장음표시 사용
172쪽
PRAE STANTI VI R O, D. N ARTHO LO MAEO Drausteth, rartarum adumenoam Domino, fautori suo, ANDREAs LIBAVI Vs D. S.
Vi xinq; illo sciendi desiderio, Vir Nobilis N pr clare,
quod nobis a natura insitum pridem scripsit solertim
mus rerum naturalium indagator ARIsTOTELES, inflammatus es , non iudicat sibi in coelestibus, quorum cognitio eo dissicilior est, quo remotiora ipsi a nobis pauciores demonstrationes exhibent, neq; etiam in his quae terram ambiunt,aut in eius extremo,quanquam ut numero4mmensa, i ta specie, pulchritudine & virtutibus admiranda consis uni, iuntaxat haercndum este, & aetatem consumendam, sed & in intima terrarum,&ad manium usq; sedem,ut loquitur PII N I VS, pene trandum, ubi non minora quam foris, nec leuiora sese magno numero OGrunt miracula. Itaque quanquam a Dodo dictus philosophus innocentiorem, beatiorem, atque etiam deli Cariorem CXij imauerit hominum vitam, si nihil aliud, praeterquam quod sil-pra terraS esset, concupisceret haberetque, cum nihil nisi SACRUM erui putet, tamen hac posthabita opinione, mineralium noscendorum cupiditate non mediocriter iam pluribus annis flagrasse me confiteor, neque Vnquam aliquid studij in ea re posuisse poenituit. Multa requisiui, cognovique ex commentarijS VCterum& recenti Orum,in quibus potissimum suntAristoteles,Theophrastus, Galenus, Dioscorides, Plinius, Geberus, Agricola, Matthesius,Gesherus, Kenim annus,Fallopius,EnceliuS, BacciuSεcc. quorum praeclara volumina de metallis, alusq; mineralibus,
173쪽
mpublica v santur luce. Multa sum ex ipsis sol cibus, metallorumque magistris, quan&excoctoribus, docimastis, monet risi que expiscatus. Non paruam partem ipse in terrae viscera demisitis,coram sum contemplatus, ne quid dicam de his, quae pas sim apud insignes Phylicos magna cura conquisita vidi, qttaeq; ab amicis milia clomi seruo, di chy micis operationibus spectaui. Omnia occurrCrut ranti,Vt non paruam potentiae, diuitiarum, gloriar, miraculorumque diuinorum partem praeterire eum pareat, qui eis neglectis, in extima terrae foetura cognoscenda sitit, sistit.
que etiam hospitum verbis iactari,n his rerum vidisse, si quis Hv-B A M ita appellant fodinas plumbi candidi, vena cumulata aete no fossores labore fatigantes non fuisset ingressus. Videas autem ibi spacia vasta, montesque fornicibus immensa Sexcavat OS, pC dente sypenumero specti, ruinaque horrenda iam iam nactallicos Oppressuro, tua item diurnus se praecipitat fluor, haustraque aquarurn, sicut&IImenoae, subterraneas sorbent lymphas, &in Cuniculum expuunt, aequalem fere Nili Catadupis, S pernicibus cataractis percipias frago rom, ut mirum sit qua audacia se crede re tanti S voraginibus, tamque procliui periculo sustineant humano more educati. Occurrunt & alia plurima, quae humanam cXuperare fidem imperitis videantur, quemadmodum mihi alicubi ista narranti, abiectam vanitatem recordor. id futurum credas, si vetera ilia in Hispania, Macedonia, alibique effossa metalla, & hodierna aetate valles Ioachimicas, caeteraque in uniuersa Germania, Bohemiaque, & confinijs quis perlustreti Non parui scientiae naturalis thesauri in abstr risis terrae latitant, ad quos potius philosophi descendere debebant, quam maximis itineribus fabulosam Solis mensam,& AEthiopum figmenta, inaccessumqUC Nili caput exemplo Sesostris & aliorum concupiscerC. Tibi domi eiusmodi nascuntur multa, quorum aliqua partCnon mediocriter me aliquando oblectatui, Ope Iustrans aerarias tu. Spene inexhaustas, cum ferrarijs in eo tractu frequentibus Saepe vero etiam ossicinam illam tuam amplissimam, laborum lassiduitate dies noctesque persti epentem,adij, coram intuitus aeris
174쪽
excoquendi, elaboradique modum, S quo patho orichalcum cum aere regulari fieret,quomodo fila ferrea, S aerata, quaeque ex illis
operibus obiter extant, Cadmiae, pompholyx, & alia innumera, unde non tantum negotiator mercimonia sperare potest, sed Ze
paterfamilias domesticam supellectilem,&pharmacopola, mor- hisq; afflicti insignem remediorum copiam, praeter herbifera loca, quae frequentia passim in illis montanis, &convallibus sese offerunt.
Verum enimuerb eiusmodi orsania minoris sunt, nisi intus quoque pernoscantur,ec quid Opum, ustusque feranr,innotescatac anti enim elialpectus, ct colorum formarumque iucunditaS Miranti cxcavat se terras, S ad inferos usq; deuolast ξ Ad internas autem diuitias nos prima deducit ars, quam probatoriam VOCar, ex mirabili illa separandorum mistorum scientiaeres natu resis doctrinae natam. Huius ego Iaccessitate&praestantia captuS quantum scrutando apud artifices, S ingenio proficere potui, in libellum methodicum conieci, scholisque e Philologia additis illustrare studui. Spectat autem hoc opus ad complementum explicationum Chymicarum, ita si non oportuit me id pi aeterire. Sed cum ei destinandus p onus offer, te ipso, Vir Nobilis Praeclare,ncillus occUrrit aptior.Cum enim rem ipsam tractes,& foecundissimi metalli Dominus, ea arte subinde indigeas, probeq; praecepta ipsa intelligas, noli tantum et, melius eis patrocinaberiS,VCrum etiam de conatu meo iudicabis rectius. Sed & alia me ad candem dedicationem induxerunt argumenta. Novi qua canet
tale non tantum patriam meam, Halam Saxontim Colcre debe am,sed quantum C m patriolas venerari. Iraquc non tantum
antehac amplissimo Senatui tali officiorum studiorumq; genere mentem meam declaraui, sed i& nobilabus quibusdam Patritiis, Caspari nim: rum S te inbachio Nobali Iurisconsulto; Friderico Udono,& Caspari Zei eno, quorum beneuolentiam etiam annis disciplime meae Ionae eram expertus. Illis itaque nobilissimis de Praeclaris viris, si te quoque adderem, non putaui me praeter Officium facere. Non dicam iam, quod eius metalli factus cs Do minus,ad cuius radices,laresque fere quinquennium Viri,iri tat
175쪽
163 DEDICATIO.licorurn consortio, penumero oblectatus.Saltem rogo ut hunc
Tuae Nobilitati coniecratum libellum beneuola hilari l accipias fronte. Non periise mihi tempus & operam iudicabo, si te his laboribus,scudioque meo fauere intellexero.Vale, ROrcmburgi ad Tubarim, Die Epiphanias, Annii F 9 Z
176쪽
Ria esse in miser alium disciplina, quam metasiurgiam nuncupare possu,admodum ingeniosa industriaeponainta minoris necessitatis, descriptionem nimirum fodinarum geometricam, quae M ope triariusi, quadramis, tabulae magnetis, ctc.probationem metasiorum, o excoctionem,pridem seripsit non vulgaris in re minerali peritia, Gualthesius,ct in ore eis omnibuι pene metallargis. UMirerissubterraneos istos Pyracmonas, qui montibus effodiendis , cavandos tartarose destinarunt totos, tam certis pene legibus tractuum,regionum, domiciliorum, viarum sub vasta tellure umere, quam illi qui in se eam lancinoses orientis,occas meridiei eptentrionis, angulorumssitu , extensiones, curuaturin, reliqua, tam exacte, quasi olis ductum in propatulosereno essenisecutrio uentri,qui die oris ita bene disiernere nequeant, posse item omnia ova aedificia in terrae aluo cum cameris,plateis,viis,irtuti compitis, sec.tam certo designare in corio, terrae per limites, visissera imis resondeant adam im: aliquos vero etiam, i venae ramentum ostendas, expedito quasi digito notare puniatam ιnde sit auulsem,ct in qua mundi parte natum. Sed non minoris admirationis eu,non tantum agnoscere essessum lapide it ne radicundus metalli, an non consuetudo enim hic etia batulos erudit, visicut hortulanuspomorum genera, ita illi metallicam venam ex se iudicare utcunque nouerint sed es granulari disserentia,quantum huiu alterius e metasse in it,quan
tumseuccorum miser altum, quantu montis, ine matura vena, velim-
matura, ludat ne ilitudinusseriessem dominor u, an certum polliceatur lucrum, o c.liquido edocere,quin o modum viams excoritor raescribere, qua insut axis diuitia maiorum ignium potesate 'sent emulpi, o velu-
ii emungi, qua ratione certe probatoriam svi vocant: oportet autem nos
177쪽
Tro P R AE p Α τ 1 o assuescere vocabulo ita expraescrip ione longi Um in ciuitatem huiu, dis plinae accepto longe anteposuerim se locorum designationi, ct excocto; , T mere te immerseris testari is ibi veluti oppida descripsieris, ni probatoria
romanu ducat. Frustra construxeri ornaces, ollis intenderuμγi moneat quantisis co Iurin, se quo modo debeas,explorator. Largiamur ergo huic arti potiores in meta urgia; propterea quod in-ue stationem gubernet,cum ea sequendusit,qua tendit fertilis, non a
laxosti . respondens voto vena, ct id, eas excoguendum, quod o qua vi cisim rei natura monet ; quorum virumste explora tor mansessum facit,
quin esarticulospene singulos singula usiones, uniones, tostiones, mi ras asi enseritatomoderatur, ut abris hos sit, totus labor metallicus in mocrium tendat, nec ste suo termino regere queat Nes vero de dignitate duntaxat verba sun aciendis,cumforsis dignia
or habeatur, quem arbitriumpotentum in maiore honore vult esse, etiamsi tantum baberiperiste metallicae, quatum merges culmorum metalli, ut euin ores forum. Nec itatem aris vrgynm magis propter quam etiam H-gnisatis praerogatiuam nos, ortitu calculo . Pomadi nuces seminag, aliarum plantarum o fluctuS,param etiam animalium morem,inpromtueti cuilibet colono,quovis anni tempore, est regione, modo non sit aue truem aut in fans insua disciplina, agnoscere, aut Ialtem tanta cumfacilitate discere, ut semeloblatassea ex vultin natu gyperpetuitate recognscatit Metasiorum mentia non est in cortice, vel coloribu gurtris externis, sed in ab rufo Diet: ex asectu venae integrae sitaxat iudicium instituere meis sepenumero ab que hapsitatione nequeab, quod eriam ex una menas
bolesprodeat multiplex tam varie vestita, ut indies occurrat noua. Hiei Eaci munm cogitur sustinere metallicub, detractoque corpore animam oectare puram, ne vestitu ornatiore, aut lutulentiore quam par erat, circumscribatur,ofalsem'ronunciet. Certa vers documenta ab exploratore accipit, cuius consilio posea opumtin impendimtur, lucrum expectatur. Duae enim hae necessitate robatoriam inuenerunt, nempe ut cum ' ctu indagentur essediantur venae, segregentur excoquanturque cum fenore. xii praeparant et fas miserab sundendo, molendo, lauacris,
tostionibus et rinis, sec.suae quidem industriae praeceptastequuntur,sed Π-disio exploratoris, qui facile potin praeseribere modum istarum operarum, sitne torrendum. o qua, quando lauandum, succi conruncti resiluendi. HUuandi, o releua,quod non aeque facile oculorum iudicio dign scere tri
178쪽
P L AE 3 Α Τ Ι Ο. m. Similiter a praeparationem etiam exco forem monet, quafornace, quibus ignibis, quo additamento, more artis venae praeparas isteθ- quanda. Hec non Histit ad purum et ori monetario: arguiti ἀηια falsariorum undecunque in metallicam, monet artam, aurifabricam, sec.
irrepserint. Dignitati itaque contundita necessius, ct isia has ulta, non sinit probatorem in abiectis esse Lis autem haec disiciplina par cientiae Ch micae, vetustiss tempori bH in potestate Olchemistarum fuit quod cile agnoscet is, qui documenta artis Egius explorata habet, or in vetu is autoribin ea versalita, maxime vero utiturpraeceptis magisteriorum; egregationis. Itas etiam nucps quam ad externos peruenit u Alchemia magnapars probatoria inuenitur. Seda scit etiam ab ua magisteria compossitionis: ct in usu nonpocent carere physica experientia document si Arithmetisu. Hisco Ira edipeculiaras et eluti professo, quomodo in omnium artiumpraxi confieuit euenire, ut videre esu in Oratoria facultate, quae undique corrasitpraecepta Dialecticorum, Ebetoi icorum, Grammaticorum, Physicae, Iuri rudentiae, Theologiae, se alia et Ade etiam ista apud Cicerone ententia ent, Oratorem de misi is agere,eloquent splurima insteruire, de quibuου tamentra-ceptapropria non habeat. Cum iras per pse res artes disses t Probatoria, ct tamen comm nem in ormationem adusem laudatum requirere videatur, nec ea functio alluim deceat magis quam C micum, qui potissmatum ex coniunt iis capitibu uppeditat i m ex Esser is comporetat; ne commentar orent mutili, etiam hac in parte experiri aliquiae volui, praesertim cum videam,
non practicos tantum de ca agere, sed se Philosophos laudi i ducere,
in eadem strenue elabora ine. Non polliceor cuiquam mea inuenta. Neutiquam unius ex erientia usuque in solidum conuitui possunt artes duraturae, quae per artis es insignes, tum i lchemia professores, tum Physico , praxi diu sunt versii, a magistris suis itidem
edocri, se e er tisti prodi a cog ut, meum quoddam in explicando institutum sie uti, adiciens tamen etiam de meo, quod explicationi inseruire iudicabo, ad completentum rerum C misarum proponam. Satis
mihi erit, inseruire a s obluis , quando copiae ditiores in ipso effectu
defecerint. Scripsit autem de Probatorie admodum praeclare metho - e, G E O R G I V S R I C O L A vulli tu experientia ct in u-
179쪽
1 α P R AE F A T Ι O. Nuper item'rodiit praeclarintractatus tauo destini Fuch b, margist imε set is, ct gostatiae hal in i, Germanico, iomase, ex more disciplianae huIQVu Germanos, admodum erudite confripim. Honnihil habet Rennerm Budeliu3 in libris de monetis e re numaria, i eis monetarum praefectus,c magistri monetalis lim, unde tefuit domesticae innutrismin ciplinae, no ορε remis artis cibus est habendiu. In antiquis eu Gebe-rubpraecipuM. Caeterispasm aliquid in eruerunt suas opesribus, et eluti Pliniud, ct ahy, cum magoo numero Chymicorum, Arithweticorum, qui exemplariter nonnunquam a qui conse re studuerunt. Vtarpolysimum artificibus. Ex Philologis aspergam emblemata, ubicun1 commoda se obtulerit occasioerimum proponcns praecepta, psea Isi rationes compendios , ct ascursu , ut partem cognituri euidentia axiomaticorum principμorum non desituantur, se Philosophi inueniant de quo ipsi inter se contempla i ct disserere malint.
Vt autem in alijs a rtibin , quae potius praxi quam notitia consummantur,quaedamsunt σκήλαειαν ἰρ γανικωὐ pertinentia n qu, busproponuntur adminicula necesaria, benes Menaei instrumenta ; qV
damsunt operans subieris ormam ct modum describunt, ita ct inprobatoria prima'ars est cognVcere nomina,srmvis es is sim
riones instrumentorum. Ab his enim dependet et in secundum iacumema ariis inuit uendus. itas ini not eu tabula proponam Iorim δα καepta quandam artis' obatoriae membrum Scevasa quaedamsuas cunaeum ipsa Docimasia. In euasticapotissimae considerationuseni fornacula focu catiis cineret, cumsuo modiolo opiffisio, lapis lydius, acusprobatoriae i- bellae, pondera, aquae fortes uxw, caementa,cooritia, testa: ct hae uni in potissim . t ita etiam maiore sint numero, ut catini triquet/i,si laseolatoriae ossis, di ra,alveolus elutorius,alveolubeu carina se oria, cucurbitatiseparatoriae cum suo tripodescopae aereae, unci utom, Dragi
magnes,lixiuia, conchae aureae oculamenta, cribra, modiolin globulorum
fundendorum,se alia a generali Chymia, in sartisu or a cita. Docimastice vero praeter generale mineralium iudicium, perficitur metasiorum est mediorum mineralium exploratione, est isiorum quirim
principaliter, horum magis perfunctor τnde es metallic ad F hoc nosspertiueres 'ni,quanquam communitate praeceptorum trahantur,nec abessentia artis debent excludi. Probat omnia igni est aqua: metasia insopc
180쪽
gyro , pondere, ono, colo' c, Uaporibuου et cutu, oc. t. Ut sic quod de excoctorta Eiectum eti, eum bonum exca Iorem esse, quisset quatuor elementa tem perare, id etiam de probatoria si verum) de quibus uoloco praecipi consueuit. Fit autem distributio ex naturasabie tirum. In metallacu enim vel uriari, lapides, recrementa, hoc est,sco'ias, cadmiose auisitas, cineres
o similia exploramin, quorum quaedam sunt mitia tractabilia, quadam refraritaria se contumacia, eu quaedam υχία quaedam δῶς χέα, o c. vel examinamus metalla pura ,sime ita genita simi in venis, inuentas ibi autprotu afluxuum O tempestatum impetu, sitae excocta ,svnplicia, mi'sa, in quibi sunt varia generastanni, veluti eis Irum, massa in placentis, θ' panibus; massae fabriles, monetae, opera auri cum, mei altifarii iti aer caetera, eas non tantum concreta ,sed θ' cum adhuc sunt in pluxu inter excoquendum aut fulminandum; es non modo perserita ,sed ct adhuc sub magi iro , t serminus persectionis exploretur. Ex quibuου intellia gimud, expediteprodesse hanc artem non tantum metasiurgiae toti insituendae ctgubern indae sed erpoliticis de monetis, metalli P per aurifabros miscendissent Iionibuου , ch stetit ibitem, o marijs metallorum eorumve qua ex metallis sun arita, aut eas indurita composeitaue mercimoni7s ; unde
simul falsa ws obuiam iri potes , e audes detegi,punms. Extendit s
amplitudo eius etiam in oeconomiam ct medicinam. Cum enim auratas a
pocula, or fas nobis proponunt si rij Paracessi, quibuου hoc quas con
genitum est, ct constet quatenuου ab ijs tractari metalla queant, se quomodo etiam ex Auccis sint reuocabilia acile detegentur eoru aptates, quaΠ-
tum huic arti of permissum. Ita si quas rosem passerum, o etsi μρ
cortice ex bile tartarea, obdu Zos pro aureis vendisais eius audaciam reprimere facilim epotens industrim explorator. Ita auri, argenti, aeris erri magnus in medicinis usu est. Ex eis Uunt calces,liquores,siores, olea, Opsi inseruit certeipprobatoria. taui chrysoporium colunt, senaturale m- pathias, antipathia , msurin, erc. cognosiceresatagunt, ea quasidextraducuntur manu in naturaepenetralia. omnino ubicunque metalia o --neralia alia seu Funt,stu esse dicuntur, regnum ibi haec ars habet. Porro siunt artisicum etiam class aliquot, prout in diuersis exemcentur materi' Aurifabri, auri separatores se similes,piarums mancam hanc artem' ident, cum in auro, argento, cupro, osorte etiam reliquis metallu aliquid peritiae Dinadii sed non in crudis, nec in venis ,sicorijs,