장음표시 사용
21쪽
nem est apta,neque de rebus sincere iudicat prius igitur assectus animi componendi sunt, quam re
rum contemplationi uacandum. Ad ciuilem uero facultatem, quoniam nulla melior iuuentutis
disiciplina,quam haec de moribus philos hia excogitari potest: maximam autem in ciuitate disci plinae iuuentutis curam habedam esse, ex duobus
elarissimisphilosophiae luminibus latone et Aristotele,cognofici potest. Plato quidem in Dialogo de sanctitate sic inquit. Nam in primis iuuenucura sit cipienda est,ut quam optimi fiant, quemadmodum bonum agricultorem teneriores primu plantas cur a re decet,ac deinceps ali sprouidere. Arinoteles uero in octauo libro Politices inquit.
Quod igitur a legis positore maxime attedendum sit ad disciplinam iuuentutis, nemo utique dubitabitina id quidem neglectum in ciuitatibus assert Reip. detrimentum .cum uero unus sit finis ciuitati toti, perspicuum est oportere disiciplinam quoq; ese unam ct eandem omnium, O huius curam effepublicam, O non priuatam,quemadmodu nunc unusiquisque liberorum suorum curam habet,priuatimq; us ei uidetur, O priuatam disciplinam docet,sed oportet publicorum publice exercitationem fieri. Haec quidem ibi: in septimo uero libro, quaenam sit haec disiciplina,et exercitatio, his uerbis docet. Quod igitur felicitatis tantum unicuiaque contingit quantum uirtutis atque prudentiae, O quantum ex harum praeceptis agit, conse m
22쪽
vobis existat,tene Deo fretis dicente , felicem esse
atq; beatum non per aliquod externorum, sed per seipsum, quia scilicet talis ipsie reuera est, const-quens uero est, ct iisdem rationibus constentaneu, ciuitatem quoq; beatam esse, quae optima sit, O quae bene agat: feri aut e non potest, ut bene agati , qui bona non agunt, nulla uero bona actio est, neque uiri,neq; ciuitatis, sine uirtute atque prudentia: fortitudo autem O iustitia o prudentia ciuitatis eandem habet uim ac forma js, ob quason qui que hominum dicitur iustus, O prudens, temperatus. Haec Aristoteles. Sed O leges, O consilia, quae siunt praecipuae ciuitatis partes, cumorali philosophia maximam habent soniunctionem. Lex enim nihil aliud est,quam recta constitutio iubens ea quae facienda sunt, prohibensque contraria,moralis autem philosophia in eo tota essoccupata,ut quid agendum,quidq; fugi edum sit, non ex praeceptis tantum, sied ex recta etiam ratione nobis offendat. quamobrem Nato in duodecimo libro de legibus, recitis e inquit,legum conditores,interpretes, O custodes, uirtutum om dinium naturam ac vires cognoscere debere , ac
alios, qui ire cupiunt, uel punitione O increpatione indigent,doceresquas uires uirtus,quas ui rium habeat, O haec significando eXcellere caeteris. Consultatio pariter quid agendum sit inquirit in his,quorum exitus incertus est,et in quibus
23쪽
rionem atque usium plurimum conducere quis non intelligit' cum nihil prorsus nisi ex uirtutum norma recte ac laudabiliter agi queat. Quamobrem
moralis philosophiae in ciuili facultate usium esse
maximum perspicuum eR. Sed oratoriae etiam acultati maximum assert adiumentum . primum enim si eloquentia sit a uirtute seiuncta, non ad reipublicae utilitatem, sed ad pestem potius perriciemq; conuertitur. unde illud connat, plurima O maxima detrimenta publicis rebus per homines eloquentissimos fuisse importata . Deinde ea quibus oratores utuntur aut ad mores pertinent , aut ad afectus, aut ad rationes; ad mores quia dem,cum sic habetur oratio, ut fide dignus qui dicit uideatur; ad assectus uero,cum oratione in affectum auditores impellunturi, non enim similiter iudicium sierimus, cum latamur, o cum dolemus cum diligimus, ct cum odio habemus;ad rationes autem,, cum uerum aut uerisimile ex probabilibus, qua in unaquaque re insunt,onendimΗs.cum igitur his rebus fides fallatet haec tria ad oratorem pertinere,primum quidem ratiocinandi facultatem, deinde mores ac uirtutes,ponremo oea fectus.cum autem ratiocinandi facultas dialectica sit, mores autem virtutes O afectus ad moralem philosiophiam pertineant,escitur, ut rhetorica dialecticae O moralis philo ophiae quasi propago quaedam sit. praeterea cum tria tractentur ab oratore causarum genera, in js omnibus moralis
24쪽
IIphilosophia plurimum potest n indiciali enim genere de iusto et iniusto disputatur, in deliberatiuo de utili ac inutili, in demonstrativo de honesto ac turpi, de his autem omnibus moralis diligenter agit philosephia. Ad poeticam demum magnopere utilis uidetur esse . primum enim poetam optimis moribus excultu esse propterea oportet, quod qui impuri sunt,turpia ac flagitiosa conscribentes, ad kbidinem atque improbitatem adolescentum animos Iacile impellunt, suntque Frenis similes, qua cantus siuauitate sopitos nautas submergebant. quamobrem ipsos ut hominum generi ualde pernicioses a ciuitatibus arcendos esse Plato iudicauit. Sed poetae illi,qui res bonenas iraeclaras, sanctas suis carminibus celebrantes, ad uirtutis actiones obeundas homines excitant, siummis etiam honoribus digni habendi sunt. Deinde cum in omni poesis genere in uirtutibus, moribus, Oalfectibus poetae uersentur, moralem philosophia,qus his de rebus agit,ipsis maxime utilem esse mandestum est. Sed,ut ad finem properemus,hac nolis breuiter attigisse Fusciat.
Ex trihus illis, quae hae praefatione tractanda proposivimus,cum duo actenus explicata simi, relι quum est ut tertium deinceps perstequamur; ad quem sicilicet nem moralis philosophia nos perducat. Hic autem est optimus sane ac praestantissimus,nimirum felicitas,quod est bonorum omniu, quae homini possunt contingere, marimum atque
25쪽
optatissimam. id uero non est in voluptate positum, ut inepti sim quidam homines putarunt,
cum uoluptas sit rucini cum brutis animantibus communis elicitas uero hominis propria. quamobrem nec insanitate,nec in uiribus corporis erit
posita .sed nec in diuitjs,quae sunt fortunae bona, nec propter se; sed ob aliud expetunturicum felicitas seu animi bonum,quod propter β, no ob aliud
quicquam expetitur . sed nec in rerum cognitione ac scientia est haec felicitas collocanda, eam enim hoc in loco quaerimus, quae in actione, non quae in contemplatione consistit. βd nec in honore confit tuenda est, cum honor in externis bonis numer
tur , nec sit in eius qui bonoratur potesate, felicitas vero O internum bonum sit, ct in hominis potestate positum. Es autem felicitas,Aristotelis quidemstntentia, functio animi uirtute directa optima ac persecti ima, stabilis O constans, o externis bonis ornata.sq; haec felicitas res lima,pulcherrima, O iucundissima. quae quidem tria in aliis rebus expetendis distincta sunt, ut enim in Deliaci templi uestibulo insicriptum erat, senitas optima res est, iustitia pulcherrima, rei amatae consecutio jucundisiima; ρd haec omnia fiunt in felicitate coniunita . Ouamobrem cum
tam praeclarus sit huius disiciplinae Dis,quanta sit
eius utilitas ex hoc uno, ut caetera omnia iam o
mittamus,optime cognosci potest; non est enim ei propositum orare aut canerrimetiri aut sit puta-
26쪽
nise perturbatione liberam, atq; immunem, umma uero laetitia,siummaque tranquillitate reser-wam, O cum decore atq; honestate coniunctam .
suae si uera fiunt,ut certe sunt, quidnam erit huius philosiophiaestudio iucundius, aut melius' ut enim Cicero inquit, siue oblectatio quaeritur animi, requiesq; curarum , quae conferri cum eo studio potest, quodsipectat ad bene beates uiuendum pueratio ac disiciplina uirtutis quaeritur, aut haec ars est, aut nulla omnino,per quam eam assequamur, nullam dicere maximarum rerum artem esse,cum
minimarum sine arte nulla sit, hominum est parum considerate loquentium, atq; in maximis relus errantium; si autem est aliqua disiciplina uirtutis,ubi ea quaeretur cum ab hoc disicendi genere
disicesserisin Ilaec est illa disiciplina,a qua mores formantur,optimae leges emanant, animi perturbationes sietantur,ac summa uitae tranquillitas proficiscitur. Iure igitur O merito dicere possumus, O uite philosiophia dux,o uirtutis indagatrix, pulerisq; uitioruini quid non modo uossed omni-
27쪽
no uita hominum sine te esse potuisset tu inventrix legum, tu magistra morum, O discipliana fuisti, ad te confugimus , opem petiamus , tibi: nos ut antea magna ex parte, sic nunc penitus totosque tradimus: est autem unus dies bene O ex praeceptis tuis actus peccanti immortalitati anteponendus. Sed ut iam finem
aliquando dicendi faciamus, cum duplex sit selicitas , altera quidem perfecta, absoluta,
quam ex his corporum vinculis tanquam e carcere soluti a Deo opti. maxi. nos constraturos speramus, altera uero, quam tu hoc uitae natu partim agendo, partim contemplando consequi
nobis licet; moralis philosiophia eam quidem δε-
licitatem nobis in hac uita praestat, quae in actione consistit, ad alteram uero nos praeparat, qua uiris probis uita functis conceditur. quod tamen fuis ipsa uiribus prae Liare nequaquam potest, nisi cum sanctissimae religionis noItrae doctrina coniungatur; haec enim ut Dei opt. max. instrumentum, humanarum uirium ac virtutum imbecillitatem extollens, ad caelum, ubi beati aeuo fempiterno fruuntur nos perducit . Ouamobrem nos ex morali philosephia multo sane uberiorem
fructum consequi possumus, quam illi olim p
tuerint, qui solo naturali lumine praediti, ristianae ueritatis expertes fuerunt. illi enim omni suo conatu huius tantum uitae felicitatem,--
ectam sane, fugacem, O caducam adipi ta
28쪽
Is poterant, nobis uero diuino concessu ac beneficio datum ret,ut non hanc solum, sita alteram etiam illam perfectam , stabilem, ac sempiternam in iis consequamur.
Habita in Academia Brixiana pridie nonas Ianuari,
30쪽
minis bonum,quod scilicet pro pter se, non ob aliud quicquam expetitur,ac per se si ficit ad uitam optime degendam, rerum
omnium finis, quaei in actione uersantur . aut potius sic. Felicitas est actio animae rationalis, ecundum . uirtutem optimam, in uita perfecta. libro primo capite septimo. Virtus est habitus, quo homo O bonus en, Osuo munere bene fungitur. aut potius M. Virtus est habitus electivus in mediocritate positus,quae ad nos refertur, oe recta ratione est definita. Librosecundo capite siexto. Hae autem definitiones de uirtute morali fiunt intelligendae; cuius species ex Aristotelis siententia undecim fiunt: nempe fortitudo,temperantia, liberalitas,magnificentia nagnantastas, bonoris I