De Cornelio Labeone commentatio [microform] ... quam ..

11쪽

quod immortale, quod impleX, Quas propter facultates

animam mutari non posse Arnobius concludit, neque cum res

ita non sit, fieri potest, quin morti subiecta sit. Ἐrgo: uSuet illis est vita non mancipio tradita'. Quibus Nerbis moncontentus in adversarium vehementissimo invectus dicit II 28:ἡ quamvis aliter quidam inserant et rei tantae fidem suis in

argumentationibus ponant Etiamsi, - pergit Arnobius disputare , animas, ubi corpora hominum induerunt, memoriam prioris perlectae scientiae amittere ponimus, intellegere nullo modo p0SSum, qui sint, ut bene sciant II 28 animus e SSBet corporalem substantiam non habere, inmortalitatis condicione mactatas, quem teneant in rebus gradum, quo Sint ordine adeo patre diScretae ...' etc. tum paulo infra in eodem capite: hquemadmodum, inquam, sciunt doctissimas Se fuisse et obstructione corporum amisisse quae noverant AP Qui totus contextus

Verborum nos de cap. 25 admonet, ubi erat: haecine . . . ete.

cl. l. a. Quae omnia cum inter se non quadrent, Arnobius ad- VerSarium, quippe qui tam utiles res credat, hortatus in cap. 29 dicit deSinite, quaeso, desinite res parva atque exigui Ominis immanibus pretiis aestimare, desinite hominem, proletarius cum Sit, claSSicis, et capite cum censeatur, adscribere ordinibus primis, cum Sit inops, paupere lare et tugurii pauperi nec patriciae claritatis unquam meritus nuncupari Quibus in adhortationibus rivis non meminerit capitis 16. ubi adversario Suasit: vultis homines insitum . . . I. l. a. Ium eadem doctrina de anima iterum prolertur, quae iam Supra apud adver- Sarium, quem Arnobius mominatim non alteri. inveniebatur. Qua in nota re cum adversarii perperam cogitent, imprimis homines doctissimos et omni eruditione imbutos hanc vanam opinionem rubiceres decet. Namque ubi stupidus atque rudis populus vos illam doctrinam variis argumentis conlirmare et probare intellexit, has nugas veras esse perfacile cenSet, simul cum Vos proseratis et contendatis II 29 immortalis animas eSSe nec fatorum esse obnoxias legibus Quae verba rhetoris christiani ob duas causas maXimi aestimanda Sunt, primum quia hunc adversarium vehementer impugnatum neque uppellatum sapientissimum doctissimumque hominem, cuius iudicium

populus artium rudis plurimi aeStimat, esse cogn0Scimus. QuaΘre memoria tenenda St, cum ad hoc argumentum intra redituri simus. um hoc loco eadem doctrina invenitur atque in

cap. II 62: quod ab sciolis nonnullis et plurimum sibi adrogantibus dicitur deo esse se gnatos nec lati obn0Xios legibuS ...' etc. Unde Arnobium in cap. 29 in eundem hominem pugnare atque in cap. 62 intellegitur. Idem e verbis, quae in no huius capitis scripta sunt, elucet, ubi liquido arrogantia hominum increpatur, qui animam hominis deo parem et pari modo atque

deum immortalem esse credant II 29: ... cui luerit perSuaSum tam se esse immortalem quam ipsum deum primum nec ab eo

iudicari quicquam de Se posse, cum sit una immortalitas in utroque nec vi alterius altera condicionis possit nequalitate vexari 2 Quid ex ea opinione nascatur, Arnobius in cap. 30 Xponit, ubi contrariam quoque Sententiam, qua anima simul Sum corporibus interire perhibetur, resutut Qua in re auctorem huius doctrinae nominatim commemorat 1. II 30: Epicuri ut sententia delinitur'. Tum de opinionibus multis, quae vulgo erantur, locutus ipSamsuam de media qualitate animarum hominum Sententiam prO-1ert. Quia animam mortalem esse christiani putant, saluti suae timent, ob eam causam deum invocant precibus, ut Se ab interitu servet. At illi omnem spem in Sua fide ponunt. I. ΙΙ33: vos vestrarum animarum Salutem tu ipsis vobis reponitis 1lerique vos deos vestro iditis intestinoque conatuμ. Haec quoque Verba plurimi facienda sunt, cum si diligenter inspicimus, simillima SSe eluceat eorum quae Sunt in cap. 62: certorum animalium sanguine numinibus certis dato divinas animas fieri t ab legibus mortalitatis educi μ. um hic locus neglegendus non est, quia Arnobius, qui antea in diversas Sententias philosophorum pugnavit, omnes illos homines doctos refellere

videtur, re vera autem illum adverSarium, qui quamquam Omine hon allato iam supra occurrebat, dilucide appellat. idem adversari in Sequentibus quoque verbis reluctatus insulsitatem fidei crimini vertit II 33: vos cum primum soluti membrorum abieritis o nodis, alas vobis adiuturas putatis quibus ad caelum pergere utque ad Sidera volare possitis A. Tum dilucide eadem doctrina, quam in capitibus duobus iam supra commemoratiS

12쪽

- 12 ab adversario rignoto prolatam isse accepimus, invenitur in II 33 vos in aulam dominicam tamquam in propriam Sedem remeaturo V0 Sp0nte nullo prohibente praesumitis Ad hascconter, velim, illud quod est in cap. 14 et haec capitis 2: si vitam restrictius egerint, aulam sibi eius patere, ac post hominis Iunctionem prohibente se nullo tamquam in sedem relerri patritam Non minus de eadem doctrina in cap. 34 cogitat: qui spem vobis immortalitatis adsciscitis Si Plato animas nostras immortales fore pollicitus esset, vel alius echo choro hanc doctrinam libenter crederemus Quae cum ita non Sint paremus verbis Christi, praeceptoris nostri qui dixit animam mediae naturae esse id est morti subiectam et sola clementia dei servari posse immortalitate donatam Etiam deos angelos daemones mediae qualitatis esse Arnobius admonet, cum a, omnipotenti deo creati sint. Guius rei Plato ipse in libro, qui inscribitur Timaeus, testis est Quae argumenta propterea magni momenti sunt, quod si viri, quos verbis si isti adloquitur, doctrina Platonis resutantur Quamquam rim sequentibus capitibus ad sidem christianam transit, tamen nunquam oculo de adversario deicit. cl. II 36: non SSe animas regis maximi filias nec ab eo quemadmodum dicitur generatas coepisse se nosse atque in Sui nomini eSSe Substantia praedicari, sed alterum quempiam genitorem his esse, dignitatis et potentiae gradibus satis plurimis ab imperatore diiunctum, Tandem doctrinam . quae iam Saepe occurrebat, in initio capitis 3 scriptam videmus, qua animam a principe rerum creatam artissime cum deo coniunctam esse perhibetur quodsi essent it tama est dominicae prolis et potestatis animae generatio principalis . . . etc. licet animae divinae Sint cur in corp0ra cum sine corporibus multo beatius vivant, migrandum est Ium Arnobius e adverSariis, quos omni acerbitate Salis Sui aSpergit, quaerit, qua de cauSaanimam diis genitae rim mundum missae sint. 1. II 39 nisi IOIte . . .' etc., quibu Verbi longam argumentationem incipit, quae est usque ad cap. 44. In sequentibus capitibus inexplicabilem et ingentem errorem de optimi omnipotentisque esse ostendit, qui animas, quamquam beate vivant. in hominume0 0ra deScendere cogat Namque corpore inclusae triginis

Quibus argumentis disertis verbis prolatis rhetor adversarios adlocutus interrogat II 43 ,.quid dicitis, o Suboles ac primi

progenies numinis P ergone sapientes illae atque e causis principalibus proditae animae ... Quem adversarium non Platonem

esse, id quod crediderit quispiam, ex cap. 52 dilucide intellegitur, ubi praecepta ipsius Platonis usurpantur, ut placita ad-

VerSarii, cuiu nomen Arnobius Semper tacet, relellantur. X cap. 45 novam partem doctrinae adversarii ignoti cognoscimus,

quo loco stultissimi stupidissimique hominis esse contendit

rhetor christianus censere summum deum, principem omnium rerum, - maXimi momenti Si haec Verba memoria tenere, cum

non doctrinam Platonis quem a minore deo animas humanas creari dixisse Arnobius ipse latetur, I II 52: quid enim putamus habuisse rationis Platonem illum magnum pie Sancteque Sapientem, cum hominis fictionem deo removit a maximo et ad minores nescio quos transtulit ... his verbis vituperari demon- Stratur Simus. - animas humanas cogere in hanc paludem vitiorum Scelerumque, quae terra Vocetur, descendere. Ad haec cl. II 45: sed procul haec abeat sceleratae opinionis immanitas, ut deus credatur Omnipotens, magnarum et invisibilium rerum sator et conditor, procreator, tam mobile unima genUiSSO, . . . Quibus in sordibus vita humanae describendis quam diutissime moratur, quam ob rem miSeriam egestatemque animarum iterum demonstrat, ita ut credere animas divinas esse arrogantiae Sit. cf. II 46: sed procul haec abeat, ut eadem rursus requentiuSque dicamus, tam immanis et scelerata persuasio, ut ille salus rerum deus, omnium virtutum caput, benignitatis et columen, atque ut eum laudibus extollamus humanis, SapientiSSimuS, iuStUS, persecta omnia aciens et integritatis suae conservantia mensiones λὶ aut aliquid ecerit claudum et quod minus esset a recto, aut ulli rei uerit miseriarum aut discriminum cauSa, aut ipsos actus quibus vita transigitur et celebratur humana

δὶ Quod nos do Graeco fonte admonet, in quo fortasse erat: τα τῆς

13쪽

tur. Satis inani sententia se excusat: ut eudem rurSu Irequentiusque dicamus. Denique omnia quae protulit argumenta paucis verbis complexus Heum principem rerum non decere 4ιnima humana creare contendit. 1. II 46 Minora haec illo sunt et magnitudinis eiu destruentia potestatem tantumque est longe, ut istarum auctor rerum esse credatur. Quam sententiam adversarium impugnare Arnobius fingit quaerentem quisnam nisi deus animas hominum creaverit. Cui percontationi adversarii rhetor non respondet, potius Se ipsum quis animaS hominum Iormaverit incire negat. Qua in re alteras partes secutos impugnare non desinit f. II 48: cum animas renuamus dei esse principis prolem. Cur ipse commotus sit, ut animas

humana a summo principe rerum acta eSSe neget, in Sequentibus dicit; neque enim fieri posse, quin deus summus atque optimus perlectum quiddam iliciat; ita lieri, ut animae hominum, quibus miserius in mundo nihil sit, non illo auctore X-stiterint. l. II 48 4quod utique non essent. Si generosita eos adsereret principalis, et ab rerum capite descendentium ducerent honestamenta natalium. Quam contra argumentationem tamen homines probos et iustos, qui animas suas Secundum Originem earum ab omni vitiorum scabie tueantur, inveniri diXerit quispiam. Quam sententiam lapitibus 49 et 50 eo retessit, quod praecipuo boni ipsi assidua pugna vitiorum et illecebrarum

animas mediae qualitatis esse illustrant. Quicumque animas hominum dei simillimas esse censent, idem christianorum irrident atques illudunt cI. II 51: , quod cum regias subole esSe anima abnegemuS ... At quanti eorum placita aestimanda sunt Nihil nisi utiles et cassae sententiae sunt, qua quamquam permultis argumentis OnclusionibuSque probata pro comperto habere non possumus. I. II 51 finem. Christiani mediae

qualitatis animas non a principe rerum creatu eSSe cenSent.

cl. II 52: nonne fieri potis est, ut exorti homines ita sint nec ad deum primum nativitatis eorum roseratur auctoritas P Quas doctrina adversarii, cui Arnobium per omnia superiora capita

principis summi rerum creationem animae humanae indignam putaverit. I. II 52: quid enim putamus habuisse rationis Pliatonem . . . A cf. l. s. a. Qua in re quomodo Arnobius Platonem adloquatur memoratu dignum est, quod ad hanc adlocutionem

in altero capite redibimus. Quandoquidem vel Plato aliter de

hac re sentit - pergit Arnobius disputare, non absurdum est contendere animas hominum II 53: utpote ab rebus non principalibus editas sed media qualitatis esse. Quae cum ita Sint deus eas, Si eum agnoScunt et adorant, ab interitu aeterno servabit. Tum Arnobius eam Sententiam, qua mala quoque X do oriri dicuntur, impugnat. Quod fieri non posse, quod de

nihil iliciat nisi perlectum cI. II 55: nihil a deo principe quod

ait nocens atque exitiabile proficisci. Unde mala proserpant, neScimVS, quamquam inveniuntur, qui Se haec scire lateantur. cf. II 56. At hae nugae sunt, cum argumentis omnia conlirmari possint, id quod optime ex scientia rerum naturae intellegitur. Tum Arnobius longe digressus ab his rebus Omnes SententiaS, quas veteres philosophi de anima, de mundo, de rebus naturae, de dis protulerunt, explicat. Quas Omnes quaestione inaneSet infructuosas esse vel inde cognoscitur quod omnes illi philosophi ne simplicissimas quidem res naturale eXponere pOSSunt.

Qui locus communis amplectitur capita Metra H libri. t

christianos Christus ipse homines illa res scire non posse docuiti Quam ob rem rhetor, ut homines saluti animarum Suarum On-Sulerent, adhortatu perorans adversarium, qui eum per totam

partem huius libri occupavit, increpat II 62: neque illud obrepat

aut spe vobis ueri blandiatur, quod ab sciolis nonnullis et plurimum sibi adrogantibus dicitur, deo esse e gnatos nec 1ati obnoxios legibus, si vitam restrictius egerint, aulam Sibi eius patere, ac post hominis unctionem prohibente se nullo tamquam in sedem relerri patritam neque quod magi Spondent, commendaticias habere se preces quibus emollitae neScio quae potestates vias aciles praebeant ad caelum contendentibus Subvolare neque quod Etruria libris in Acheronticis pollicetur, Certorum animalium sanguine numinibus certis dato divinas

animas fieri et ab legibus mortalitatis educi. μ

14쪽

cap. II. Si id quod invenimus paucis verbis comprehendere VolumUS, Arnobium in hac parte operis non uniVerS0 pagano impugnare, sed idem christianam a certa quadam doctrina philosophorum aut ut melius dicam theologorum defendere dicendum est, id quod ea re comprobatur, quia iterum atque iterum opinio, qua hominum animas ilias summi dei esse perhibetur, refellitur. Quam coniecturam nostram imprimis iterationes confirmant id est ii loci, quibus Arnobium eundem adversarium impugnare

II 6 - ΙΙ14. Quibus locis etiam eadem verba Occurrunt legentibus. Quae cum ita sint, operae pretium St, Omnem doctrinam adversarii, cui Arnobius vehementisSime reluctatur. ex locis supra explicati componere. II 15: Spes cassas id quod a novis quibusdam dicitur viris et immoderata sui opinione sublatis, animas immortale esse, domin rerum ac principi gradu proxima dignitatis, genitore illo ac patre prolatas divinas sapientes doctas neque ulla corporis attrectatione contiguas. Cognoscimus igitur proprietates

animarum humanarum. Immortales Sunt, creatae R Summo

deo divinae Sapientes, doctae artissimeque Summo deo, principi rerum, coniunctae Gradum quoque huius propinquitatis, quem animae tenent, ex capite 2 intellegimus, ubi est: Haecine est anima docta illa, quam dicitis immortalis perlecta divina post deum principem rerum et poSt mentes geminas i locum optinens quartum μ. Hoc loco omnes eos locos omitti dico, quibus idem atque in antecedentibus dicitur, quoniam in capite primo commemorati sunt. Illi igitur Soli prolerentur, e quibus novam partem adversarii doctrinae cognoscimus. Qua in re cap. 27 neglegendum non est, ubi animas omnium scientiarum 1acultatumque, quibus in caelo praeditae uerint, ubi primum in corpora humana descenderint, oblivisci narratur L H2T: ergo

δὶ Quam scripturam codicum Krolis irest Phil. Abhdig. VIII p. 28

solam rectam esse optimo iure docuit.

si et animae produnt omne, quod noverant, corporalibus Vinculis occupatae patiantur ... um animae iussu Summi dei, principis rerum, qui ea creavit, in terram descendunt. 1 ΙΙ45:ἡSed procul haec abeat . . . cl. l. s. a. antum de origine unimae humanae et de domicilio, quod in corporibus hominum tenet, cognoSci potest. At ubi corpus, quo anima in hac terra includitur, mortuum est, anima in veterem Sedem caelestem reversa ipsa deus tori potest 1 ΙΙ33: Vos Vestrarum animarum Salutem in ipsis vobis reponitis Ilerique vos deos vestro iditis intestinoque conatu'. um in eodem capite haec: Vos in aulam dominicam tamquam in propriam Sedem remeaturo VOS Sponte nullo prohibente praesumitis'. um 1. II 62: . . . Si itam restrictius egerint, aulam sibi eius patere, ac post hominis iunctionem prohibente se nullo tamquam in sedem relerri patritam ... neque quod Etruria libris in Acheronticis pollicetur, certorum animalium Sanguine numinibus certis dato divinas animas fieri et ab legibus mortalitatis educi . um conter IIT: ἡipse denique animus, qui immortali a vobis et deus esse narratur'. Sed animae corpore mortuo, quominu ad patrem Suum deum Summum, advolent, prohiberi possunt quibusdam potestatibuS, qua ignoramus, cum ea Arnobius dilucide non

significet. 1. II 14: quid illi sibi volunt secretarum artium

ritus, quibus adfamini nescio quas potestates, ut sint vobis placidae neque ad Sedes remeantibus patrias obstacula impoditionis opponant γ' et ΙΙ62: neque quod magi pondent, commendaticia habere Se preces quibus emollitae ne Scio quae potestates vias faciles praebeant ad caelum contendentibus subvolare A. Plus de adversarii doctrina enucleari non potest. At iam, quis antiquitate auctor huius doctrinae luerit, intellegere conabimur. Qua in re Rohrichi l. c. p. 30 caput 62, quo paucis verbis omnem doctrinam adversarii contineri videmus, ad Neoplatonicos imprimis ad Plotinum reterendum esse dicit. mobii adversarium ignotum iterum atque iterum contendere supra vidimus animas filias dei, principis omnium rerum esse. Licet singula capita asserre II 15 H16,

cum adversarius contendat, Plotinus animas humanas non

15쪽

docet deus primu mentem, mens animam Undanam unimn

mundana demum hominum animas gignit. 1. Zelle IIIJ p. 533sqq. um Plotinus animas humanas vitiis miseriisque allici negat. Vident mala corporum neque patiuntur. 1. Zelle III p. 581 sq. Si igitur Arnobius Plotinum increparet, cur tota pars oratoria, qua continentur capita 3T-43: idcirco animas misitμ

inserta esset, dubium esSet, cum Supervacua esset. Huc accedit, quod secundum Plotini doctrinam summus deus anima in corpora migrare non cogit, Sed sua ponto in materiam id est in corpora descendunt. I. Zelle IID p. 574. Quam ob rem Rohrichii sontentia tenenda non iam St. Tum Platonem ab Arnobio refelli putaverit quiSpiam ea re commotuS, quod in hac parte operis Platonem commemorat aut nomine ipso prolato aut libris eius allatis, I in cap. II et bis,

Π 14 II 24 II 34, II 36 bis, II 52 II 64. t ubi hos locos dili

gentius legerimus, Arnobium inveniemus Platonem Saepenumero

adterre, ut Sententiam suam confirmet atque probet vel ut adversarium ipsum refellat. Cuius rei nonnulla exemptu proleram. Cap. 24, poStquam puerum quendam in solitudine adolevisse Omni usu consuetudineque hominum carentem finxit, animas hominum nihil recordatione scire, sed omnia iis diuturno usu ediscenda esse concludit. At tantum abest, ut Platonem adlocutus conclusione acta irrideat, ut in eos invehatur, qui animas humanas a summo deo procreatas esse censeant. 1 ΙΙ25.

Qua ex re haud magnam disserentiam esse inter placita Platonis et adversarii ignoti concluditur. Arnobium autem, ut adversarii praecepta refutet, Platonem adferre ex cap. 52 intellegitur, ubi etiam Platonem aliter atque adversarium de origine animarum humanarum iudicavisse dicit. Capito 1 animas corporibus mortui puniri in Orco verbis Platonis comprobatur. adem ratione animus mediae qualitatis esse doctrina Platonis, qui deos ipsos non aeterno sola voluntate dei summi, principis rerum, SuStineri docet, prolata confirmatur. I. II 36. Unde Arnobium non Platoni reluctari per hanc partem libri sed homini Se partes Platonis sequi prolesso intellegitur. Quae sententia ea re probatur, quod adversarium Platonis discipulum appellare Videtur. l. II 13: vos, os appello, qui Mercurium, qui Platonem Pythagoramque Sectamini.' Qua re ad Neoplatonicos mittimur, quos placitis Pythagorae usos SSe Satis conStat. cf. Zelle l. c. IIIJ, p. 419 sqq. Quo loco ille contextus Verborum

adserendus est capitum II 13 et II 14 Plato vester', quibus

ex verbis illos Platonem plurimi aestimare vel etiam partes eius sequi concludendum est. Tum hunc rhetorem Platonem non impugnare vel inde intellegitur, quia adversario novos quosdam homines appellat, id quod ad Platonem omnino non quadrat. I. II 15: id quod a novis quibusdam dicitur viris. ' Quaecumque illi homines agunt dicuntque, arrogantia et superba appellat, cum Platoni mirum in modum honesta cognomina det. I. ΙΙ14: homo prudentiae non parvae et Xa-

minis iudiciique perpensi', et II 36: Plato ille divinus multa de deo digna nec communia sentiensis et II 52: Plato ille

magnus pie Sancteque Sapiens M. Adrogantes homines adversarios

increpat in cap. II 15 cI. l. s. a. tum in cap. II 1 denique in cap.

II 62. Quae cum ita sint, tamen adversario non contemnendOS,

immo summa doctrina Sapientiaque imbutos esse, quorum iudicium non parvi aeStimetur, X cap. 29 elucet: cum enim vos oporteret viros recti atque integritatis auctores . . . . um paulo intra: qui cum dici exaudiat viris ab sapientibus maXime . . . . Quibus e rebu adverSarium Neoplatonicos secutum Platonem permagni aestimare et sapientissimum esse omnibus rebus videmus. Sed quoniam Arnobius reliquis libris opera hominis

eompilat, cuius nomen adferre veretur, hac quoque parte eum

eundem hominem impugnare crediderim. Censeo igitur Cornelio illi Labeoni Arnobium hic reluctari. At priusquam hanc sententiam argumentis probare et confirmare incipiam, ille Labeo quid docuerit describere in animo habeo, quo facilius argumentationes nostrae intellegantur. Qua in re eo brevius dicere licet, quod de Labeone complures libri scripti sunt. Ac otineri libellum l. a. a. omittere licet, cum ah l. s. a. Suppleverit et

auxerit libro supra allato. uelleneisenii δ commentatio nos haud multum iuvat. Iertia disputatio in Rohrichii libro supra

a mam

16쪽

De ornelii Labeonis studiis.

Cornelius Labeo illis temporibus rerum antiquarum peritissimus et helogus celeberrimus erat, ita ut ah l. c. in p. 806eum iure Varronem tertii p. C. n. saeculi appellet, quem in omnibus ore rebus partes eoplatonicorum Secutum eSS Scimus es. ah l. c. p. 801: Un so Me Varros philosophie mi derlohro do Sto sic declite, o war Labeo theologie vom euplatonismus eherrscht'. In placitis Labeonis imprimis eius do is sententia maximi momenti est, quod diverso deos Romanae et Graecae religionis eodem vinculo ita copulare studet, ut pauci restent, quos in deos electos et in numina bona et mala dividit. I. alii l. c. p. 802 sq. Quae numina certi Sacriticiis placari debent, quae in Augustini libro, qui inscribitur

civitas dei, enumerantur. I. Aug. civ dei II 11: cum praesertim

Labeo, quem huiusce modi rerum peritissimum praedicant, numina bona a numinibus mali ista etiam cultus diversitate distinguat, ut malos deos propitiari caedibus et tristibus Euplicationibus RSSerat, bono autem obsequiis laetis atque iucundis, qualia sunt, ut ipse ait, ludi convivia lectistemia. Hoc loco dicendum est Augustinum vehementissime Labeonem impugnare, quia iudicium huius viri sapientis plurimi aestimabatur. l. hquem huiusce modi rerum peritissimum praedicant μQuo sit, ut mobius quoque hunc hominem summa doctrina imbutum omnibusque litteris eruditum non contemnat. I. Arnob III 34: non indocti apud vos viri nequo quod induxerit libido garriente ... etc. Quem locum Arnobianum in absonem compOSitum Sse Satis constat, 1. ahi l. c. p. 23. Tituli librorum Cornelii Labeonis, quos novimus, sunt hi: primus de oraculo Appollinis Clarii l. Macrob. sat Ι 18,21 alter de diganimalibus 1 Serv. ad en III 168. Quibus ex titulis librorum Labeo magis in studus theologicis quam antiquitatis versatus esse Videtur, qua ex re intellegitur, cur Augustinus eum B cerrimis 21 impugnet et mobius imprimis adversus eum libros septem composuiSse videatur. Comelium Labeonem theologum uisso neque grammaticum id quod Schestgoy in p. 39 contendit, Muelleneisen suo iure dicit i. c. p. 46 ἡ . . . quoniam CorneliUS Labeo Scit. non tam philosophus, quam theologus erat. Tum Labeonem in omnibus studus summa cum diligentia versatum ad placita sua comprobanda omne Iere libros SurpaviSSe Sci-mUS cI. Rhi l. c. p. 801 Sq. p. 805. Iam redeamus ad Arnobi librum H Qua in re nitimur commentatione rossii l. c., qua Arnobium oracula Chaldaica novisse ostendit. Tros loci in altero libro inveniuntur, in cap. 25 unus, in cap. 6 duo. Si a cap. 62 libri H exordimur, totum pronuntiatum in tres partes dividitur, quarum quaeque inchoatur Vocabulo neque' ita ut Arnobius in tres adversarios inter se plane diverso pugnare videatur. Quae res ita Se non habet. roli p. 60 prima et tertia parte huius pronuntiati placita oraculorum Chaldaicorum contineri ostendit. Huc accedit, quod Labeonem eius scientiae, quae est in tertia parte: ἡneque quod Etruria libris', auctorem fuisse, Servius testatur. cf. Serv. ad Aen. III 168: de quo dicit Labeo in libris, qui appellantur de diis animalibus, in quibus ait esse quaedam Sacra, quibus animae humanae Vertantur in deos, qui appellantur animales, quod de animis iant'. Quoniam primum quoque pronuntiatum huius capitis: neque illud obrepat aut Spe Vobis . . .' ad oracula Chaldaica reserendum est, 1. rolli. c. p. 60, optimo iure hoc quoque Cornel Labeonis esse concludi potest, praesertim cum nullo alio loco librorum Arnobium ipsum oracula Chaldaica inspexisse inveniamus. Restat nihil nisi altera pars totius pronuntiati: neque quod magi Spondent'. Quae pars Labeonis doctrina videtur esse. Id quod Mesichti. c. in p. 42 adnotatione 1 Auspicatur: dam mussi man --nehmen, da es sic II 6 in de drellachen Disjunktio mitneque - neque - neque im Grunde nichi um eine Protest gegeni Verschiedene, onminander unabhangige segne handeli,sonder da in Wisrhei nuro segne vorhande ist, dessen' Schullgos quaestionum Lydianarum pars prior Groiis ali 1862.

17쪽

Standpunkt sic in drellacher Richiun charaliterisierenaess ...', quaestionibus Mollii probatur, ex quibus et prima parte et ultera, quamquam particula neque disiunctae sunt, Arnobium eundem hominem impugnare apparet. Accedit, quod verbo magorum Chaldas quoque significari solent. Toto igitur pronuntiato rhetor christianus nihil aliud facit nisi adversarios, ut plane refellat, tres inter se prorsus diverso homines fingit. Quibus argumentis nisi omnes illo locos, qui ad cap. 62 releruntur aut cum eo congruunt, Labeonis doctrinae esse cenSere licet.

ὴ qui cum dici. . . . quid illi sibi. . . II 16: vultis homine . . . Quos omnes loco doctrinae Labeonis esse ex cap. 62 elucet.

Atqui rol p. 28 caput II 25 Arnobii: haecine est anima docta

illa . . . etc. nos de oraculis Chaldaicis admonero illustravit Sed cum priore loco, quo in Amobii libro praecepta oraculorum Chaldaicorum deprehendebantur, ea ad Cornelium Labeonem relerri intellexerimus, non errabimus rati caput Π 25, quo placita illorum oraculorum continentur, ex eiusdem Labeonis doctrina

haustum SSe. Quae coniectura Vel eo argumento conlirmatur,

quod totam partem II 13 - II 62 in eundem adversarium Scriptam esse Supra demonstrabatur. Itaque in cap. 25 II libri idem adversarius Amobio est, atque in cap. 62. Quibus X rebus omnes illo locos ex Labeone sumptos esse concludere cogimur, qui cum cap. II 25 congruunt. Cuius capitis Similes

sunt hi loci:

II 15: quare nihil est . . . μII 16: vulti homines insitum . . . μΠ 19: numquam ibi adsciScerent... μII19: numquam crederent. . μCaput HI cum cap. II 6 congruere iam Supra dictum eSt,

quta re opinionem nostram rectam esse confirmatur. ccedit

Labeo de daemonibus docuisset, neglegendum non esse dictum est. Quam doctrinam inter Neoplatonicos imprimis Labeo coluit. Namque in cap. Hi hoc pronuntiatum nos de illa daemonologia Labeonis admonere Videtur: nonne omne omnino, quos

esse opinatio suspicatur, v angeli daemones aut 0mine quocumque Sunt alio . . . Quo in contextu Verborum impriinis illud: angeli daemones aut nomine quocumque Sunt REO respiciendum est, cum illis verbis de diligentia Cornelii Labeonis admoneri videamur. Namque illud ipSum: aut nomine quocumque sunt alio homines dissensisse ostendit, quo nomine ili numina signi canda essent. Quam rem Augustinus inlustrat, quippe qui angelos christianorum cum daemonibus paganorum coniungere quosdam homines voluisse testetur. Imprunis Labeo huic rei operam dedit. I. Aug. de civ. de IX19: Sed ne doverbi etiam nos certare videamur, quoniam nonnulli istorum, ut ita dixerim daemonicolarum, in quibus Labeo est, e0Sdem perhibent ab aliis angelos dici, quos ipsi daemone nuncupant'. Dixerit quispiam Arnobium us tartibus operis, in quibus refutat Labeonem nihilo setius magni lacere, es quod in cap. priore dictum est, 1 Arnob. III 34: non indocti . . .' -- cum in hac parto disputationis rhoto christianus de sciolis On- nullis vel o adrogantibus hominibus loquatur. At unum quidem caput invenitur, quod X S, quae Supra dicta sunt, in Labeonem referendum est, in quo advenarium virum Sapientissimum, cuius indicium ab omni populo permagni aestimetur, appellat. l. cap. II 29: cum enim vos oporteret viros recti atque integritatis' tum paulo intra: qui cum dici exaudiat viri a sapientibus a Xime . . .' Quo loco Vera imago huius Labeoni ab Arnobio depingitur, cum ceteris locis ei obtrectare conetur eum allocutus conteXtu verborum Sciolus quidam novus vel adroganSμ.

Quoniam omnem partem altorius libri II 13 - II 62 ustorri ad Labeonem vidimus, restat, ut aliquam rem, quae mea quidem sententia a Rohrichtio non recte expoSita est, interpretemur. ROhrichi. l. c. p. 28 sq.: den an andere Stello elinde sichdor Rhotor mi dom Philosophen - Plato undisolae A schau- unge nichi im iderspruch, sondem enutgtram ala undeS-

18쪽

Arnobius Hem Thilosophon dede mur mogliche anerhennunggolit, ilin alM Sublimis apex philosophorum et columen' Ι 8 Oder alS , homo prudentiae non parvae et examinis iudiciique perpensi II 14 ode uis Plato ille divinus multa de deo digna nec communia sentiens II 36 , de ala Plato ille magnus pie Sancteque Sapiens II 52ὶ egoichnet. Equidem Arnobium Labeonem illis ipsis auctoribus usum, quibus nitatur, uelutare censeo. Labeonem enim Platonis libros diligentissimo legisse Κah l. c. p. 802 illustravit: ἡ gog . . . auch griechische autoren wio lato in de berote seine studienμ dam vero X Augustini libris Labeonem Platonem plurimi aestimavisse atque

inter Semideos numeravisse Scimus cI. Aug. civ dei II 14:ἡhunc Platonem Labeo inter semideos commemorandum putavit, Sicut Herculem, Sicut Romulum. tum conter civ dei VIII 13:ἡhunc autem Platonem, quod iam in secundo libro commemorari,

inter Semideos Labeo ponit Quam ob rem illa vocabula ut divinus, pie Sancteque Sapiens similia a Labeone ipso usurpata esse crediderim, ita ut etiam ipsis verbis Labeonem Arnobius refutet. I. H36: Plato illo divinus . . . - etc. Haud aliter ceteros locos alterius libri interpretandos esse puto, ubi Platonem

adloquitur. II 14 et II 52. At illud libri primi in cap. 8 subsimi ape . . . Arnobu Videtur esse. Namque praeter locum,

qui est in primi libri cap. 8, in omnibus reliquis libris Platonem

ab Arnobio tam egregiis cognominibus non affici quam in altero libro commemorandum est Quam ob rem illis titulis usurpatis Arnobius in animo habuisse videtur dicere Isse Plato, quem tu,

Lubeo, permagni aeStimaS, O tecum consentit, sed tua placita falsa esse probul.

Quibus e rebus animo ingere possumus cur Arnobius in hac parte operis inprimis Lucretii libri usu sit. I. Rohrichi l. c. p. 2-30. Namque ille poeta quoniam partes Epicuri Secutus vehementissime immortalitatem animarum humanarum, quam Neoplatonicos docuisse inter omnes Satis conStat, impugnavicLabeo autem Secutus Neoplatonicos Epicuri sententiis facillime refelli potuit, id quod Arnobius conabatur cf. Rohrichi l. c. p. 24qq.Τ Τum ecus, quae Supra dicta sunt, Labeonem de animis humanis scripsisse colligi potest, quo in opere omnes illae res, quae in priore capite enumerabantur, continebantur. At quo in libro aut qualis tota doctrina luerit Scire non pOSSumus. Haud scio an in eo, cui titulus erat de diis animalibus. Restat, ut illustremus, quos auctore Labeo in hac disciplina componenda Surpaverit. Qua in re optima disputatio inlunos iuvat, qui industriam Cornelii Labeonis libro saepius assato diligentissime demonstrat. Cum eius quaeStionem me ueturum eSSe sperem, Labeonis de anima humana doctrina nos ad orphyrium vel eius discipulos remitti demonstrare conabor.

Arnobii Porphyriique praecepta inter Se comparantur.

cap. m. Praecepta, quae Cornelius Labeo de daemonibus proserui,

simillima esse Porphyrii philosophi eoplatonici in l. c.

p. 781 Sq. censet. Α quemadmodum auctore inter Se OnSentiant, iam illustrabitur. Dillerentia numinum ex cap. 36 ΙΙ libri Porphyriani, qui inscribitur de abstinentia, intellegitur οἶδεν δὲ

numina dividi in Ie partes deos, daemone bonos, daemoneSmulos. Origine numinum cap. 3 eiusdem libri explicantur. Numina mala sacrilicus cruentis vel lamentationibus precibusque placantur. 1. Verba eius II 3T: . . . et δε λλο πλῆθος ουτω

in Qua in o Rohrichi non octo coniecisse videtur ratus contextum Verborum, qui est in libro II cap. 10: quid ergo iam Super St . . . Sumptum esse ex IV libro Lucretii us 1256 sq. et 1193-94, cum do diversis uterque scriptor rebus dicat. Potius casu factum esse videtur, ut tres Voces in utroque libro consentiant.

19쪽

ubi Porphyrius malos daemones adipe et carne hostiarum veSci

capit 58 alterius libri: δτι δε υ θεοῖς, dilaraat ιιοσι τὰς δυσὶς

beneficiis non alii cere, sed Heliciis ut fame, morbis, peStilentia, calamitatibus ructuum ex capit 40 II libri intellegitur: ἡ,εν γὰρ δη καὶ τουτο τῆς μεγίστης βλύβης τῆς πο τῶν κακοεργον

κενοδοξὶις τε υ, ἐλῶν πέσεις a πολεμοι φυoreta καὶ τὰ συγγενῆ τούτων'. um maligno deos homine incitare, ut mala facinora committant, ex epistula ad Marcellam elucet cap. 16: ,κaκῖνδε πρύξεων aκὁ δaίμων ἡ γεμῶν ' . Secundum acta corpora quoque numinum malorum oeda et detormia SSe putantur, numinum bonorum formam luchram esse perhibetur. l. de ubSt. II 39 ἡ ἐν συριμαρψ μεν ουν τι τον raoc, sic a τὰ

Quae omnia propterea allata sunt, ut Comelii Labeonis doctrinam cum his praeceptis Porphyrii consentire dilucidius iat. Labeo quoquo distinguit inter deos et inter numina mala et bona et idem mala numina irata solis precibus lamentationibusque et sacrificiis cruentim conciliari posses dilucide contirmat. cl. Aug. civ dei II 11 cum praesertim Labeo, quem huiscemodi rerum peritissimum praedicant, numinu bona a numinibus malis ista etiam cultus diversitate distinguat, ut malos deos propitiari caedibus et tristibus supplicationibus asserat, bon0Sautem obsequus laetis atque iucundis, qualia Sunt, ut ipS ait, ludi, convivia lectisternia. iubeo quoque eos deos, qui calamitate frugum aut sterilitatem agrorum aut bella elliciant, in numinibus malis numerat, id quod ex civ dei IIII intellegitur: ἡ Α ulla ratio redditur, cur Concordia dea sit et Discordia dea non sit, ut secundum Labeonis distinctionem bona sit ista, illa vero mala. Ium 1. ah l. c. p. 778; et ortaSS Aug. civ. do Ix hue efferro licet: Et bonos et malos deos SSe quidam opinati sunt, etsi prorsus dubium est, num Augustinus hoc loco Labeonem impugnet. Ex Arnobi opere ad Labeonem relerendum esse iam eune et Kah l. c. p. 779, docuerunt VII 23:ἡNam quod dici a vobis accipimus, esse quosdam ecta bon0S, alios autem malos et ad nocendi libidinem promptiores, illisque

20쪽

ut prosint, iis Vero ne noceant Sacrorum Sollemnia ministrari. μTum Arnobi IV 5, quod idom viri docti et prudentes Labeonis eSSe probaverunt. I. ah l. c. p. 779 Dii aevi deae laevae SiniStrarum tantum regionum sunt praesides et inimici partium deXterarum ... Non minus quam Porphyrius Cornelius Labeo numina mala foedis intormibusque corporibus, colore aetro SSecenset. i. Arnob. III 25, 26, quem locum ad Cornelium Labeonem reserendum esse etiner et ah rectissime admonuerunt. χ1. Kali I. c. p. 778 arnobii verba haec sunt Quid, quod non contenti tam deformibus subdidisse atque implicuisse deo curis, natura his etiam eras truculentas immanes, malis gaudentes Semper et humani generis adtribuitis vastitate. Ium hoc loco certe ponendus est Arnob. VII 19 quia superis diis, inquit, atque ominum dexteritate pollentibus color laetus acceptus est ac felix hilaritato candoris, at vero diis laevis sedesque habitantibus interas color furvus est gratior et tristibus Euflectus elucis. Dubitationem haud scio an moveat illa res, quod Cornelius Labeo daemones bonos interpretes et deorum et hominum non signiticat Attamen Labeonem hoc dixisse conlimaverim, cum nisi Iecisset eum Augustinus tam vehementer increpare non potuiSSet. quod ausus esset daemonec bonos comparare cum angelis christianorum. Nune comparatio non recta fuisset, nisi Cornelius Labeo numina bona iisdem muneribus fungi atque angelo christianorum docuisset cI. civ dei IX 19 Sed noras Verbi etiam nos certare videamur, quoniam nonnulli istorum, ut ita dixerim, daemonicolarum, in quibus et Labeo est, eosdem perhibent ab aliis angelos dici, quos ipsi daemones nuncupant,

iam mihi, bonis angelis aliquid video disserendum, quos isti

eSSe non negant, Sed eo bono daemones vocare quam angelos

malunt. Videmus igitur Labeonis praecepta maXima e parte eadem esse atque Porphyrii. Qua de tota re dubitaverit quispiam. quod alter Scriptor dicat de εου dyaθους a κaκους, alter δαίμον ac dyaθους καὶ aκους. At ipsa aetate Neoplatonicorum haec nomina certis terminis non circumclusa fuisse multa exempla docent. l. Porphyr de abst. H cap. 40: εν γὰρ δη ah τουτα τῆς μεγίστης ψλύβης τῆς Ἀπα των , ακοεργον

IV 5: Dii laevi deae laevae et Arnob. VII 23 esse quosdam e dii bonos alios autem malos. Tum Augustinus probat confirmatque 1 civ dei m 1: Sed illi, qui deos quosdam bonos, quosdam malo eSSe diXerunt, daem0ne quoque appellaverunt nomine deorum, quamquam et deos, Sed rariuS, nomine daemonum. um idem in civ dei II 11, ubi primum de numinibus malis tum de diis malis et bonis scribit. Locus supra allatus est. Labeo igitur doctrinam, quam de dis numinibusque et malis et bonis protulit, ex orphyrio hausisse videtur, id quod iam Kah l. c. coniecerat p. 282. Iam enimus ad pervestigandos eos ontes, quibus Labeo in

doctrina animarum humanarum usu est. Atque eum certe diSciplina Etruscorum imbutum esse iam supra demonstratum St. 1.

lehre . . . O der etruskischen disgipli beein ussi ist. Tum adiuvante rollii commentatione Labeonem videri oracula Chaldaica inspexisse in studiis suis illustratum est. Iam vero eodem libro Mollii adiutor Labeonem doctrinam animarum humanurum ex Porphyrii libris vel Neoplatonici posterioris eXcerpsisse demonstrare licet. In cap. Π 25 Arnobius, quem e Cornelio Labeone hic haurire paulo supra illustrabatur, haec verba facit: haecine est anima docta illa quam dicitis, immortalis perlecta divina, post deum principem rerum et post geminas mentes locum optinens quartum ... Dilucide igitur post deum summum, principem rerum et post geminas mente animam humanam locum suum obtinere dicit. roli autem neminem nisi orphyrium, celeberrimum Plotini discipulum, et omnes, qui eum secuti sunt ut Jamblichus alii, demonstravit hoc peccavisse, quod illas signitica1iones Chaldaeorum patrem, mentem paternam, Secundum mentem, quibus vocibus illi summos et potentissimos deos appellant, tres inter se prorsus diverso deo esse putaVerunt, cum Chaldaei ipsi eos duos deos esse declarent. 1. KrOss l. c. p. 6 et p. 14, ubi dicit: Quaeritur enim, quae ratio intercedat inter patrem, mentem paternam, secundam mentem. Pro tribus dis eos habuit Porphyrius p. 6 ... Re vera duo sunt . . . Si Labeo ipso oracula Chaldaica insperisset, eum hoc non pecca-