Conspectus historiæ ingolstadiensis academiæ durante primo a fundatione ...

71쪽

monto osso et sors et orthodoxae religionis cultores s profossi sunt. Noc ea sui professorum propria solennitas civici enim sonat os duobus exceptis, multique sacerdotes et monachi ibi odomis sacramento obligarunt; sod die 23Martii mensis, praesentibus sonatoribus Acadomicis, prosessoribus si vicari quodam Episcopi Eystol- tonsis legatoquo ucis, rito Pontificalis bulla promulgata ost. Ita in prepetuum Catholicae fidei Ingolstadiensis Univorsitas dicabatur, stox illo tompor in eadem somper fido constitit. Si qua Agricolae fidos adhibonda ost, usquo ad id tompus multi soliti orant apud Ingolstadionssm Academiam vorsari Lutherant; quumque ab illis acritor reclamatum esset, paulatim omnes Inmistadio discesssrunt. Μediocris tamen fuit jactura, quando undiquo, vel ex Sarmatiae finibus Catholicas fido acriter addicti juvenes Ingolatadium, quasi ad

suam potissimum sedem, conVenirent.

Robus sodem pertinentibus, anno jam 1570, manifestius apparuit quo consilio Dux Artisticam haud socus ac Theologicam Facultatem Jesultarum arbitrio pormitteret. Anno jam 1570 Rhetoricam do- cor in Academia inceperat Minerus Fabricius I occasioquΗsuerat data recrudescentis offensae apud externos professores Insequenti anno, ad Generalem Franciscum Bomiam littore lux misit quibus declararet η . Se nihil jam cupore quam plura Societatis collegia, et eorum quae jam recta essent majorem auctoritat8m et dignitatem; - plurimum interesse pueros iisdem viris, morum ac pietatis magistris, simul uti; - se jam cum Patribus consi- .lium inivisse ut medagogici Academici ac Philosophici cursus curam et sollicitudinem in sese reciperent unius anni primum 4 spatio, quo facilius fieret rei periculum, ut deinceps firmius et certius constitui possent omnia quae in rem et quietem Societatis

cogitaret.

Anno l526, juxta Academiam, a Senatu Universitatis sedago-

. Quasi consulto tacon do Rhoinor Fabricio Rotmaru et edorus. Inter novo proseasoro sine ulla alia commemoratione inscriptus est.2. et Litterae Seren Ducia Alberti ad . . orgiam. . . quibus eidem pollicetur se facturum ut tam Facultas Theologica quam Philosophica a So- cietatis arbitrio dependeatis. Ann. IV, p. 324. Litterae an. 157 datae sunt, mense scilicet Ianuario aut ineunte Februario. Edicto enim prius missae sunt cui Bestri an die Universitatis inscribitur Constat autem edictum id di 17 Februar datum fuisse.

72쪽

gium suora fundatum . in quo ad duas quotidie horas Graecae La- tinaeque linguas rudimenta tradorantur . De hoc scilicet aed gogio, cademiae quasi seminario, scholaque magistris Artium peculiariter roservata in his littoris iborti agitur. Ut o Socisinio magistri inter prosossores Academicos admissi fuerant, ita aequum osse videbaturiatrum scholas in sedagogium, Q inque illius nomen jura et privilegia adscribi, l). Diplomat Ducali dis 304 nuarii mensis dato, in unum Cursus Ρhilosophicus otiaedagogicus conjuncti sunt R.

Iteratim Dux, su in epistola ad Borgiam missa, seu in diplomate ' prosessus erat periculum modo, uno anno durante, si facisndum esss; rem autem integram facto periculo, sors mans ram. Tunc auto longius Jesultas progressi sunt quodam enim modo Societas tanquam pars Acadsmis habita est, Societatisquo auctoritas in Academias auctoritatis lacum successit. Decretum enim

est, anno l5 2, α aedagogii cursusquo hilosophici gubornatio

nem penes ipsam Societatom plane permanere, tanquam penes membra et partem Academias. Μagnis tamon in communem causam ossiciis immodica illa compensabatur auctoritas usque ad id onim, sponte sua, juveni cuique, quas ipse elegisset, lectionibus adesse licebat; cuiusque dissicilioribus, quam ferro possent, lectionibus sese implicabant vel, alia ratione, per judicii inopiam, temporis sumptuumque acturam

faciabant. Feliciter in hoc, auctoribus Issultis, res mutatae sunt: docrovit enim Albertus e ut inscribendus quisque noVus studiosus a Rectore, adstantibus Docan Facultatis ad quam inscriptus esset unoque eiatribus, arcesseretur; ibique quid jam didicisset inspiceretur; confecto demum examine, α cum scripto testimonio ad. atros studiosus mitteretur, qui classem illi convenientem da- rent, R quadam Rectori impedimentum asseronto, Docanus in illius locum procedore debebat . a quo, adscripto sibi uno e Socie- tate, idem servaretur quod jam dictum est, M.

l. Agricola, I, 135. 2. a Furallicher Recras, de cursum Philosophisum una das μωαρο-gium hetrennis. Ann. IV, 3264 333. 3. Illustrissimi Principis sententia super negotio paedagogii curatisque philosophici . Ann. IV, 335. 4. Annαι , IV, 336.

73쪽

Ea consuetudo erat ut professores omnes Academias durojurando fido darent de Academico bono et emolumento, quantum ei ubicumque possent, promovendo. Iamprido hoc jurandi munus Jesultas aegro tulerant, is ne aliis demum juramentis Obrueren-α tur, aut conscientiae cum periculo distraherentur, l)aDuos i straverunt ut a Juramentis Academicis libera et immunis sors So- cistas. Si quis tamen o Societate coonaelio senatuique Academico adhiberetur, , necesso habuit praesonio Rectore suo silentii et sinceritatis fidem solonnibus verbis jurare. Ea ita Issultis immunitas concodebatur quam gravissime professores Academias serrent. Ιmo Societas, sua in Paedagogi auctoritato constituta, omnia litterarum stomenta et cursum una hilosophicum praeoccupabat. Ea semper Jesultarum mens fuerat nullo modo

insignes Theologos, omisso Ρhilosophicas Facultatis auxilio, posse informari et ad id spectavorunt ut in ea omnino dominarentur. Μultis autem gradibus progressi sunt, quumque ab initio inferiores pro adolescentibus scholas inchoare satis habuissent, paulatim disputationes philosophicas, saltem privatas, uti et Theologicas, extra Academiam, in sua scilicet domo habendas constituerunt. Nec stipendiarii modo disputationibus istis aderant, sed quicumqus alii quos in litterario studio prosectum juvabat quaerere. Privatim ergo quid ipsi valerent experiri solebant, antequam in publicum prodirent; postea prospero eventu incitati, exercitationibus publicis, doclamationibus, quaestionibus juvenum animos ad aemulandum accendebant, studiumque ita omnium aucupabantur.

Anno 1568 a Duos uberto Renata de Lotharinoia in matrimonium ducta,monachio sacram tragoediam e collogio Ρatrum juvenes egerant : Samson videlicst, interjsetis do amissi humani

generis amatore mortisque per mortem triumphatore amaenis

expositionibus η in

Attamen haud dubium erat quin, simul ad decretum anno l572 habitum publicatum fuisset, prosessores Academiae acerrimos adVersarios Iesultas haberent. Reliqui enim professores Academici, qui ita auctoritate gratiaqus impars erant, legatos quatuor Μonachium

74쪽

miserunt, qui omni opera niterintur ne decretum illud sortiretur

stactum.

Postquam aliquantum ab illis quatuor legatis onachii res agitata esset l), Ingolstadium iterum est reportata Notatione dignum est quod Rotmarus, eo tempore professor ordinarius et eidem liti contra Jesultas implicitus 23, de re omnino siluerit. Solus edarus

offecit ne ea omnia silentio obruerentur attamen rem aride, eadem ratione iisdemque sere verbis, quibus ipso Agricola, usus narravit. Insuper est animadVertendum quod, qualemcumque se in hoc discrimine Rotmarus habuerit, Vehementer occasone Omni Jesultas idem miratus sit, illorumque partes tenuisse videatur. Forsan ex illius eramplo conjectari potest quales se professores caeteri habuerint, postquam in irritum se lare decertaturos intellexissent, Jesultaeque sortiter Academiam occupassent. Certamen illud Jesultarum discessionem reditumque quam paucissimis Adigreitteras retulit Sola ergo Agricolas narratio nobis in manibus est, quae, etsi ordino multa edoceat, multum, nec forsan inconsulto, dubitationis habeat. Huc quidem quatuor legatorum missionem recidisse manifesto est, ut quatuor causae cognitores, Cancellarius scilicet Simon Eorius,

Wigulus Hundius, naphrius orbingerus et Erasmus Wondius Inmistadium mitterentur Echi Hundiique. fidem saepius Patres jam perspexerant, Wendiusque unus ex illis fuerat quorum opera Jssultis Ρaedagogii administrandi munus contigisset. Eo igitur mirum magis est quod Eckius, in hoc discrimino, atrum causam impugnaverit Agricolae satisfecit excogitasse legatorum animos, quum Ingolstadium advenissent, ab adversariis Patrum suisse praeoccupatos nullum ita rebus tumon adhibetur. Simul ac Provincialis Hominus quos spiritus legati gererent audivisset, Monachium pro per iter habuit, eique Echius renuntiavit . decessurum se potius ossicio et aula quam retractare quae in pleno senatu Ingolat

odiensi constituta, jamque etiam publicata essent, φ. De quibus

. Mederer, II, 10.2. Rotmarus, qui ipse in partibus suit, hanc controversiam silentio dissimulat, contra a poni ossicium Integri scriptoris . Adlarenter. ars II, p. 280.3. Agricola, L 46.

75쪽

autem in pleno sonatu jam constitutum esset jamque publicatum, incertum est. Constantissimi in sententia animi famam Echius subierat Hossosus igitur non cunctatus est quin confirmaret satius ore Patres causa et loco cedere dum eo Echius perstaret ex quo HSO- lita in Societatem tuitionis et amoris fluenta derivare possent, remque facillime componi posso si onachiumlhilosophicas Ρsedagogicaeque scholae deserrentur. Academici autom cleris ex Ingolstadiana Diocces adjutoribus usi sunt quum enim novus collegii Regens, Iohannes Raben-δtein commisisset ut matutino tempore in sacello Academico conciones haberet, aegre tulerant parochiarum clericita ex aliis templis auditorum copiam avocari, injuriamque simul ad Ducem et ad Episcopum conquesti sunt. Jesultis, Monachium migrantibus, omnia componebantur negotia sententiam mutare Echius non cogebatur, nec atribus, quos adeo diligeret alienabatur. Re autem adhuc insecta, gravius certamen evasit. Anno 15 3 R. Fabricius e Societate eloquentiae prosessor, decanatum Facultatis Plisticae gerebat. Is quum Senatus philosophici patres ad consilium pro more Ocasset, misso ad conventus senatorios indicendos diplomate, duorum prosessorum nomina praetermisit, quorum alter linguam Graecam doceret, alter Aristotelem legeret. Consulto quidem Dec nus eorum nomina praetermiserat, ob eam causam quod Aristoteliso onendi munus novum omnino in Academia esset, et cancellarius nihil ex antiquo movendum ess censuisset. In duas igitur partes Academia discessit; sinorus de sonatu ejectus est inque illius locum novus decanus suffectus est. Opportune igitur a Roma Hosscsus regressus est ne ad extrema ortamen evaderet. Per Echium Duciaverardi Generalis epistola reddita, omnium consensu Sonatores Aulici Hosscsi postulationi concesserunt, ea tamen condi tione, ut derelicto Ingolstadio Μonachium publicae Patrum scholae

dosorrentur.

Omnibus ergo ad pristinum statum revocatis, pridie S. Michaelis, anno 1573, ex Ingolstadio eguitae discesserunt, illi scilicet qui, apud Academiam Rhetoricam Dialecticam, Physicam, Philosophiamque docorent, una cum sedagogii praeceptoribus. Discipulorum autem magna pars onachium migravit : illorum quibus Theologicum cursum consummare in animo erat, alii Hallam, alii in Italiam so contulerunt novissim automaccspti, qui cursum

76쪽

philosophicum inierant, Visanio traditi sunt, qui eos intra Ia-

rietes domesticos M usque ad cursus peractionem edoceret.

Apud Academiam duo modo Theologiae e Societate professores, ut ab initio constitutum fuerat, perstitere. Ita Academici studia omnia Ingolstadii recuperaverant, nec jam aemulantium diligentia sollicitabantur Exactis tamen Patribus, i tellexit Senatus Academicus peraecesse esse eximios professores invicem exsulantium advocare Dialecticam hysicamque docendi duobus Academicis provincia facta est interea tamen Universitatis nomine, litteras ad Lyresium missae sunt, olim in Ingolstadiensi gymnasio magistrum, tunc in Belgica commorantem, ut, maxima scilicet diligentia, professorem quemdamihilosophiae Oratoriaequo illos quidem excellentes l), , conduceret. Haec potissimum Verba indicio sunt quanti studiorum ratio a Patribus habita aestimaretur, et quam grave ab omnibus haberetur illorum in locum succe

dere.

Insignem tamen in hac rerum necessitate prudentiam Ρatros adhibuerant. Haud enim dubium erat quin brevi elapso tempore, omnes desiderium illorum teneret. Post illorum discessum sedagogio magistri ritum soli potiti sunt, et quamvis de rebus ad temporis illud spatium pertinentibus Annalium scriptores siluerint, constat in questus IngοIstadii incolas paulo post fuisse effusos. Diversissimis ex rebus desiderium illud atrum effectum stra siquis ad recte excolendam religionem spectaret, non ii videbantur laici professores, qui in Societatis illius locum succederent, proprie ad catholicae fidei partes tuendas informatas Insigni in docendo prudentia et in arte paedagogica Acadomicis atres praestabant. Cives denique aegre serebant graviori impensa ad educandos

pueros se onerari, et gratuito habitas scholas requirebant Paulatim extraneorum discipulorum decrescente numero, ea pars

civium qui conductis domiciliis aut acto mercatu vitam tolerabant rem male gerebant. In proximo autem, Dilingas η, ubi Jesuliis sollicitudo nulla structa fuerat, satis constabat tam magnum J

Venum concursum esse ut scholarum sedibus accessionem adjungere necesse fuisset. l. ederer, H,40. 2. Hic decollegio agitur a cantato an 1563 Dilingilandato.

77쪽

Res insequontibus anni 1573- 4- 5, etiam detorior facta svi. Revera si studiosorum eo temporis spatio inscriptorum catalogus inspicitur, haud multum inter superiores et insequentes annos interest. Si enim anno I568, 224 Iuvenes inscripti sunt, anno 1569,

merantur. Attamen si quis ad insequentes annos 576-77-78,

spectat, fit numerus Oequentior 225.255.20η, et usquo ad istius

saeculi finem, raro intra 200 numsrus fuit, imo semel supra 300 svasit. Nec tamen hac praecipue numerorum comparatione fides domitis major additur; etenim praeter illos qui Acadomiae adscripti erant, ii Omnes erant annumerandi qui, frequentandas Academiae adhuc impares, scholas modo inferiores in Collegio si Paedagogio colabrarent, et quasi peculiares Patrum discipuli vorsarentur ij Etsi anno tantum 1576 Ingolatadium Patros revorsi sunt, haud dubium est quin multo jam antea, omnium se immutavissent animi nec desideri istius prosessoros ipsi suorunt expertis Plurimum ad id grave facinus, anno 1575 valuit. Mense enim Februario orta est inter studiosos aliquot si vigilum agmen nocis pugna. QuamVis vigiles et multitudino et armis longo oron superiores, a studiosis verberibus cassi sunt et ad id adducti ut et Acadomicorum et ci-rium opem implorarent. Vigilum unus occisus est. Etsi dissiciis est scire utrum res singula haec exstiterit, an ex hoc colligi possit qualis disciplinae mollitia si praeceptorum incuria suerit, rem tamen magna consecuta sunt. Dictitabant, Rectore canisio, mores studiosorum acriter fuisse coorcitos. Μodoro teste jam anno I575 η, petierant sonatores ab Alberis uos ut Ingolatadium iterum tres Academici migrarent urbisquo praesectus magistratusquis querelam de sonatu Academico habuerunt. Eodomqus ann0, quum Dux venandi causa lagoistadium se contulisset, haud morati sunt Academias senatores quin ab illo potorem ut cursus Philosophicus Paedagogio quo atribus itorum committoretur R. Sed comitia

l. a Quum ex eorum absentia paulatim nata ea in Academia lagolata-diensi aolitudo tanta ut docentibus auditorea potiua quam docente auditoribus quaererentur. . . a Migreitter, p. 280. 2. viderer, H, 29. 3. Ibid.

78쪽

Ralisbonensia, eodem anno habita, impedimento fuerunt ne res continuo explicaretur. Μense Januario, anno insequente, res de integro renovata est; duoquo Consiliarii ducales, Erasmus Vendius et . Lautherius, desecti sunt qui cum Ηοffae pactiones conderent in quas Ρatres Academici omnes consentirent. concessum est in conditiones ut: Societas cum extemis Ρhilosophiae prosessoribus, pari jure etiam suffragii in senatu, cathedris tam Philosophiae quam Paedagogii rest, tueretur. - Non exigeretur sacramentum. Qui gradu Μagisterii insigniri vellent, triennium audiendiae philosophiae impenderent.- Liberum esset scolaribus vel religiosos audire professores, et e lectionibus Patrum ad lectiones saecularium transire et vicissim, dum id fieret conscio prolamore a cujus lectione recederent. Ad hoc accedebat novissimus ille, maximeque notandus articulus, etsi de illo Μodorus nihil retulorit. Auctore Agricola accepimus professores aliquot fidei formulam inaridentino concilio conceptam Q ut graVs jugum v aegre tulisse et contendisse ut tolleretur. Pronuntiaverunt autem Jesultae formulam et salubre remedium ess conservandi. quod unice volebat princeps Academiam puram ab haeresi et in religione integram , seduloque sors servandam. Quod ubi frustra tentatum est, nihil jam experti sunt professores ne Romanae curis imperio Universitas subderetur. Ita quod et ad studiorum rationem et ad fidei integritatem spectat servandam, Societatis Iesu eonfirmabatur dominatio. His conditionibus, uno consensu, odero teste, Patres omneδAcademiae assenserunt; et Eisengrinus, cui munus erat commissum

decretum illud promulgandi institit Hossae ut atros anto finem aestatis Ingolstadium regrederentur. Prioribus enim anni 576 mensibus duo Philosophiae et quatuor sedagogii prosessores Μonachi Ingolstadium advenerunt. Eodem anno Inmistadium Canisius iter secit, profecto confirmandae paci stabilisndoque

suorum imperi consultaturus.

Rebus ita immutatis, haud fieri non poterat quin singulis annis, inter novos professores Iesultas nonnulli adscriberentur. Haud facile dici potest quot priores prosessores Iesultis adversati fuerint Attamen illi potissimum Jesultarum partibus favisse videntur qui inter

praestintissimos prolassores numerarentur, quorumque magnificis

79쪽

incomtis annias relari sunt. Primum intor illos obtino locum Eisongrinus. Noc tamon Ρatros modo cadomici ad arctiorem illam Catholicae fidei obsorvantiam inclinabant spiritus eosdem Dux si qui circum Ducom orsabantur gerobant, et praecollontes opibus et auctoritato F steri solerti Canisi Opera acerrimi Iosui um fautores V sorant ij. Quum plerique ita essent animali, instigante S. Echio η, itorum anno 1578, ab Inquisitoribus avaria tota lustrata est, qui sunditus Lutheranas partes opprimerent; so potissimum consilio ut Ingolatadisnsis Academia ab incerto quoque vindicaretur. Ea tem-

postais, athematicus Philippus Appianus ab Inmisiadio diso

Ea visitatio, ut Rotmari verbum usurpemus co primariis civisa tatibus ad insoriora otiam Oppida omniaque castella, Vicos, pagos et singulos pons Bavarias angulos pertinuit , At si quis in Lu- thermis partibus porgiaret, 4 salvis illius bonis, no tyrannis insti tuta viderotur, , lavaria excludebatur M. In Academia Inmisiadtonsi restitutis Iesultis amplior etiam quam antea auctoritas contigit. Anno nim 1576, novae fundationis litterae sunt concessae, quibus, ut pro ratione in rempublicam positorum boneficiorum rincipis largitiones augerontur, bis mille quingenti floronorum additi sunt, ut possideret collegium stipandium quatuor mille florenorum Rhenensium. Institutae sunt in sodem collegio QNoni sedagogi scholas absolutissimae , aquasi duplex studiorum ordo haboretur ad os rudisndos qui ingenio fortunis, doctrina eminentem locum assequi possent, ideoquo ipsi Ecclesias si Reipublicae Christianae bono ossent 2 ad illos qui . tenuioris fortunas aut 'b originis vilitatem, v ad rurales Parochias, conciones et alia in Republica minora ossicia peculiariter informarentur M. Adsoriamon in docendo Patres excellebant ut circa annum 1585 quodam modo vastaretur Paedagogium Quum anno 1576, coue-gium novum fundatum esset, Paedagogium Jesultae trucis praecepto-

80쪽

ribus totum romiserunt; id tamen aliquando ante curaverunt ut, in ipso sedagogio, propriae studiorum rationis exempla proponerentur. Exporimenti, ut dictitabant, capisndi causa, quinquo trucis magistris, plerumque conjugatis, qui in Paedagogio littoras humaniores docebant, quinque professores e Societato, collogas adjuncti sunt, . liquo sataedarunt scientiae, moderationis, industriaeque spo- cimina , ut a aedagogio discedontibus Josuitis, quamvis licentia pus rum parentibus darstur ad quamlibet scholam pueros mittendi, omnium studia ad Iosuitas aperto inclinaverint. Facta sis

indoiaedagogii tanta solitudo ut ipsi Ρaedagogii magistri rogarontui in unum diversae scholae coalescerent.

Eodem anno 1585 in ultimo discrimine res Acodemis Versatae sunt. sns septembri Guillelmi Ducis commissarii, A. Vetterus, Liechtheriauerus et Mille , Inmistadium se contulorunt in domum, ubi divorsabantur, professores Academicos, unaque Νο- tarium amerum advocaverunt, factaque concion a Decano F cultatis Artisticas, duobusque professoribus Eme o et olfavo ut Facultatis Artium rationes redderent. raeceperunt ut sibi omnia ad Facultatem pertinentia, sigilla, diplomata traderontur;

sosdem deniquo professoros exauctoraverunt, omnesque illis Academicos honores ademerunt.

Eodo dis in curia Academica consilium generato adVocatum est; jussuque Principis, Rector reliquique omnes professoros s. Ph -ro Johannique Perio, athematices, Ρhilosophiaeque prososwribus 4 inlogram Facultatem heologicam , cum sigillis, statutis, arcula se tradiderunt. Quo facio Fabricius, oratoriae dialecticaequo professor, et Balthasar Howelus, philosophis linguaeque sacrae prosessor fuerunt in Facultatom recopti. Ita, compendii Iosuitarum causa, funditus immutata iterumque noVO X -- filio rostituta Facultas Arustica fuerat. Ηsso ita obscure quidem, narrat odorus lin Isso enim temporis intervallo, quod ab anno 1576 ad 1585 pertinet, nihil ost causae curtalem sors exitum suspicari liceat Vix probabile est causam adeo

gravem rei fuisse ut, exacto saeculo, ederus eam memorare dubitaret. Propius est fidem audaci improvisoque consilio ad quod tacite jampridem cogitationes omnes contulissent, Patres selici So