In Q. Horatii Flacci Venusini librum De arte poetica Aldi Manutij Paulli f. Aldi n. commentarius

101쪽

Iam Cicero scripsit, in qua Met ij mentionem fieri videmus, annum aetatis decimum Horatius agebat, natus L. Manlio Torquato consule, ut ipse testatur in Ode ad Amphoram ronata mecum consule Manlior Manlius autem decem annis consul fuit ante Pompeium iterum consulem. 'Membranis: speciem pro genere posuit. non enim solis membranis. sed chartis etiam, philyrae cortice, scribebatur. ut in Vlpiano legimus lib. xxx M. Dig. & apud Mar

tianum.

SILvas YRas homines sacer , interpress. deorum caedibus, ω .iactu feriinterruit Orpbeus , Dictus ob hoc lenire tigres , rapidesque leones a lictui gr Amphion, Thebanae conaetor arcis Saxa mouere sono testudinis, prece blanda Ducere , quo uellit fuit haec sapientia quondam Tublica priuatis secernere Ocra profanis sconcubitu prohibere Mago s dare iura maritis sopida moliris leges incidere ligno. Sic honor ,stu nomen diuinis uatibus , atque carminibus uenit . poti bos insignis Homerus, Drtaeus. mares animos in artia besta Versibus exacuit. dictae per carmina sortes rEt uitae monstrata uia ecteqgratia regum Pieriis tentata modis: ludusiq. repertus ,

102쪽

Si LugsTREs hominessere, inserpres. deorum Caedibus, σ uictu foedo deterruit Orpheus: extollli poetas exim ijs laudibus, ne i iso maior animum a uersibus, ut

ab humili, obscuraque re , abducat. itaque post laudes i fra subiungit t- - ne forte pudori sit tibi musa lyrae Aera, Gr cantor solis. - deterruit: remouit: quia feros animos dulci carmine lenivit,& ad humanitatem transduxit. Deterrere, non est hic terrorem inijcere, sed aliquid agere cupientem,aut agentem dissuadere, & ad aliam conuertere. Cicero epist. a.lib. v. ad Melctium t Eo cum Claudia uxore sua, ct cum uesi sorore Mucia, ut eum ab illa mente deterrerent. - Orpheus: poeta Thracius, lacer, & interpres deorum ab Horatio dictus, quia poetae omnes in deorum tutela Iuni, Corumq. tamquam internunch ,&interpretes putantur : quo maior dictis eorum habeatur fides. Cicero pro A chia : Suo iurasser illa Ennius sanctos appetiat poeέ- ἱ ρμο deorum aliquo dono, atque munere commendati nobis esse uideantur. Et in extrema oratione: Petimus a uobis, iudices, ut eum, qui uos, qui uesbos imperatores, quipopuli R. res gestas semper ornauis, quiq. es eo numero, qui si crapud omnes sancti sunt habiti, se in xenram accipiatis dem , ut humanitate ue a te Ius potius, quam acerbitate uiolatus esse uideatur. Et Ouidius in elegia de Tibulli ob tu: A acri vates, o diuum cura vocamur: iSunt Giam, qui nos numen habereputent. - Amphion: & hic poeta: qui rudes Thebanorum antimos uersu excoluit, atque expoliuit,& amicitiam inter eos, ac beneuolentiam conciliauit, diastus ob hoc Saxa mouere sono testudinis, se prece blanda Ducere quo uriget. Doctum a Mercu-

103쪽

a Mercurio significat Hor alius in Ode illa, lib. III.

Mercuri . nam te docitis magisyro Mouis Amphion lapides canendo. - arcis: urbem Cadmus condidit: in moenia exstruxit Amphion : quod urbis praesidium est: itaque potest arx uocari, quod moenibus arceantur hostes . - testudinis: lyrae: nam ex testudine primum lyram consecit Mercurius. -fuit hae apientia quondam olim haec uigebat sapientia, qua poctae maxime excellcbant: quod Platonis,& alio Tum testimonio constat. Publica priuatisfecernere: hoc, & quae sequuntur, poetis attribuit: subiungit enim: Sic honor, ct nomen diuinis unita atque

Carminum uenit. -

- dare iura maritis: ut mariti certo concubitu 'contenti sint. - moliri: exstruere. quamquam hoc uerbo rei potius initium significari solet: quomodo si hic accipiatur, Opida moliri, interpretabimur, opidorum fundamenta iacere,& in unum homines cogete, ut deinde ciuitas pariter & urbs

augeantur.

- leges incidere lignor aereis tabulis, ait Porphyrio, antiqui non sunt usi, sed roboreis incidebant leges, unde adhuc Athenis legum tabulae uocantur. Tyrtaeus: hunc Lacedaemonijs ducem ab Atheniensibus datum, excitasse carminibus militum animos contra Messenios hostes, & uictoriam peperisse,auctor est Iustinus lib. i I r. De hoc &Plato meminit,& uersus eius recitat,itcin Lycurgus orator, & Stobaeus. - mares animos: Spartanorum, effeminati languoris e

pertes.

- dictae per carmina sortes : oracula uersibus data. ideo potest deoiu interpres uocari poeta, quod de Ut plico dixit.

104쪽

- uitae mon ata uia es: poetarum praeceptis . - tentatae quaesita. cari enim regibus, ac principibus poetae. , a ludusq. repertus: ad multas utilitates, quae oriuntur ex poetica, uoluptatem addit. Ludus, inquit, carminibus repertus est: quia scenicis ludis poetarum fabulae agcbaniatur . Erant autem ludorum duo genera, quorum scenici in cavea, Circenses in circo maximo dabantur.

4 longorum operum sinis: recreamur enim Iudis post labores: ludi autem scenici poetica reperti. - ne forte pudori Sit tibi mus Istrae sollers, se cantor solis: ne forte operam te dare carminibus pudeat. - lyrae sestera: lyrae perita . - solis r qui uatibus praeesse dicebatur.

N v v x A geret laudabile comen, an arte , Guaesitum est . ego nec dium sine iusiuite uena , Nec rude qis prosit uideo ingenium: alteriussiceAltera possit opem res, ου coniurat amice. Qui studet optatam cursu contingere metam , Iulla tulit , fecit q. puer Iudauit, ω alsit, Abstinuit Venere, Cy uino. quid Cothia colas Tibicen , didicit prius, extimuit q. magistrum. Nunc satis est dixisse: ego mira poematapango. Occupet extremum si abies: mihi turpe relinqui es,

Et quod non didici sane nescire fateri.

105쪽

ExpLANATIONArvst A fieret laudabile carmen, an artes laesitum est: Absolutis laudibus, redit ad praecepta. uult enim neminem in natura tantum ponere, ut artem contemnat ; rursusq. neminem, solo studio, adiumentis naturae carentem, sperare se ad poeticam laudem posse peruenire. ne diuite uena: sine opibus naturae. - rude ingenium: nulla doctrina excultum . - qui Pythia cantat: tibicinum utitur exemplo:quos non prius ait canere tibi js,quam a magistro didicerint: cum multi, nulla imbuti scientia, se tamen poetas esse profiteantur. P hiar ludi erant ad honorem Apollinis, ob intcrfectum serpentem Pythona, celebrati. Ouidius lib. I. Met. Posuit Horatius, ut solet, speciem pro genere, Pythia pro ludis omnibus, in quibus tibicen caneret. Nunc satis es dixisse: nunc, etsi nihil didicerint, se tamen optimos poetas esse dicunt, & hoc ipsum putabunt susficere. Occupet extremum sicabies: currentes pueri scabiem ei, qui cucurrisset extremus, solebant imprecari.eos, inquit, imitantur hi, qui sibi summam in poetica laudem ita arrogant , quasi, qui locum habuerit extremum, et rabiem im-

Precentur. - relinqui: ultimum inter poetas.

V et praeco, ad merces turbam quι cogit emendas , visentatores iubet ad lucrum ire poeta Diues agris , diues positis infenore nummis.

106쪽

ςo IN . HOR . ART. POET. Et yondere leui pro paupere , em eripere atris Litibus implicitum: mirabor ,si siet inter

Noscere mendacem, uerum2. beatus amicum.

EXPLANATIO

-An lucrum ire: muneribus assequuntur diuites,ut laudentur , & poetae Optimi dicantur: quae non uera laus, sed assentatio est. - unctum recteponere: largis epulis, recteq. conditis e cipere . nam , Vnctum, ad copiam refero; Recte, ad conis diendi scientiam, artemq. apparandi. - mirabor, si silet inter . Noscere mendacem, uerumq. beat tu amicum: ita laudat res multos inueniet, etiam sit poeta non sit, ut uerum amicum a falso distinguere non possit. id est, uerum amicum, a quo de suis uiiijs admoneatur,uix quemquam habebit. naqui habet ueros amicos , facile eos ab assentatoribus distinguit: cum illi reprehendant, quae sunt reprehendenda, hi uero etiam uitia in laudem conuertunt.

Tu, seu donaris ,seu quid donare uoles cui, Nolito ad uersus tib actos ducere plenum Luetitiae . clamabit enim , pulchre, bene, recte :Fallescet seuper his: etiamstiliabit amicis Ex oculis rorem: saliet: tundet pede terram.

Vt qui conducti plorant in funere , dicunt, Et satiunt prope plura dolentibus exanimo: sic Terisor

107쪽

T eriser uero plus laudatore mouetur. Reges dicuntur multis urgere cuiustis ,

Et torquere mero , quemper exisse laborent,

Ut amicitia dignus .si cur vi condes s

Numquam te saltant animi sub vulpe latentes.

EXPLANAT Io

Notiro aduersus tibi factos ducere plenum Laetitiae: nolito auditorem, &iudiccm ad tuos ue sus adhibere. Pallesiet super his: quasi commotus uersuum tuorum eximia clegantia. tiliabit rorem: lacrumas emittet prae laetitia. - saliet , tundet pede terram: admira latis haec omnia signa sunt: quae uidebis in eo, cui uel donaueris aliquid, uel

te donaturum ostenderis. - conducti: mercede. Praeficae uocabantur mulieres, insuneribus , accepta mercede, plorantes. - plus mouetur: magis laudat. non enim uerus laudator saliet, tundet pede terram. Reges dicuntur O c. R eges, antequam aliquem in amicitiam recipiunt, multa potione explorant, an ebrius arcana patefaciat. sic poeta, ne iudicem faciat suorum carminum, quem sibi uerum amicum non antea cognouerit.

- culusiis: hic,& in Odis usurpatur, pro calicibus, & poculis. a Culeo, maxima liquoris mensura, qua uicenae amphorae continebantur. - torquere mero: ut ebrij dicant, quae sobrij silentio is gerent. epist. v. lib. I. diuid non ebrietas designat P operta recludit. Plinius etiam de ebrijs haec, lib. x rv. cap. 2 2. Tunc animisecreta proferuntur. any te menta sua nuncupant alij mortifera loquuntur , reditura .per iugulum uoces non M a conti-

108쪽

conIinent, quam multis ita interemptis. uulgoq. ueritas ramattributa umo ea . qui cum dixit, attributam uino ueritatem, respexit sertalle ad illud Jheocriti: ινος, ω φiM-λεγε-

- quem perffexisse laborent, An sit amiciria dignus : qui an sit amicitia dignus , nosse cupiant. sic Cicero in epistola r. lib. iv . ad Sulpicium: Rem uides, quo modo se habeat. Pro, uides,quo modo se res habeat. Et Caesar lib. i. l.Gal. Rem mentariam, ut satis commode importariposset imebant. Terentius in Adelphis: Illum, ut uiuat, optant. Plautus in Aul. Tu me, ego te, qualis sis, scio. Numquam te fallant animi sub vulpe latentes: ficti:s amicis ne credas: iudicem sume, non qui simulet, doloseq. agat, sed eum, a quo te ex animo diligi certo scias.

ini Nc Titio siquid recitatres, corrige, sodes , Hoc, aiebat, hoc . melius te posse negares :Sis, terque expertum Hra, delere iubebat, Et male tornatos incudi reddere uersus. Si defendere delictum, quam uertere, malles: ullum ultra uerbum, aut operam sumebat inanem : qui ne riuali teqtie, ' tua solus amares.

EXPLANATIO

Qv INCTILro : poetae Cremonensi, Virgilij amico, equiti Romano, ait Porphyrio, de quo in Ode xxi v.lib. I. Non nullsi putant esse, qui Varius nominatur, Sat. x. lib. I. Ego aliter

109쪽

aliter sentio. non enim uideo, qui possit unus duarum esse gentium, Quinctiliae, & Variae. lanus quoque Patrhasius foedo errore lapsus est. nam putauit hunc esse Quinctilium Varum, qui cum legionibus in Germania caesus est, eundemque, cui Augustus emendandorum Virgili j carminum , post eius obitum , curam demandauit. Ego tres arbitror , Quinctilios, Varos fuisse. unum, qui a Germanis occisus est; alterum, qui nominatur hic ab Horatio, &Ode xxiv . lib. I. mortuus lugetur; tertium , de quo meminit Virgilius ecloga sexta, qui, Augusti iussu, Virgilij poema post eius interitum emendauit. Quinctilius autem, lequo hic meminit Horatius,emendare Virgilij uersus eo mortuo non potuit, quando, eum ante Virgilium obijsse, indicat Ode xxiv. lib. I. is autem, qui Virgilio superstes suit, ille est, qui nominatur ecloga sexta. qui uero lugetur ab Horatio Ode xx lv . lib. I. si esset is, qui cum legionibus in Germania ceciderat, uerisimile uidetur mentionem aliquam Horatium esse facturum tam acerbae caedis . quoci ca tres Quinctiiij Vari, Augusto principe, uixerunt; quorum duobus amicitia cum Virgilio intercessit; & alter ante eum obijt, de quo hic meminit Horatius, & in Ode praedicta, alter post eum uixit, eiusq. poema, Augusto mandante, cum Tucca correxit.

- recisares: ex hoc, & sequentibus ucibis , Aiebat, Imbebat , de mortuo Quinctilio loqui Horatium constat. - tornatos incudi reddere: totos denuo scribere, qui corrigi non potuerant.primum uel bum a lignarijs, Opera torno facientibus , alterum a serrarijs transtulit. Tornari & Cicero dixit in lib. de Universitate.

- uertere: mutare, corrigere.

Quin e riuali teque, ct tuasim amares: permittcbat, ut amares ipse te, tuaq. scripta sine riuali: id est, quando tibi tua placerent, amares ipse: in quo riualem habcres neminem. Hoc loquendi modo usus est Cicero lib. ii l. ad Q. fratrem:

110쪽

trem: Ruam ineptus, quam se ipse amans e riuali. Et

epist. 3. lib. vr . ad Atr. Huius nebulonis operatione si Brutus moueri potest ; licebit, eumsolus ames, me aemulum non ha bebis.

V i R bonus, e prudens uersus reprehendet inertes culpabit duros : incomptis aliinet atrum Transiuerso calamosignum. ambitiose recidet ornamenta. parum claris lucem dare coget:.Arguet ambigue dictum: mutanda notabit: Fiet Aristarcbus: nec dicet, cur ego amicum

offendam in nugis ' bae nugae seria ducentyn mala , derisi emel, exceptumqsinistre. Vt mala quem scabies,aut morbus regius urget, Aut fanaticus error , sy iracunda Diana , Vae sanum tetigisse timent, fugiuntque poetam , ut sapiunt ι agitant pueri , incautique sequuΠtur.

Hic , dum sebilimes uersus ructatuT , et errat s ' - QSi ueluti merulis intentus decidit auceps In puteum ,foueamurilicet ,huccurrite , longum Clamet, io claras non sit , qui tollire curet.

Si quis curet opem ferre , sy demittere funem: visis, an prudens buse deiecerit, atque Seruari nolit 8 dicaw; Siculiq. poetae 'Narrabo interitum. deus immortans haberi Dum cupit Empedocles , ardentem figidus Aetnam