Hieronymi Cardani ... De rerum varietate, libri XVII

951쪽

88r DE RERUM VARIETATE, mus, ais inter multos mercatoris Florentini, eui nomen earat Ioannes Baptista. Primum quidem horti parietes sis, cho in uenationem ornatae, fons sub spelunca, mensa rotunda in medio magna, cum rotunda crypta, std aperta, pro

splendido conuiuio apparando, alia prope mensa, oe ipsa lapidea ars rotunda , fed parua subeopta lupo salictaris

circudata, quatuor circum tuguriola uim mea, lupos fati,

Elario uirentia. Sed hoc solium ex tota illa structura non probo, postquam didici quercubus,aut fulicibus,vel ulmis non ad quincuncem ,sed arctius disto uis imbram densis, simam ac frigidissimam parari posse. Cum enim aliarumpunturwm tam bra noxia sit, aliarism no perpetua, quarunadam natura sit, ut non possint, nisi latius disponi, iraeuidentur esse opportunae ut dixi salix, quercus,toto populus, umbrarum ulmus. Sed quercus umbra uirentis frondis frigida, est μου

elegantissi luberrima. Pomorum, apyrorum etiam arctior, a utilis. inaruratio. Detondere autem opyrtet arbores, ne fertur proueniant, aut mag-udine gratiam amittant. Queadam igitur tar, dius pro ueriunt, quadam non adnis drum uirent, quaedam

longius abesse uolunt, alia non densum habent frondem, aliae non salubrem ut dixi) cmbram habent. His tot caussis lupulus si positus est. Sed uitis umbra,vel quercus, aut

alterius similis elegantissima est. Aderant a lutei bas auia, ria reticulis ferreis circundata, uirenti undequas intus,vextra cies bore aut lupulo, mrbi rosa maxime probatur: cusatis e aspectris bilaris, di odor iucundus, O umbrasalubris et S. D gestia per Ordines thymus , spica,r i s narinus, rutha, salutifera, aleaer caca nec deerat an 'rsu ueneris. Eranto in dreit labyrinthi, o circumcirca, tum etiam in medio locis opportunirhiaestifera arbores. Dorridis ipfu a Mis, ta

ornamentis exculta. χι id plura paradisui hic erat. Nam

952쪽

multi pret Uas ades o uiridaria cosim: nt: qui sciant diasponere, ide pauci sunt. Audiuis pius uxore pulchram, vivus anni, donum perpetuas Oe delicias. Itas hoc priamum studendum et', ut domus cum eleganti uiridaris, ae piscina nam bocsolum defuisse uidetur ei horto) habea tur. In piscinam pellucidus rivulus, cuius ripae con stae tarboribus,influat. Ima uero piscina arboribuspo feris

circumdetur. Sint ex depidiae porticas ex aduerso ianuae, I ci bicida purua ad aestiuis Solis calorem recreandum, at sque in una eorum natatio, totus. ygries ex adcierso ianuae constitutis pie iuri et maris, o montium ac coelissa tuarum ec nemorum ornatur. Absint domus, a multo magis ciui

tales, victis qua m montis cacuminibur procul extructae finguntur. Pariet hic ad Septentrionem positus ianua ad mmdbem,ut wmbra n Alla sit praeter arboream. Si non possit sic dispori, ianua orientem, paries occidentem spediet: nam occidui Solis minor ia Eiura est. Totus horius planuebit, ad libellum, sed licebit, qua pectat ad boream,aut

occidentem collem esse. Vt hic opacus multis arboributfructiferis, at xycs perpetuo Sole gaudentibus, amomum prabeat aspedium, utilem fratctuum nobilium, est rarisarum copiam. Inter opaca nemoris aut nitiae, pratum exirifolio, cytisos, a herbis, qu e fores uarios, ta Pulchrosae uni, sexauiters sipirantibur. commoda uero non solum quae fore, O folio ac frue tu bene olent , sed Cr ligno, qua alia iuniperi crassa, bente icca ignem enam facitin tredo e Ignis odolente thymiama elegans ut in Anglia vidi in diuitate Ros ratas.fensi. Atque ideo Melsola ad trucunditatem odoris, aeris faciunt salubritatem. Deduxit haec narratio me, ad memoriam rἴymiamaa Thymiama. iii uulgaris, quod ardendo olet. Com nitur te ligno itini,

953쪽

88 . DI RERUM VARIETATE, peri crassiore fictato-m scobem redacto,truncis Celtis . nardi,o libanotidis, carbonibus, ligni iuniperi ex dimiadio, inde additis brace, laedano, thure,o laserissucco ex

quadrages a parte consciuntur cum rosis, siccantvrs in umbra. Si tantum rosaris adderepiget consciuntur cum aqua ira qrua rosaesunt decoclae. ut hyeme, Horum usus est cibn ad alia, tum ad eos, pii tempore ecfemperi- byenus iter agunt. Nam lectica fabricatur ex coriis, quae ter agas abs non respiret aliqua ex parte: in ea sunt quatuor fensraeque in com satis patentes: clarissimo comu, aestate aperiuntur paramodo. te, qua flatuentus ex aduerso Solis, hyeme elavduntur, thuribulum p alitur thymiamate. Medijs temporibus ignit non adhibetur, fenestrae milice patent. Romani essedis, lecticarwm loco utebantur. Trahuntur uno equo sed non ubique tam facile uehuntur, uerrim uia plana facilius,cealerius, ta commodius: aspera,lecticae meliores. Nanifespum est autem,qubd est esseda claudi possunt quemadmo.

dum est lecticae, Ninus necessaria sunt, quae ad colores pertinent, nec

Ligna uiri- tamen praetereunda. Omne lignum humido rarescit Ni,dia. gerrima fiunt, quae prius nigra, ut nucis uir dia quae alba, ut salicis. Antequam enim putres ani resecta, ab hun idouarios inducunt colores, e quibus propinquis mus putrea disi si viridis. Haec autem pro ctibiculorum Ornatu. Lactis pin- Lactis pinguedo qua Veneti utuntur, caput lactis up, sue do. pellantes, non mimἰsfalubris, quam gustu iucunda, quam me docuit Ioannes Formemus legatas Reipublicae ene, tae , usr singularis uirtutis, lac piarum vase oblongiore, aractiores pro lactus quantitate , hic ut luctis altitudo in vase

quadrupla t, aut auintuplo,dimetienti superficiei superiorissuper flammam param, fimi, manifest expertem tam

954쪽

au eontinetur, donec ferueat, antequam uero bullita edi M- ipso feruoris extremo ne fumidis quisquam redolea ima

ponatu super tripodem prunis avs Iamina, aut fumos posuis , at sibi saltem eo modo per uigintiquatuor hoaras contineatur. Vbi amplius fic steteris, crassius euadet,

plus pinguedinis ac solidioris, dulcioris, colliges,adeb ut quidam ad tres dies ἄν sinunt. Concresiit enim superiore parte, er ad dier Up quindecim loco frigido ac Acco, peractato ,twm etiam plures seruatur incolumis, Conrlisia frigida fiunt, si pumice parietes illinantur: Conclaui, nihil enim caloris retinent aut reddunt, num frigidum vi, frigida quae hil esse alias tendimus relamenta autem ommasponte frri modo. gidamum is turmanimatoru aliquod calidum, certe nonrat pumicem, frigidum esse dicimus, calidum lanam: quaea curis enim coelestem calorem retinent,calida esse dicimus, ut plumam, lanam, pelles: ais haec omnia, b quis rem pera pendat,integumenta sunt animalium:an calida quia rara certe non, nam pumex rarior, an quia densa ultb minur, nam porphyrites, o marmor dens ra multo sunt. Ergo quia mollia3 nes hoc, namsericum,lmum,alga, CP puppi, mollui omnia o frigida. Ergo quia pluma ex exulo sicco,

ut nondwm exaruerit,iana ex humido constant. Mel coctum, quoil iucundum leuiter mouet uenetrem,m se mundo mel purissim coquitur: siddie eir. Hel eoctrci agitur,ac mouetur ligno, in spissum Er tenax fu erit, qcomoed- circu agitur in ferro, uel ligno, oleo illito,ducitur m moudum penidiarum sic enim uocaratfaccharum eodem modo

coctum, er agitat wm: spargitur pracsum super marmos ream tabulum, farina prius subserata. Sunt qui in fine adadant piper, aut anisum,aut cinamomum: ' atini: beri ala

955쪽

88s DE RERUM VARIETATE, Persi ea quo inirecuras etiam feruantur, aut odorata, aut guctu ius modo ser- euntii uel uisu, ad hoc genus pertinent. Sit exemplum inuentur. Dictibus, quos alιas fertiare docuimus me te, uel faccha ro. Persica igitur urit chrysomela,uel pruna, caeteras eiusmodi seruamur, maxime in calidioribus regionibus, tum

quia exactius concoEia, trem quia celerius torrentur antes

quam putrescant: ob id etiam aestate, o serena, a sicca, da uisa in Sole per diem exponantur: inde leniter icilebo,id est, sacchuro purgato, o cocto e- aqua,donec con sistat, illinantur, uis in sole torreant: rursιr, illinantur,donec obduecta crassiore erus afmul aquesim humidum totum a matur, c saccbari sub tantia ubis permeans, aserauet simul, iucundum gustu reddat. Candida haec tioca tur. Sunis dura, a pleruns,si redie tractemur, perspisua.

pellucida .

'e letarum Deliciarum usque ad contemptum, stabusum omnem tDirabilia Galienus perpe ub donec imperauit, exhibuit exemplum. exempla. Inquit enim Treuelius: uere cubicula de rosis fecit, de ροαmis castella composuit, uuas triennio seruauit,byemes .ma melones exhibuit,mulium quemadmodu toto anno fera

retrur edocuit, ficus uirides,o poma ex arboribus recentia alienis men ibus praebuit.Μantilibus aureis semper struuit, gemmata uasa fecit. Ita in turpis Oluxu non deesse etiam, quod laudes,nam ingenium laudo, luxurium,ac tu. ulapi fio- disium non probo. Pulchrum fuit potuisseseruare,c ex. ore & co - bibere, κti turpissimum, praesertim ei principi, qui capti.

. orem flo- tium patrem haberet apud Persas.

tu referens. Σulapiuo cum odore i colore fit,s loco aquarum M. Vina e cera, res in Sole siccati, saccbcro purgato immittantur. sis dulcib. Fiunt o tima ex utroque cerasorum genere, gustus

956쪽

bus applisantur, nec ulla res iucundiori aureo colore aetera modo inaaeno pinguntur: oleo lini,sandarachaseu uernice liquida, e rentur. ce brutis, ex croco: ita ut oleum croci, osandaracae tria plura sit, erocus septuagesima fecunda pars: quantur Aamuhoatoespici pari pondere misceatur, cauenti ne asiaratur. Si loco croci, liliorum semen,quod in mediis flori, bus est, minceatur, melius erit. Inde corijsolii candido,ararenti uel plumbi albi folia applicantur,c medicamentum calidumsuperfunditur,ta Soli evomtur

IN C Τ V R A semper purpurea in massamo pretio fuit. Ea aut e duplex lanae,quae olim murice fiebat, de qua tibi de pisci, bus egimus, locuti sumur. Nunc ea fit cocco, sed cocci historiam suo loco trusdιἱimus. Sericum uerb tingebatur ut diximus) apophyse quadam bibinella: sed nunc maior copia gram, quod e ficu Indica prodit meminimus superius dum de aloe loquereamur, Er cum deserici tinctura sed haec duo in unu referre, nunc opportunsi es . Hicus haec est Indica, quoniam fructu Pleus IA o foliorum magnitudine cum refert. Describam autem ea. eam diligentius, cum Genuae olim ui rim hanc planta adipud medicum quenda, apud quem etiam balsimum Indicil primum uidi. Ergo cum Indicam Mericani, apud quos sequens est,uocat nu bili arborem nudi Indi aute Nullae Pithala fi H pcnue arborem uocant, P fructu tumnal3 uero pitha, ctus. ΚK 4 ram

957쪽

83 DE RERUM VARIETATE,

iam etiam huic generi agnum erunt di quoniam in duobur conueniunt, in colore rubro splendido, quo manus irificia Mnt, quodφ adeo urinam ungunt, tu sanguis exqui tisfiamus videatur: babent Cy utris fructus grana intus rubra velut ficus, in ex aculeatis plantis oriuntur: sed pubaia coaronatum non habet fructum, ut tuna: sed malo Appiano non absimilem forma, colore rubro,cortice praeduro. Tuanarum igiturseu nuch tu planta, est Dijs oblongis adpe, dis magnitudinem, latis ad palmi, crassιs quantu digitus,

colos uiridis admodum, aculeis ualidis acfrequentibus,ria nerei ferme coloris: fructus optimi, candidi, pψ lutei,inde tiarii , demum uirides: aliphi omnes abfs metu eduntur: atqui sanguineo sunt colore, ut pit baia, licet mi Daues, misciunt tamen manus, a urinam sanguinolentum prouou

cant, o uix macula illa detergi post aliquot dies potest: fructus ipse ficui per miliis

est, lenitate corticis, forama, sed tamen longior est,

i coronam,ut mespita habet in apice. Folia ex fotitiis oriuntur absp pedicu.lo tum in uertice, tum a lauribus fructus quos si aliter, sed hi spinis carent. Sapore alii pyra,ali1 mas restarunt , grana φ intus illa continent, quibus ut dixi adferi.

cum tingendum utuntur. Refrigerant bi fructus ,succo quoque oliorum pro aqua utuntur. Ergo sicubus soluo. rum sola magna tu me tunae Usimilantur: fructu uero forama, corticis crasitudine, o mollitie, tum granis: ais obissetis Indica meruit appellari. Coeterum an omnino ex

illis seritim tingatur, haud maltu refert, quandos qui

958쪽

quidem aternas res, non quae mutamur, edocemus .fmgula enim cursu remporum, ea multa cum regi ne mutamur: at

ratio perpetuo manet, uelut sι quiΞ colorem hanc rubewm splendentem retineat: si ιbstantia uero a tenui, Cy densa mediocriter praeditum fuerit, tunc cum uires efficaces,tmectura serici, uel lanarum erit idoneum. Queiod si bic plan ta haec poset propagari, melior e bet haec chymica, quum metallorum: nam non solum ferica , tum in Cr lanam hoc

medicameto inficimi, purpuram opseu cherme inu uocant.

Ibidem lachrymae genus est nomine copaiqnahuiri peres spicui , ex suaris odoris, quod ex arbore sauciatu dis itilat, exist ant aliqui esse myrrham: haec lachryma cum O, leo mixta tran it insubflantium resimae, unde ipsum hwmi, do ualde pingui praeditam esse constat, odorum uero speicies alias descripsimus: hae uero substantiae omnes himido pingui, tenui constant. Attulit c mihi Antonius Bam, binus Pisauren is incerti generis, odoris p rari frustum la,chryma nagrum, quod ex Merico testabatur attulisse,sor. sanex Ocoetoil planta erat, cuius fucem ligni sui scobi mixtus, scit tis amatis is genus. Est autem arbor foramosa,proceras. Simili modo muscus, qui e cortice, ramiss cedri corriferae arboris, atque altissimae procedit cubitali persaepe longitudine, uitus eum puluerem effiat, quem cyprium vocant, A modo ea prius hic puluis reri sit confectus: iu reqtie merito cum genet aliter omnium arborum muscus redoleat, quid de cedrino censendum est, cuins planta rea sinam fraga obentem fert, odoratiusque oleum iuxta fe, men. Sunt cedri bacciferae illis inferiores uiribus,atque

minores.

Versis ut ad colonm materiam redeam, ut Tam M. AK s nosca.

Cyprius pulvis.

959쪽

8 o DE RERUM VARIE ΤATE, Colorum noscamus, aper epretium est primum non solum disserena propriora tias colori in generales in libris de Subtilitate traditas, sed nomina. etiam proprias scire. Harum quaedam bimpsices sunt, quaea Albin eas. dum compositae. Simpliciter autem quoedam communes, ut Albidus. coccinus: quaesum propriae, uelut in equis albineus, qui in

Gilbus. aliis albidus, id si leuiter albus d citur: gilbur, qui in Ga tuus. aliis giluus mellis hic color est)m equis missis splendo,

Murteus. ris habet. Murteus quos quem Aulgariter oliua ἰr- in ea quis dicimus, ab oliuae colore. Sicci russeus propior ruabro, sed tamen ob curior, ratione ea, quae allibi dum de piulorum coloribus loqueremur, explicata est. Ceruinus quo a Cervinus. que equis ita proprius est, ut tamen certio fit principalis, ceruatum nostra imgria solemus appellare. Sic mustellia Musteliin'. nus obscurior: hoc est a pelle mustellaedi Elas: oe burrhus

E ur1has. in equis, in caeteris rufus, non tamen exquisit ,nam ebrῆ cs Pressas. larissimilis sto pressior rino. Dicitur Opressus color in equis, ctim nigerrimtis fuerit. Sunt a magis communes, a rebus tamen, qua iam sim litudinem contrarere , uel alia Pineus. causa nomen fit m sues: uelut pineus a pino, qui parum a

rufo distat, sed patueri lentas qua i uidetur: Piceus a pice: velut o hyacintho 1ν cymbiriuo: balaustinus, baldufltio Hyacinthi- fore muli pia vici coccinus,a cocco quo purpura nostra in anus. scitur, pressior bala imo: byssinus a bysso color lini, erBalaustin'. parum a glauco differens, quanquam res ipsa nobilis fit,ut

Coccinus alias docuimul: nam deglaturo quid dicam, cum itfyno. Byssinus. nymwm pol his, quam est rei plum disserentias contineat Glaucus. ueri tamen glauci omnes colores ex uiridi albicant, ne, Caesius. lut arundo, conexap castaneae, caesius, colos uegetas, qui oculis proprius est, a sub uario tamen continetur : a in

ulva herba fontibus familiari. Munifestrum et' autem quanti hi colores iam inter se dijerant, qui tamen glauci si

960쪽

L I B E R. XI II. 3pis sub ηο ne continentur. Hysginus etiam coccines Ηyssinus. proximus, non tamen adeo hilarii neque ut hyacinthinus olim in Gallia ob cocci caritatem in usu fuit,luiubino melior oe aliquo modo ei per milis. Pallidus in agris cone Pallida c. sti itur,euidentius in morituris,ac uehementi terrore conasternatis, absolutus in iam mortuis, praecipue largis uulne ribus, uel diuturno morbo, cui proximum est i uastra Insi sus.

quod appellant, cum album Meluti fumo denigratur,er obeii uratur. Sunt qui sua ιm malint uocare, ego de nomine non codiendo, sed satis O bune proximum e Se pallori, quando est pn pallore obscaritat, a nigredo albedini m sceatur. Fuscus uerbpressior est, qu in insuasum, es φ ut Fuscus.

Aethiopis, imo uiti colos. Sunt qui xerampelinum addi Xerampe Iidant, nomine nora fatis usitato,sed tamen eum colorem Eoa nas

cent, qui proprie apud nos rosa sicca dicitur. Est enim ue, lut rosar: biccarum: ais ideo ut breuiter rem absoluam, rosus absque luce: atque ideo etiam roseo pressior: quod cum luce candor, rosei pars eruanescat. Praeter hos sunt se aptem colores composui, e quibus Do non tam proprii sunt,

quam conspicui in equis: scutulatus,quem uulgato nomine seululatus. pomelatum uocant Itali atq; ueterinarii proprie, a guttae Guttatus. rus, qui maculis non magnis quemadmodum scuridatus, sed exiguis,respersus est,iambo tamen orgine ceris. Verum maculosus dicitur, cum sine ordine, o mensura magnitu, Alaeulosus. dinis macialis o colorum uarietate conspersus est. Varius Varias.

ab his differt, quod eosdem colores non in diuersis parti, bus, sed in eadem sectas, quam prius dicti retinet. Huius geoneris est molochinus amattiae flore: nam ut in eo uides suo Molochia colores,ita in unu coeunt, ut multi inter plices eu collo, nus. cauerint Diuisus aut E est, cum magnis partibus cflores di, Dinisus.

ρincti habentur, uelut in psittacis ac hominibus pictis P. spumeus ἐ