장음표시 사용
11쪽
consti re libeat, illam utique maximo interuallo antecedere dicemus. primum quidem, qaod haec ab hominibus sit inuenta,illa diuinitus reuelata ἰhaec humanis,illa diuinis rationibus nitatur ', haec Socratem,uirasin quidem optimum, ac opientismum habuerit auctorem, sed illa Iesum Christum, Dei filium, tanto quidem socrate praestantiorem , quanto est Deus homine maior, infinitum finito praestantius 'deinde quod Theologia,una cum diui
narum rerum cognitione,morlim etiam, ac uiri
tum dsciplinam complexa sit, ut esset omni eae parte perfecta,atq; omnibus, quod aiunt, numeris aboluta. sed cum diuersus in utraque sit doctrinae modus , non inutile fuerit philosophiam , idest humanas rationes, cum Theologia, idest diauinis rationibus coniungere, ut intelligant homines ea,quae diuinitus de moribus precipiuntur, bumanis etiam rationibus confirmari, siuaderi quod quidem multi fecerunt uiri grauissimi acsapientissimi quos commemorare non eaet necessie , nullus enim fere est, ex ijs, quos in scripturis sacris interpretadis excellere uidemus, qui multam in morali Ibctrina operam non posiverit; sed omittendi tamen non fiunt, neque silentio inuoluendi, Diuus Thomas, quem Christiana religionis clarissimum lumen appellare possumus, ct Eustratius , ut copus 2' cenus, vir optimus ac sapietissimus; hi enim in hos Aristotelis libros de moribus doctissimas explanationes conscripsierunt, nobisique iuu
12쪽
carunt,bane de moribus doctrinam ut magnopere titilem, et cam religione nostra ualde congruentiis etiam, qui in sacris literis versantur,esse ampletiendam.
Hactenus exprima philosophiae moralis definiatione, quae ipsam dicit esse artem bene beateq; unveni, hanc disiciplinam caeteris stia omnibus prestare ofitendimus, nunc alteram eius definitionem asseremus. Ea uero ita se habet. Philosophia moralis en mortis meditatio; quod tamen non ita accipiendum eri,ut philosophus sibi ipse uelit manum inferre, quemadmodu Cleombrotus olim Gi- imauit; datus est enim nobis animus a Deo, Ocum hoc mortali corpore coniunctus, ut quandiu βmmo illi visci uideatur, ibi permaneat,ac uirtutis actionibus feste exerceat . quare retinendus es animus in cuklodia corporis, nec iniussu eius, a quo ille est nobis datus,e uita migrandum est,ne munus humanum assignatum a Deo defugisse uideamur. Sed quonam modo philosophia moralis est mortis meditatio in ca duplex sic anima nexus
cum corpore, naturalis et voluntarius, ille quide, quo corpus ab anima uitam accipit, hic uero, quo anima a corpore Abiugata prauis eius cupiditatibus famulatur; duplex et est animae a corpore olutio,vaturalis, voluntaria', illa quide,cum an ma ab hoc fragili,et caduco corpore separatur,hecuero cum ab iniqua corporis seruitute uindicatur;
quae quidem illa in qua philosophia moralis me,
13쪽
dicaturi tunc autem sit,cum animus a vitiis, prasis; affectibus longe abductus,caete. as cupiditates sicut equos auriga moderatur, regit. In viiijs quidem sunt iniustitia,intemperantia, aκari'tia,atq; alia id genus. In prauis affectibus siunt, inuidentia impudentia ac malevolentia,que quidem res non moderande sed cum semper turpes ac praua sint, ex animo penitus sent euellendae. βed
alij prrter bos exiliunt affectus, qui mo semper edtunc solum cum rationi repugnant uitiosi sunt, ac proinde moderatione quidem egent ,sed ex anima penitus euelli nec possunt nec debent. cuius quidem generis sunt letitia atq; amo qui ex piasturi bono ortum habent; cupiditas O fiducia, qui ea futuro; indignatio atq; aemulatio, qui ex alie vo i quibus accedunt qui eae,malo oriuntur assectus, aegritudo odium atque ira, qui exprnenti , auersatio ac timor qui ex Iuturo ; qui ex alieno misericordia. quemadmodum igitur medicina corporis humores exaequans naturaeq; obedierites reddens, Lanitatem homini comparat, ita moralis pilais Dbia hos animi assectus ad rationis moderationem deducens,ipsium summa in pace Ammaque tranquillitate constituit. quo in statu homo vitam optimam ac laudatissimam uiuit, ac licet in terris degat elicitatis tamen compos escitur;
neque mortem Iormidat,ad quam stinum sanctis
sima illa meditatione qua animu, quo ad eius feri poteri,abducit a corpore ludiose praeparat. sita
14쪽
ubi eius tempus aduenerit , uelut ivicula perfracta cauea,in propriam ac sui e nature conuenientε libertatem libenter sese uendicat: cum caeteri omnes,quorum animus est addictus, o obnoxius corpori mortem summum malum exiLiiment, eamo
uehementissime reformident. Quod si animus ita excultus ad Astronomiam aliasque nobilissimas
scientias sese conuertat, earum ope res naturales,
ac diuinas contemplabitur,ac ubiq; diuinam potestatem ,sapientiam, prouidentiam , ac bonitatem ita elucereperspiciet, ut his rebus tanquam scalis quiba dam ad auctor suum ascendens, clim eo coniungi uehementissime cupiat. , Satis iam ex his,quas asignauimus, definitionibus huius philosephia Gumpatere arbitror; sequitur ut quibus de rebus agat exponamus; ete nim ex hoc etiam loco eius usius praeclarus O maximus elucebit. Agit uero de virtutibus, quae
cum sint maximum animi noliri decus o ornamentum,si mo a nobisstudio. cognoscenda, et quaerende sunt. De his autem suis quidem locis latius disserere oportebit, sed nunc ad earum usum indicandam satis erit nonnulla breuissime attingere. Virtutes igitur illae sunt, quae morbos animi depellunt, qua turbidos assectus componunt, ac inanes sollicitudines detrahunt, quae homines in optima uiuendi ratione con lituunt ,summisiq; honoribus, aljsq; premiis amplisimis exornant. Ex iis aute aliae in bono, alia in malo uersantur s
15쪽
o qua in malo,aut in eo quod metum incutit ut fortitudo,aut in eo quod iram excitat, ut lenitas, seu mansuetudo:quae uero in bono, aut in delectatasi,ut temperantia,aut in utili,ut liberalitas, O magnificetia,aut in honesto,quod duplex cum sit, scilicet honor et aequ4litas, in honore uersatur magnanimitas, O alia quaeda uirtus, quae ad ipsam ita se habet, ut ad magnificentiam liberalitas, cuautem nomine careat, honoris studium a nobis dici potessis aequalitate uero uersatur Iustitia inpha quidem omnes in rebus uersantur,sed aliae prae perea sunt,quae in sermone potissmum consistunt,
nimirum humanitas,ueritas, O urbanitas. prudentia uero in moralium quidem uirtutum numero collocanda non est , ed earum tamen omnium
dux est O moderatris. Hic est uirtutum chorus, tam sane praestans O praeclarus, ut si a nobis uel musarum choro praeferatur,musas ipsas,non aegre laturas exinimem . cum enim animus norier intres veluti partes a philosephis diuidatur, quas quidem Plato non olum uiribus sed etiam locis, in quibus sunt, diuersas esse iudicauit, irascendi enim uim in corde,appetendi facultatem in ieco re,mentem in cerebrositam esse existimauit, has omnes animi partes virtutes exornant, irascendi enim facultatem fortitudo ac lenitas moderatur ,. appetendi uero facultatem expoliunt temperantia, liberalitas,magnanimitas, atq; iustitia.nunc enim ad liberalitatem quidem magnificentiam , ad ma
16쪽
9 ad magnanimitatem uero bonoris studium referimus : mentem autem, quod quidem ad sermonem pertinet, exornant humauitas, ueritas, O urbanitas,quod uero ad rationem,prudentiaicuius tamen uis in alias omnes uirtutes distianditur. Vuo
fit ut nulla sit animi pars, quae ab harum uir Lutum aliqua non excolatur, nullaque sit -ninis actis,quae ab ipsis ad rectam rarionis normam nodirigatur. Ac prudentia quidem in his omnibus, qua agenda proponuntur,quid eligendum quidq; fugiendum sit oriendit: haec uerum bonum a simulato, uerum decus a fucata gloria di cernit rhaec hominem nuquam labi aut errare permittis , uirtutibus omnibus sese admisset, omnibus consilium affert,tantoq; est adiumento, ut sine prudentia reliquarum nulla possit consistere. Fortitudo
uero splendidi ima one uirtus est, qua pugnat
non pro suis commodis, sed pro salute communi, nec ullis laboribus, ullisue periculis, cuiusmodi sunt ea quae in bello accidunt, ab instituto deterretur. O quoniam est seipub. maximo usui atque
Ornamento,iccirco amplisiimis honoribus homine ornatum reddit. hinc enim senatus iudicio, frequenti hominum krmone,oratorum praeconio,poetarum carminibus,picturis, flatuis, omniq; adeo monumentorumgenere uirorum sortium gesta celebrantur,atque immortalitati commendantur.
Lenitas autem praeclara O ipsa uirtus es, quae iracunditam ita colabet , ac moderatur, ut extra
17쪽
rationis limites hominem ab ea rapi non permittat. quod quidem humanae uitae maxime intereis nemo est,qui non uideat, cum iracundia inimica consilio hominem contumeliosum,truculentum,ac rabidum reddat,in maximaq; sepenumero facino ra praecipitem trudat. Temperantia profecto uirtus est optima,atque sanct ima,quae dum cupiditates reprimit, O a turpibus uoluptatibus, quibus nulla est humana uitae pestis capitalior, abstinet, O corporis anitatem custodit, O animi miram esscit pacem, ac tranquillitatem; estq; prudentiae,ac iustitiae, caterarumq; uirtutum origo fundamentum. Liberalitas uua ex omnibus uirtutibus homianum beneuolentiam maxime conciliat,ac a beneficiis conserendis beneficentiae nomen assumit. cuius tam mira est uis, ut a sapientibus traditum
sit,non solum pulchrius esse beneficio asceG, qua
assci,uerum etiam iucundius.ac nulla fortasse uirtus est,quae hominem Deo opt. max. magis simile reddat,quam beneficentia. cum enim siummus ipse Deus homine nequaquam indigeret, tot quidem ac tanta bona est ei largitus,ut ea uix oratione explicari,aut cogitatione comprehendi pos int: corpus primum tam elegater, tam mirabiliter extructu, ut illius fabricam p sici contemplantes admirari satis non positat: animum deinde tam proextantem, tot facultatibus ornatum, ad tot artes, tot scientias,totq; uirtutes aptum, utpost supre-
18쪽
mas illas naturas materiae expertes,beatas ac diuinas,nihil omnino praestatius aut mirabilivspossit inueniri: externa deinde bona, tot quidem ac
tanta,ut homo rerum omnium naturalium dom
nus ac princeps iure possit appellari, cum non soli. caetera omnia sint ei subiecta , sed etiam caeleIlia corpora, tam praestantia tamq; diuina, hominis gratia, ct lacere, O conuerti uideantur. Imma
igitur patri illi beneficentissimo similis quodammodo reddetur , si de homine quantum potes bene
Sed O Magnanimitas praestantissima uirtus est,quae in illis existit,qui,cum sint magnis rebus digni,magnis et tu dignos stipsos censent; quo
mam honor bonorum omnium eXternoru en maximum,iccirco magnanimi honoris maxisne Rudiosi sunt, tera uero externa bona, qu anuis ex
mia pleri'; , O praeclara uideantur, parvipendunt,neq; in rebus Iecundis Letitia esseruntur,neque in aduersis maerore contrahuntur; sed in omni fortuna quicquid acciderit moderate serunt. neq;. pericula, magina prUertim,deuitat honestatis communisq, utilitatis causa: beneficia libenter conferunt, accipiunt inuite; Ocum accipiunt, maiorem iura reddunt, quam acceperint: magnas res atque preclaras libenter aggrediuntur, O ad exitum contranter perducunt. Iunitia uero ita est in ciuitate, omniq; hominu conructu ad res gerendas nece saria, ut ea ublata B a
19쪽
omnis humana societas dissoluatur ac dissipetur. Iniustitia nanque cut Plato inquito seditiones,
inimicitias, contentionesq; parit, tutiitia vero cocordiam, O amicitiam. maximumq; , ut idem inquit,propositum en iunitiae praemium: Sic enim de iuno uiro ea istimandum: Seu paupertati, istis morbis, seu quibusiuis alijs eorum, qua mala ui sotur,obnoxius sit,huic demum uel uiuenti uel momtuo ad bonum aliquod ista conducere: neque enim a Deo unquam negligitur quicunque iuItus se,
uirtutisq; osicijs, quatenus homini licet, Deo simitis fieri conabitur. Tonrema quoque uirtutum ci sis, qua humanitas,ueritas, oe urbanitas continentur,magnum
in conuicIu hominum usum habet. ac humanitas quidem inter morositatem , O assentationem enposita,ueritas inter dissimulationem, uanitatem,urbanitas inter rusticitatem, scurrilitate: Sed his de rebus plura hoc in loco dicere non enope pretiu. Illud uero,quod per magni interest, non omittendum. de his quidem rebus agere moralem philosophiam, non ut in earum cognitione consistamus,sed ut ex earum norma uiuamus. -- ius enim disiciplinae finis, ut Aristoteles inquit,ent actio,non contemplatio: ac, ut inquit Seneca, famcere haec philosiophia docet,non dicere; hoe exigit,ut ad teram suam quique uiκat, nec orationi uita dissentiat. Quare quemadmodum medicus , quanuis multa perquirat, ct contempletur, in ea
20쪽
tamen contemplatiione non consistit, sed hi de profectus ad curandos morbos peruenit,quod nisi praeflet,ne medicus quidem dicitur, aut existimatur; ita moralis philosephus,quanuis multa de uirtutibus,multa de uita instituenda noueris,nisi tamen eius disiciplinae,quam profitetur,praecepta uita σmoribus exequatur,eo nomine dignus non est GAIlimandus. Sed ne auditoribus quidem satis suerit huiuspraecepta disiciplinae percepisse, qui enim ea solum audientes philosophari β arbitrantur , itaque futurum sperant,ut boni sint, non multum
ab aegris differunt, qui medicos studiost illi quide
ac diligenter audiunt,sed nihil eorum, quae ab tiatis praecipiuntur efficiunt, quemadmodum igitur
illis nunquam corpus erit bene connitutum,dum ita curatur, sic nec his animus,dum hoc modo philosephantur. Hic igitur praecipuus est oe maximus moralis philosephiae usus,ut ex uirtutum norma uitam instituamus, ut Lilicet fortes simus, mansueti,ac temperati ,ut liberales magnifici,magnanimi,atq; honoris studiosi;ut faciles, ueraces atq; urbani; ut iusti, atque prudentessed ad alia insiser multa haec disciplina colerre nobis potest, ac uniuerse quidem ad omnes scientias,omnesque disiciplinas capessendas,peculiariter uero ad ciuild
facultatem,quam Politicen graeco nomine appeniamus,ad oratoriam, ad poeticam. Ad omnes
quidem scientias confert,quoniam anima ab assectibus perturbata neque ad rerum contemplatio ε