Praecepta medico-practica in usum chirurgorum castrensium & ruralium ditionum Austriacarum

41쪽

Quod fi tamen cessante febre eontinuaqrent oris sordes, aeger de pondere in Ven-xriculo, deque appetitu deleto conquereretur , opus est uti remedio leniter purgante sub N. a. aut hujus loco aeger per unum alterumve diem mane & ad vesperas sumat

pulverem sub N. I.

Verum nonnunquam ple thora ephemeram causat maxime illis , quibus consuetae Per nares excretiones sanguineae & fluentes haemorrhoides non rite absolvantur, re tardenturve, in- simili casu venam secare

oportet.

Contra vero febres continuae semper Vehementiores & periculosiores saepeque lethales sunt: hae raro curantur sola natura, sed fere semper medici opem expostulant. Nihilominus leviores simplicesque febres acutae continuae persaepe absque magno periculo decurrunt, si levioribus de causis in corporibus alias sanis beneque constitutis ortae stat , atque pertinacioribus careant symptomatibUS. FEBRIs autem Ac UT A coNTINUA est illa, quae per plures dies sine remissione perdiserat, consinuat.

Quam

42쪽

Quamdiu in febre acuta continua symptomata multiplicantur & pejora evadunt aut aeque vehementia persistunt, tamdiu exitus morbi semper anceps materia morbi cruda habetur. Ut primum autem nonnulla symptomata mitigantur, morbusque apPaxenter remittit, id est: si lingua antea sicca, arida, nunc humida sit, pulsus non amplius tam durus, calor moderatior & levis subsequ1tur perspiratio, si urina minus rubra, mlnus flammea sit & brevi ad fundum vitri ponat sedimentum &c, tunc morbus deflagrat, judicatur, morbi materies incipit coqui & spes felicis eventus affulget. Hinc quo citius similia apparent signa, quo magis increscunt & augentur, quo diutius continuant, eo brevior futurus morbus.

Quod si vero in decursu morbi symptomata semper evadant vecta ementiora hut ad

huc periculosiora sese jungant, neque signaeoctionis vel remissionis ulla succedant, aeger in magno Versatur periculo, Parumquς spei superest. Quamdiu igitur sγmplomata increscunt VI aequali vehementia perstant, morbique

43쪽

oruditas adest, omni conamine adlaborandum est, u vehementia & magnitudo morbi minuatur , symptomata mitigentur, VireS naturae jam stib cumbentes urigantur. Quare, si evacuatio quaedam per Venae sectionem, vomitum aut alvi subductionem indicata sit, mox initio & mature eam adhibere oportet, ubi morbus necdum altas fixerat radiceS. Mox vero ubi symptomata mitigata sunt, signaque apparent, quae eXcretionem incipientem & morbi remissionem indicant, caute mercandum est , ne naturam in ΟPe re suo potius adjuvando facilitandoque vali diori turbemus remedio. Si igitur tales febres sint regulares, nee natura per errores aegri aut adstantium nec per medelam male adhibitam vel per in -- sueta mala symptomata in opere suo imPeditur , tunc plerumque certis & determinatis diebus subitae observantur mutationeS, Per quas notabiliter morbus vel emendatur, vel pejor redditur. TemPUS , quo hae mutationes contim sunt, dierum criticorum nomine insignitUr, mediantibus enim his mutationibus determ

44쪽

nans ferri poterit judicium a probabile erit

prsedicere, an aeger convalescet, an moriturus sit. Dies communissimi, quibus tales mutationes contingere solent, sunt quartus, se- Ptimus, nonus, undecimuS, decimuS-quartus , decimus - septimus , VigesimuS - PrimuS

dies &c. ideo dies hi judicantes vel critici

nominantur. Hae mutationes fere semper cum anXietate & inquietudine incipiunt, febris increscit, cunffa symptomata exasperari Videntur. Verum hae siqui dem sedule observabatur signis coctionis praegressis instante die

critico hanc inquietudinem contigisse, consequenter esse salutare naturae conamen, quo cum morbo certamen iniens hune d bellare, seque hoc malo liberare adlaborat)nullum vanum incutiant terrorem. Si igitur symptomata non nimis Vehementia nec adeo periculosa aut v e diu perstantia morbique magnitudini proportionata sint, tum in medendi methodo nil mutam dum, sed iisdem hucusque applicatis remediis continuandum est, attentendo: utruna nil

45쪽

uit m foris momenti accidat, reliqua narurae committenda sunt. Verum si viderentur haec symptomata exorbitare aut in longiuS excurrere aegerque certo exponi periculo, tunc haec symptomata eadem methodo, uti in morbi initio, nulla rerum praeteritarum habita ratione, remediis indicatis aut depletionibus moderanda sunt. Brevi postea signa se manifestabunt, quibus patebit, quanam Via materiem morbi expellere contendat natura. Atque secundum viam hanc notam ipsa eurandi methodus instituti debet. Tales evacuationes plerumque absolvuntur urina, alvo, sudore, vomitu , haemorrhagia narium , haemorrhoidumque aut per menstruam purgationem in seXu mu liebri. Raro unica solummodo via utitur natura , ut plurimum per plures simul operatur. Hae evacuationes, si cum mod eramine morbique levamine & imminutione sympto stlim Procedant, Parum agendum est. Si vero nimiae sint, aegrumque debilitent, remediis convenientibus sistendae, minus justo

46쪽

autem parciores adjuvandae & promovendae

sunt.

Attamen non tantopere studendum est copiae Sc quantitati evacuationum quam mutationi de levamini inde orto , etenim Persaepe pauca & ViX observabilis evacuatio magnum sussiciensque attulit levamen, ubi nonnunquam copiosa evacuatio parum vel nihil solatii praebet. Haud raro criticae hae evacuationes non determinato sed alio contingunt die. Atque tum solum observandum est, an has evacuationes Praegressa fuerint coctionis signa 3 an aeger eXinde levatus fuerit 8 si tale quid salutare advertatur, mutationes hae bonae sunt, de statuto accidant nec ne. Si vero inde morbus redderetur Pejor, tunc taleS evacuationes malae dc periculo plenae

sunt. Frequenter etiam morbi materies non per vias consuetas Sc naturaleS de corpore

eXpellitur ., sed subito in aliam deponitur corporis Plagam. Si talis metastasis aliouam ad vitam

sum me necessariam occuPet Partem e. g. za'

47쪽

pnt, Pulmonem & c. non raro summum ia- de vitae periculum aut cita morS imminet. Quod si1 vero haec morbi materies ad partes minus nobiles praecipue eXternas deponitur e. g. ad Parotides, inquiny, manus, Pedes, tum facilis plerumque habetur medela, quamvis & tales depositiones longos depascentesque morbos causare possint. Ad has externas metastas eS Omnia eXanthemata aliqua ratione referri Polliunt. Si haec eXanthemata aegrum levent, symptomata mitigent, tollant, seque tam salutaria sunt quam aliae bonae perfectaeque

evacuationeS criticae.

Quod si vero exanthemata non levent, quin potius statum morbi exasperent, symptomatica, mala & periculosa sunt. Verum tamen in febribus acutis continuis perlaepe videre licet nec evacuationem norabilem, nec ullam observare merastasim, aegrum tamen brevi & feliciter suam adipisci

sanit rem.

Tale quid obvenit, dum medendi methodus debite instituebatur, morbi materies

acris non erat, symptomata non vehementia, vires naturae sufficientes, materiesque

48쪽

morbi ita eoneocta, ut humoribus nostris facile assimilaretur, neque turbas amplius in Corpore eXcitare Posset; non raro morbus insensibiliter per perspirationem judicatur. F o n Μ U L

De Febribus acutis continuis.

Febris acuta continua incipit cum horrore & frigore, paulo post superveniente calore per universum corpus. Nonnunquam tales aegri moX experiuntur calorem, quinti orrores aut frigus praecesserint, praeterea de cephalalgia, dedolatione, tensione &Pulis

49쪽

pulsatione ardente in toto corpore conqU runtur; passim delirant, cutis est tensa, calida ; lingua sicca vel alba, sitis magna,

somnus interruptus & inquietus, respiratio dissicilis & celeris, urina rubra vel flammea, pulsus celer , plenus, tensus, duruS , ΠΟΠ- nunquam inaequalis & suppressus. Quo plura vehementioraque fuerint talia symptomata, eo morbus periculosior. Febres hae communiter oriuntur post subitas & frequentes aeris mutationes, Post validam & diuturnam refrigerationem, incalescentiam aut defatigationem corporiS,

post errores in cibis & potibus commis s , post validos animi affectus, a Ple thora, sanguinis spissitudine calida aut acrimonia non cognita, per quam sanguis incalescit, effervescit, partes solidae irritantur, vibratio pulsus duplicatur & humorum circuitus ac

celeratur.

Causa morbi debite eXaminata, Prἴ sentibusque bene ponderatis symptomatibus moX curatio adhiberi debet. Leves & simplices febres continuae Persaepe jam quarto , sterius tamen septimo fi

50쪽

niuntur die, nec unquam ultra diem unde

cimum excurrunt.

Harum febrium symptomata pauca &mitia sunt, levem solummodo aegri experiuntur cephalalgiam, sitim non magnam febrim paucam, linguam albam, oculos sat

vividos habent, respirationem viX non naturalem, urinam subrubram, appetitum imminutum quidem , attamen nec de nausea nec de pondere , inflatione aut oppressione

primarum Viarum Conqueruntur.

Tertia aut quarta die urina fit turbida, brevique copiosum & mucosum sedimentum ad fundum deponit, & si circa finem quarti diei sat levans sequatur sudor aut alvus aut haemorrhagia narium, tum plerumque febris jam cessat. Si vero hoc die nulla talis contingat

evacuatio, febriS Vero minuatur, rum mor- bus seque per evacuario neS tales criticas die

septimo jugulatur. Quod si autem febris quarta die non remittat, sed ad septimum usque duret, Undecimo die morbus terminatur. In miribus hisce casibus non multῖs indigemus medicamuntis, susticit, si aeger terVel