Illustris viri D. Ioannis de Roias Commentariorum in Astrolabium quod planisphaerium vocant libri sex nunc primum in lucem editi

31쪽

magnitudinis astersem est,propriis nominib. insignitis, quae tu ad noctis horas, tum etiam ad multa alia , ut exsequentibus liquebit, nobis erunt accommodae. Restat adhuc, quam Barbari, Albidada, politiores nos authore cuti,ab explorandi,stuperstici elli ratione Dioptra dicimus, uel radium, cum Marone latine loquentes. Hanc enim ipsam expressit cum ait, Et quisfuit alter, Desicripsit radio totum qui gentibus orbem' Haec igitur per centrum huius libaerae extens, iamque quasi mediam secans, uberrimos nobis, ac multiplicesprae stabit ustus,utpote in qua Solis, atque Lunae reliquarumque fessarum eleuationes, distantiam dimensiones, profundata

res, librationes, in He ommetu denique rerum altitudines, mpropemodum infinita alta, quasi in trutina examInantur. Quae omnia consulto praetermittimus .cumsic huius usus esicaeteris cohaereat, ut nihil a nobis diriposse uideatur, ut non

ut de inoptra aliquid dicendum sit. Atque haec deposte riore huius Sphaerae parte dixisse sit satis. Omnia autem ex pubieriti una manifestiora reddentur.

limbi una pars honu equis Bales et . continens. A B B B, i si pars ultera, pratas 36 . continens. CC, Dioptrae. D EFG, tubulci uersutilis siue o a m zodiacum repraesentur, quasi gna zodiaci eontinet Y. n. H. Ge. Mensatim circulus est qui mensium continet nominae. D, quusans horarum inaequalium siue Planetarum. F, uuΛάrans hora m aequinoεK liuesiae aequalitim. G, Orthogoniussiue pectun itis, nisi mauis gnomonem eum dicere hodie alam altimetrum nominant.

32쪽

IN PLANIS PH. LIB. I. Tristeriorplanistbarii facies,eiu uepartes.

33쪽

Anterioris planae 'haerae partium per capita tradiatio. Aeprimum de equatore. GR. 3.

S E Q U IT V R huiushaeraepara anterior, posterrori, de qua di tu iam est, restondens: impediri sane operis ac satis perplexi, sed quae rei cognitione, contemplationeque ut

Melae utar uerbisure iam opera atteden ,absoluet. Pr mumque de Aequatore, seu Aequinoctiali circulo dicemus, utpote qui, t si quod totius Sphaerae sit maximus, tum etiam quod ab eo reliquom parat elorum, horologiorumque ra tione umantur,primum sibi locum uendicare uideatur. Is igitur ab utroque polorum aeque astans, muudumque me- umsecan primi mobilis seu decimaesthaerae metitur motus unde m a L innullisprimi mobilis cingulus nominatur . Quod autem de mundo dicimus,hoc est, de hac uniuersali machina me enim Physica illam nuncupauere, G Aque simili ratione κισmuhoc ipsium de hac Sphaera oportet intelii gamus,cu nihil aliud nobis repraesentet, quam ip-seum mundum. Et ut reliqui etiam Sphaerae circi, hic quoque in trecentos sexaginta gradus diuiditur: quorum singulos quindecim Solpermenses soram nobis coficit, quam aequino Balem appellamus. Cum enim in uiginti quatuor hora

rum i alio, in quibus raptu primi mobilis diem perficiens

naturalem ab ortu per occasum rotatuου iterum ad ortum uertatur,manifestissimum relinquitur,praedictorumgra duum numerum singulis uti diximus aequinoctiatibus horis resondere. Dicitur aute aequinoctiali seu aequator, uel quod habitatibur sub hac linea noctes dierum artificialium magnitudinem nunquam exceda perpetuaque aequalitate ferantur uel quod existente in illo Sole quod bis in anno Utingere

34쪽

. IN PLANIS PH. LIB. I. 'eontingere neces est nom dies sit per uniuerseum aequalis. Quod M anilius sepe mihi ut inquit ille ad has uocundusparte eleganter de aequinoctiali circulo loques bis uem sibin exposuit,

O Quo lumine Phoebus Lib. IN Componit paribus numeris noctemque diemque, ris m autumni currens per tempora mixta, Cum medium aequali distinguit limite caelum. Caeterum non ignoramus hunc quoque circum a multis Aequi diale uisse uocitatum. Quibus Babyloniorum stententiam quam Graecorum multi secuti sunt, a quibus comuni nomine tauoms appellaturὼ placuisse uideo. Quo rum ratio eapotissimum fuit, quod,cum muralem diem inno Alem diuitimus,atque diem : dies autem, naturalis diei

sit pars nobilissima: nox diei potius quod a Festo pro

batur: quam dies nocti annumerari debeat. Ego ueriorem , mari ue probatam rationem secutus, nec Babloniorum, nec Graecorum in hac re, nec Fessententiae assentior. Cum enim omnium penephilosophorum sit qVasi communis quaedam animi sententia cui nostrarum interi acrarum literarum testimonia taceam, omni animistententia ueriora omnia apriuatione incoepisse ,strique inter omnes hac ipse ratione constet, noctem die priorem extitisse id quod Achillis si tum depingentem poetarum principem Homerum non latuit: neque Heraclidem Ponticum, aligoriarum eius diligentissimum interpretem, atque acerrimum defenserem . neque Hi nium quidem, qui diei rationem explicaturus, a no lis dissinitione austicatus est hunc circum a no is iure optimo potius, quam a die nominabi B

35쪽

D. IO AN . DE ROI. CO M. mus. Absurdum siquidem esset, cogitare quod recte Plato docet in Crat lo aprimo illo, qui quis ille fui huius no minis inuentore, non ratione huic circulo, sed caseu aliquo, tale illi nomen fui se inditum. Caeterum,ut quae a nobis di citi sunt quentibusique de huiusd hae figuratione dicentur,facilius intelligantur, uiseum nobis est,post decimum caputformam,quae a Graecis σχῆμα nominatur,deformare nqua ad oculum omnia subiicientur.

AE QS A T O R E M ut minus confuse procedamus Tropici stequantur,qui cu duobus Polaribus de quibus stolim dicetur, m res circuli uocantur: quod circa mutam, ut reliqui tornati,mundum ipsum,uti caeteri, in aequa noudi 'escant: necessarioque mundo omni ex parte sphaerico existent ut mathematicis rationibus constat minores sint futuri. Sunt aute Aequino hali circulo paralleli, inuicemque intersis aequales, ἀω ψ ς, ιν me di Rhoc est, a couersione,quod quasi metae quaedam Solis sint, a quibus ultra nu- quamprogressus,diei magnitudinem, . circinationis cut

Tib. s. s. Vitruuq utar uerbis imminuat egressique cernatur. Vnde m Sol ipse per id temporis φο- a Graecis appellatus

est. Horum igitur Tropicorum alter, quem uerseus nostrum polum contemplamur, circulus aestiuali seu tropicus cri dicitur, λεινόςque a Graecis,quod eum Soterimum gradum Cancri tenens, eo tempore, quo nobis aestas est maxiama,maximusique dierum artificialium, circa mundum ci cinetur . Alter uero a nostris Brumalis , seu tropicus Capricorni , a Graecis πιιι πινος nominatur, quod circa primu Capricorni

36쪽

IN PLANIS PH. LIB I. Capricorni gradum militer a Sole describatur: Tuncque, quod a nostro orbe maxime recesserit, noctium logissimam,

dierumque breui simum, quem Brumam peculiari nomineis breuitate dixere,necessbrisi nobis uidere contingit.

De Polaribus circulis. Cap. s.

EX II S, qui a Graecis peculiari nomineparassetha nostris aequirinuntes circuli appellatisiunt, quorum inuentio . . Parmenidi FPosidonio apud Strabonem credimus debetur, duo adhuc restant, Polares nuncupati, quod circa mu dipolos continue uertantur. Horum autem alterum, cuius

centrum noster spolus, quisub armillasii. ensoria in Planis haerio deformatur, Arcticum dicimus, quod intra eum Arcturi mulachra ut Higinis utar uerbis quasi inclusiciantur: quae signa in ursarum steriem micta a nostris Septentriones uocitantur. Alterum uero, quem huic eregione oppositum imaginamur, hac ipsa ratione Antainicum nominamus.Et quia totius Sphaeraestructura usiumque exponereproposuimus, constentaneu erit, horu quos circuloru nonpraeterire ratione . id quod Fumus liberius facturi,p a multis uid praetermitti. IgituVrsici illi,quorum ingenia iure miraturposteritas, a quibusprimu ad nos cientias res emanaui omn*s caelisymmetriaiolaresbos,quos dicimus,circulos duabuN rationibu nxere. Primum ut nos admonerent, tales in mundo circulos apolo rodiaci motu primi mobilis describi, ut obliquitatem quos eius, declina tionemq; a mundi poli utilius nobis ostenderent. Quod ita omnibus uel mediocriter Astrologicis initiatis planse, expositumque esse uidetur,utyuperuacaneum omnino fit ut

37쪽

ia D. IO AN . DE ROI. CO M. rum bis in re amplius immorari. Sed eorundem circulorulonge aham diuersamque apud alios rationem fuisse constat , quam Graecos maxime affectasse comperto. Quorum consideratio ea fuit, ut perpolares circulo ellassempitemno apparentes,ab ijs, quae uel occidunt nobis, uel semper occultantur , di tinguerent. Vnde influa Sphaeria Proclis A Arcum circulum definiens, Is ait est qui omnium quos perpetuo cernimus, plane maximus est, qusque bori onta seolo puncto contingit. Quod adhuc clarius exponit ubiungens,

In hoc quaecunque clauduntur ora, nec ortum, nec occa sem norunt, sed circa polum uerti tota nolite cernuntur. Et

de magnitudine aequidstantium disserens, Arctici inquit

magnitudine umiant, cum abba maiores,alibi minores Cemnantur. Eipost multa diffiniens aequi istantium interua L, Sed Tropici ab aequatore parem in omni inclinatione d stantiam uendicat: ijdem autem ab Arcticis non parem per .ι omnes horiIonias sed alibi maiorem,alibi minorem. Higi- , quoq; in Figuratione circulorum, Sphaerae ex triginta partibus, in quas antiquorum more unumquodque diu sit hemisthaeriumsex tribuit primum a mandipolis tanquam a centris flumem initium ad horum circulorum circinatio nem deseribedam, cum paulopost Tropicos ab aequinoctia li linea per quatuor duntaxat partes distare doceat. Quod Lib. r. c. m MartIan Capessastyuutus est,atque Manilius,cu ait, is Circulus ad Boream uigentem sustinet Arcton, Sexque fugistis a caeli uerticepartes. Vnde non obsitire colligemus, Polares hos circulos mobi lex a Graecis fuisse constitutos, maioris, minor ueperiphe me, flecundum uariam mundi inclinationem. Sed necistud

silentio

38쪽

IN PLANIS PI .. LIB. I. Ilsilentio praetereundum est,stecundum hanc Graecorum ratione eripo se,uti aequino halis aliquando horum circulorum uicempraestet. Illis enim, qui pubpola habitant siqui tamen sunt aequinoetialem lineam, quae eadem etiam tunc illis horion eri Tropicorum rationem quod ad sidersi occultationes attinet habere manifestum est. Sed haec, quod adsolares circulos attine admonuisse sit satis.

POSTpara stetis, quos munda ronas multi antiquom nominauere, in quibus proculdubio potissima Cosmoi phiae ratio consistitimundi Pob, tanquam eorum cent in quantur, liniaque Vmς Ορθας radio aequia hali, quae mathematicis rationibus cut ait Vitruvius J Axon uocatur. Lib. .c.8. Haec munda diametrum definit: quare oe alio nomine Di mem seu Dimeties appellatur Hurus extremapun D, Po-h a Graecis, τὸ πιλων quod est uertere, a nostris Cardine u uertices nominantur, quod in illis mundus rotetur, perpetuoque feratur. Quorum qui supra no frum hori Tontem stemper eminet, Borealis ,stu Arcticus: alter uero, qui nobis semper occultatur, Aut nus,stu Antaresticus

senioribus. Cup. T.

- POST Axe,Pol que ad maioressthaerae circos reuertamur. Quo primus caeteris me topraeferediis Signifer os

currit, ut qui signoru*sedes, a quibus d signiferi nomen

accepit, Soli s m Lunae,atque caeteroru Planetari; cursim ampla latariatq; intrast cotineat. Quare ex orbin jutra

39쪽

r D. IO AN. DE ROI. COMtioncino uiseu digno tur,caelestibus circulissetus ab Astronomu certa latitudine deformatur. De quo, etsi nonnihil superius diximus, aliqua hoc loci diceta conpulto cui monui mus praetermisimus. D igitur primῶ mudost obliquans, quino halems, quά diximus, sinea in duo hemis clast si duobusique inpunritis, quos nodos uocat, Aristis scilicet, atque Librae, ab ista interfectus, utranque Tropicorsi inpun- Elo contingit. Unde alte signorumpars Septentrionalis, seu Boreali alteria Meridionalis stu Austrina uocatur. S ptentrionaliasignasunt, quae ab Aequinos filiali circulo ue seus nostrum polum intercipiuntur: ea sent Aries, Taurus, Gemini, Cancer, Leo, Virgo. Reliquam, Libra, Scorpius, Sagittarius, Codicornus, Aquari , Pisses, quod ad au-srum declinent eridionalia nominantur. Huius uero Cimculi obliquitatem intellexisse, hoc est, rerumfores aperuisse 1 ιά. ἡ ut fert plint f Anaxinuander Milesius traditurprimus Ohmpiade quinquagesima octaua . Signa deinde in eocleostratus, mprimi quidem Arietis, m Sagittarii. Caete rum huius Signiferi mediam lati urinem Sol nullibi unquam declinans, continuo proprioque motu permetitur, i

minat,hoc est, circulum per media signa, quam Eclipticum, a Solis, Lunaeque defeelibus appellamus, circinat. Quod enim is a Graecis , a maioribus nostris deliquium, σ1is πίω ο. deferitas indisserenter dicitur . Hos uero Plato obstaculas prie magis , . aliquanto. significantius appellat. Cumque Zodiacum is 36o . gradus superius partiti mmus, non erit abs re, aliud in praesens admonuisse, longe diuersam in his rationem esse, quod ad Solu cursum attinet, tactu

40쪽

IN PLANI SPH. LIB. I. IS

ae in illis de quibu3 diximus aequino halis gradibus. Sol

nanque quum motu proprio contraria, nec eadem celerita

te per duodecim signa feratur, in causa est, ut raptu primi

mobilis, quindecim aequatoris gradus in unius aequalis horaestatio uti diximus peruolitet, cum horum unu in integro naturali die absoluere uix posse cernamus.Vnde istud qua si πιροί Rοἱον enassitur, ut quem circa mundum per singulos dies continua ferri uersatione colicimus , euilem ipsum in trecentis sexaginta quinque diebus id enim est fere unius Solaris anni curriculum unum duntaxat circulum absoluere Uirmemus. De Meridiano circulo. Cay. 8.

O p p E RTst iam nobis dicendus Meridianus, intra

quem tota huius Planaesthaerae pars anterior cotinetur. Uautem circulus per mundi polos edus lus, quem Sol, umseu pra nostros uertices ueneri ipsum medium diem essiciendo designat. Et quia terrae globositas hominum habitationes aquales se non patitur, non eadem omnibus cali pars δε- sticis,ideoque unus omnibus Meridianus eo non potest.Vnde m duplicem eum esse assimant u uidelicet atque mobile,non p re uera meridianus i e mutetur nec enim terrae est ulla portio,quae proprissimoque meridiano carea sed quod per uarias mundi partes uagatibus ua' eissem Me ridianis,sindesuccedant,comitarique uideatur. Vndeflensum non rationem siecuti, eundem mobilem appetiamus. Vt enim qui per tranquillam,placidissimumque marest undis fatibus adnavigant,no iis terram sicientes, a littore sedi s littus recedere uidetur,ita nobis mundi plagas mutan-