Illustris viri D. Ioannis de Roias Commentariorum in Astrolabium quod planisphaerium vocant libri sex nunc primum in lucem editi

21쪽

Quod Hermetis inpraedi Ela caelestibus locis aequandis pinio ab iis, quae huc usque Acta sunt, inferat, in qua neque sibi ipso stersaris conseat. Quodque non parum intersit in hac re hanc uel illa rationem sequi . Ac cur ingenituris δε- mus ipseMura quadrata deformentur. Cap. 6.

LIBRO QI ARTO DE D I MENSIONIBUS.

Praefatis. De dimetiendis per umbram, perque Solis aut Lunae a titudinem rebus ad perpendiculum ere lis. Primoque de illis, quarum umaea a quadragesimo quinto Luminariu autitudinis gradu diffunditur. Cap. I. De rerum ad perpendiculum erectarum dimensione per umbram, Sole Lunaveseuper quadraginta juinque gradussispra nostrum horiontem eleuatis. Cap. z. De rerum adperpendiculum erectarum dimensione, Sole Lun tae citra quadragesimum quintum gradis supra nostrum hori ontem eleuatis. Cap. I. Qua ratione Urgetius murorum, turriumue altitudines per umbra3 aliter metiri docet, cum uerborum quoque eius expositione, reaque etiam addita demonstratione. Cap. 4. Quod a cognita Solis Lunaeue eleuatione, resque etiam altitudine, in umbra longitudinis cognitionem peruem mus. Cap. I. Qua ratione a rei altitudine, atque eius umbria aequinoctiali cognitis, regionis latitudinem inueniemus: obiterque pro Plinio, Strabone, Ptolemaeo atq; Vitruvio multa. p.6

22쪽

Quod a cognita regionis latitudine, umbiaque aquino Auli ignomonis altitudinis cognition peruememn. .P. Vt alicuius resummitatem quantumuis altam, dat o-lkm planitie commoda,rimetiamur. Cap. 8. Quod a quocunque planiciei loco eandem rei metiemur altitudinem. Cap. 9.

Dimensio altitudini cuius distantia pedibus, passibusue

metiri nonpossit. Cap. IO. Eiusdem inaccessae rei altitudinem aliter, hoc est,per uni eam duntaxat flationem dimetiri. Cap. II. Dimensio intercapedinis rei inaccesse uti arcius D,

minum,urbium moenibus circumiacentiv,acsimilium, quo rum a contraria parte turres, muriae era tur. Cap. Ia. Fluminum ossarum,convallium, terarum, rerum inaccessibilium intercapedinum dimensio , siue ex contraria parte aliqua erigantur altitudines, e non. CV.I3. Qua rationeputet, fossaeue alicuius profunditate metre

mur. Cap..I Duarum,pluriumue rerum, uti turrium, columnarum,

arborum in plano consistentium intercapedines an longitudinem, latitudinemque a distanti loco dimensio. CV.is. Multarum rerum intercapedinum in linea re u in longitudinem consi lentium in planicie,ὰ dilitanti loco dimensio. CV.I6. De rerum in plano consi lentium, a sublimi loco dimen sione. CV. IT. Ab humiliori aliqua turri, altiorem, altissimumue mon' tem dimetiri. CV. I 8. Ab altiori aliqua arce, humilioris arcis dimetiendi

23쪽

De rerum dimensione in edito loco sitarum, urisiunoen 'ae,columnarum capita, tuae,demum omnia, quaeseupra aliam altitudinem eriguntur. Cap. 2Ο.

Alicuius rei in Dblimi loco constituto puncto ,punctum inferius superiori ad perpendiculum restondentem inueni

re. Cap. 2I.

De rerum in edito loco sitarum inter sese in latitudinem, altitudinemque intercapedinis,dimensione. Cap. 22. Q a ratione eamdem rerum in editiori loco sitarum latitudinis intercapedinem,hoc est,quantum interhese distant inuicem, faciliori alia ratione inueniemus, ut locus accessibilis. ω Cap. 23. Res aliqua, quae inmotus, acceiatne,an recedat a nobisero ijs, qui in militia imperatorsi funguntur ossicio utilissimum,indagare. Cap. 24 LIBRO Q U INTO DE DESCRIBENDIS PROVINCIIS.

Praefatio. De desicriptione regionis alicuius inplauo,incognitis latiam line,longitudine . distantia. Cap. I. Depinge da charta cognita fla distaria locorum. p. a. De inuenienda uena distantia loci usi, quantumcunque etiam Met. Cap. 3. Idem per Scalam by ometram aut geometricam inuenire. CV. -- De duobus uel tribus uisis locis,quomodo per angui positionum

24쪽

sitionum rectae eorum distantioni inueniendae, etiamsi in nullo eo praestens sis.Et qua ratione facillime regio destri bipsit ex ipsi absque nautico copalse,aut lineae meridianae obstruatione. CV.c. Quartus modus per infantiam, oe angulum positionis. p.6.

LIBRO SEXTO DE FABRICA PLANIS PHAERII.

Praefatis. De materia adplanisphaerium conficiendum accommoda. v Cap.r. De corporeplanis haerῆ. CV.a. De de criptione anterioris partis planis haerii, ac primsi

quemadmodum ei circuli,quibus ronas cati quinque terminabat antiquitas,nec non Colari etiam eridiansque, Ecliptica inscribantur. Cap.3. De parallelis Solis in anterior arte plani 'barij in cribendis. CV. . De lineis horariis in anteriori paneplanisthaerv insiri bendis. Cap. S. De descriptione posterioris partis planiss aeriba rimum de annulo,quem affixum circa marginem continet.Cap. 6. De gradibus eclipticae Impano inseribendis. Cap. 7. De mensibus,msumque diebussingulis tympano inscribendis. Cap. 8. De aequalium horarum inaequaliumque quadrantibus nec non destiata abimetra etiam planisphaerio innecten'

25쪽

L. Cap. 9.D indicibus planisthaerii, conficiendis. CV. Io. Defessis anterior aniplani seuerit imponellis. Cap.r1. Defessi serior ara lanistbarij insicriberis. p. 12. PRIVILEGII SENTENΤIA,

Cautum est authoritate supremi Senatus, ne quis alius praeter Uascosanum hospex libros commetariorum illustris uiri D. Ioannis de Rotas in Astrolabium quod Plani 'haeriuuocant, anteflexennium imprimat, neue ueniat. Quisecus fecerit, libris σpoena insanctione aestimata mul labitur. Lutetiae Parisiorum,XI I Ι. l. Septemb.M. D.L. Du Tint.

1llustris

26쪽

ILLUSTRIS VIRI D. IOANNIS DERO IAS C O M M E N T A R I O R V MIN ASTROLABIVM, Q V O DPLANIS PHAERIUM UOCANT, LIBER PRIMUS.

Sphaerae materialis dissinitio diuisiόque,ac de eius primo

inuentore. Cap. L

l Phaera, id quod recte Cicero globum in-l terpretatur, munda quidam archet pus

t imagoque est, lineis circ. que distin D,

per quam totiud Cosimographiae rationes ob oculos nobis proponutur. De cuius uti tissimae, subtilissimaeque rei inuentore minime inter autores conuenire uideo. Archimedem fuisse, Cicero uideturas serere, i m Materni testimonium seu fragatur. Milesium Anaximandrum Plinaus idemque alio in loco Atlantemfacit Laertius uero Diogenes Museum Eumolpi filium. Satrique constat praeter hos ex antiquioribusplures fuisse

alios, qui horologiorum rationes commentariis mandaue

runt, uti Beroseus Chaldaeus, Theodosius Bitonius, Samius Aristarchus, Scopas Dracusanus, Eratosthenes C renaeus, Apollonius Pergaeus Milesius Anaximenes, Anaximandri, de quo diximus Thalet que disicipolus, Architas a Philolaus Tarentini: Patrocles m Ctesibius: Eudoxuspraeter ea, Parmenion atqueplerique alij, qui nulla ratione adi omisseniperuenire, ni siprius analemata constituissent.

Analemma autem quid aliud est, quam ipsa mundi sthaera A

27쪽

D. IO AN . DE ROI. CO M. in plano mathematicis rationibus depi las Ilias necis

inuentam fuisse 'baera nec uno tempore putarim,sted ab uno aliquo prius inceptam,ab alio deinde aulaam: denique a multis aliorum inuentissubinde addentibus sid quod se ustuuenire videmus absolutam tandem , persediamque fluisse.Vtcunque tamesit ,sthaera duplici disserentia copi Entur: aut enim obliqua est, aut re D. Obliqua erit,in qua alter polorum eleuatus, alter depressus, fecundum aliquam mundi inclinationem conseicitur. Quale Ptolemaei Pelusiensspiamstb aerium est, quod communi nomine Ast labium appellamus. Quod L barae genus elegantistim umeri solet caetera expressit Maro,cum ait, o Hic uertex nob empe ublimis at illumis Sub pedibus Ox atra uide mane ue profundi.

i Φειν ib. Redia ueta nybaera Alcitur in qua uterquepoloru , Τη in aequilibrio constituti cernuntur. Qualem eam habet, gui sub aequino tali linea commorantur. Quam graphice δε- scripsit etiam Manilius, aequino Balem circulum definiens,ia Tertius in media mundi regione locatuso Ingenti 'bara totumpraecingit obmum, Parte ab utraque uidens axem De hoc igitus hae genere in planum conformato πο- serim aesentia futurus estsermo. Quo me hercule nec

utilius unquam,ne generalius excogitatum est mathema ticum restrumentum Nec enim ad unam,aut alteram mun

28쪽

I IN PLANIS PH. LIB. Luse persingulos horironias disiurrens, ad Antipodas etiam

extenditur Cui uero mortalium illud debeamus, non facile dixerim: illud certe cio, in mathematicis doctissimos esse nostra tempestate uiros, qui plurimum in hac re contulerunt. Inter quos Gemma Frisius est, cuius m nos aliquando a

ditore uimus, quippe qui huic nostrae Sphaerae colophonem demum quod aiunt addidit. Huius itaque Sphaerae ratio nem, multiplicemque Uum,quampotuero distincitissime, dilucidissimequestquentibus explicabo.

De posteriore Planesthaeraeparte, deque eius partium nomencla tura atque ratione.Obiterque Virgili, locus expositus.

P RIM V M igitur omnes eius partes, earus' appellatio ne et officia exequi,oper ratisi erit. Na quod doctissime docet Aristoteles scire aliquid nos non prius putandum est, ra quam circa unumquodque propter quid sit, intelligamus. Quae quia examus a nobis erum insequetibus persequen

da,breuiter atqueseu cincte hoc in locoperstringemus. Et ut a facilioribus ac magis expeditis ordiamur, primum de altera planaestharaeparte dicendum erit, quam nos iurepo steriorem appellamus,cum ex anteriori, de quo statim dic mus,tota pendeat. Huius itaque ultimus circulus, qui aperimetro circuferentiae tangitur, limbus dicitur: ses in duos circulo ecatur. Quorum primus in uiginti quatuor aqua has alia diuiditur, quae horae aequino hales appellantur, quibus no dissis conficitur. Alter in trecentaue m sexagintast hones,in quaue Ptolemaeus, relatusque Astrologi omnes

1'haerae circulos dotii sime,fabre quepartitiseunt ζω ab au-tiquioribus pransideralisscienti eritis,inpexaginta tan

29쪽

4 D. IOAN. DE ROI CO M.tum, ne sine ratione, partirentur. Haue uero se hones a Sosisgressu iunioribus placuit appellare gradus, cum Latini eas ueteres partes uocauillen a Graec que μψίδ.ς,seu μίεια incantur. Hulus autem circi os scium est, Sola m stellarum altitudinem, assarumque inter sese, locorumque distantiam non sine Dioptra, de qua seuo loco dicemus , prae re. Intra limbum tabula continetur uersatilis, quam re is cum Uitruvio Dympanum nuncupabimus. Idqueprimum duos continet circos. Alter, qui limbo estproximus, Zodiacum nobis repraesentat, qui in duodecim non tam statio, quam ratione aequales partes primum diui μου ut clarius labro 6. ostendemus qua uno nomine a Graecis , a nostrissigna fuere nuncupatae eri rodiatique nomen accepit. HIs autem

singulisparagus prisicrassi, qui nihil unquam temere excogitauerunt, significationis distinctionseque gratia propria

nomina indidere. easunt Aries, Taurin, Gemini, Cancer, Leo, Virgo, Libra, Scorpio, Sagittarius, Capricornus, A quari in Pisies. Quae, uel quod harum rem cientiam ueteres tanquam diuinam,ac sacra ignotis figuras a uulgo o

cultare uellent: uel quod caelestia signa ab Aet tqs, a qui bus ferui oderum primum emanasse cientiam,simili u

ra dignosseretur, cum nullus apud eos literarum usus esset, sed quibusdamsignispro literis ut rentur: uel alte breuita tis causa,tali comuniter ab Astrologis notatur chara Elere.

Sed haec rursu signa in triginta se hones diuiduntur,

quae inteTram trecentorum stexaginta graduumsummam conficiunt

30쪽

IN PLANIS PH. LIB. I. conficiut. Sed de his instequentibu uo loco exactius tracta bimus. Qui sequitur circulus, duodecim anni mensissimili ter continet,in totidem diuiseuspartes, quot eoru unu uisis dies habet. Suntque dierum distinctiones eodem ordine di positae,ut mensis dies, dominantis signigradui pro non&orumsaltem temporum supputatione j ad amussim restondeat. Residui; Impani in quatuor aequales partes Amue seu uti diximus,diuiditur, quarum una quadrantem horarum inaequalium, quae ab e sectu inaequalesse ni nomina

tae,quod no Ales die que artificiales, siue η breuissimi, siue lo-gissimi sint, per duodecim temporis aequaliastatia diuidan

tur. Hae autem alio nomine hora Planetarum appellantur, quod non ad Solem, uti aequales horae , ad dominantem Planetam referantur. Sed qui sint dies artificiales, quaveratione artificiales appellitur m in quo a naturalibus diebus differant: quae item horae aequales, inaequalesque, atque Planetarum,sivo loco a nobG exponetur. Huic alter aeyuino ctialium horari; e regione restodet, cuius omnis usin adsis

p dictu inaequalium 'ecta ut sequenti libro fusius osten

demus Nunc enim copusam tantu rersi notitia docere cura

m ms, nitimurq; legentibus solsi qua L; aliquod in praesten tiapraebere, quo ab istis tinearsi, circulorus labyrinthisse eposin acilius expedire. Ab alia parte orthogonius , seu re Hagulus est risimalis ilia Gnomone appellare cuius Latera in duodecim aequales partes, quari; quaelibet in quinque de

inde, quas digitos appessat, diuidigtur.Hunc aure Geometrae recentiores Scala altimetra uocauere, quodper idam, quasi se cata aliquam nobis ad rerum fastigia dimetieta liceat

Ucendere. Quodsi erest tympani, essis quibusdamprimae