiritur, quin Malia concipi queat. Motum denique haec acria non tam ali unde praestolantur, quam insita sua agilitate Xcitant, ab irritatu tamen vi vitali iro. simul adjuta. 29 . Quocirca patet posterioris tantum acrimoniae 293. rationem hoc loco haberi; ut quae sola humores ita inficere possit, ut mutua permiXtione partem eorum constituat.

29s. Jujus vero multiplex origo clarius innotescet, si, quibus ad eam avertendam natura utitur, adminicula prius intelligantur. 296.

193쪽

H, Μ Ο M. 63 296. Primum quidem, quos homini cibos potusque in alimentum destinavit

natura, blandi sunt, mites, nec eminenti quodam acrimoniae gradu pollent. Doceant fructus, cerealia legumina, carnes, pisces, aqua c. LUXU demum acria, aromatica, spiritu Osa, salina, amara, rodentia, c. in culinas ac cellas conveXit, gulae irritamenta malis innumeris famosa.

297. Orpus praeterea, qua ostiis porisque patens introitum alienis concedit, janitore sensu custoditur, qui ab appulso

acri irritatus motus ciet, quorum emcacia constrictis viis hostilis materies excludatur, aut aliquo usque admisi rejiciatur, saltem majore humorum affluxu, vi stimuli concitato , diluta ac obtusa

utcunque mitescat.

298 Quum tamen ierse nata acritas subdole irrepat, quae posita intus larva sese explicet; blanda quoque

tum vi actionum vitalium, tum erroromultiplici, intra corpus degenerarem Ueant immo materie salina, cui acre po- L et tiS-

194쪽

16 AcR1ΥATE MORBOsATiissimum debetur, etiam secundum naturam 136. undique perfusi simus; huic quoque inevitabili periculo remedium praesto est se licita blandi acris permixtio, hujusque paucioris per abundantem illius copiam facta velut suffocatio. Enimvero est quatuor spectes principia 273. 276 nuspiam in humoribus micula datur salis, quam non terra obtundat, thlogiston molliat. plurima diluat aqua. Lenis insuper mucus 27S. per omnia sese diffundit, acri mitificando illi tuque adversius idem muniendis selidis , aptissimus. Nec dispar

est pinguedinis humoribus remixtae utilitas. Idcirco etiam ad ingerendos cibos potusque fame ac siti compellimur; ut non desectui blum , sed etiam acri, quod ex inedia subnascitur, blando chylo occurramus Crudum vero, quod in illis est, itidem non nisi per subtilissima oscula , hinc minima sensim quantitate, in interiora corporis admittitur ut plurimo mox humore inquilino obrutum, tectam, qua sorte pollet, acritatem exserere

195쪽

H Um. 16sserere nequeat. Motus denique perpetuus, moderato calore adjutus, mixtionem aequabilem curat conservatque, nec acre sine blando seorsum est sinit. 299. His vero omnibus nondum satis tutum corpus sua etiam obtinuit emunctoria, per quae, quod intro admissum domari nequit , aut quoquo modo intus evolvitur, acre altare, priusquam noceat, eliminari possit. Immo nec ordinariis, quorum perpetua est in sanitata functio, contenta natura, sicubi ex acri intestino aegrotat, etiam in litis utitur

viis modisque, quibus ab illo se liberet

3OO. An naturae humanae facuntas inest, moleculas acres, detritis aut intropressis angulis, in sphaerulas ornando blanditiem creandi Non satis constat speciosam deam aequaliter in fluidam selidamque acrimoniam quadrare. Credibilius profecto, mixtione hemica 298. magis, quam Mechanica rotundatione , id opus perfici. 3o1 Lx his itaque perspicitur, pri- 3 mum

196쪽

166 AcR1ΥΛΥΕ MORBOSA Cmum morbosi acris sontem situm est in multiplici commercio, quod homini vivo cum rebus X ternis intercedit 6.). Aer, cibus, potus, medicamenta VC-nena, miasmata, contagia multifarium

acre sic in humores a foris, per diversas vias modosque, invehunt maxime, si blando sub vehiculo clam irrepit aut varia corruptione, mixtione, secessione, intus evolvitur 298); aut, qua intrat, torpidior est vis vitalis 297), vel impetu majore Uperatur.3o2. Nascitur Macre, cum sanum corpus necessaria alimonia 298' non reficitur, eoqtae citius, quo vigor vitalis major is enim non dissipat modo blandiora, sed lateriem salinam extricatacuitque ut ideo pabulo demulcente egeat. Inde languentes aegri longe diutius, quam fani, inediam serunt animalia hyeme bpita, sine alimonia, minimum uae vitae gradum conserUant. 3O3. Illic porro reseratur humorum circuitus naturae modum CX cedens, cui

immoderatior calor se comitem ungit.

197쪽

aequabili mixtione blanditiem 298

in plerisque nostris humoribus perurertit. Inde promptuaria acritatum in partibus singularibus oriuntur, qUae OXas quaquaversum diffundunt. 3os. Nihil tamen acrimoniae ingenerandae magis favet, quam anomalia illorum motuum, quibus oditiones, secretiones ac excretiones perficiuntur. Cruditas hinc multiformis per spontaneam corruptionem in acre degeneratio, incongrua separandorum permistio, aut miscendorum separati , retentio materiae acris excrementitiae majorque exasperatio , utilium , quae sitia blanditie acria diluunt ac temperant, eXcretio, Ut ob confusas brdes depravatio, inuae ex his profluunt, innumera humorum Vitia. Documento sint noXae ex animi motibus oriundae. 3C6. His sontibus ortum acre , motu ac calore vitali incitatum, pruritus in

198쪽

fert, dolores, spasmos, convulsiones, irritatis blidis motus humorum irregulares, constrictis canalibus immeabilitatem, erosis ecchymoses, evacuationes nimias, pustulas , ulcera, cariem , atrophiam, multasque alias functionum perturbationes. Haec quidem omni humorum acrimoniae communia sunt. Habet autem in aquaeque, ut natura discrepat ab aliis, suam sibi privam insuper efficaciam. Quin&origo singulis non eadem est. Unde praemissis generalibus,

speciatim quoque pertractari merentur.3OT Acor primis maxime viis insestus, tempored sanguinem humoresque inde deductos subiens, nascitur ex usu immoderato acidorum aut acescentium, quae viribus corporis non ubiguntur; aut quia ex se indomabilia sunt naturae humanae, aut ob virtutis coctricis in potentiam. Debilitas igitur is 7. selidorum universalis , aut privata viscerum

primae digestionis irritabilitas Pa9o.)

regulares illorum motus concitatis sipas mi turbans inertia de seclusve siticco

199쪽

tus animalis consecutiooc eo disponunt: ut pateat, cui maxime aetati, sexui, vitae generi, hoc acre frequentius eveniatΘAn etiam haereditaria connatave labe contrahitur Videas foeminas, dum uterum ferunt , graviter acido laborantes, statim a partu melius habere, insantem contra misere eodem assici, quinin interire tametsi lacte materno non tatur An nocentes dantur potentiae, quae in C. H. viVtam agentes, acidum

singulare hosphori curia, quod Chemici sua arte ex fluidis non minus , quam ex solidis animalium 1 1' proliciunt, sic

eXtricare queant, ut eXsolutum pro suae naturae viribus morbos indu es Dum acidi istius origo inter problemata che mica merito adhuc numeratur, malim ne conjecturae quidem locum concedere. 3o8. Qui hoc vitio laborant, his, praeter modo memoratas 3 6.), acido aquam trahentes, retinente, alcalescens natura

200쪽

17o AcRIΥΛΥE MORBOSAEle, quo phlogiston sanguinis evolvitur, supprimente, terram bivente, pallet, friget corpus, laxantur blida flexile

bus nascitur, vigor circulationis, Virtutisque vitalis, minuitur unde crassis humorum vitiata, ineptitudo ad aequabilem circuitum , assimilationem, nutritionem, aliaque mala innumera. 3o9. Acerbi hinc perspicitur natura, materies, iocendi vis Nascitur enim ex acido in multam terram defixo, ungitque acrimoniae spissitudinem , qua humorum coagula, obstrustiones refractariae , Vasbrum constrictiones, c. creantur 284 28s . . 3IO. Acre alcalescens, Volatile, purum , in humores inducitur abusia vegetabilium acrium , quae hoc sale catent; tum Meorum, quae nativo sani corporis ali admista alcati volatile ex eo evolvunt cujusmodi fiunt sales lixivi sipo, cal viva c. romata quoque calidiora, multum quotidie ingesta, dum perpetuo stimulo exagitant, ignea vi sales