Illustris viri D. Ioannis de Roias Commentariorum in Astrolabium quod planisphaerium vocant libri sex nunc primum in lucem editi

2쪽

DE ROIAS COMMENTARIO- rum in Astrolabium,quod Planistiarium

uocantur, ex nuncprimum in lucem editi.

4쪽

IMP. CAROLO U. MAX. INUICTIS S.CAE S. AUG. CHRISTIANAE REIPVB. PATRI CONSERVATORI OPT. HIS P. REG. D. IOANNES DE ROIAS S. D. V M omnes dissiplinae,inuin me Caesar,

terispraestatiores habeantur, quae ue ibi dis sublimioressunt, uel demonstratione, re rumuemetia euidentiores, aut Uui hominii magis necessariae,omnibus iure optimo Ihelogiam semper

excipio Mathematicas artespraeferemus: quae non in ins riorum,mortatamque rerum contemisione,neque inphi

losephoru arbitrio aut opinione, sed manifestissim ui δε-

monstratione in ipso, quo cuncta teguntur, Cato, inque eius admirando sempiternoque motu uersantur quo nequeskblimius in rerum natura admirabili Uue quicquam ex P-tari potest. Hominum uero Uui eo que cateras artibus ne

cessariae magis sent,ut uesti harum disiciplinarum scien

tia,a reliq&Is brutis rationeque caretibus animalibus seisi gi separarsque uideamur. Ab his enim plurimarum rerum causes mortalibus ignotas prius, ab his mirabiles uariosiq; moturi a quibus certa dierum,mensium, annorum, seculo rumquestatia constituta sunt ne quibus nullus aut temporum ordo,aut rerumgestarum series constareposset: ab his, quae homini7 uiritas subministrat mo a qua uniuersia mortalium rest. pendet, agri culturam ipsem didicimus: atque tit doctissimus Poeta iait, si Hinc tempestates dubios dicere caelo. a q

5쪽

Possemus hinc mesis que diem tempusique erendi:

Et quando infidum remis impellere marmor Conueniat, quando armatas deducere classes: Aut tempentivam Diuis euertere pinum. Et ut caetervi disiciplinas tace quae arctissimi emenci; lus uinculis ea ratione copulantur, ut bae reliquaris quasi anima esse uideantur, sancitissimas i M leges, sine quibrubeluino procul dubio more uiueremus, oe a quibus quod Dominessemus, hoc est rationepraeditilendere videmur, uehu constare non posse diuinus isse Plato asserere minime si bitauit. Sed licet hae dissiplinae Carale Maxime, s qui Rei p.

curam gerunt,plurimum Coducaui, nulli tame magis,quam

imperatoribus d ibini; necessariasunt. Nam ut omittam quae ad nauigationis peritiam pertinent,ut omittam fumi num latitudinum,murorumque atque turrium altitudinis,

fossarumque profunditatum dimensiones ropontibus, sta lis, caeter)que at s rei bellicae necessari,s machini abricandis, quae anusta arte velfacilius uel certius, qua ab hac mathematica ratione haberipossunt, quis nessit harum disi plinarum cognitionem ab ultimo exitio duces cum exercitu simul aliquando liber se pluribus uero praeclarissimarum uictoriarum non semel causam extitisse ' Sulpitius Gallis, pridie quam Perseus rex seuperatus esset, cum Luna deficere obseurarsque coepisset, deficientes lumine multis coloribus mutari, tandemque ninquam apparere costiceretur,ob re que ignorationem stupore milites timoreque sinistram illud

omen augurantes corriperentur, in concion produritus,

ech s causam aperiens, exercitum m selicitudine libera- sit, dubiamquealias uictoriam sevis comparauit. Platonis

amictis

6쪽

amicus Dion Siciliae rex Zayntho coiria Dionysium nausegaturus, cum forsan per id temporis Luna etiam defecisset, maleque hoc a sistis interpretaretur, eius rei causa minime ignarus,nihil a sentetia dimotus, coeptumque iam opus au- LAZer prosecutus, uicto expulpoque Iranno, Syracusispo titus est. Contra Nicias Athenisum imperator hanc ipsam

Lunae defectionem, ignarus causae, pertimefies,ueratus classemportu educere,opes eorum afflixit. Quid Syracusas tamdiu aduersus Romanorumpotentis si exercitum,clarissiamumque ducem M. Marcellum,msi diuini Archimedis haria artium peritia dependit ' Quid Rhodios aduersus Demetri, regis obsidionem, qui ab animi pertinacia Poliorcetes appel latus est, quam Diognetis mathematici in v frias quida liud etia Apolloniensita, quam Tr phonis Alexandrini ars

Sed cur ueterum exempla repetimus Dudum cum apud in

sulam, quam famaicam nominant quae Ferdinandi EIissa niae Regis aut tui felicissimis austi s mundo primum innotuit Histanorum exercit , quem per id temporis colonus ductabat,militumsteditione laborasset, eorsimq; multi a castris aufugissent, partim uero in i s castris aegrotarent, nec iam duae a Iamaicensibus)radias Histanorum uiro asser

nautibus alimenta posset impetrare, hac enim ratione no

stro,possesine conflictu debellare 'erabant 2 tandemque in

ultimo uitae periculo uniuersus exercitus con situtus esset,

Iamaicensibus colonus nuntiari iubet ni suasis omnibus necessaria subministrent, maximam illispestilentiam,pluramumque eorum sanguinem in rei ultionem ess m iriprae dicere. Quo uero id facilius crederet, addidit eoru quae di aerat signum primum in Luna usuros, quam Astrologiae a iij

7쪽

peritissimus eclipsim proximepassuram intelligebat. Con tempserant iussum ducis Barbari ,sid cum ad con litutum tempus Lunam deficere consticeret istius tum primum ue bus dempraebentes, m comeatus exin no Fris affatim subministrarunt,m ipsius ducis, caeterorumque militum pedi bus aduoluti, uti ipsis ignosceret, flagitarunt. Illud denique nobis compertum e P logum enim essestsingula exempla recensere praeclarissimorum olim ducum fuisse nussu, ut be unum 'ecum aliquem summi nominu Ma

omnium rerum consultorem optimum, non detulerit. Id quod Aristoteles in Alexandro cupiens ita' ad eumscripsim o rex clementi Vsime ne urg necflessen, nec cibumseum. aut potum , penitusis nihilsine periti Ma

V thematici consilio Isieri pote 'facias. Iam uerosi reliquis

priuatis rerum. curatoribus exercituumque rectoribus hiarum artium cognitio non conducit modosed necessaria etiafutura est: tibi Caesar inviditissime,cui tanti imperis, tot regnorum prouinciaiamque, tot urbium,uel orbis potius in cumbit cura,cuique holi uniuerse Christianorum resp. prae fidium comissium eris,quanto magis erunt necessariae'Nonne

σ qui mundi uel in primis imperium habes, cuiussu elici mis austi esse tot ditissimae instulae, nouae tot regiones, mut ita dicam, tot mundi quos Alexander isse Macedonia credosuspirabat sebinde detegutur, mundum Esem ignorare indecorum essetfAdde regium nemo quid his etiam arti-bm inesse: unde a multis regiae nec immerito nominantur. Subducunt enim nemo quopia is a terrenissordid*que m ris animum: totumque in admirabili illo caelestium orbiu ordine, rerumque omniumAngulari dispositione peris humalum aggressiurus

thematicum, GA

8쪽

οὐ l. lib. I. Tu D.

na omnino oblitum detinent: ita ut uerissime illud dictus it Felices animae, quibus haec cognossereprimum, Inque domosseupera candere cura fuit. Credibile est istospariter uiti que iocisique Altius humanis exeruisse caput. Non uenus m uinum seublimia pectora regit: ficiumquefori militiaeque labor. Nec leuis ambiti operosaque ori uco:

Magnarumve famessollicitauit opum. Habet enim diuina illa seupernorum corporum natura ne scio quid larentis energiae,quae mentes nos ras, non secus ac magnes ferrum, insui contemplationem rapit atque erigit. Quod procul dubioselum immortalitatis e nitat s nostrorum animorum posset esse uel certissimum argumetum: diuinus nanque animus originis maiestat que,aeprincipia recordatus, ad coniunctissima quae quesibi natura amplectenda,amandaque rapi cogique uidetur Est enim deus in nobis, unim commertia caeli: Lib. 3 dear Sedibus aether siritus ille ueniri te armμαι.

Iuxta illud Prophetae quod a Chriso citatur Ego di-r xi dij si li1 excelsi omnes . Vnde quod harum rerum menti lis hominibus ob animorum immortalitatem peculiariter concessasit: eruditissime a Platone dictum est, δε-lsi Astronomiae causa oculos nobis datos essee. Id quod innuit

O ingeniosissimus Poetarum, cum ait is Pronaque cum stinent animalia caetera terram, Iib 1 - - οὐ hominisublime dedit,caelumque uidere Omon , Iustitim erectos a Idera tollere uultus.

Quare nonposumsatis mirari,esse nostra tempestate quo

9쪽

dam barum artium tuam os, ut bas ipsas quasi inane aliquid nulla que mometi res,a aetatemque omnino inuti te atim renuaui, a Christianoque theatro explodedas esse iudicent. Quorum nimirum iudicium non pluris fuci edum censeo, quam Epicureorum iliorum aduersus easdem artes sententiam quippe qui,uti ab hisiludiis mortalium arceret ingenia, d ruinitatis alias certissima indicia hominu impressa naturae infulsis cauillationibus obruere conati sunt. In grati proculdubio ut bene ait Plinius erga eos,qui labore cuias luce nobis aperuere in hac luce. Iosephus uero uir a

pud Romanos tantae aut horitatis,ut eistatua erexerint, de Noe, torumque eius uitae longitudine disserens,non dubitat, quin in tot nnorum curricula,in totst cuia Deus Opt. Max. eoru uitinpropagauerit, utpraeter alia quaeda, has uel

praecipue mathematicas artes disiere serjs deinde tradere melius possent. Macti uirtute,dis ingenio fui bene etia

clamat Plinius se caeli interpretes, rerumque naturae capaces,argumenti repertores,quo deos homine que uinxistis. Quodsi homines,uelob quod homines sium, rationes praediti,clari mo etia nostrae Dei semoto lumine, ad Opt. Maxim que Dei uirtutelotentia atque essentigomniumque rerum quae fuerunt, quae sunt, quaeque futura seuntprimam solamque causam inuestigandam,contemplandam adorandamque tenemur atque compellimur, inuisibiliaque ipsius a creatura mundi ut Auus Paulus inquit per ea, quae fuditi sunt, imellecta consticiantur, sempiterea quoq; - uirtus m diuinitas. Quid dignius hominis contemplatione, quam sem erium Quae uiro Christiano digniores erum Asilli ,aut magis necesseriae, quaqua in re cae ibα per petκὸ

10쪽

petuὸ uersantur In quo melius Dei aeternitate,quam in his, qua aetern minimes corruptioni obnoxiaseunt, coni labimur A quo melius eius uirtute intelligemus, quam a caloris

uirtutibus, a quibus quicquid apud nos est pse dissonente,

derivatur A quo denis melim eius essentia, atq;potetiam, cateiaque omnia quae in reria natura stupeficimus atq; a miramur,quam afulget imam,innumerabiliumque' laria immesa magnitudine,quam a lata hac caeli uastitate, quae extra, intras csidia coplenitur, colligemus Nonne idemulus alibi ta prope adesse Desilene ut manibus prehen

d coire Earsqueposti affirmauit Quid aute aliud est manibusprehendi, trectarsque Desiposse,quam quod in caelesti hocμummi Dei temptu intues animus o eu esse aliquem qui illud regia guberne atque moderetur satim re ipsa fateri cogatur'Quis uero neget no ad hoc ipsum Propheta etiari ste Basse, cum ait, Caeli enarrant gloria Dei, σopera ma

, nusi eius annunciat ismamentse. Dies diei eructat uem

., bum, nox nocti indicaucientia'Aut quis tande nessit ab hac astrorumentia plures in Dei primum cognitioneperuenisse,cum palam sit ut uetustiora ex la reticeamus Mago hoc est Chaldaeoru sacerdotes, sapiet que uiros olim ad Deia ipsum natum adoratam admonentes elia Bethlehem Peperuenissexum copertum etia sit Dion sium quoque Areopagit qui cὰm naturae portentum it d Athenis, quod sub Dberio contigit, animaduertisset, eclips scilicet Sole in plenilunio pati, eiusde Dei, luator seque nostri agnouisse in praedixisse uepassione, Exclamas enim, aut Deus inquit is naturae patitur, aut mundi machina dissoluetur. Nunquid

in siummi illius incarnati uerbi mrasteris I enim nurum est