Praecepta medico-practica in usum chirurgorum castrensium & ruralium ditionum Austriacarum

481쪽

η7 dem recta unius, duarum aut trium linearum sit incisio, simplicis hujus vulneris labiis parumper a se invicem diductis suavi

manu infricatur palvis : neque hic ad tegendam in eisionem ullo opus est emplastro. Incisio haec adhuc alia methodo fieri potes , scilicet lanceolam applicando tranS- verse ut antea dictum epiderm idem inter &cutem ad longitudinem circiter unius cum semisse lineae, lanceola demum vertitur, ut epidermis a cute separata elevetur , tunClanceola parum irritatur cutis, illa extrahitur postea, & apice ejus vulneri inter epiderm idem & cutem aliquid de hoc pulvere facto imponitur, iterumque epidermide ope digiti indidis ad cutem depressa lanceola eX- trahitur, digitus adhuc aliquo temporis spatio vulneri impositus manere potest, ut de nuo cuti agglutinetur epidermis. Si ergo pus recens haberi non possit, pulvis ex crustis variolarum confectus longe melioris est usus, quam sila varioloso pure imbuta & exsiccata praecipue jam vetusta.

Quare chirurgi quotannis sufficientem hujus Pulveris quantitatem sibi comparatam

482쪽

asservare deberent; ut adveniente tempore vernali nonnullis operationem facere possent, ex quibus denuo pro ulteriori inoculatione pus lassidiens obtinebunt, similiterque de ultimo inoculatorum crustis pulverem pro anno sequenti conficiant, & si1 hoc omni mense Μ o quotannis in omnibus terris in actum deduceretur, fortasse nunquam amplius metuenda nobis foret epi-demia. Facta inoculatione sequentia obveniunt symptomata.

Plerumque binis primis diebus nihil invulnere illato advertitur, ViX incisionis factae vestigium Videre licet, at circa tertium aut quartum diem incisio haec parum in. flammatur, & aliqualis ibidem sentitur pru

Utplurimum circa quintum diem in. flammatio rotundam pulicis similem figuram refert, & aliquantum supra cutem eminere conspicitur : inoculati plures hoc die de pruritu in vulnere , de dolore infra axillas & tensio M in brachio conquerun

tur.

Sext.

483쪽

Sexto aut septimo die multum inflammatio increscit, in latum extenditur, & in altum cum dolore tensivo & duritie elevatur , dolores infra axillam tensioque in brachio & humeris vehementioreS evadunt, eodem die de cephalalgia, artuum omnium dedolatione & appetitu deleto conqueruntur seges, alios Veriat urina cruenta, Pulsus febrilis alioS.Circa diem octavum incisio dolere incipiens laete rubet, & in rotundam explana tur figuram, plurimi hac die de cephalalgia, dolore in lumbis & artubus conqueruntur, nonnulli Vomunt, oculos ceterum rurbidos habent, linguam albam, pulsum inaequalem naturali celeriorem & somnum turbatum. Saepius die nono febris vehementior redditur, aegri de calore & frigore se invicem excipiente, dedolatione artuum & vertigine, de dolore oculorum, colli & lum horum, de respiratione male olente, magna siti & anxietatibus quaerelaS movent. Interim inflammatio in incisione multum aucta& explanata sentitur, lingua est alba, &insomnes noctes Peraguntur. Decb

484쪽

Decimo die utplurimum eadem persistunt symptomata, nonnunquam tamen mi-

. riora , sed & quandoque vehementiora fiunt: dum febris die septimo incepit, Le- , pe jam decimo die nonnullae variolae sese

manifestant, & nox evadit quieta magis. Plerumque circa undecimum diem variolae erumpere inchoant, cuncta tunc symptomata remittunt, febris est minor, in nonnullis penitus jam cessat, verum inflammatio inflicti vulneris vehemens adhuc perstat, & pus bene coctum maturum continet.

Die duodecimo sat bene se hi aegri habent inflammatio loci incisi remittit, numerus Variolarum augetur, & pulsus fere naturalis deprehenditur. Circa decimum tertium aut decimum quartum diem variolae elevantur in suppurationem tendentes, inflammatio vulneris illati evanescit, atque si Variolarum eruptio die duodecimo contigerit, duabus his diebus pulsus semper fere eXploratur naturalis, si vero adhuc hisce diebus variolarum eruptio continuet, ipsa febris etiam, sed admodum mitis continuabit. Deci.

485쪽

Decimo quinto circiter die omneS sem per variolae in perlaeta constituuntur matu

ritate, pullus liber est, & locus incisus incrustam contrahi incipit, aeger PrioreS recuperat Vires, apPetit, bene dormit. Sequentibus diebus variolae exsiccantur,& supra inoculationis vulnus crusta manet 1 uperstes, quae tardo pede exsiccata sponte tandem decidit rotundam relinquenS cicatricem, atque hic debitus est variolarum insitarum decursUS. t

Pro ut hic morbus simplex est & mite decurrit, ita quoque curam eXPoscit simplicem & mitem. Omnes nullo ad aetatem habito respe-Ectu ad inoculationem sunt apti, nec in Om- . ni perfecta requiritur sanitas, signa solum

omnia in considerationem veniant, & circumspecte perpendatur oportet, an Vires sussicientes sint, nec ne I an non ob nonnullos affectus morbosos periculium imminere videatur δNec antea ad hoc negotium ulla corporis Praeparatione opus est, sed iis solum, qui primo aut secundo ab inoculatione fa-

486쪽

48 etiista die de nonnullis in ventriculo molestii

querelas movent, aut minus perfecte appetunt, aut inordinatam ViXere vitae normam, lene purgans datur: qui autem bene valent, medicamento non indigent.

Nec sub morbi decursu necessum hos aegros medicamentis torquere, invigilandum solum est, an quotidie aut alterno die alvum deponant; quodsi non, eadem Per unam aut duas drachmas salis polychresti aut per aliud lene purgans sollicitanda est; verum tale quid raro requiritur, utplurimum ipsa natura sine omni auxilio alieno

morbo huic debellando susticit. Neque diaeta adeo strissa esse debet, inoculati plerumque primis quinque diebus

a consueta Victus ratione non discedunt, modo nulla indigestibilia assumantur, tenerae etiam conceduntur carneS , Parvulis vero nil melius conducit nutrice. Sexto aut septimo die, quo aegrotare incipit inoculatus, omniS Prohibetur carnis usus, jura tamen carnium , in quibus leves cibi farinacei aut panis incoquuntur, Conce'

de re licet, ita quoque legumina, frustus horras cocti & cibi ex lacte parati conveniunt ;

487쪽

niunt; nemo tamen, qui non libenter assumeret, ad lacticinia cogi debet. Hac ratione sub morbi decursu nutriuntur aegri. Dum variolarum exsiccatio finem suum attigit, purganS remedium exhibetur, posthac denuo cuncta esculenta, sed avara manu porrigenda sunt, nec Vinum negatur adsuetiS.

Sub ipso morbo potus communis consistit in aqua pura , tenui limona da, sed etiam potus theati, jura carnium secundum aegri apDetentiam e Xhiberi possunt. Itaque hi aegri nec per medicamenta ad hunc morbum subeundum disponuntur, nec sub ipso decursu iisdem cruciantur, sed, vitae regimen liberum & cujuslibet benepla.

cito adaptatum colitur; attamen eo severius & stristius curandum est, ut tota die in aere libero versentur , & deambulando

moderate corpuS eXerceant.

Nihil omnino magis & accuratius Observandum, quam, ut inoculati continuo aere libero fruantur, cui ut adsuefiant, mox primo post insitionem die, etsi tunc non Hii et , rata

488쪽

tantopere adhuc requiri videatur, in deambulatione eXercendi sunt. Ut primum vero febris inchoat, aer liber & moderatus corporis motus summe necessarius est tempore diurno , etsi ad somnum proclives sint, a somno arceantur aegri, febris enim eXinde major accenditur,& debilitas adeo increscit, ut dum delicatulis ex dommiseratione paulo plus indulgemus, aut lecto assigantur, ut hac commiseratione ira abutantur , ut eos denuo in morum deducere nulla amplius ratione possibile sit. Qui vero certis de die horis somnum

capere necesse habent parvuli, ab eo arceri non debent, sed in iare libero non autem in cubili dormiant oportet. Verum quidem est dissiculter in initio obtineri , ut aegri totis artubus delassati &anxii per aerem liberum in motum cieantur, ast dum semel bonitatem inde sequentem degustarunt, semper in eum Prompti1

Qui ipse similia non vidit, & eX pertus est, vix etiam fidem adhibebit, quam celeriter motus corporis in aere libero mole stiaS

489쪽

48sstias morbi aufferat, cunctaque mala profligat symptomata. Quo plures adfuerint variolae , eo magis motus in aere libero necessarius existimatur. Neque Vanus malae cujusdam sequelae ab incepto detineat metus, etiamsi segri in stadio eruptionis aut suppurationis de calore & frigore conquerantur , neque ΟPus est, ut idcirco lecto & cubili coerceantur, aut calidis obruantur potulentiS. Non tamen consulitur, ut inoculati omnibus tempestatum mutationibu S eXPOnantur, etenim semper prospicitur illis, dum aeris vitantur injuriae, quae & sanis corpo

ribus noceren P.

EX tam copiosis optimo cum successiri, institutis experimentiS annotationeS nonnullae universales erui possunt. Nulli fere in oculato quidquam mali peculiaris obvenit: nonnulli magna discretarum, benignarum & bene figuratarum variolarum copia referti sunt, in aliis numerus adeo magnus non est, imo alii paucissimas habent; neque tamen adeo raro contingit , ut inoculati morbum sine eruptione absolvant

490쪽

.ssitas ad inoculationem nihil confert, ne onati enim dc pusilli sex mensium non minus feliciter, quam adultiores, quam ipsi adulti sustinent. Pluribus sub febre variolo-1a facili negotio dentes erum Punt. Experientia docuit inoculandi methodum optimam esse, quae est: simplicissima.

Nec praevia opus praeparatione, nec ullis sub morbi decursu remediis, vitae regimen non artificiose comparatum , sed naturae consonum habeatur; itaque nil aliud, quam aer liber ut arcanum aestumetur, cui soli fe- liκ inoculationis eventus adscribendus est. Sed etiam in variolis copiosis malis a natura productis aer liber multum salutaris est , facitque ut aegri absque ullo remedio longe facilius sanitatem amissasque vires brevi recuperent. Nihilominus nec variolae naturales nec artificiales adeo Parvae perudendae sunt; summopere attendendum est , an cuncta debito ordine decurrant, an nulla anomala, horrenda intercedant symptomata 2 & quam primum tale quid se manifestat, requisita non negligenda sunt auxilia. Interim