장음표시 사용
661쪽
herus seruus. Neq; verripba est haec collectio: Est ieruus, ergo comitatur hem: sed sic, ergo est sub hero sicut est herus, ergo pol si det sera ara quando in hoc est seruus, ut iit.sub heri potestate:& herus ut posside.at seruum. Iste non est pater,er-xo nec filius Muralida est: non enim dristum est tollere mutuo in singuε. Aluod dictum est in uniueriali in singulis autem imparibus contra vitent: ut respectu eruidem posito v-no, tollatur alter uni Hic est discipulus huius,ergo no magister huius: nec solum comparatione eiu uena relatiui , sed eiusdem rei,in qua committuntur. nam potest esse simul &discipulus&magister in diuertis rebus. in aduersis& priuatibus,&dissitis ad infirmandum cernamus prius,an illa habeat mediti, an lit tempus & subiectum a natura definitum, istuc vero aliunde petetur. Obseruandum etiam in quo sint talia: Do coemam hominibus, non ergo equis: non sunt in hoc dissita. Hic homo habet scruos albatos, no igitur atratos:haud sunt utiq; in hoc aduersa.Si que delectat visus,huic est caecitas inimica: in hoc priuatia: quippe qua delectatione potest asterre visus, hanc caecitate necessc est amitti. In gradatione vis est, vis sequitur ad minus, nepe ad illa- . . tum, sequatur ad maius, nempe ad ratione. Cavenda est hie, Gyδη- λο ut in omni genere argumentationis, ambiguitas: studiosi amant otium, qui amant oti hi sunt desides: Aliud est otiu studio sorti,aliud desidu. Quod hic puer vult mater vult: quod mater Vult, pater: quod pater, populus: Puer vult,pila ludere, ergo & populus, aliud est, quod puer vult matrem velle, aliud quod mater patrcm,aliud quod pater populum.Transitus est ob eruandus, in quo saepe dolus deliteicit: Q ut bene potat,bene dormit, qua bene dormit, ni tui facit: transitur ad aliud tempus, nam non in eodem tepore potatur & dormitur. QSi nouit Laurentium Vallam, nouit& Theodorumetam, qui hunc,& Politianum,qui l/olitianum , Erasmu, ergo qui Vallam, Erasmum quoque. Sed in hoc uniuersalitas tuetur complexionem meque enim verum est illorum aliquod in uniuersali. in Soritis multi erant Stoici & Acade- soritae.
mici noui illi ab Archesila & Carneade in deprehendendo
quae sunt multa, pauca, magna, parua, longa, breuia, lata, angusta: omnia deniq; quae dimensu quoda animi sunt per par
662쪽
tes constituta de quibus Cicero quarto Academicarii qua stionum meminit . Res valde est spinosa ,& inuoluta , propterea quod icrminos, qui consistunt in diuisibili, ipsi in insectili puncto collocari postulant, nec aceruus consummatur ungulis granoru, nec destruiturivi nec pilis cauda equi, aut numatim est diuitias definire, sed multis simula ita adiiciendo per indiuidua mirum non est, niti suam attingi,
quod quaeritur. Adde quod nec per diuis quidem lata, qualia sunt quae mens nostra in illis capit: itaque per modios tritici est Vcndum, per crines centenos,per sestertia, &huiusmodi. Dilemma Dilemma aptum est ad perturbandum, quum animus velut indagine undique circunseptus , non ita tim prospicit exitum: ascritur effugium,si quid sit mediu,ut si duxeris diuitem,erit ferendum,si inopem, alcndum: medium est aliquid, vel re lactitur anti strephonte: Si diuitem, lautius vivam : sin pauperem, quietius. Sed hoc non tam est refellere dictum,
ς' Sunt aliae probationes conclusionis, quae reflexae nomi-Iyψ-0 nantur, quum negata illatione sumitur eius oppositum , ex quo solo, vel eo cum una parte propoli ti, res ad id quod est maximum,&grauissimum deducitur, duo contradictoria ostendis mul vera: illi priores ductus sunt recti ad docedaec diccduapti, iste ad relelledu : que admodu syllogii mi, qui
affirmative concludunt, valent ad probandum, qui negata ue ad improbandum. At vero in probationibus & quassi putatione hac tam diu progrediendum, quoad veniatur vel ad ea, quae necespama sit, & omnibus cognita : vel ad probabilem, cui sine ablurditate magna refragari non liceat: probabile dicetur, quod cuique est receptum. Huc usque postquam perueneris, si pergas ulterius, periculum erit nimirum ne sicut est in prouerbio, nimium scalpendo sanguinem elicias:& viuum rescindas,dum superuacanea immodice cosectaris putando. Illud in primis animaduerti conuenit,non omnia rerum genera, quae posita i unt in dubitatione, paribus consta biliri argumentis posse. Q uae res lub sensuum notitiam ca-Qus sit ar dunt,aptiora argumenta admittunt, & sensui magis exposi-gumento ta:cuius notae sunt effecta naturalium causarum: quae verorii ratio. mente, ea informationibus, quas hominum mentibus natura insculpsit fulciuntur: ut multa in mathematicis,& prima
663쪽
philosophia. Porro quae mentis indagine quasi eruuntur
abdita de abstrusa , credibilibus sunt quibusdam contenta, vel sensibus vel menti magis accommodatis. At quae prudentia , & usu vitae, ea exposcunt, ad quae plura sequuntur publice aut priuatim commoda, vel certe potiora:& ampliora , vel pauciora & leuiora damna sue in suturum , sue in praesens. Multum valet in his authoritas illorum, qui sapientia & I , o late praestantes esse homines existimantum 'de quo numero sunt studioli sapientiae, senes, negotiorum callidi, legumlatores, magistratus, senatores, populi, acciuitates, quas accepimus bene institutas. In iis quae docentur caelitus, quaeque sensum omnem captumq; humani animi exuperant, de a solo Deo cognosci possunt & tradi, potissimas partes serunt Dei ipsius authoritas, tum 'oria, quos a Deo illustratos de edoctos esse euidentia nobis signa ostendunt: ut argumenta quibus dicta sua confirmant, dictis ipsis sint similia nempe diuina,& naturam excedentia. At quem admodum probalia sunt ad probationem ambigui admota, ita absurda ingeruntur ad reuincendum contradictorium eius, quo os intendimus : ut pietas est summu bonorum: nam ni ellet, cedo quid aliquid in eius locum reponeres λ id ne quod litum esset in animo λ An quod in corporeὶ Quae in corpore, communia sunt nobis cum bellitis: quae in animo, cum daemonibus,dempta pietate. Summi ergo boni homines vel belluae participes erunt, vel daemones, quod est nefas, . Absurda eodem prope modo censentur , quo probabilia. Hactenus de tacita & vera cuiusque secum disputatione. Nam in commilla illa & comparata quae est duorum, non perinde potest verum cerni, ac excudi, ut in illa interiore. Confictu enim externo mentis acies turbatur, vel assectioia Disputa 'mbus sulcitatis, vel attentione ad ea, quae sunt soris . Addetio extet Juod quemadmodum prude ter inquit Aristoteles duorum rior. issertio , & sermocinatio perorationem fit: in qua multae occultantur fraudes, de latentcr irrepunt: quae vero disputatio est unius secum , fit per res, quae omnia liquidius ante
oculos statuunt, ac apertius. Itaque etiam in ea, quae unius
est di sputati o, si per orationem exerceatur multas se insinuare in znimum fraudes est necessum. Quippe fraus omnis ex similitudine oritur vel veri vel boni, at similitudo anceps
maior, promptiorque est in intelligentia dictionum, quam
664쪽
rerum. Sed de hac nocus ali quorum niseci Iceptatione suse
altercatione paucula quaedam video dicenda : ne haec scholae exercitatio desiderari tanquam praetermissa a nobis possit: tanaetii de ea multa & in vibris topicis, & in elenchis Aristoteles praecepta tradidit. Nos vero breuiter more nostro, ac dilucide summas contrahemus earum rerum, quae nobis ad hoc institutum videbuntur facere.
Caput est in altercatione omni ut sciatur d positum
sit in controuersia, & de quo di sputantcs contendunt: alioqui enim temere ac ridicule multa ultro citroq: iactabunt: quod passim videmus in disceptationibus contingere, ut alter alat caelum agitari,alter conetur euincere terra in mundi medio quiescere. Proximum est ut respondens perspectam illorum omni u habeat naturam, de quibus agitur: ut ea non solum a diuersis,atque ab limitibus cogitatione ac animi iudicio seiungat, sed a consorinibus etiain, quaeq ex similitudine sucum possent facere ad fraudem. Ex hac separatione nascetur, ut & distinguere ambigua, de diuidere, & diffinire
recte valeat. Quorum trium ignorantia magno et in disputando & turbulentos errores affert, clamoretque absonos, plenos contentionis, quum velut andabatae, qui pedem contulerunt, oculis clausis dimicei,dc plerunq; viu venit,ut quae quis ignorat, tueatur pertinacius, siue oppugnet, seu propugnet , ratus vera sese asseuerare: quum contra qui a fallo se ire non nescit lentius agid, ac remissius,ex conscientia videlicet, non ignarus captare se tantum. Quapropter ut haec uterque clarius per uideat conseruandum est iudicium integrum , minime perturbatu tempestate aliqua assectionum: quae omnes incitatae & accensae velut fumum quendam rationi & facultati iudicandi offundunt, quo veri perspicientia impeditur. Vtilissimum est altercando non commoueri animo. Idcirco biliosi, seruidi, iritabiles, captatores inanis gloriolae non sunt idonei altercationi, praelertim aduersus sophistam vasrum . inccnduntur enim facile, & censurae tanquam deiiciuntur de gradu eorum, quae dicuntur,ut quid velanti tophista obiiciat , vel ipli respondeant, non attendant. Tum studiosus gloriae adeo est ob eruandis omnia vultibus , gcstibus , nutibus occupatus, ut ea quae dicuntur, non possit animaduertere.Confine intelligetiae rerum earu,quae
Insontentione cisantur illud est,ut aduersarii verba probe' r intelligat,
665쪽
accipi. Sophista est qui non veritatem sequitur rei, sed opi- Sophista nionem auditorum venatur de se : in qua finem sibi statuit vel quaestum, vel gloriam, vel irrisionem aduersarii, aut aliquid affectus praui. Qire argumentis laborat efficere,ut quae antisophista confirmarat, labefacta ab sub lii credant dc ostendisse falsa esse, illii pro veris cJplexatum: filsum id esse, duoru mogo' altero conuincitur, vel quii idem ipse qui affirmarat, victus ratione Icargumetis contetur se salium sen Τsisse, quae est repugnatia : vel quum id, quo argumentoruin
Viribus protruditur, contrarium est opinioni eorum, qui- . bus fides iure debeatur, nempe sensui omnium, vel opinioni ac sententiae corum, qui adsunt, vel receptis vulgo opinionibus, vel eo rii, qui pro sapientibus habentur,censurae ac rudicio quae pro fallis manifesto exibilantur, aut pro absurdis atq; abionis reprobantur, aut no admittuntur tanquam paradoxa. Sed maxime omni u cupit sophista ab ipso eodem aduersario consessionem contrarii extorquere. Non enim p)rinde S gloriosum fbi ducit,& diuersam tuenti parte turpe, si ille falsum aliquod ultro admittat, quam si quid paradoxum ac dubium pugnas cum eo, quod posuerat, altercando cogatur recipere, molcm & vim rationum no sustinctas. Sed nos tamen momentaneam illam gloria tantopere affectanti concedamus facile : modo ipsi veritatis fructum teneamus: visi .iberrasse sentiamus nos , reuc riamur in viam sue ultro siue ab alio admoniti. QSippe satius & fructuosus est recta ingredi, quo intcndimus, quam aduersariano concedere de victoria ,& pertinaciter tueri salium. Inuicti quidem pertisteremus , sed contra verum: a quo vinci longe praestat, quam omnino contra illud tendere. Vinci ab homine cotradi putante leue est ac breuissimum dedecus:falli autem S decipi malum,ac miserum. Nec raro vinci te. b altercante perpusillum honorem illi parit . tibi vero emolumentum krande. Discedit ille inflatus victoria tu liberatus ignorantis,tanto ac tam foedo malo. Vitanda sunt tamen in sophista tria potissii mina captionu genera. Ambiguita S omnis seu verbi unius, seu multorii, propolitio talorum dogmatu pro veris, nempe uniuersaliter dictorii, quae tant Emin parte valent, & colligandae argumentationis ueIus fraudulentus. Nec esus inter disputandum doli nos lateant. N in
666쪽
ptim simulat quo id negligentius a respondente expendatur. Tum quae perperam sunt admissa, vel concessa, vel negata,b andis verbis approbat,ac extollit, ut in eo confirmetur res pondens. quod cum alIentu Sc laude videt accipi. Itaq,
suspectus sit n. bis siue negligentiam prae se serens, siue ap
yrobationem Droponit etiam quaestiones varias : ut ex re
s ponsionabus in eam demum inuadat, quam ex animi sui sententia tractaturum considat. Q uocirca unam aliquam P ubebimus eum deligere, quam velit ventilari, odii cc rinit ex nostro campo digredi, sensimq; & dolo te aliorsum pellicere, cogendus est,ut de statu quaestionis disputet,deque o in quo versabitur controuersia, idque impense urgenda: ne imprudentes eo delabamur, de quo diceremus imparati. apropter si disceptatio certa sit, ac sinita, expediet in respondendo paulo pluribus explicare rem : ne ambiguitate ob scure t cat,& ignorantia clauciatur,unde breuissimo gradu dolus inuadat tanquam ex insidiis : ad quem patefaciendum si post longam altercationem reuertamur,credat aliquiS nos ponte nostra huc nos venime, sed deuolutos sophistae impulsibus: sin autem disputatio incerta sit atque infinita, de eo, quodcunque poterit ex verbis nostris sophista arripere,consopbista luitissimum fuerit breuissima rei ponsa interrogationibus reddere,& maxime ad rem. Sed sophista interim sinit se Ie rogari, ut ostedat, quam facile nos eludet, ac frustrabiturritaq; responsiones edit ancipites, ut semper sibi caueat effugium: operaepretium fuerit exigere ut apertius loquatur, S rem diffinitione ac diuisione planiorem faciat,ut omnia circun- stantibus reddantur apertiora, ne & nos illi videamur cauillando limites. itaque dabimus nos operam ne ludere atque argutari in verbis existimemur, sed iis utemur naturaliter eo ipso sensu, quo ab spectantibus consueuerunt lumi. Sunt interrogationes nonnullae multiplices, quarum simplex &eategorica responsio ambiguitatem ex quaesito trahit: Fecisti sacrilegium 3 Non leci, Dubium est, quorsum ea responsio pertineat: utru quod nihil omnino surripuerit, an quod non sacru,vel non de sacro. Hoc si sophista recusat exponere, ut captante deludat, nos ipsi simplicius quaerendo explicabimus: Surripuisti hoc,an non ZSi negat, id est euinccdum.
Sin fatetur,at hoc sacrum,itidem si abnuit, probandum : sin
667쪽
mum, quod Romani in maximis quibushue rei pubi rae periculis ad creandum dictatorem soliti essent cons sit factum: ut in caede Clodiana,& alias nonnunquaici adhaerebit, cui erit commodissimum , vel ex uno i alius. transsiliet: nos vero in eo ut sistat, postulabimus, in uolit c. . rut controuersiae. Sed ille tamen quum de re non na tiam , ampliu s quod dicat, ad auertendam ab argumentis au- .dientium iotentione,vel dicit de aduersario,vel ad Ies alias egreditur: quae iam ad disputationem non pertinent,& veri inquisitionem, sed ad rixam,aut manem quanda velitationem,r
DE DIs PUTATIONE FINISTO MI TERTII, QUII CONTINET