R.P. Antonii Ruuio Rodensis ... Commentarii in libros Aristotelis Stagiritae de caelo, & mundo ..

581쪽

gendum ex suppositione, quod terra grauior in centro uniuersi constituatur secus vero si inde extrahatur aut locus detur aquae descendeti,tunc enim ad centruusque aqua pertingeret,quod aliter accidit in corpore leui,& graui,ut per se constat,& ideo grauitas, S leuitas specie inter se dissidet, ut diximus. Ad confirma. tionem vero neganda est prior pars maioris propositionis,quod scilicet grauitas, & leuitas aquae,& aeris mixtae sint,quin potius sunt omnino simpliccs, ut co-tra Niphium, & alios docet Marsil. 2. de generatione qu. 7. Alberi.de Saxonia lib. s. de caelo quaest. I.& supponit D.Tho.lib. I. huius operis lectione 4.& ample- fhuntur recentiores.Probarique potest,tum quia qualitas mixta secuuta est propria corporis mixti,suppones mixtionem primarum qualitatum contrariarum, tum , quia auctore Arist. I. de caelo c.a. corpori simplici,quale est quodlibet elementum,conuenit motus simplex: de huius autem ratione est, ab una simplici potentia prouenire. Arist. veth in confirmationem maioris adductus solum contendit, aquam non esse simpliciter grauem,& aerem simpliciter levem cominparatione extremorum, hoc est aquam non esse maxi-mc grauem, sed comparatione terrae leuem reputari,no quia in se aliquid leui natis habeat, sed quia minori grauitate quam terra praedita est. Eo modo, quo in praedicamento qualitatis potentiam debilem comparatione potentiae persectioris imporentiam appella-υ it. Cum igitur aqua 1 loco terrae asicen dir,& descendit aer ab ignis loco, non a propriis virtutibus motiuis id euenit,sed ab extrinseco impcllent c, terra scilicet,aut igne .ratione maioris grauitatis,uel icuitatis: neque aliud principium confipgere necessarium est; cum assignatum sufficiat, maxime cum grauitas non sit principium contrariorum molnum, S idem cst de

582쪽

luvitate. Ascensus tamen aquae v. gai IOCO rerrae vere contra tiatur descensui eiusdem ad eundem locum,

immo ab eo differt specie,ut 3. Physicorum probauimus, igitur nequeunt prouenire ab eadem grauitate, vel ab eadem iuuitate, in quo nobis non probatur sententia Patrum Contabricensu hic quaest.2.art. λ.

Quinimo in uniuersum mihi verum videtur, nullam glauitarc m. ut leuitatem, etiam mixtorum cor

porum proprie mixtam esse, sed simplicem,ac proinde omnes grauitates inter se esse eiusdem speciei, omnes inter se leuitates, Probatur assumptum, quia licet grauitas ,& leuitas possint simul eodem mixto corpori secundu diuersas partes, aut etiam secundum

eandem in gradibus remissis,conuenire,& ex mixtione quatuoi primarum qualitatum ortum ducere; nu-

quam tamen grauitas secundum se dicitur proprie mixta leuitati,neque leuitas grauitati,neque hoc fieri potest, sicut eque quod calor secundum se misceatur frigori, utpote quae diueris qualitates sint, & contrariae ad effectus contrarios inclinantes. Quod autem subiectum mixtum sit, ac mixtione primarum qualitatum affectum extrinsecum est grauitati,& leuitati,& quod earum naturas,& entitates intrinseceno immutat : atque adeo grauitas, & leuitas secundum se

semper sunt qualitates simplices, sicut calor,& frigus; ac proinde grauitas quaelibet quantumuis remissa,&simul existens in subiecto cum levitate, semper est eiusdem speciei,& leuitas similiter. Quamuis verum sit, has facultates extrinsece dici posse aliquo modo mixtas, scilicet ratione subiecti mixti, & mixtionis

primarum qualitatum .etsi in se maneant eiusdem rationis semper, subiectum tamen utranque participas, aut virtus motiva illius, quatenus grauitatem,& leuitatem complectitur,proprius rationem mixti sortiun

tur.

583쪽

riar .Ex quibus constar, ea quae diximus de grauitate,& leuitate simplicium corporum Optime adaptari posse grauitati,& leuitati mixtorum secundum se,quς ex illis coalescunt.

Euomodo Hementis faculta. motrix conueniat, or an in nat ratibus sedibus grauitent, mel leuitent. CΙrca priorem propositae quaestionis partem,pauis

Cis statuamus oportet id, quod communi Doctorum calculo cum Arist.cap. . proxime praecedentis recipitur, videlicet ex elementis duo esse leuia, duo gratata, alterum summe & simplicitor leue, alte. xum summe & simpliciter graue, id quod hac ratione demonstrari potest. Nam illud corpus dicitur graue, ut etiam tradit Aristoteles i. huius operis ca-lii tui. 3. quod ad medium mouetur, & aliis natura- iter subest; leue vero, quod mouetur a medio, de aliis supereminet : sed terra, & aqua ad medium seruntur, aerique, & igni subesse exigunt, aer, & ignis cientur a medio, & aliis naturae lege praeeminent cilla igitur grauia, leuia haec afferamus oportet. Praeterea ex eodem Aristotele supra , grauissimum corpus, seu quod idem cst, graue simpliciter , est quod aliis omisnibus substat,leuissimum vero, aut leue simpliciter, quod supereminet omnibus,quae sursum feruntur:astillud tantum conuenit terrae, hoc igni, ut per sic costar, cum illa ad centrum uniueis, hic ad Lunae concauum sponte propria feraturrigitur elementum terrae summe graue, ignis veto summe leue necessario existit; hoc autem intelligendum est de elemcntis suae natur

584쪽

rae relictis, aut in sua puritate , sic enim nihil terra

grauius, aut igne leuuis reperietur, cu eorum beneficio mixta grausa, & leuia existant. Secus est, si viciniorum clementorum concretione permixta fiat, &ideo plumbum , aurum, argentum , & quaedam alia grauiora sunt terra,quae apud nos est,non tamen rerra prope centrum obliaescente: terrestris etiam ignis, ad concauum Lunae non ascendit,& propter contrariorum obsistentiam,& ob exhalationem terrestrium per mixtionem. Praeterea animadudrtendum est, duo elementa media non excludi a rario ne summae granitatis,&summae leuitatis, ex eo quod aqua aliquid habeat Ieuitatis ,& aer aliquid grauitatis : hoc enim plane falsum est, alioqui non conueniret illis motus simplex, cum hic a virtute motrici simplici essici debeati ut supra ex Aristotele tradidimus ,& haec elementa non simplicia corpora, sed mixta potius essent appellanda : nec ad unum tantum locum per unam simplicem lineam nata essent moueri, quae plane absurda sunt, di naturae corporis simplici manifeste Contraria. Dicuntur igitur elementa media, & non sum me, aut simpliciter grauia, nec leuia, quia medium sua natura exigunt locum , & non subesse omnibus,aut praeminere: ob quam tantum rationem appellantur ab Aristotele capit. . leuia,vel grauia comparate , quia sedes elementi medij respectu inferioris superior . respectu superioris inferior merito

dicitur, unde virtus motiva aquae comparatione tCrrae quodammodo leuitas apparet . quia ad locum supra terram inclinat, relate tamen ad ignem , vel aerem grauitas nuncupatur, quia ad inferiorem locumducit, & idem est de facultate motrice aeris, si con-4-zatur ad extrema elementa , It patet: secundum

585쪽

Lib. IV. Cap. VI. Quaest. II. , , ,

se tamen, ac simpliciter terra grauis est, icuis aer, vi diximus. Ex dictis inferre licet, qui nam motus naturalis sint esemetis,qui violenti,qui praeter naturam: in uniuersum enim quoties elementum graue dc scendit Proprio pondere naturaliter mouetur, utpote innata facultate, idem est, quoties leue ascendit: cum ta-

meri graue sursum , deorsum leue tendit, per vim id accedit, nisi forte ad supplendum vacuum id contingat, si quidem in eo casu motus euenit a principio extrinseco passo proprio pondere active renitunte, quod verum habet de quolibet asce se grauis, & descensu leuis, etiam si aqua 1 loco terrae ascendat, des- Cendat aer ab ignis sphaera , semper enim eiusmodi

motus crunt contra internum impetum propriae grauitatis, vel leuitatis, quae determinate sursum inclinat , aut deorsiam , ut diximus qu. i. si vero motus eueniat circa proprium et cmenti locum, ita ut nec stascensus, nec descensus, sed partes cum eadem prorsus distantia inter se,&ad centrum, qua relictae quiescerent omnino, in orbem moueantur, ut contingit in motu , quo ignis rapitur ab orbe lunae , eiusmodi motus, nec naturalis, nec violentus dicendus est,sed praeter naturam,quia nec a principio intrinseco acti-iro, nec passivo,cum ad id clementum nullatenus inclinetur, nec ab extrinseco cum reluctantia passi, Cum nec sit contra virtutem motriccm elementi pro- Priam , neque alia virtus obsistens aparcat. superest igitur, illum motum futurum praeter naturam elementi , hoc est nec natura ipse exigente, neque renitente. Ex quibus principiis haud alificile erit, iudicium ferre in sipecie de singulis elementorum moribus , quos sigillatim recensere, & operosum & inutile censeth

586쪽

3 s i De Cati, se Mundo.

Circa posteriorem quaestionis partem videtur fuisse sententia Arist. hic cap. . & s. asserentis, aerem, Maquam in propriis locis grauitare, deorsumque prO- pendere,id quod hisce probat argumentis: Quia ut res aere pleni grauiores sunt,magisque deorsum propendent. quam ipsi sine aere,quod quidem aliunde prouenire nequit nisi ex eo, quod aer grauitet in proprio loco. Praeterea lignum centum librarum velocius per aerem descendit, quam plumbi libra, cum tamen plumbum unius librae celerius per aquam descendat,

quina lignum eiusdem ponderis. Ast hoc nequit euenire, nisi quia lignum plus aeris in poris conriner, quam plumbum , qui quidem in propria regione

deorsum tedat,& ideo plus aeris velocius corpus vehit , minus autem impellit in aqua , & ideo per eam plumbum celerius descendit, quia minus aeris conti net,& melius I grauitate aquae deorsum conantis impellitur: igitur aer,& aqua in propriis locis grauitant.

Haec adduxit Aristoteles ca . . confirmat id ipsum ca. F.ex Co quod,Vt experimento compertum est,aer substracta aqua naturaliter descendit,& similiter aqua, si terra ei extrahatur: fateamur ergo necesse est , elementa media in suis locis semper grauitare, atque

deorsum niti. Communis tamen,& vera sententia tenet,nullum elementum in naturali sede grauitare , t cui rareue. Ita sentiunt Mathematici fere omnes cum Archimede, & Ptolomaeo, & fere omnes Philosophi Peripatetici cum Simplicio,Themistio, Syriano,& Alexandro hic , ita ut iam ut commune circumferatur axio ma clementa in propriis locis nec grauitant, nec leui

rant. Vnum legi Villalpaiadum, qui oppositam tueri sententiam tentati erit Α.de caelo c. 3 sed adeo rationis momcnto , & robore eam destitutam comperit, ut ' coactus

587쪽

coactus fuerit, liberam cuique facultatem concedere tutandi quam maluerit. Probatur erga haec communis sententia experimento, & ratione: experiment quidem, quia nullus non expertus est aerem non degrauare nostra capita,& qui sub aquis natant,aquae pondus non experiuntur: ii veto aer, & aqua in regione propria grauitarenti& deorsum niterentur,non

possent non subiecti homines onus magnum sentire, sicut senta uiar, qui terram, vel aquam a proprio loco extractam sustinent. Probatur ratione, dc primo de

elementis extremis certa apud omnes videtur conclusio, quia neque ignis habet quo vltcrius ascendat, neque terra quo plus d cscendat. Igitur neutrum eorum in propria sede as edere vel descendere conatur , esset enim frustra talis conatus, & ad terminum natura in impossibilem. In uniuersum tamen prom- batur,quia singula elementa mouentur ad propria loca tanquam ad propriam persectionem, ut illis optata fruantur quiete,& illis adeptis quiescunciigitur virtus m otiua naturalis illorum ad hunc solum terminum stropendet,& inclinata hoc ergo adepto non erit principium ultra tendendi atque adeo repugnat, quod si elementa in propria sede persecte constituta sint, vlterius cieri naturaliter nitantur grauitando, aut leui tando, alias aut illa non ess t propria elementi sedes, ut supponimus . aut elementum haberet naturalem

virtutem desccndendi a proprio loco, & tendendi in

extraneum:quod plane est absurdum, cum elementis

solum si conccssa motrix facultas ad proprium lo-Cum , quae est grauisas, vel leuitas. Dixi si in propria sede pi rfecte cido centur , si enim aliqua ex parte a

proprio loco extrahantur , ita ut aliqua pars ponderis , aut leuitatis non aeque distet a proprio centro,

P QPliave sphaera, grauitabunt proculdubio, aut le- . Mira s

588쪽

uuabunt. Experimur namque grauia ubicunque sint superiorem locum leuibus , aut minus grauibus concedere, & e contrario , Ut constat in terra supra aquam, aut rem, ignemue polita, de in aqua, aere , & igne terrae meatibus compressis: quod quidem non aliter euenit, quam mutuo grauium de iacendentium, leuiumque ascendentium conatu, &motui id quod etiam i mixtis videre est, ut in liquoribus , quorum aliqui, quia leuiores grauioribus innatant , grauiores vero aliis subsidunt. Cuius experimenti ratio est, quia natura grauitatis iure suo Exigit ad centrum, quo proximius possis, accedere, usque quiescere naturaliter potest, donec id assequitur perfecte, ita ut centrum grauitatis stinui , cum centro uniuersi existat , dc grauitatis paries aeque ab ip- ...is 'stent , proportione seruata grauiori vira minus graui, & idem prorsus e st de leuitate inor ine ad locum sursum : ita tamen, ut si substraheretur grauior pars,aut leuior, minus grauis, & minus leuis a

propria virtute moueretitur, donec illa centrum Vni Mers, haec Lunae concauum pertingeret, ut supra

monuimus.

Superest, satisfaciamus argumentis in contrarium

adductis, quae quidem parum negotii facellunt. Ad

primum enim dicimus , idcirco viles aere plenos grauiores existere, quia aer circa terram degens impurus est, terrestribus scatens halitibus, & corpusculis , ut in Solis radio videre est, si cus vero contingeret , si puro ac et cmentari aere adimplerentur. Ad secundum ureumque fatemur experimentum, Inficiamur tamen, causam illius csse rationem , quae in

argumento assignatur, quin potius ideo huiusmodi lignum velocius per aerem descendit, quam plumbi libra, qua grauitas ligni excedit grauitatem plum-

589쪽

bi multitudine materiae , atque pluralitate partium extensionis , quae ad persectiorem operationcm, zonducunt. Levitas item aerea ligno existens non retardat descensum grauitatis, quia aer in propria sphaera non leuitat, per aquam tamen velocius descendit plum, tum quia minus aereae leuitatis cantinet, quae ipsum detinere possit, ne deorsum laba tur : tum quia pauciores aquae partes eomprehendit, de diuidit, quae proinde minus diuisioni resistunt. Ad ultimum Patres Con imbricenses hic quaestione secunda articulo secundo cum aliquibus recentiori- , bus negant, aquam substracta terra, nec aerem ex-rracta aqua descensurum proprio pondere, nisi v cui periculum immineat. Mihi tamen , ut supra dixi , verius apparet, aquam insita grauitate descensus I Prum vique uniuersi, si terra traiicrem mallem ex parte, ita ut foramen

Vsque yd centrum constitueretur , grauitas enim quaelibet est naturale principium motus deoisum, donec uniuersi centrum perfecte obtineat, aut per se ipsum , aut per centrum grauitatis corporis, in quo est , ita ut sub se leue aliquid, aut minus graue non patiatur : fatemur ergo argumento, in eo casu, aquam descensuram naturaliter a propria virtute, aer. m vero, solum ad supplendum vacuum vniuersali virtute,ex se enim ut pote leue solum ferri potest sursum,inde tamen nequaquam infertur, aliquod ex his elementis in propria sede quando grauius supponitur,& eminet leuius, grauitare, aut leuitare cum graue descendere no nitatur,nis cum infimum locum non occupat ,aut grauius non subii utur, nec leue ascendere,nisi distans a loco supero, aut leuiori non supra posito. Quod ad mente Arist. attinet,plane in has re illi aduersari profitentur uniuersi fere ejus expositores

590쪽

s 1 6 De Gelo, se inunda.

sitores cum Mathematicis. Mihi tamen satis probabilitet intelligi posse videtur, de elementis mediis non in sua puritate , sed ut apud nos sunt , cum ea, corporum, & halituum permixtione . qua ratione plane grauitare videntur. Et hoc probant argumenta Aristotelis, ut expendenti constabiti Mideo haec censenda est mens Aristotelis.

Et haec de eaelo & mundo dixisse sussiciat: uti nam Deo accepta, & studiosis nostris utiliarcedantque in Dei gloriam , Virginis Deiparae, Angelicique Doctoris Sancti Thomati