장음표시 사용
41쪽
superatur, quas plerique seuperant. libro septimo
capite septimo. Inter 'ntinentiam, O incontinentiam magna latitudo est,pariteri, inter tolerantiam, O mollitiem ; in eaq; pleriq; consistunt, quanuis ad ii teriorem partem declinent. Incontinentia alia ent infirma,alia fenina;illa quidem si cepto consilio recte agendi, Rec uero sine consilio ab assectu rapitur. libro septimo cap. Intemperans, et incontinens intersie digerunt, , qu0d intemperans ex consilio agit, sibi enim pem uasit corporis uoluptates prosequendas ese, neq; suorum factorum poenitet, perstat enim in consilio suscepto,quare insanabilis eIR, O omnino pratius, neque appetitum solum sed etiam rationem corruptam habet; O quoniam eius improbitas perpetua est,similis ekt aqua intercutem,aut tabe laboranti : Incontinens autem non ex consilio sed eae afectu agit, paenitentia ascitur, sanabilis si , nec omnino pravus, atque appetitum quidem corruptum ed rationem integram habet quoniam non eIn eius perpetua improbitas ilis est comitiali morbo laboranti . libro septimo cap.octavo. Tertinacia est habitus, quo quis ex praua vianione nulla ratione deducitur. Differt autem a continentia,et tolerantia, quoniam continentia praestat ne a voluptatibus, tot
rantia ne a molestiis ex recta opinione quis deducatur. libro septimo cap. nouo.
42쪽
Habitus uero, o quis ex recta opinione nulla ratione deducitur constantia esse uidetur ub eaq; Continentia, O tolerantia contineri. Voluptatis multae tradita fiunt definitiones, nonnutili eam esse dixerunt generationem sensibia .em ad naturam ; quam definitionem Aristoteles refert libro septimo cap. undecimo, eamq; refellit cap. I 2. necnon, libro decimo capite tertio.
Et similis est definitio,quam ipse assere libro pri
res rhetorices capite undecimo S cum uoluptatem ponit se motum animi quendam , ac momenta' Ream connitutionem, eamq; sensibilem in naturam insitam.
Nec dissimilis est Platonis definitio in Timaeo O in Alebo,quam Galenus libro de causisomptomatum capite sexto breuibus explicat , hoc modo. Tathos praeter naturam uiolenter , O affatim incidens dolorem excitat, quum uero ad naturalem habitum redit, idq; rursus assatim, delectationem inducit, at qη sensim paulatimq; fit, sensu non percipitur.ὶuuamobrem ex Platonis, er Galeni sententia Voluptas erit assectus ex re ad naturalem habitum assatim reducente. Sed hae definitiones non omni uoluptati ,sed ex tantum, quae ad tactum pertinet, conuenire u
Aliam uoluptatis definitionem asert Ari loteles, eodem libro septimo de moribus cap. I 2.
ipsam esse dicens actionem profectam ab habitu
43쪽
naturae conuenienti, O non impedito. si is de Lnitio eam tantum uoluptatem,qtiae ad rationalem animi partem pertinet, explicare uidetis
Sed libro decimo capite quarto voluptatem definit non olum , quae ad rationem, sed etiam quae adsensum pertinet, eam esὰ dicens actionis perse ctionem. Persectam autem a stionem esse dicit, quando sensius aut mens optime lecta in re obie Da optima uersentur. Amabile est id, quod en bonum. Amabile unicuiqS , quod unicuiq; uidetur bonum.
Amicitia eri beneuolentia inter aliquos mutua, non occulta. libro octauo cap. secundo. . Triplex autem est, alia enim utilitatem alia
uoluptatem, alia honestatem jectat. libro octauo cap. tertio.
Ac dare quidem priores amicitiae per accidens, siue ex eventu ab iaristotele dicuntur,quod in iis amicus non propter e ,sed utilitatis aut uoluptatisgratia amatur: postrema uer er se, qu)d iuea amicus propter st,iden propri irtutis causa amatur: atque illae quidem facile dirimuntur, eo scilicet dissoluto, quod amicitiam contraxerat,bacantem firma, ct stabilis est, cum o uirtus, qua nititur,diuturna sit, O maxime stabilis. Reip. tria fiunt genera, Regia potestas, optim tum principatus,quae graeco nomine dicitur Aristocratia, O ex cessu potenas, quae dicitur Timo
cratis,ac communi nomine Hely. nominatur. Et
44쪽
qus in ipsis amicitiae sunt, ciuiles dicuntur. His totidem seuntgenera contraria, in quae saepe illa degenerant. Regiae quidem potestati aduersatur tyrannis; tyrannus enim suam, rex eorum,
quibus imperat,utilitatem Dectat. Aristocratiae olearchia, idest paucorum principatus, aduersatur, in illa enim optimi ac prae- flantissimi magi tratum gerunt,qui commune ciuitatis bonum spectant, in hac uero pauci quidam,
O praui,qui non commune , sed diuitum tantum bonum intuentur, sibi proponunt. Timocratiae siue resp. democratia aduersatur, in illa onim tam diuites quam pauperes remp. administrant,ac commune omnium bonum sipectant; in hac uero pauperes dominantur, qui ad propria commodum omnia referunt . libro octauo de moribus cap. 1 o. O tertio politices capite quinto. Beneuolentia etiam erga ignotos , oe occulta
potes es se,ac sine consuetudine , O repente fieri, quare , b amicitia plurimum digeri.
-D ile fio ettam earum rerum est,quae sint inanimatae, O redamare nequeunt, sed intentionem atq; appetitionem habet, O est cum consuetudine coniundia. libro nono capite quinto.
Qui aliquem diligit eri amicus ei cupit,quem diligit, sed qui en beneuolus, non cuicunque en
benevolus,esci amicus uult. Eustratius ibidem. Amor est,cum quis rei amatae forma delectatur,ahentem uehementer desiderat,eius; praesen-
45쪽
tiam concupissit. Aristoteles ibidem. Concordia eici ciuilis amicitia in iis rebus, sub actionem cadunt,atque iis praecipue, quae ma Pitudine excellunt,posiuntq; utrisq; uel orenibus ine s. libro nono capite feno.
Felicitas duplex en, alia in actione uirtutum moralium,asia in actioηe mentis ex propria virtute,iden in rerum contemplatione,consitiit:atq; illa quidem humana est, quod actiones uirtutum
moralium cum corpore communicant, O activa, ciuilis, ct moralis,nuncupaturialtera uero,quam
eontemplativam dicunt, melior est atque praestautior, quam hominis natura Ierat: non enim qua homo eri,ita uiuit ,sed qua diuinum quiddam in eo inen ; quanto mens toti, ct composito ante cellit,tanto eius actio eis actionibus praestat, quae aliis uirtutibus consentaneae sunt . libro decimo capite septimo, octauo.
46쪽
omnibus disiciplinis magnopere illud referre existimo, ut earum usius, ueluti opus quidam,mentis oculis proponatura cum enim omnes homines, boni
cupiditate trahantur, qui propositae disiciplinae usum prvi nouerint, ad eam percipiendam excitantur, atq; accenduntur, ac laborem omnem,quem in ea perdiscenda fuscipere necesse eri,in scopum illum intuentes libentius, Oaquiori animo sustinent :tantaq; in eo sc ovis est,ut quaecunq; ad ipsum diriguntur, spectant, utilia snt,studioque dignissima, contra qua abe rant ab eo, longeq; disiuncta sunt,omnia inutilia, O uperuacanea existimentur. Verum disiciplinae quaedam sunt , quarum usius est ualde per1 cuus,ueluti Medicina, O Iuri prudentia; ut mi- nores interim artes, quibus ciuitates reserta sunt, omittamus; in quibusdam autem usius est paulo obseurior, O a communi intelligentia remotior; quarum ex numero cum Logicam disiciplinam esse intelligerem, operaepretium me facturum existia maui, 'Iobilissimi Adolescentes, si eius usum hac praefatione, quam uos Viri doctissimi ac prae- Liantissimi amplissimo conspectu veni o ornandam
47쪽
censuistis,pro ingenii mei uiribus exponeremi, O patefacerem; ne eius ignoratione disiciplina illa negligatur,quae, ut inquit Cicero, per omnes paν tes sapientiae manat et funditur: ex qua cum umma utilitas existit ad res ponderandas,tum maxime ingenua delectatio, et digna sapientia sed iam, sublata longioris exordi, cunctatione , ad propositam rem aggrediamur.
De Logicae disiciplinae usu uerba facturi commodum fore putauimus,si ab eius definitione initium sumeremus. Logicam igitur disciplinam docendi, O di putandi artem esse dicimus. Quanuis enimalia quoque disiciplinae, O doceant, Cr diputent,
nulla igmen earum quemadmodum docendum sit, O disputandum,tradit l, sed hocsibi Logice uendicat. Ac pars quidem illa,que ad docendum pertinet, Dida calice dici potest, O Methodi nominea quibusdam nuncupatur; quae uero in disputando uersatur, Dialestice appellari consueuit et eaq; in bis libris topicis, quos nunc interpretandos scripsimus, ab Aristotele traditur. Prior illa, nempe Dida calice, quatuor methodos continet, demonstrandi, re oluendi,definiendi, ac diuidendi;
de quibus alias,' 'bilissimi Adolescentes,vobiscit
egimus copiosius, nunc autem earum duntaxatusium exponemus, ct exemplis quibusdam declarabimus. DemonIirativa methodus, ut ab ea tanquam
digniori ocul Uterae deseruiunt, exordiamur, usum
48쪽
nsium habet maximum; uenum enim a Ial o ita Iunguit,ut quod uerum ese demon iratur, nullo modo post esse allium; neque uerum ullo modo esse queat, quod falsimn se demonstratione con-MIncitur: quare demonstratio est instrumentum , quo sicientia dest cognitio veri certissima, ac pre- iantissima,comparatur, quae en humanae mentis magna persectio. interdum autem de MonLtratio, o rem ipsiam ostendit nobis antea ignotam, et eius causam: uesut inplysicis,per uacuum motum femra non posse: quodcunque mouetur esse diuisibile rac in mathematicis, diametrum quadrati cum Uus latere vallam communem mensuram habere :quod sane genus demonstrationis praestantissimum
est, perolastam babet utilitatem: interdum vero demonstratis Llum ostendit causam rei, quaeram nobis es nota; ueluti quare Luna uarias ha beat lucis mutatioνυ; O quare dies aenisi simi emalibus longiores: quod sane genus licet alte-rσ inferius sit , non inutile tamen censendum est rquanuis enim rem ipsam sensu cognoscamus,sicuti
lunam uarias habere lucis mutationes,aut aliqua
etiam ratione ,sicuti morborum sipecies ex siuis βι-gnis cognosiimus, sicientiam tamen, nisi per pecta suerat causa,non habemus. Fiunt autem in matbematicas demonstrationes plurima, acfirmissimae; tum quod in iis uersantur,qua suapte natura pervicua fiunt;non obseura,et incerta, ueluti natura Das neque supra mentis nostrae aciem posita, ue
49쪽
lati diuina , Led eius captai maxime accommoda ta I tum quod nihil unquam siumunt, quod non sit aut perse notum,aut antea demonstratum , ac frguris ascriptis proposivum apertissime cocludunt. uapropter insilentia quoq; naturali demonstrariones ilia, quae figuris etiam adhibitis mathematicas imitantur lineares dicuntur, sunt alijs praestantiores: ueluti si demonstremus, quae superficiem, se plana esse uideatur, ad θbaricam
ramen figuram accedere; hoc modo. Ponamus primum aquam ad locum inferiorem naturaliterfluere; atq; illum ese inferiorem, quι est centro propinquior. Quibus positis, sit aquaesii perficies,
quoniam locus propinquior, sequitur, sit etiam inferior, aqua igitur ad ipsis constuet, neq; fuere celsabit, donec omni ex parte aeque distet a centro I aliter enam siemper esset aliquis locus in erior ; sed cum omni ex parte aeque distabit a centro, rotundam figuram obtinebit. Patet itaq; demonstrativae methodi usius; de qua cum in commentario de proprijs libris Galenus loqueretur , se nihil rerum omnium inquit ad disicere ita studule, ut methodum demonstrandi , elusiq; reigratia se omnes eo tempore claros philosophos, cum stoicos , tum peripateticos, audiuisse
50쪽
26 Re olutimet methodus sequitur, cuius praecipuus usius in demonRrationis medio invenligando con , sistit: siumitur enim id,quod quaeritur, perinde ac notum, oe concessum, oe per ea,quae ex illo necessario cossequuntur, progressus sit, donec ad aliquid uere notum, oeconcinum perueniatur; quod si uerum sit,illud etiam quod quaeritur uerum est,si
falsum, illud quoque sal sum esse necesse est: quo
fit, ut resolutionis beneficio uerum ne sit id, quod quaerimus,an album, qua ratione utrunque demonstrari possit, inuentemus: si enim resolutio ad uerum peruenit,inde initio siumpto,quo ipsa terminatur, ct conuerso ordine procedentes propositum demonstramus; si autem ad salsium perver nit, ipsamet resolutio en demonstratio deducens ad id,quod fieri nequit. In mathematicis quidem disiciplinis resolutio praecipuum, oe maximum habet usium,sed in alias etiam disiciplinasse ejundit:..ueluti si in quaestionem uocetur , utrum anima sit immortalis, hoc ipsum, quod quaeritur, accipio
tanquam concessum , atq; ita ratiocinor I Quandoquidem anima en immortalis,pro bonis,et malis actionibus poenae, O premia post obitum tria buuntur ; quod si nerum est,actiones humanae iu-- dicantur; O si actiones humanae iudicantur, est diuina pro iidentia ; quod uerum esse non dubitamus : itaq; ex animae immortalitate, quam qua-rebamus,ad prouidentiam peruenimus, quam esset minime dubium est. possumus deinde, nuerso or-D 2