장음표시 사용
551쪽
ad nostrum aspectum,& adhuc non relath ad inferiores orbes:comparatione enim Orbis Veneris. Mercu
xij. & Lunae fatentur Mathematici habere hunc glcsabam notabilem magnitudinem, & rario id demonstrat,quia terra,vi ex Geographorum disciplina constat,multo maior est quam Luna.Ast Luna comparationes sui orbis nobis non apparet instar puncti, sed sensibilem exhibet quantitate igitur id potiori iure de sphaera terrae, & aquae asserendum est. Quae ra tio accommodari potest orbibus veneris, & Mercu- xij, & idem suo modo admittunt Mathematici do sphaeris Martis, & Solis, licet comparatione horum Paruae admodum magnitudinis globus noster videatur. Comparatas igitur ad complexum firmamen isti Iouis etiam , & Saturni instar puncti se habet, nobis non ostentans sensibilem magnitudinem, quod uno consensu tradunt Mathematici cum Aristotele I. Meteororum capite I 4. ut testatur Pater Clauius ad caput i. sphaerae,pagina I 49. & Patres Conimbricenses lib. 2.de caelo ad caput I .quae stione 2.articulo χ.Probatur,quia quaelibet stellarum, quae in firmamento micant,se habet ad nostrum aspectum instar puncti indivisibilis, sed quaelibet stella
firmameli,quae visu percipi potest, magnitudine vin- cir terram, & aquam simul sumptas, Astrologis i stantibus: sphaera igitur terrae, & aquae non plus m menti habebit comparatione firmamenti, quam punctum Praeterea ex quavis teriae parte eodem tempore
eadem magnitudo,& distantia eiusdem stellae deprehenditur a diuersis Astronomis, sed hoc non posset euenire, si nostri globi magnitudo alicuius momenti esser,comparatione caeli quoad nostrum aspectum,ve per se liquet: igitur quamuis terest partes inter se disi sita sint , nullam habent sensibilem distantiam ι
552쪽
spectu, firmamenti. Tertio denique ex quacumque icrrae, marisquep ga , medietas caeli, & sex signa Zodiaci, supra orizontem apparent, sex aliis infra absconditis, ac proinde caelum dinidatur in duas partes aequales,quoad nostrum aspectum . yt obseruant Mathematici, igitur globus terrae , & aquae habet se ad circuitum firmamenti , ut quidpiam indivisibile; probatur consequutio . quias haec sphaera comparatione firmamenti aliquid haberet magnitudinis sensu perceptibilis , etiam ea sphaerae portio, quae inter eius cen- trum, & extimam superficiem intercipitur : alicuius esset quantitatis, ac proinde haec superficies ultima non diuideret caelum in duas aequales partes , sicut diuideret oculus in centro existens contra manifestam Mathematicam obseruationem. Concludamus ergo, globum ex terra & mari compactum instar puncti se habere, quoad nostrum aspectum relate ad firmamentum. & idem est , si reseratur ad sphaeram Iouis, & Saturni, secus comparatione aliorum orbium, ut diximus.
An terra sit altior mari, depresioris. Conueniunt Doctores Philosophi, & Mathema
tici communiter ex terra,& aqua, num componi globum , eodem communi circulo conclusum: Quamuis enim aquae natura sua totam terram regere exposcerent , & illis prima die creationis undique globus persecte circularis terrae fuerit coopertus , Ut tradi videtur Genesis I.&docet D. Damascenus audefid cap.9.& Io.Pater Molina-I .par. tractatu de ope-
553쪽
Lib. III. Cap. VIIL A st. III. s r 9
re sex dierum disputatione I I .l .cet D. Tho. I. par.qu. 69. ad a. oppositum indicet. Ob animalium tamen habitationem, hominum praesertim,in unum locum,tertia die r dactae sunt, ex ipsis,& terra unica sphaera compacta. Quod ex eo demonstratur a Patre Clauio ad caput r. sph aerae, quia aqua , & terra demissae per eandem lineam quam breuissimam sublatis impedimentis deorsum feruntur, non minus quam duae partes terrae, ut experImento constat manifesto : at hoc nullatenus stare potest, nisi idem esset utriusque centrum , cum nequeant diueIsa centra eadem via occupari,igitur aqua,& terra idem petunt centrum,& eundem globum contiant. Secundo idem conuincitur , ex Lunari ecclypsi, quia eam non patitur Luna, nisi cum ex diametro Soli opponitur, & tunc unica tantum Obscuratur Vmbra,led si alius esset globus distinctus aquae,duplex in Luna umbra deprchonderetur,& his planetis existentibus , sine diametrali oppositione, ecclypsis contingeret , siquidem posset globus aquae extra centrum mundi situs illis interponi: manifestum igitur est, ex utroque isto elemento unum confici globum,etsi non
ad Geometricam rotunditatem perfectum, eminentiae tamen, & inaequalitatis non magni momenti.
Quod si sensus globosam figuram non discernit, sed
potius planam esse iudicat, ideo est, quia magnitudo huius globi ita sensim in tumorem se attollit, ut per sensum non discernatur. Verum in hac globi inaequalitate explicanda magnum est inter Doctores dissidium, quidam existumant, mare eleuarius esse terra , hoc est , conuexam
aquae superficiem distantiorem esse, centro mundi, propinquioremque cςlo,quam eam superficiem terret, quae aquis discooperta est. Ita Burgensis ad caput I.
554쪽
Genesis, Ibidem Catherinus, addens non putare sequenquam sapientem unquam de hoc dubitasse. Accedit Tullius libro a. de natura deorum. Et fauet ' D.
do id explicent. Probari potest primo haec sententia, ex sacra pagina in qua saepe significari videtur, aquas
esse terra altiores,& non sine miraculo, di Dei imperio cohiberi,ne iterum operiant terram. Prius habetur Psal. io 3. Absussicut vestimentum amictus eius , id est terrae. Super montes stabunt aqua : hoc est, eminentiores erunt montibus, & eos tegenr, idem significatur Psal. 68. Veni in aliit dinem maris, & Eccles 39. verbo eius stetit aqua, sicut congeries. quae plane indicant mare eminentius esse littore. Et posterius traditur infra : Terminumpsuisti, quem non transgredientur: neque conmertentur operire terram. Id ipsum sumitur ex Pro-uer. 8. Legem ponebat aquis,ne transirent nes suos. Denique Ieremiae I .dicit Deus: non timetis,qui poseui arena terminos mari, praceptum sempitemu,quodnon praeter bit. Si autem terra esset eleuatior mari, quid mirum si aquis non operiretur aut in quo potentia Dei commendaretur cum terrae altitudo naturaliter aquae ne
id faceret,impediret,Secundo probatur,qui assuminae mari ducunt originem, iuxta illud Ecclesiastes Ad
locum unde exeunt , surasina reuertuntur , ut iterum
fluant. Igitur altius est mare quam terra. Probatur Consequentia, quia flumina e montium fastigiis frequentius effluunt , ast aquae natura sua ascendere nequeum, ut pote graues, & quae non plus per meatus , & venas ascendant, quam prius descenderint,
ut testatur experientia. Igitur mare,unde exire dicuntur, eleuatius est montibus, ac per consequens uniuerso terrae globo,id quod experientia confirmat,co
555쪽
Lib. III. Cap. VIII. A si In si r
stat enim sensuum iudieio, teste Basilio supra, mare
rumbrum terra altius esse.& in uniuersum id nauigates affirmant,quibus ad littus properantibus terra iu-fra mare videtur iacere, & quo magis accedunt, e montium Vertices V. g. magis attolli videntur, quod neutiquam eueniret,nisi terra mari esset depressor.
Tertio , priori probare videtur,quia iuxta naturas rerum , corpus minus graue constitui debet supra illud ,quod grauius est:sed aqua minus grauis est, quam terra,teste Aristotele primo de caelo capite octavo,&Diuo Thoma ibidem,communique sensu: igitur natura sua suapra terram quiescere exigit sic ergo a natura , naturaeve auctore. nstitutum est, cum fieri potuerit e & alias neutrum elementum in naturali sede resideret,sed perpetuo essent violentia,cum necessario ad hoc fuerit, terrae partes attollere, ut aquae in earum cauitatibus exciperent ut , ac proinde frustra esset aquς inclinatio concessa, ut supra terram sisteret,&terrae,ut supponeretur aquis, Quarto denique haea sententia corroboratur.quia, ut quaestione prςcedenti
diximus, centrum grauitatis huius globi ex terra, &aqua compacti,debet esse simul cum centro uniuersi, sed hoc fieri nequit,nisi aqua elatior sit terra, hoc igitur fatedum est.Minor,in quo tota est difficultas elucidatur , quia cum globus constet partibus inaequalis
grauitatis,ita ut versus aliquam partem circumferentiae partes grauiores existant,versus aliam minus graues, implicat, idem esse centrum magnitudinis illius globi,& grauitatis eiusdem,ut ex dictis supra constat. At partes aquae minus graues sunt,quam partes terr igitur secundum illam partem circumferentiae,qua est aqua,eleuatior est globus iste, ut sic partium multitudine compensetur defectus grauitatis, 3c huius cen-ἔrum cum centro uniuersi penetretur.
556쪽
Quamuis relata sententia probabilis satis sit, veris milior tamen nobis apparet opposita, quae scilicet
tener,aquas maris non esse eminentiores , sed depre Gsiores potius ea parte tetrae, quae aquis discooperra est. Hanc sententiam amplectuntur Lyppomanus, Caietan.& Honcalaad caput i. Genesis.,Egidius libro
2. Hexameron cap. 27 Conrarenus lib. .de elementis. Pater Clauius ad caput I. lphaerae , pag. 313. PP. CO- nimbricenses a. de caelo,cap. 4.quaest.Α .art. . Peretra
in opere tertii; diei,circa illa verba, songregentur aqua, δέ prae omnibus P. Moli. I .par.trach. de opere sex dierum disputatione i I .cum pluribus recentioribus, &quod plus est. eam tuentur D. Hieronym. in illud Psal. 2. Congregans cui in utre aquas maris. Diuus Chrysostomus Homilia 9. ad populum Antiochenu, D. Aug. in Psal. 13s.& id e videtur sentire D.Damascit h. L .fidei orthodoxae c.9. dc Io.Quae seni eruia probatur primo ex sacris literis, quae testantur, Deum super aquas constituisse orbem terrarum, quod in alio sensu non
potest apte accipi, Psalmo 23. Ipse seuper maria funda -- eum. Et Psalmo i 33. Qui mauit terram siveraquas. Dicuntur etiam ibidem qui nauigationi se tradunt , descendere, Psalmo Io6. Qui descendunt mare in nauibin , Jc id ipsum comprobant plura loca allata pro priori sententia: & illud Psalmi 32. Gn. gregam sicut in vire aquas maris. Hoc est, in cauitatibus terrae. Idem habetur Iob 26. & 38. v bi dicitur
Deus circumdedisse mare terminis, ostiis , dc vectibus. quae intelligi nequeunt,nisi de terra, mari eleuatiori. Probatur praeterea nostra sententia duplici expcrimento,nam manifeste a nautis deprehensum cst, cum nauis c pq rtu soluit,aequali vento,uelocius ferri, quam cum portum petit. Praeterea, qui e Veteri naui gant in nouam Hispaniam, quindecim gradibus I as-
557쪽
Lib. III. Cap. VIII. Eu . III. 3 23
aftis obseruanr,vna hora citius oriri, & occidere Solem Lusitaniς incolis, sed neutrum contingere posset, ni ii mare depressius esset terra, hoc igitur necessario asserendum est. Minor probatur, quia nauis aeqvsi VCritorum flatu velocius pergit, cum descendit ipso naturali pondere deorsum impellente , segnius vero, Cum ascendit eodem pondere reluctante:at si mare in tumorem supra terram elevaretur, nauis, cum se in altum dat,proculdubio ascenderet,iardius igitur tunc
moueretur contra experientiam. Altera vero pars minoris ex eo liquet, quia existentibus in locis sublimioribus, etiamsi ab oriente longius absint, citius Sol
apparet,ut in montium fastigiis constat.Igitur, si mare supra terram elevaretur,non posterius,sed prius nauigantibus Sol oriretur , contra quod experimento Compertum est.Deinde probatur ratione quia in medio maris plures visuntur insulae supra aquas eleuatae, ergo in uniuersum terra diseooperta sublimior est mari .Probatur consequentia,nam si aqua esset altior terra,& in tumorem globosum coiret, medium maris proculdubio eleuatius esset: ergo si in ipso maris medi O,partes terret eminent,falsum omnino est,mare eia
se terra superius, sed oppositum fatendum est. Ulte rius probatur, quia flumina omnia prono cursu intrant in mare: sed fieri hoc nequit,nisi mare ipsum depressiori loco iaceat; hoc igitur asseredum est. Maior. Praeterquam quod expressa est, in sacris litteris, nulli non ad sensum patet. Minor probatur,quia fluuiales' aquae naturaliter mouentur ab insita grauitate, ergo mouentur motu deorsum ; alias ascendere dicerentur , non sine violentia: igitur mare, in quod ten dunt,depressius terra est, unde descendunt. Maxime cum non moueantur flumina, per cacumina montium, sed frequentius per inseriores valles. vltim
558쪽
Ultimo tandem a priori probatur,quia aquae postquam redactae sunt in unum locum eiusdem prorsius naturae , & inclinationis naturalis sunt, ac in triduo, ant quam congregarentur,cum eadem semper perstiterit substatialis sorma, eade semper motrix facultas. Sed ante collectionem earum inclinabant ad centrum vntu etsi,ad existendum videlicet, quo viciniores possent, centro , salua consistentia terrete circa illud ad decliuiora semper fluentes , alioqui tunc temporis violentet detentae essent aquae tegentes terram igitur ad idem modo etiam propendent. Quod etiam confirmat euidenter aquae motus naturalis, quo sublatis impedimentis per eandem omnino lineam,qua terra, quam breuissime in centrum uniuersi tendit: igitur fieri nequit naturae viribus ut aqua super terram in tumorem eleuetur,sed inferior semper existet.Prob tur haec viti ima consequentia, quia nullum habet impedimentum, quominus deorsum profluat:ruet igitur& terram operiet, vel saltem semper aqua niteretur terram obruere , & ab eo conatu in bibita perpetuam vim pateretur , Deo indesinenter miraculum
Nec satisfacit Caietanus, respondens , ideo aquas
non descendere ad operiendam terram', et si eleuatiores sint,nec violenter detineri quia in figuram circularem riatura sua essinguntur, nam in primis inde fieret,aquas in prima conditione violenter terram uniuersam operuisse, & ideo productas non si1isse in statu naturali, quod absurdum est , & contra Augustinum lib. 7.de ciuitate Dei c. 3o.& idem dicedum esset de tempore diluuij. vnde tunc duplex contigisset miraculum ; immo superflueret ruptio cataractarum caelἱ cum ad id sussiceret,mare terra eminentius supra
ipsim descedere. Praeterea ex eo quod aqua descende-
559쪽
ret,& Operiret terram, non admitteret circularc m figuram,led eam haberet, sicut habuit in prima conditione,denique licet modica aqua figuram essiciat cir-
Cularem, ut a contrariis tuetur,eam tamen nequit retinere in magna quantitate accessu grauitatis appetitum illud longe superante,ut experimento liquet, &alias flumina in mare non laberentur nec defluerent aquae ad terram depressiorem operiendam,sed in circularem figuram super terram extollerentur. Et contra respontum, & doctrinam Caietani manifeste re- Mincitur ex motu aquae ad centrum uniuersi per lineam rectam.
Et aquam non ςxtolli supra terram in figuram
globosam demonstrant etiam duae rationes initio allatae ad ostendendum ex terra, & aqua unum essici globum. Quamuis igitur initio temporum aquae ut natura elementorum postulabat, undique Operirenpsuperficiem terrae omni ex parte cotundae, teste Damasceno supra tertio iam creationis die in unum locum segregatς sunt,terra discooperta maxima ex parte relicta , id naturali fine in quem condita est exigete,ut scilicet,apta redderetur,ad hominu,terrestriumque animalium,ac volatilium habitationem,&procreationem , nec non ad frugum, plantarumque generationem.Id quod in hunc modum rerum conditor.Deus effecit,extulit quibusdam ex partibus terram,ita ut super aquas emineret, manerentque cauitates maximae inter terram hinc inde variis in locis eleuatam, & tunc naturali motu aquae defluxerunt ad cauitates interceptas,quibus ut alueis contingrentur,& per varios anfractus terram serme totam permearent, quo etiam ipsis elementis prouisum est, vi sic terrae partes magis inter se humore aqueo cohaereretiastuctus inferaciorςs redderentur. Aquq etia conti-
560쪽
nua aeris inclusi in terresti ibus cauernis conuersione iacturam ex Solis,& astrorum virtute prouenientem indesinenter resarcirent. Quomodo omnia quidem recte constant,iuxta ipsarum rerum naturas, & inditam exigentiam,quod amplius ex argumcntorum solutione constabit. Ad quorum primum desumptum ex variis Scripturae locis respondetur, ex doctrina Caietani ibidem, Psalmo illo ro 3. usque ad illa verba b increpatione tua fugisnt, loqui Vatem Regium de terra, & aquis, ut erant a principio, antequa tertia die separarcntur in unum locum;vi pendenti Psalmum illud fiet manifestum,in sequentibus vero,de ipsuum congregatione,& de term ino illis posito. Sumitur autem suturum, stabunt, & fugient, pro praeterito imperfecto , Ie-ste Eugubino, ibidem, quia illo carent Hebraei, dicitur, super montes, hoc est super terram, quae nunc in montes extollitur. Praeterea dicitur altitudo malis profunditas illius,non quia sit terra eminentius: cum vero aqua stetisse dici rur,ut congeries: intelligitur bene a Lyrano de aqua Iordanis,& maris Rubri, in transitu filiorum Israel, unde nihil contra nos colligitur. Et licet intelligeretur de prima illa congregatione
aquarum in unum locum, pro nobis locus staret, sta- timenim additur: sicut exceptoria aquarum,i d est, cauitates extiterunt, in quibus aquae congregatae sunt .Posteriora Scripturae loca nostram copfirmant sententiam,siquidem in illis dicitur;Deus terram , Ut term L
num aquis potuisse , ad quod eleuatior este debuit:
commendatur tamen diuma potetia, in eo,quod cum natura elementorum exigat, ut aqua terram Operiat, Deus sua potentia in terrae cauitatibus aquam incluserit,terram super aquas cleuando, quam fluctus ma- . ris intumescentis non transgrediantur.