장음표시 사용
281쪽
G gni ferrum ait in Chalybum& Mysorum regione ex arena fluitio-Tuna . Tradit liuidem alibi innatasse aes mari,& collectum in defuisse:& Ge- herus memini icti infimio protrusas aeris siquamas, tandem aurum praeburi, o,- - 1 df,led nil l absurdi est aquam ferruginos in lutum ferri praebere, ut in li-γὰnuviis, ginis , quod excoquitur cum pyrite totum,Vel prius e lutum. Dum ait ab amA-bsisse gento nihil distare, ii frequentius recoquatur pluribus fornacibus videtur indicare, posse ex eo fieri argentum, sieu separatione, 'seu transimulatione, sicuti in aes &plumbum abit.
282쪽
auctorum, commentariis S ELECTI ET EXPOSITI STUDIO
284쪽
PI ET D O MIN AE, D. SOPHIAE DUCI PKV V suicens, ct Lumburgensii , Comiti Hennebergicae , Burgbrtaturiae residenti, viduae, Domi suae clementis imae.
Emini, PRINCEps Illustrissima, mesepe in conses su virorum excellentium de strue turis metallicarum: spe Chium subterraneis, modoq; investigandi exciden- 'diq; venas,&aquas anthlijs artificio sillimis cuniculisque exhauriendi & derivandi differentem, non admirationem tantum humanae industri' in animis eorum excitasse, sed & in credibile semper plura audiendi doliderium. Tanti nempe es etiam paruus ingeniorum solertium, & mirabilium Dei donorum gustus: tanti vel scintilla sapientiae hominibus diuino munere Concessae. Qu9dsi ad ipsa creatoris Omnipotentis arcana pCnetrem US , & tantummodo in natura, quam stupendorum Operum sit artifex, contemplemur, citius etiam deliciet intellectus humanus, quam exaltari historia possit. ut alia omittam,aquas medicataS, quas minerales vocamus, quam mira sapientia creauit quam abstrusis donauit virtutibus ξ quos motus addidit ' quaque mirabiliter continuat, & perennati Cogitet quispiam quan ii ab initio fuerint uno fonte paradisi prorumpentes quatuor flu-uh, quorum mentionem facit facra scriptura, cum eos etiamnum hodie magnitudine, viribus, & fructa excellere mundanae con- testentur historiar. Aureas arenas&gemmas vehere EuphrateS,
Tigris & Ganges dicuntur, proculdubio aut in ipsi S nataS, aut Cmineris productas. Vtrumvis non potest absque insita quadam potentia fieri. De Nilo eareferuntur passim, ut mireris si uspiam in uniuerso mundo par ei sit flumen. Sunt & frequentes in sacris literis aquae false, amarae & dulces quoque viribus medicatis abunde admiraculum usque donatae, quarum quaedam etiam dedi
285쪽
gno per Moscia iniecto. Ita Iordanis, lacus asphestitis & alioru mira admodum praedicatur natura, quam si scrutari velis, paru aberit quin Cum philosepho dc medico quodam clames, Deum solii nosse ista mirabilianae quid afferam de lacu Bethes da,&r1uo Sabbathario, cuius &Plinius meminit, singulis sabbathis eum delicere consueuisse. Iin histori)s externis foecundiorne sit copia, an irid-rabilior natura, dissicile est dictu . Sunt qui ad omnem vitam, potissimum vero victum, deprehendantur faluberrimi. Laudat aquas Damasci, S Syria Naaman ille leprosus Iordanis diuina virtute restitutus: AEgyptus suum praedicat Nilum , & reginis quoque ad exteras terras mittit hoaspen&Eulaeum in potibus habuerunt delici)sque reges Parthici, & Ob suauitatem salubrita remque etiam siccum circumuexerunt. In India fons Macrobiorum violaceus, prolixitatem vitae &sanitatem sapientiamque creditus est suis conferre potoribus. In Hispania aquae miniatae ce tatim petuntur. A qua Virginea Romae,& Martia, quam Aufeiae
nominarunt nonnullis anteponuntur. Sunt fontes acidi, alii,salmacidae, amaridulae, dulcidulae, & c. Sunt feruentissimi, S frigidissimi, nec desunt potu & laalitibus perniciales, & quod magis
mireris , pisse s in nonnullis feruidis vivunt, sicut& aliquib. Venenatis, ut in Styge Arcadiae, ipsi virulento succo pestilentes. Q dam memoriam aufferunt; quaedam restituunt. Dementes faciunt aliae, aliae sanant. Nonnullae vinum sepiunt, & inebriant, quibus aduersiari videntur quae abstemios reddunt. Sunt quarum
usus VClim pCCOribus mutant, atque etiamhominibus diuersum colorem inducunt. Labefactant aliae dentes , & crura , aliae ungues detrahunt, nonnullae indurant. Inueniuntur quae carneS Ctiam crassas breui tempor e usque ad ossa tabefaciunt: aliae, quae ferrum & aes Constitnunt ; nonnullae quae inaurant. Aliquae mΟ- uentur ad lunae phases, aliquae ad solis morum diurnum, aliquae etiam occultioribus caussas,&motu mirabiliore. Crescunt, decrescunt nonnullae, fluunt, deficiuntque Certis interuallis, quaedam prius amarae mox dulcescunt, quςdam discrimina saporum in summo, medio, imo, habent, sicut & calorum frigorunaq;. Videre lice t lapidescentes, atque etiam alia secum in saxa Veri mees
286쪽
DEDICATIO. a monnullas hyeme fluentes, aestate mera glacie rigentes, in qua-busdam merguntur omnia, in quibusdam nihil, omnino nequcunt omnium Varietates percensere: & recte Plinius, si quis fide carere aliqua ex illis arbitratur, inquit, is discat in nulla parte naturae maiora esse miracula. Sed non tam ut sciantur li C, quam ut ad usum accommodata aliquo bono assiciant mortales, a philosoplais indagantur. Itaq: &inuenis sunt rationes aquas minerales & carum contenta ψectandi iudicandi , ut quid quaeq; secum vehat , & prodesse possit constet. Nec paruam earum partem subministrauit ars destillatoria, quam chymiam, aut separa
itoriam nuncupamuS, quam cum pro viribus tradere S explicare Deo adiuuante instituerim, non oportuit me in iudicio minera
lium nihil attentare. Praebuit itaque conatus ille meus tres libellos, mediocri diligentia conscriptos explicatos, quos illustrisesimae tuae Celsitudini, P R I N C E p s clementissima Osterre & de dicare placuit. Novi quibus ab eadem beneflchs sim limcnoae,a que etiam Coburgi affectus. Horum semper recentem gesta romemoriam aequum est. Nec apparuit quo modo alio id fieri posset, nisi instituto praesente. Meditabar. quidem aliquid operum vernaculorum Celsitudini consecrare tuae, sed nullum occurrit satis dignum. Scio illustrem tuam dignitatem operam diuinorutid miratricem esie sedulam. Nec in ulla pene contemplatione naturali, ut ex Plinio ante dicebam , plura magis' stupenda o
currunt. Iudicaui itaque thanc materiam memoriae benefiCiorum perpetuae fatis conuenientem fore, &simul Celsitudini tuae gratam, praesertim non defuturis interpretibus ingeniosis. Sit crgo dedi Ptio haec monum euti loco, quam ut ClementCr admit-
aere, & suscipere sereno vul tuitia Celsitudo velit, submisse rosa. me Epiphaniorum Anni 1197. Rotem burgi ad Tubarismulustriis. Celsitudinis Tuae Subicctissimus
287쪽
Pra tio. Lures quidem extant virorumperitissimorum de aquo mine
rutibin commentari' dori' si mi, atque omnium,pene etiam im plebeiorum, qui initialiterarum elementa legendiscribem- dis aliquantulum limis a sexerunt, in manibub versantur; mi mirum siti quidnam impellere quempiam possit,denuo de j emphilosophari. Sed me insituti quaedam mei ratio ad hanc quoque philosophia naturalis partem attingendam induxit. Non policeor cuiquam quicquam perfectius summorum ingeniorum laboribus , nec ambitionis inuidiose morbopraeripere alijs laudem studeo. In Ch mi etiam haec contemplatio eis habita. Chymiam excolere hactenus sum conatus. Non oportit me in hoc descere, cuivi tanta est apud alios abundantia; quanquam non parconstantia in tanta rei dis cultate , miras ingeniorum o sententiarum, varietate. Sed si artis comptimento ex hoc tra ctatu accesssio facta fuerit, satis est. In lucro erit quodpraeterilem
288쪽
Qv As minerales nominare consuevimus , quae I simplici, vulgari, & mera discedentes, cum aliqua subterraneorum minera conspirarunt, &aut piritaliter sunt tinctae, aut mi- corporaliter. Simplicem quidem , & extreme puram inueniri in loco mistorum, ob salutem nascentium negant: Sunt tamen eius veluti simulachra in his, qu ae sensibus ut plurimum apparent immistae synceraeq; , veluti est aqua fontana mera, vaporationum consistentia absque passione alicuius miner ae facta, qua linguae, oculi, &c. iudicant simplicissimae Hementari quam proxime congruere; cuius item exemplum e st in vulgari destillata, & pluuiali destillationum aemula,& similib'.
Sed nec illam mineralem appellamus, quae fabulosa glareosaque aut lutea, terrarum saxorumue secum vehit ramenta ; nec fluminea, sordibus varijs ediuturno animalium usu polluta, minerabis est, quanquam non consentiat elemetari simplicitati, sed quodammodo inter mineralem & simplicem sit interiecta, proprior tam eri, & assinis minerali .. Eiusdem censiurae sunt&quae e viventibus prodeunt eliciunturve, crasi sua instruinae. Minera quam vocem iam satis usu tritam ciuitate latina donare non sit absurd u , cu ex alijs
non sit maior rei evidentic matrix subterranea e 9 , in qua aliquid fossilium efficaciu ex genere mistorum exoriri potest, siue id metallum sit, siue lapis,
siue succus, seu gleba terra de mineralis. Huius iaetura si cum aqua alias mera, aut huius principio conspiret, & vel in loco natali, vel in procursu, dpecie halitus, vaporis,tincturae spiritalis seu qualitatis, aut corporeae resolutionis commis e tur, aut etiam ex his plura simul concurrerint, minerales producit aquas. Has cum una cum assinibus mistis, siue natura intra viventia mi caerit, siue post naturam ars, aut fortuna foris, ad examen rei'Ocamus, earumque misturas, contemperationes, principia dc effecta exploramus ; exoritur ei asinodi disciplina in qua nunc elaboramus, quanquam ea sit mineralium primum; reliquorum ex assinitate temperaturae &cognitionis.
289쪽
C Vnt autem , t mistiones innumerae,&omnium hominum industriam. xcedenteS varietates, ita quoque aquarum mineralium species ilia mei 1- quarum cliain ideo maior est discrepantia, quod certam definitamque&ab Ommaeuo ratam naturae originem non sequantur, sed fortuitis concursibtis rerum sint obnoxiae, imperfecte inordinat que in istorum conditionem seruantes, ubi si in ordinatis species se habent ut numeri, additaque unitate constante, non fortuita , augentur multiplicanturque; cei te mlai- ebmigis id euenit cum & fortuna casusque in eas ius habeat, eademque a qua ex eodem fonte, diuersis temporum articulis, & fluxu, accessu recelsuque materiae prodeat sibi dissimilis, &specie diuersi. Sed potissimae sunt,
vi contemplationis praerogatiuam obtinuerunt, quas Therothermas nominant, non simplici qualitate alteram, sed mineralem temperaturam una
consecutae. Ab his iunt salsidulae pro vario salium genere vatiae, acidulo amarae aquae, dulci dulae, acridulae, potissimum saporibus distinctae, qitibus acce ciunt effect is potius at jsque virtutib' nobiles quam sapore, cum multaeta lant in mineris saporum expertia, metallorum, gemmarum ,hVdra riau Orumue naturam seIuantia aut aemulantia.
Fontium sicaturiginumqtae in terrae extimo plauramque visuntur forma. Ex ab conditis en nare cessiibus per rimas montium, , fissuras prorum', punt, exceptae stis alveolis. Sed & dilatantur in lacutim amplitudinem, mistaeque fluminibus, haec quoque mineralia reddunr. Ita, qUanquam mam Te piaeri ; siuae origiis volusit esse, tamen complexu minera m iat sartim, aut ei sis modi Caturiginum confluxu dc detentione , aut sal rem affectione ali qualis combustione percolationeque fieri adlisiuia solet,&salsidulas naturales evasisse, nihil fortasse habet a vero alieni. in Gotthia lacum esse tradunt feruidum sulphureumque ad Vexionem ciuitatem ; alium ad N Dsiam in Norvvegia ; alium iuxta Haranem V Vesegoti horum arcem- Nec minurali lactura caret lacus Velinus. Ascanium Aristo reles di Pliniussa o i inorauit. Nec desunt sui lacus paludesque medicatae Moraui S. Nilum, Choasipem, Eulaeum e fluuiis dulci dulas in summo; in imo salsidulas aut amaridulas faciunt. in Hispama sentinia iiij mercuriales e minio. Titi rim ob receptas Albulas, & Narnim: Cydnum Ciliciae. Thermodootita. Guai, Bbarim & eiusdem tradunt seueris. Sed multarauca ue
290쪽
ORiri minerales ves in minera, vel ex ea, aut iuxta, aut in progressuiunt, varijs modis. Certum est astrorum, & potissimum solis vim naturaliter in haec inferiora multum posse. Itaque & nonnullis videntur imperium in metalla & gemmas generandas Obtinere, quod quidem calore perfici aiunt, quod hic sit generativus potissimum, cum contra frigus destructivum. Et ut veru satear, non plane mihi videtur iudicata res esse, quanquam euidenti orae sensu argumenta calori aduersentur coelestium, equi bus potissimum est,non penetrare illum ad mineras usq; , cum ubi seruentissimi solis radi j inardescunt, ibi paulo sub corio terrae frigus aduersium generationibus valere deprehendatur. Sed huic occurri pote st facto dissimi li. Non enim ideδ a se te non incaleseunt terrae, quod in vicinia aetheris, aut remotius a terra in altissimis montibus, mediaque aeris regione dominetur frigus; nec minus luna est aquarum arbitra in remotissimis terrae ac in eius superficie. Certe fossor prope umbrarum sedem aeque conqueretur de vi plenilunij in humores quos secum gestat, ac si sub dio esset. Et quis euicit loca minerarum licet alicubi videant tir profunda, tamen alibi minus aIta esse, habere que sua spiracula, aditus, recessusque, ut coniungi cum aere diurno. vehiculo nimirum potentiarum coeli, possint λ Et quae vena assequitur maris profunditatem Z Id a fundo dicitur obedire lunae. Non plane itaque eitictam & iudicatam illam caussam de syderum vi in subterranea, aut nulla, aut parca, existimandum e st. Sed nobis per propinquiora e si phi losophandum, quibus tum illa non plane inania esse videntur, tum valenti or generationum & corruptionum subterranearum caussa, ipsa terrarum lociq; natura, cuius motus non fortuitus nec violentus ab interno est principio,&dispensatur adiumento in ipsis terrae visceribus innato. Non quidem absonum est e sonte caloris primaeuo deductum esse porro omnem reliquum , qui definitur determinaturque postea certi indiuidui natura, quam a Timit, sequiturque, & ei se applicando fit intimus; sed nec hoc absurdum, esse rebus nascentibus etiam suum, qui ut sumi potuit ab illo communi Vita etiam per se sigillatim in generari ab omnium rerum potente autore. Itaque non quaeratur duntaxat in aethere; non in lunae confinijs; ued x in vis ceribus vitienti urn, atq; etiam terrae. Hoc operante fiunt alie rationes, digessiones solutiones, pii trefactiones, concretiones, definitiones & alia,
praesertim varia, prout f igoris aliarumque qualitatum vis via, i imminet,&ma eriae eiusque principiorum dispositiones seruat. Nn 2