Conspectus historiæ ingolstadiensis academiæ durante primo a fundatione ...

61쪽

suisse videbantur. α Citra Veterum doctorum atque ipsius etiam

. . Echii . religionem Eropugnando solicissimi et sortissimi Ηsolaris injuriam, facit ammaro, longo et elegantius pol,

tiusque et compendiosius nunc pene omnes tradi docerique lit teras quam apud majores nostros fieri est solitum. . . lj v omnesque nulli alteri Germanicae Academiae Inmistadiensem facito ce suram esse confitebantur. Ne auto Rectoris munere, etsi insigni, omnes eximii cujusdam e Societate viri cogitationes occuparentur, ita aiatribus in posterum institutum est ut et ultro se abdicarent muniis ν η; nec postea ullus e Societate Rector renuntiatus est. Nec eadem de Cancellariat ratio eratri quum enim Cancellarius

quasi perpetuo Ρontificis legati apud Academiam munere fungeretur 3), formam Josuitarum propositi excedebat dignitatem illam

aversari, cujus beneficio docendi rationem observare et ad arbitrium suum consormare liceret. Bis ergo procancellarius Canisi

constitutus St.

Haud facile intelligitur, quamobrem, re feliciter adeo tentata, quasi inopinato ex Ingolstadiolaus discesserint s). Mense enim Μartio, anno 1552. Canisius Gaudanusque . haud sine proseS- Sorum ac plebeiorum lacrymis Viennam iter ingressi sunt d). Jam inde Academiae Societatisque res arcte adeo fuerant consociatae ut neutrius historia separatim possit tractari quippe quum in eo sit cademia ut exactis sermo 40 annis, ista a Patribus sit occupanda. Tres fere anni elapsi sunt, quorum spatio nihil in Annalibus insigne memoratum sit. Dux Alberius 6ὶ Ignati litteris saepius acceptis, fovebat cogitationes de Societate pristinas, praesertimi Engerdua AnnaL, I, 227. 2. Rotmar, anno 1552.3. Oretaerua, p. 25 et 252.4. Scriptores Societati . adscripti diutius de interposita laudando collegi mora loquuntur diacemst autem sociorum rationem aliam reddunt. Quum erum multo magis religio in Austria quam in Bavaria nutaret, precibus Ferdinandi regis satigati, ontifex M. o Ignatiua Cantatum Viennam proficisci jusserunt. 5. ederer, I, 229. 6. Non quod aliena a Patribus Societ. Jesu Ducis voluntas luerit. R mum enim constitit Albertis in Patres benevolum studium. Sed propter bellum, quo tum Germania accendebatur, ad reaiaurandam fidem inchoata conailia necesse erat procreatinari.

62쪽

quum in dis Academia prius se haberet. Haud facile professor Thoologias sacerdotio adscripti inveniebantur, annoque 155l, necesse fuit laico cuidam Ioanni preter rogontiam Collegii novi committere IJ.

Imo ea in dies in omnium animis, apud Germanos praecipue, invaluerat opinio a nullis, nisi a Societatis Patribus, aut catholicam fidem sorvari, aut ad litterarum studium juventutem pueritiamve informari posse. Inter mariam Austriamque contentio erat utra plenius so Jomitis dederet. Anno jam 1554 Albortus V Viennam Hundium miserat qui Viennae commorantes atres admoneret quanto Ingolstadii dosiderio celebrarentur, litterasque Alberii Ducis ad socorum Ferdinandum ego redderet Ferdinandoque annuente, circa finem anni 1555 Ingesstadium Canisius reversus est Noc jam modo do docendi apud Acadomiam facultate, sed docollegio instituendo unico agebatur. Ne res in irritum, ut antea, caderet, conditiones conscriptae sunt. Α . l. - Ut ad usum collegii Theologici satis ampla domus, cum sacello et horto conduceretur. Απι 2. - 800 floroni singulis annis numerarentur. ART. 4. - duobus e Societato professoribus lections publicaede Theologia apud Academiam haberentur. AET. 5. - Schola publica gratis aperiretur ad pueros seu ex urbe, seu ex provincia edocendos. Αm. 15. - Duc ad Imatium littora mitiorentur quibus ab illo Theologos Canisiumque una Ingolstadium mittendos esse O

Hae articulatim distributae conclusiones Inmisiadii, die raecembris 1555, habitae fuerunt. Cum Hundio, Simone Echio, Henric Schmether a Canisio de re suerat disputatum. Schwetherus idem Romam, initio anni 1556, ad Loyolam missus est, qui totum de novo collegio negotium cum ipso conficeret R. Intor Albortum et Loyolam commercium epistolarum fuit pri01. Annal. I, 224. 2. a Capitulationis copia de rigeny nono ollegio Theologio, in usum Societatis Iesu . Annal. IV, p. 2824 285. 3. ederer 243. Haud facile est tempora istius itineris notare. Ingolstadium tamen ineunte artio mense Schwetherus regressus erat, quum Ignatius data die

63쪽

ribusque anni 1556 monsibus, litteras Ignatius ad Albertum misit, de quibus Dux memoraverit, quum responsa die limati, eodem anno dedisset l). Hoc responso confirmatae sunt antea habitae conclusiones haud dubium est quin Ignatius a conditione Canisti conclusiones ratas habuisset, ut nullo pacto Jesultae obligarentur, quippe qui, quum jam propriis Regulae Vinculis obstringerentur, libera omnia, integram fidem servare deberent. Rescriptis enim ad Ignatium littoris Dux diu in hoc haesit et rursus jus retinuit stipendia omnia abrumpendi si . se reipublicae utiles minus Patres exhiberent 2). , Annuntiabat super haec a mercatoribus igiatis Romae 30 aureas coronas ad itineris sumptus foro solvendas 3). Nulla mora facta est qui Ιgnatius, eodem fero die M litteras ad Schwessiorum et ad Ducem mitteret eo majorem in mittendis Patribus celeritatem adhibuit, quod, post Augustanum consilium, Romae fama etiam apud . non vulgares viros 5 , increbuerat res Societatis in Germania periclitari; utque majorem diligentiam Canisius adhiberet, illum . praepositum Provincialem Societatis in Germania Superiori, Bohaemia et Austria , constituit 6).

Eloci igitur atros, cidus Junias se), e Roma iter fecerunt; dieque I Julii monsis Ingolstadium sunt ingressi. Duodeviginti P tres missi erant, inter quos tres Theologi ' quibus alii, etsi haud pariter, in edocendis humanioribus litteris et grammatica socii esse

Junii an . 155 epistola se Schwetheri epistolae d. 10Martii datae persol.

Ver asserit.

l. a Redditae sunt nobis litterae Paternitati reverendie,quibus ad petitiones nostras de collegio. . . respondes . Epistola Alberti mota ad Ignα-tium. Μonachii d. lmai 1556. 2. Ibid. 3. Ibid. 4. Litterae Ignatii ad Schwetherum d 8 junii ad Albertum Ducem d. s

eodem mense an. 1556 datae sunt.

5. α Sinister quidam rumor, qui p.st Augustanam diaetam in Urbe coepit

increbescere..., etc. sinae Verba ad Albertum spectant, quem tunc quasi

incertum quid agerset nonnulli habuerant. ad vindicandam Alberti famam. quam Augustana comitia nuper Romae nonnihil obscurarant s. Epist. Ignatii Loyola a Schweist. Adletreitter Para II, p. 226. 6. Litter. Ignαtii ad Alberivin. 9 Jun. 1556. T. Adlgreitter. p. 226.8. Annαι , II, p. 291.-Aomoοια, I, 33.-In Catalogo qui adItesmptum Ducis accessit 20 Augus. 1556 .rolata sunt nomina Patrum Ingolatadium missorum; imo ad quam singularem quisque facultatum aptus foret notatum erat.

64쪽

debebant. Comiter et benevole a professoribus omnibus accepti l), haud morati sunt quinis jussu Serenissimi Principis , in consilium Acadomicum admitterentur. atros ergo, interposito, annorum spatio, sed longe immutatis conditionibus, iterum in Academiam fuerant recepti. Nec jam simplicem personam agebant et Theologias prosessores in Academia quasi tantum ad id vorsabantur ut facilius extra cademiam pueros docendi propriasque scholas instituendi veniam alii impetrarent. Ex ratione nova Patrum Instituti, totum in eo orat ut scholae publicae gratuito discipulis a pueritia ad adolescentiam instituerentur; et ita aut supplementum cadomiae lectionibus contingeret, aut melius ad eas Iuvenes insormarentur. Attamen, si ad communem causam id portineret ut gratis habendarum scholarum numerus augeretur, de privatorum commodis aliquid detrahobatur. Ab initio enim Academias, magistris Artium id peculiare munus contigerat seu in bursis, seu privatim ordinaris pueros edocendi; ea praecipue mercede vitam tolerabant. lerique etiam seu praeceptoris seu hypodidascali partes agebant; nec in praesens modo stipendia ita sibi comparabant, sed nobiles pueros docendo, amplissimis viris in posterum fautoribus utebantur, eoque facilius ordinarii prose foris dignitatem consequebantur. Itaque quum de gratuito instituendis scholis ageretur, sui temporis rationem habuerunt hoc etiam omisso, quod ita in certamen cum Patribus deducerentur et comparationis periculum inirent. Anno 1556, ineunte jam aestate, questi sunt magistri, quod tali in re, nullo modo aemulatio fieri posset. Societatem cum magistris inierunt aedagogii professores et a stipendiatis laicisque professoribus contra gratuito docentes Societatis Ρatros commune consilium habitum est. In partes suas plerosque prosessores et pens omnem urbis magistratum adduxerunt magistri Asseruit tamen Agricola numquam fieri potuisse ut sine occultis artibus archigrammateos Acadomiae, Pantaleonis Eunderi occulto Luthoranis partibus addicti η, societas ista intor professors iniretur. ropius autem ad fidem est professores de

. . Doctores Academiae perbenevolos sese novis incolia initio praebuere. Superabat adhuc fama dati, Salmeronia et canisti. .. eaque memoria aucto- ritatem collegio adjungebat o Adlareitter, p. 266. 2. Rotmar, H, l.

65쪽

causa illa sponte laborasso quam Vald curaro eos docebat. Rosoxtra Acadomiam patuit civium suam animos accendit, insolententissimaqua crimina Iescitis sunt illata Quum ossim nondum ab illis ad choros hymnodiasquo pueri fuissent sxercitati, actitabant omnes malo ab antiquis traditos mores servari, eo magis quod ea potissimum hora pueri in scholis detinerentur qua in ecclosiis cantus fieri soleront, si potissimo invitamento catholicarum occlesiarum sacra destitui. Apud multos valuere hae crimina firmus auis Dux perseverarit, medioque autumno, eodem die quo Rector novus renuntiaretur, ad edocendam latinitatompublica Patrum scholas constitutae sunt. In vetere collegio ut ante edocuerunt; et in Academica Bibliotheca Dux auditorium jussit comparari, in quo Grammaticam Rhetoricamque Patres docerent. Ut tamen in minimis satisfieret retragantibus, decretum est pueris licentiam dandam esse ex schola mane et vespere exeundi, ut in parochia sua quisquo adesset quotiescunque cantandi occasio contingeret. Nec longius o anno Ρatres progressi sunt.

In ipsa autem Academia Theologi duo civillonius et Dorus Psalmo Davidis Sontentiarumque librum IVm leger inceperunt, jussuquo rincipis etiam in fortis, quas Vindematorias vocant l), in legendo perseveraverunt. Induxero acriter disputandi consuetudinem, quo destituta aculeo juvenum studia frigore et lang0rs solent obtundi η Μens autem Septembri, ater o Societate novus Academias Pelianus adscriptus est, qui Graecam linguam Rhetoricamque

doceret.

Insequenti autem anno 1557, post comitia Ratisbonensia, litteras ad Theologos Ingolatadienses Duxalbertus misit, quibus rectam cadomicarum fidom melius confirmaret, Seque ' omnes benigno accepturum esse polliceretur qui doctrina moribusque insignos evaderent, Boicamque asylum exsulantis virtutis patriam que verae religionis commendaret, R.

Haud semel, anno 1558 et l559, apparuit quo studio Jρsuitas potiri Academiis exoptarent. Quum enim jam anno 1558, Mor

66쪽

quidam e Socistato, Ingolsiadi no commoratus quidom, et usis inius, missa spistola, postulavisset ut ipso in collegium Articli-oum admitterstur, fuerat illi responsum statutis prohibitur osson quis admitteretur, et nisi osset et maneret in gremio, donec ma- a gistorium suum assecutus esset, si advena esset, atque etiam

a natales suos probaret, et praeterea publies disputaret, l). Anno autom l 559, quum Sylvius pertinacius idem ess agitasset dictitassetquo ordini suo alapa fuisse concessum ut e recta collogiis Aca- dsmicis o Societate Patres adjungi possent, Academicus senatus

id non ultra curaVit. Re tamen ingravesconto magistri haud cunctati sunt quominus iterum quererentur Quum autem in honor essent Iesuilae, novam quorondi rationem adhibuerunt. rosessor quidam ordinarius

stinous Miletius, qui jam anno I 55l η, stipendium annuum

vigiliis si laboribus minimum respondere questus erat, a magistris Monachium missus est qui dolentium querelas expromeret. Nec simplex erat querendi ratio, quippo quum una et lucrandi pansmit altiora studia prosequendi, occasionem magistri amitterent. Etsi tamen diligenter Wolfangus ad patronos Acado domis causam egit, integra res mansit. Alienissimum enim tempus erat, quum Jesultae, noVae Studiorum rationis periculo facto, maximam apud omnes auctoritatem et gratiam essent assecuti, et nova Academiae statuta ann i562 habita, magna ex parte ab illis rosormata fuissent Emendatio autem illa haud tam ad studiorum rationem quam ad morum habitum pertinebat. Haud immerito Academias vitio dabatur quod morum observantia levius curaritur. principio, seu collegiorum seu Bursarum undation contra morum lasciviam provisussi fuerat; quamvis tamen, statutis noVis, regentium Bursae munus Bursariorumque disciplina fuissent descripta, omnia turbulente in Bursis jampridem gerobantur. Quum enim regentium interesse quamplurimos in Bursis studiosos versari, haud obstabant qui licentia disciplina corrumperetur, eo scilicet occupati ut pro sua quisque parte omnibus artibus ad sodiscipulos allicerent. Praevalida quidem et adulta haec vilia erant ea enim Virio de

2. Annales, I, 224.

67쪽

Autlen acerrim olim reprehenderat durant autem XVI'saeculo, in tanto rerum animorumque motu etiam invaluerant. Nec erant

baec vilia Ingesstadisnsis Academiae propria misdsm Univorsitates aliae, mulioquis aliis gravius Viennens studium labor bant l). so immerito crimini rogentibus magistrisquo qui ad Bursarum regimen socii advocabantur dabatur quod . in insore manda littoraria prole suae curae commissa torpescerent et eam quo ne pistate, sc bonis moribus, nec recta disciplina imbus e snt, ... 00Squo nimium laxis habonis sinerent adolescsre . R. Bursae enim, ubi tempus processerat, se in diVersoria mutaverant,

quae ad id unum proficeroni ut simultatos assiduas studiosos intor lavorent, rixisquo et duellis materiam singulis diebus praeberent. Nec fa juvenibus utilitas ad studendum comparabatur quam quasi sequestratis juvonibus contingore aequum esse I). Haec omnia vitia, statutis anno I 562 resormatis, praecidero patroni Academiae in animo habebant. Suporiori quidem anno, lagoistadium e consiliis suis nonnullos Dux misit, qui de pravis consustudinibus emendandis cum Rectore, Sonatu et prosessoribus omnium Facultatum conusnirent 4 statutagus nova molirentur Etsi ad quatuor Facultatos statuta noValertinent, pluribus verbis, ut aequum est, do Artistica Facultato dis- soritur Arusticae enim. Facultati Ρatres praecipuo prospicisbant; ea enim potissimum publici mores et ingenium insormari poterant. Operae igitur pretium est ex praescripta magistris, praeceptoribus discipulisque . intra et extra collogium habitantibus , disciplina augurari quae sutura sis eorum in posterum conditio. Quum igitur propter gratis habitas lectiones plurimum Patres valerent, id primum curarunt ut sumptus quibus juvenes onerarentur temperarent. Quid mirum os si in his statutis, quibus ipsi

componendis consuluerint, haec verba occurrant : Iuventutem l. V. R. inh. Grachiolite de Miseruehen Universitat v Uien. 2 B in 8. Wien 1854. 2. Praeliminari pro reformandis statutis 1562. Annales, IV, 295.

3. - Ceria experientia perspectum atque cognitum habemus, studiosorum quamplurimos, imprimi vero canonicos quosdam ... negligenter admodum, turpiter et ad eum quidem modum a gerere ut in senopolita longe

crebrius quam in cholis deprehendantur, ut in plateis plus oberrent quam libris insideant a Praeliminaria, p. 308. 4. Ibid. p. 296.

68쪽

a laciendis o snsis atque solvendo inervati hactenus supra modum ymari. Do rogontibus Bursarum sive praeceptoribus statutum ost. Rectoris orat praeceptors obserVars, quid agerent quumque eam praecipue ob causam in bursis licentia invaluimst, quod praeceptoribus su in audiendo seu in docendo occupatis, sino custodia discipuli agerent, prohibitum est ne decem, ad summum, discipuli uni praeceptori comitterentur praeceptumque est ut eos ad lectiones publicas, simul ac id fieri posset, praeceptoros ipsi adducerent publicisque lectionibus privatas in ursis laotiones, quasi supplementum, adderentur. Imo Superintendens a Duco Academiae delectus est qui Ducis nomino, in hoc diligenter incumboret ut Universitatis bano consti tutus ordo et pacata tranquillitas conservaretur. Eodom tempore, duo Jesulta AE Arbore et Alphonsus do Pineda ad romium Facultatis Artisticasascepti sunt, qui Graecam linguam et hilosophiam profitorontur 1ὶ nec indo insolantor istius modi promotionos Veniunt. In dies enim magis ac magis Arustica Facultas fit quasi Societatis Jesu propria: sine mora ibi Patrum invaluit auctoritas, et si quis ad examina procederet, haud secus ac in Τheologica Facultato, in Artistica do candidati fide, de sincera illius religions magis ac magis quaestio erat. Ita Occasio contra Jesultas docortandi professoribus nonnullis data est, annoque l564 Arusticae Facultatis prosossores ' epistolam ad Erasmum endium miserunt qua quorsrontur quod

. Domini de Societate J. ad honorem et gradus scholasticos ad mittendum censeant, nisi qui recta atque repente falsam de piectat opinionem juraverit : qui rigor atque asperitas quum lenes, modestos et tractabiles animos juvanum potius excitet atqus obstinatos reddat quam mitiget, scholariumque et praecipue can- didatorum numerum vehementer imminuat. Confitentibus ipsis professoribus, comportum habemus in Facubtate Artistica, quum de examinibus ageretur, nullo modo de reli-l. Μederer, I, p. 273.2 Eta prona in Jeauitasmederi voluntas est, non memorat prosessores exstitisse qui a caeteris in eo discrimine dissenserint.

69쪽

gione aut candidati fide anto fuisse inquisitum fidei automanis omnia Iesultas consuluisse cita jam apparet quas ob artes inte garrimae fidsi nota Acadomi Ιngolstadiensis insignis postea futura sit. Quum epistolam professores, die 5 Julii, misissoni diei W-dius responsum dedit, et cunis littoris totam ompostatem dis flavit. , Libentissimo enim Duceiatres utebantur, et paulo post, quum ad philosophiam edocendam prosessor quidam eligendus osset, id munus cuidam ex Iesuitis Dux commisit Quanta autem apud Academiam Ducis auctoritas esset, paulo ante Staphyli Theologias

prosessoris e mplum documento fuerat. oro antiquo servato taphylum, quia uxorem duxisset, decanus Theologicas Facultatis in professoris locum admittere noluerat, me si homo conjugatus con- tra Universitatis privilegia res theologicas tractaret, schola In-. golatadiensis male audirot l). , Staphylo contra o Lutheri partibus ad catholicas converso 2 Dux et apa simul favebant; quumqus illi, ut conjugato, doctoratus diploma Ingolstadiensis

Acadomi non concossisset, illum apa Theologiae doctorem splendido misso diplomate per archiepiscopum Salisburgen- . sem renuntiaverat 3). , Dux sum Ingolstadii professorem qui . si historias, vel bonas litteras, vel res Theologicas doceret, inspectorem etiam Scholas eum constituit. Ad hoc tantum professorum insensi animi pertinuerant ut auctoritatem Staphyli, adhibito tam insignis apud Ducem gratiae documento, commianirent. Anno 1567, inter esuitas Facultatemque Artisticam certamen quam maximo iteratum est imprimis inter ritum Iacoboeum Lau-

numque, poeseos humaniorumque litterarum prosessores, etia-tros Arbor me Ursinum Logicae physicaeque professores et Ca-α put controversias in eo vertebatur quod circa rationes acceptorum et datorum camerae jusdem Facultatis, item circa electionem coxaminatorum inter utramque partem osset observandum vinum Dux Μ. Eisongrino Canisloque rom dijudicandam commisisset, malo sorsan temperati fuissent animi, nisi rei duo Jesultas implicati, ne vehementius contra Societatem Academia incendet Annales, I, p. 262.2. Agricola I p. 65. 3. Itterus De Honoribus sive Gradibus ea emisis liber. Feancolarii

ad Μ. 698, p. 166 et 246.

70쪽

retur, declarmissoni se suo et successorum nomine, et honoribus

stinoribus Facultatis philosophicas exuere, senatuque et gremio Husdsm Facultatis abdicaro; sc ad quidquam . obligari, nisi ad prontendi logsndique munus v Eodem die, per speciem reconcillatas voluntatis convivium celebratum est resque compositae visae sunt. Josuitas orgo ad id, quod idobatur, adducti erant ut omni dominationis poriculo amoto, tantum ad communem Academiae utilitatom consoresnt. In irritum brevi ea spos cessit, praesertim quum, in sodom discrimine, Dux docrevisset Jesultis . in Solennibus st concionibus dobitum locum o dignitato sors reservandam. Non tamon idoneo tompore Academici contra Societatem rem ag- grossi orant nunquam enim strenuos magis pro religione conatus Albortus adhibuorat, si illi his orbis Cardinalis Hostus gratos agebat Aula celsitudinis Vestrae schola quaedam pietatis osso e vidotur ex qua volui ex equo Trojano prodeunt sortissimi militos qui Verbo et opere errantes populos ad fidem Christi rovocaro contendunt l). , Ab illis omnibus Dux pro seconale habebatur, qui se ad defendendam catholicam fidem tradidissoni nocipso dedignabatur Lutheranos ad catholicas partes revocare, ut

exemplo est Andreas ills Liosa latus intor optimates Bavariae insignis R. Quum ann i568Maximilianus imperator, e diversam facilitatis viam ingressus, nobilitati Austriacae consessionis Au gustans libero tem permisisset 3 , , dedit operam Albertus ut arctiori etiam vinculo cum Ecclosia catholica Academia Ingolsin-diensis ungeretur, et a Papa i V bullam rogavit, qua Pii IV

decretum in usum deduceretur Neminem inter professores Aca-

domis foro admittendum aut aliquid honoris litterarii insigne lare impetraturum nisi jurejurando ammaret fidolem Ecclesias Romanae filium se osso sorsque , Etsi tantum de consilio dis 23 Martii habito Rotmarus mentionsm lacit H duo habita sunt consilia. Teste Adlareittero, quum a Papali supradictam bullam accepisset, die 25 Januarii anno 1568, α professores omnes in aede Deiparas Virginis 5), advocavit ibique comnes, se ex Pontificis

. Adletreiiter, p. 275. 2. Ibid. 3. Ibid. p. 276.4. Rotmar, I, 313. 5. Adletreiiter, p. 277.