장음표시 사용
31쪽
Lindium, lenitas, humanitas, ueritas, urbanitas, O iustitia. Praeter has uero aliae quinque uirtutes Aunt,quae rationeses dici possunt, a multis dicuntur intellectivae, uidelicet,prudentis,ars,intelligentia cientis,atque sapientia. De Iortitudine O temperantia in tertio libro agit Arinoteles,de alijs octo in quarto libro, de iustitia in quinto, ac de rationalibus uirtutibus in sexto libro
Quod si quispiam communem morali ac rationali uirtutis definitionem quaerat, eam dicemus
esse habitum laudabilem. ex Aristotele in fine primi libri.
Fortitudo est uirtus,quae pro honestate agit,ac perfert quacunque recta iubet ratio, nec honesta morte,nec js impendentibus,qua ipsam asserunt, deterretur,cuiu odi fiunt ea,qus in bello accidῖα libro tertio capite sexto .i,. Eius extremasiunt, audacia,ac timiditas. libro fecundo cap. septimo: ac libro tertio capite etiam septimo. Fortitudinis non uerae quinque modos Aristoteles flatuit,ciuilem, quae fit aut honoris desideris,aut infamiae, aut poenae metu; ilitarem, quae ex rei bellicae experientia' ; praeterea qua fit ex ira,aut amore, O quae ex uictoriae spe, demum O quae ex periculi ignoratione. libro tertio capite octavo. Temperantia est uirtus, quae in uoluptatibus ad
32쪽
adgustatum et tactum praecipue Oectantibus uersatur, O cupiditates communes, O Wonias ex recta ratione moderatur. libro tertio cap. Io. I i. Eius extremasiunt, intemperantia, O sensus priuatio. libro fecundo cap. 7. et libro tertio ca. II Ad tempera tiam nonnulli reserunt aininentiam, sobrietatem,castitatem, pudicitiam:abstinentia a cibo dicunt eselobrietatem a potu, stitatem a uenere, pudicitiam ab omni alia turpitudine, quae ad uenerem provocet.
Liberalitas es uirtus, quae pecuniis optime utitur,ac honestatis causa tribuit, quibus, quantum , O quando oportet, idque libenter, O iu
Eius extrema fiunt, effusio, quae prodigalitas dicitur, O auaritia. libro quarto cap. primo. Magnificentia est uirtus, quae magnos sumptus, rebusq; magnis congruentes acit. Eius extrema fiunt, binc quidem nimius atque indecorussumptus, inde uero indecora parsimonia: atq; haec, si latine liceret,paruiscentia, illa uanificentia diceretur. libro quarto cap. fecundo. Magnanimitas est uirtus, qua quis magnis st inim rebus dignum merito deputat,honore autem maxime ; atque in omni fortuna aut fecunda aut aduersast moderatum praebet. . Eius extrema sunt,elatio animi, sis e arrogan
33쪽
libro quarto capite tertio. Videtur autem magnanimitas quasi quod famuirtutum omnium ese ornamentum,nam oe maiores eas amplior est; facit, Osime illis coiialare nullo modo potest.. Honoris Lludium est uirtus, qua quia modera te et ex rebus honestis honorem quaerit. λEius extrema sunt,ambitis,et honoris incuria- libro quarto capite quarto. M aut honor signum beneficae existimationis . libro primo rhetorices capite quinto. Alis dicunt esse reuerentiam , quae alicui exhibetur in uirtutis testimonium. Lenitas seu mansuetudo est uirtus , quae iram cohibet ac moderatur, nec extra rationis limite ab ea rapi bominem permittit. Eius extrema fiunt,iracundia,Olentitudo .liabro quarto capite quinto. Humanitas seu labilitas est uirtus, qua quis eum hominibus ita uersatur, ut eos non ostendat, Adsermonum, O morum siuauitate delectet. Eius extremasiunt , assentatio, Θ morositas . libro quarto capitae siextin Veritas est uirtus, qua quis tum in oratione , tum in uita,id quod est, profitetur, neque maiora neque minora, quam qua insunt , sibi tribuit, acuendicat.
Eius extrema sunt, uanitas, oe dissimulatis , siue ironia. libro quarto capite septimo.
34쪽
me aurem ueritas ab ea longe diuersa est, qua Oratio, o opinio uera esse dicitur, quae de initur esse conuenientia rei cum oratione aut opinione. Urbanitas est uirtus,qua quis concinne, ct lepide salibus, o iocis utitur. Eius extrema fiunt, sicurrilitas, O ru licitas . libro quarto capite octavo. Iustitia alia es uniuersialis,alia particularis,et propria. Iustitia uniuersalis in legum obedientia consistit; cum leges de omnibus uirtutibus δε- tuant,ideo dictum est, Iustitia in fest uirtutes continet omnes. libro quinto capite primo. Iustitia uero, quae proprie dicitur, est uirtus, quae aequalitatem feruat, in commutando quidem arithmeticam, in distribuendo uero geometricam libro quinto capite quarto: aut sic. . Iustitia est uirtus,qua quis consulto agit ac diastribuit id,quod iustum est,non ita ut sibi plus boni alteri minus, mali contra ,sed aequum sibi , alijs ex proportione tribuat . libro quinto capite
Iustum en, quod est aequale, O medium inter plus, O minus eo, quod honestum est, in mutuis hominum actionibus. libro quinto capite tertio. Iustum aliud est naturale,aliud legitimum,naturale est,quod ubique eandem habet facultatem, apud eos cilicet qui animo bene affecti siunt. Legitimum est, quod ab initio sic ne an aliter statuatur,nihil refert, sita cum statutum est, mul-C 2
35쪽
tum refert. libro quinto capite siptimo. Iuktitia quoque inter duo extrema posita est , nempe inter iniuriam facere, oe iniuriam pati;
non tamen inter duo uitia, ut aliae uirtutes morales , quoniam utrunque eorum extremorum ad iniustitiam pertinet. libro quinto cap. quinto. In puniendo autem inter seueritatem, O ci mentiam videtur esse,quarum altera acerbius punit quam parsit,altera mitius. Iniuria est,cum quis sponte, ac iniuste aliquem laedit,praeter eius uoluntatem. libro quinto cap. 9. Quaedam autem repente fit, quaedam consulto; propter hanc quidem homo iniustus, ct improbus i dicendus,propter illam uero nequaquam. libxo
Infortunium est,cum quis inscienter, ct inopia nato aliquem laedit. Erratum,cum insitienter quidem, sed non inopinato. libro quinto capite octavo. Aequitas est quaedam iunitia legis emendatrix , qua parte deficit, propterea quod generaliter posita est. libro quinto capite decimo. Eius extrema esse uidentur, summam ius, atq; indulgentia. Sunt etiam quida affectus inter extrema positi,
licet uirtutes non sint; ut uerecundia inter impudentiam , O uitiosium pudorem; indignatio inter inuidiam, O malevolentiam. libro secundo capi
36쪽
Verecundia est timor infamiae. libro quarto cap. 9. Alj dicunt sit dolorem conceptum ex defectu proprio,in consipectu alterius, quem faciei
Indignatio est in iis, qui dolent eorum rebus fecundis, qui eis indigni ctunt. Inuidia seu inuidentia est in iis, qui rebus omnium secundis tristantur. Malevolentia est in i , qui alienis malis laetantur: libro fecundo capite septimo.
Omnis uirtus est cum electione coniuncta; Oomnis electio pontanea est, O consultationem si quitur. , :Spontaneum illud est,quod neque ui,neq; ignoratione sit . libro tertio capite primo. Multum illud est, quod aut ui, aut ignorationes atque ubi agno citur dolore ac paenitentia ascit; Ignoratione autem non rerum uniuersalium sed singularium, in quibus actiones consi lunt, quae circunktantiae dicuntur , O hae sunt. Quis, auid, mi, O Quem, Quanam re, Cur , auomodo,uuando. . Violentum illud est, cuius principium est externum,nihilq; confert H,quod agit aut patitur. uuae maiorum malorum motu sunt inimplic ter quidem inuita fiunt, sed tunc temporis spontanea . libro tertio capite primo. Electis VI earum rerum , quae in nonra potestate sun appetitio cossultationem sequens.
37쪽
Consultatio est inquisitio de rebus distilitarac dubiis, quae a nobis agiposunt, ut propositum finem assequamur. libro lettio capite tertio.. Cum duae mi anima facultates, quarum alte- ra appetit,altera intestigit ita quidem a moraliabus virtutibus rac uero a rationalibus excolitur, ad propriam perfectionem perducitur: quare morales quidem uirtutes in appetitu consistunt , O inq; recte rationi obedientem reddunt, rationu-les autem in ipso intellectu consistunt siluae quiadem in eo qui agit,nempe prudentia, O ars, tres autem in eo qui contemplatur, nempe intelligentia, cientis,atque sapientia. libro primo cap. ultimo, libro sexto cap. tertio. Prudentia est habitus cum uera ratione coniunctus ad ea agenda idoneus, quae homini bona fiunt. libro sexto capite quinto. ars e I habitus cum uera ratione coniunctus ad esciendum idoneus. libro sexto cap. quarto.
Intelligentia est habitus, quo scientiarum principia absique ratione cognoscimus. libro stato capite feno. Scientia est habitus demonstratione acquisitus. libro sexto capite tertio. Sapientia es habitas, quo res praestantissimas diuinas scilicet substantias contemplamur. sibi ssexto capite septimo. Prudentia, O ars inter se differunt, qu)dpr dentia est habitus agendi,ars ociendi,ex illo ho-
38쪽
mo dicitur bonus, aut malus,ex hoc non simplicia ter bonus, aut malus, sed bonus aut malus gram- uaticus, aut medicus,aut geometra : quodq; prudentia semper est cum uirtute coniuncta, ars autem a uirtute poten esse seiuncta: praeterea qui in actionibus prudentiae sponte peccat peior est, quam qui inuisus,in arte uero qui inuitus peccat peior est: ponremo prudentia non in obliuioni
Trudentia, O cientia inter se disserunt, quod prudentiae sinis en agere, sicientiae contemplari, O Hre,quodq; prudentia in rebus singulis, scientia
in uniuersiis uersatur: praeterea quod prudentia in eo intellectu,qui en ad agendum idoneus, cientia in eo,qui ad contemplandum,consistis snec est obliuioni obnoxia,sicutscientia. Prudentis,et uirtus moralis inter se disserunt, quod uirtus bonenum finem eligit, prudentia idonea media ad illum obtinendum inuenit , quodq; virtus in appetitu , prudentia in intellectu consistit; hec quidem appetitui bene precipit, illa uero appetitum benepraecipienti obedientem reddit, ac prudentia una est,uirtutes multa. Verumtamen neque prudentia est sine uirtute, neq; uirtus sine prudentia. libro sexto cap. 12. IJ. Prudentia aut unius hominis bonum spectat, aut multorum; nimirum aut familiae,aut ciuitatis e quae unius bonum spectat, prudentia proprie
dicitur; qua familiae, familiaris, ct aconomica 3
39쪽
quae ciuitatis, ciuilis politica facultas appeliatur e atq; haec ιn duas partes distribuitur, eam quae leges innituit, quae nomothetice dicitu r, eam qua re . administrat, quae ciuilis proprie nuncupaturi,ac in duas partes secatur, delibe, aliuam, O iudicialem, ad quam pertinet iuris prudentia. libro sexto capite octavo. Trudentia propria est bona consultatis,quae est rectitudo rationis in rebus agendis , qua uir prudens ad honesium finem obtinendum honesta media idoneo tempore perquirit. libro sexto cap. 8. Ad prudentiam pertinent etiam onesis, γο- me, solertia. D ne sis,quae intellectio dici poten , in rectum iudicium de his,quae in consultationem cadunt, O ab ali prudenter inuenta fiunt. libro sexto capiate decimo.
Guome,quae aequitas dici potest,alio tamen fensu quam supra fuerit accepta,est rectum iudiciumuiri aequi boni, qui alterius utilitatem spectat. libro sexto capite undecimo. Solertia,quae δσιν ri graece dicitur,est facultas naturalis, qua quis ea quae ad propositumspectant inuenire, O agere facile potest. Quasi ad malum uergat, graece G α ζγδεα , latine astutia dici poten. libro sexto capite duodecimo.
Ab hac diuersa est sagacitas, O bona conic-ctatio.
40쪽
νυς 3 α, quis celeriter ex aliquo signo occultum quippiam cognosicit. . Sagacitas, quae αγχ α dicitur,qa multi, solertia, est bona coniectatio ,-quis celerrime rei manifestae occultam rationem attingis . libro primo posterorum auablicorum cap. ultimo. Heroica uirtus est,m quis communem homi- Mum uirtutem longe puperans ali s , qui uirtute praeriti sunt,antecellit ; ut uiris fortibus fortitu- diue,temperatis temperantia,tustis iustitia. Feritas est habitus rationis expers, qui communem hominum malitiam superat. Fitq; aut ex uitiosa natura,aut ex infahia. Sed Gr uitium modum superans feritatis nomine appellatur . libro septimo cap. primo, o cap. I. Continentia est habitus, qui prauas quidem habet cupiditates, ct rationi repugnantes, Aed eas tamen rationi parens compescit. Incontinentia est habitus, quo quis a pravis cupiditatibus,qua nuis repugnante ratione , uin cituar. aut sic. Continentia est habitur,quo quis eas voluptates superat,a quibus plerique superantur. Incontinentia est habitus, quo quis ab eis vo-ἐuptatibus superatur,quas plerique superant. Tolerantia est habitus, quo quis eas moleIlias superat,a quibus plerique superantur. . Mollities est habitus, quo quis ab eis molesti s