장음표시 사용
151쪽
AGRICOLA. 137 causam Grecordabuntur Galli priorem libertatem : deserent illos ceteri Germani, tamquam nuper Usipi reliquerunt. Nec quidquam ultra formidinis vacua a Stella, senum coloniae, inter male parentes et injuste imperantes, aegra municipia et discordantia hic dux, hic exercitus:
ibi tributa et metalla, et ceterae Servientium poenae, quaSin aeternum proferre, aut statim ulcisci, in hoc campo St. Proinde ituri in aciem, et majores e StroS et OSteros cogitate. 33. Excepere orationem alacres, et barbari mori cantu, et fremitu, clamoribusque dissonis. Jamque agmina, et armorum fulgores, audentissimi cujusque procursu simul instruebantur acies cum Agricola, quamquam laetum et vix munimentis coercitum militem accendendum adhuc ratus, ita disseruit: M octavus annus est, commilitoneS, ex quo virtute et auspiciis imperii Romani, fide atque opera vestra Britanniam vicistis tot expeditionibus, tot proeliis, seu fortitudine adversus hostes, Seu patientia ac labore paene adversus ipsam rerum naturam opus fuit, neque me militum, neque vos ducis poenituit. Ergo
egres Si ego veterum legatorum, o priorum Xercituum terminos, finem Britanniae, non fama, nec rumore, Sed castris et armis tenemus. Inventa Britannia, et Subacta. Equidem saepe in agmine, cum o palude S monte Sue, et
flumina fatigarent, fortissimi cujusque voces audiebam,
Quando dabitur hostis, Quando acies t Veniunt e latebris
suis extrusi et vota virtuSque in aperto, Omniaque prona victoribus, atque eadem victis adverSa. Nam ut Superasse tantum itineris, silvas evasisse, transisse aestuaria, pulchrum
ac decorum in frontem; ita fugientibus periculosissima, quae hodie prosperrima sunt. Nequae enim nobis aut
In frontem. In speciem suae simile. tr. Sic Seneca Gons ad elu. d. Hodie prosperrima sunt.
Itaque ego in illis, qua omnes o Silva enim AEVaSiSSe, tran Sisse Plant, zistimavi semper, nihil veri aestuaria, tantum itineris supe-bon inesse quin inania et speci russe hodie pro Sperrim Um est:
Os ac decepturo fuco circumlita sed Si fugiebant Romani, peri- inveni, intra nihil ubentia fronti culosissimum erat.' Br.
152쪽
locorum eadem notitia, aut commeatuum eadem abundan tia sed manus, et arma, et in his omnia. Quod ad me attinet, jam pridem mihi decretum egi, neque Xercitus, neque ducis terga tuta esse. Proinde et honesta mors turpi vita potior; et incolumitas ac decus, eodem loco sita sunt nec inglorium fuerit, in ipso terrarum ac naturae fine cecidisse. '34. Si novae gentes atque ignota acies constitisset:
aliorum exercituum exemplis vos hortarer nunc vestra decora recensete, vestro oculos interrogate. Ii sunt, quos proximo anno, unam legionem furto noctis adgreSSOS,
clamore debellastis ii ceterorum Britannorum fugacissimi ideoque tamdiu superstites. Quomodo silvas Saltusque penetrantibus, sortissimum quodque animal contra ruere, pavida et inertia ipso agminis sono pelluntur; sic acerrimi Britannorum jam pridem ceciderunt reliquus est numerus ignavorum et metuentium quo quod tandem invenistis, non restiterunt, sed deprehensi sunt noViSSimi res et extremo metu corpora defixere in his vestigiis, in quibus pulchram et spectabilem victoriam ederetis. Transigite cum expeditionibus, imponite quinquaginta annis magnum diem, adprobate reipublicae numquam exercitui imputari potuisse, aut moras belli, aut causas rebellandi.''35. Et adloquente adhuc Agricola militum ardor
Sed manus, et arma. Sic ferme Li v. 5, 42. Arma tantum ferrumque in deaetris, velut solas reliquius spei suae, intuentes. V r. Magnum diem. Ueteribus magni erant amici homines potentes, qui ab inferioribus, ut clientibus patroni, Observantia omni et ossicio necessitudinis et obsequii colebantur Curius ad Cic. p. 7, 30. Sed, amice magne, noli hanc epistolam Attico ostendere, Iuvenal. ut 6 calcas Coniugis urinam, magnos i-lum amicos, i. e. dum Salutatum is homines potentes Tac. gric. 34 mugnum diem, felicissimae et laetissimae victoriae diem, quo bellum erit totum confectum nullis superstitibus ejus reliquiis, appellat, Transigite, inquit, cum e editionibus, imponite quin-
quoginta annis magnum diem appellat idem et magnas animias, X-cellentium et prae Stantium virorum animo et manes, cum ita scribit, Si, ut sapientibus placet, non cum corpore aetinguuntur magna an inice V Adr Turnebi Adver3. 3, 21. p. 60.
153쪽
AGRICOLA. 130 eminebat, et finem orationis ingens alacrita con Secuta St, statimque ad arma discursum. Instinctos ruentesque ita disposuit, ut peditum auxilia, quae octo millia erant, mediam aciem firmarent equitum tria millia, cornibus adfunderentur : legiones pro vallo stetere, ingens victoriae decus citra Romanum sanguinem bellanti, et auxilium, si pellerentur. Eritannorum acies in speciem simul ac terrorem editioribus locis constiterat, ita ut primum agmen aequo, ceteri per acclive jugum connexi velut insurgerent: media campi covinarius et eques strepitu ac diScurSucomplebat. Tum Agricola, superante hostium multitudine, veritus, ne simul in frontem, simul et latera Suorum pugnaretur, diductis ordinibus, quamquam porrectior acie futura erat, et M arcessendas' plerique legiones admonebant, promptior in spem, et firmus adversis, dimisso equo pede ante vexilla constitit. 36. Ac primo congressu eminus certabatur: simul constantia, simul arte Britanni, ingentibus gladiis, et brevibus cetris, missilia nostrorum vitare, vel XCutere, atque ipsi magnam vim telorum superfundere : donec Agricolatre Batavorum cohortes, ac Tungrorum duas cohortatus St, ut rem ad mucrone ac manus adducerent quod et
ipsi vetustate militiae exercitatum, et hostibus inhabile
ParVa Scuta et enormes gladios gerentibus : nam Britanno rum gladii sine mucrone complexum armorum, et in arcto pugnam non tolerabant. Igitur, ut Batavi miscere ictus, ferire umbonibus, Ura foedare, et tractis, qui in aequo obstiterant, erigere in colles aciem coepere ceterae cohortes, aemulatione et impetu commistae, proXiiDOS quo8que Caedere : ac plerique emineces, aut integri, feStinatione victoriae relinquebantur. Interim equitum turmae fugere covinarii peditum se proelio miscuere et quamquam recentem terrorem intulerant, densis tamen hostium
it tractis Melius, et prostratiam lite est primum ag- fractis, ut volebat Muret. vel mei Britannorum, quod in 32- potiuS, et rostriatis, ut conjicere quo constiterat, ut modo dictum licet exmss. Vatic. Vide sit. Si cap. Sup.V r. et Emen id ad c 36 Victum
154쪽
M C. CORNELII TACITI agminibus, et inaequalibus locis haerebant: minimeque
equestris ea pugnae facies erat, cum aegre diu stanteS, simul equorum corporibus impellerentur, ac saepe agi Curru S, exterriti, sine rectoribus equi, ut quemque formido
tulerat, transversos, aut obvio incursabant.
37. Et Britanni, qui adhuc pugnae experte Summa collium insederant, et paucitatem nostrorum acui pernebant, degredi paullatim, et circumire terga vincentium coeperant ni id ipsum veritus Agricola quatuor equitum alas, ad subita belli retentas, venientibus opposuisset, quantoque ferocius accurrerant, tanto acrius pulsos in fugam disjecisset. Ita consilium Britannorum in ipso VerSum transvectaeque praecepto ducis a fronte pugnantium alae, aversam ho8tium aciem invasere. Tum ver patentibus
locis grande et atrox spectaculum : Sequi, Vulnerare, capere, atque Osdem, oblatis aliis, trucidare. Iam hostium, prout cuique ingenium erat, catervae armatorum paucioribus terga praestare, quidam inermes ultro ruere, ac Semorti offerte. Passim arma, et corpora, et lacer artuS, et
cruenta humus : et aliquando etiam victis ira virtusque postquam silvis appropinquarunt, collecti, primo Sequentium, incauto et locorum ignaros, circumveniebant. Quod ni frequens ubique Agricola, validas et expeditas cohortes indaginis modo, et sicubi arctiora erant, partem equitum, dimissis equis, simul rariores silvas equitem perSultare ju8Sisset, acceptum aliquod vulnus per nimiam fiduciam foret. Ceterum, ubi compositos firmis ordinibus sequi rursus videre, in fugam versi, non agminibus, ut prius, nec alius alium respectantes, rari, et vitabundi invicem, longinqua atque avia petiere finis sequendi nox et satietas fuit caesa hostium ad decem millia nostrorum trecenti sexaginta cecidere in quis Aulus Atticus, praefectu cohortis, iuvenili ardore et ferocia equi hostibus illatus. 88. Et nox quidem gaudio praedaque laeta victoribus:
Britanni palantes, mixtoque virorum mulierumque ploratu, trahere vulneratos, vocare integros, deserere domos, ac per iram ultro incendere Deligere latebras, et statim relinquere
miscere invicem consilia aliqua, dein separare : aliquando
155쪽
AGRICOLA. 141 frangi aspectu pignorum suorum, saepius conchari: Satisque constabat saevisse quosdam in conjuges ac liberos, tamquam misererentur. Proximus dies faciem victoriae latius aperuit vastum ubique silentium, secreti colles, fumantia procul tecta, nemo exploratoribus obviux quibus in innem partem dimissis, ubi incerta fugae vestigia, neque usquam conglobari hostes compertum, et Tacta
jam aestate spargi bellum nequibat, in fines Horestorum exercitum deducit. Ibi acceptis obsidibus, praefecto classis 'circumvehi Britanniam ' praecepit datae ad id vires,
et praeces Serat terror ipse peditem atque equites lento itinere, quo novarum gentium animi ipsa transitu mora terrerentur, in hibernis locavit. Et simul classis secunda tempestate ac fama Trutulensem portum tenuit, unde proximo latere Britanniae lecto omnis redierat. 39. Hunc rerum cursum, quamquam nulla verborum jactantia epistolis Agricolae auctum, ut Domitiano Oris erat, fronte laetus, pectore anxiu excepit. Inerat conscientia, derisui fuisse nuper falsum e Germania triumphum, emptis per commercia, quorum habitus et crines in captivorum speciem formarentur: at Unc Veram magnamque victoriam, tot millibus hostium caesis,
ingenti fama celebrari. Id sibi maxime formidolosum, privati hominis nomen supra Principis attolli frustra studia fori, et civilium artium decus in silentium acta, si militarem gloriam alius occuparet: et cetera utcumque facilius dissimulari, ducis boni mperatoriam virtutem
esse. Talibus curis exercitus, quodque Saevae cogitationis indicium erat, secreto suo i satiatus, optimum in
repitis concitari. Vere Observatum a Tnc. ist. 2, 44. homine Mertrema desperatione ad ram sceptus, quam in formidinem stimulantur.' Br.' Alius occuparet Domitianus, alienae laudis OSOr, tudia fori, civiles arteS pSamque philosophiam in silentium egerat, viris, hac laude claris, neglectis, aut ex Urbe pulsis. Quae tamen Omnia frustra recidebant, si Agricola militarem gloriam
priam Principis, qui Imperatoris
nomine exercitibu praees Sel. '
156쪽
Praesentia statuit, reponere odium, donec impetus famae et favor exercitus languesceret: nam etiam tum Agricola Britanniam obtinebat. 40. Igitur triumphalia ornamenta, et illustris statuae honorem, et quidquid pro triumpho datur,' multo Verborum honore cumulata, decerni in senatu jubet, addique insuper opinionem, Syriam provinciam Agricolae destinari, vacuam tum morte Atilii Rufi consularis, et majoribus reservatam. Credidere plerique libertum ex Secretioribus ministeriis missum ad Agricolam, codicillos, quibus e Syria dabatur, tulisse, cum praecepto, ut Si in Britannia foret, traderentur eumque libertum in ipso freto Oceani obvium Agricolae, ne appellato quidem eo,
ad Domitianum remeasse : Sive verum istud, Sive e ingenio Principis fictum ac compositum est. Tradiderat interim Agricola successori suo provinciam quietam tutamque. Ac ne notabilis celebritate et frequentia Occurrentium introitus esset, vitato amicorum ossicio, noctu in Urbem, noctu in palatium, ita ut praeceptum erat, Venit exceptusque brevi osculo, et nullo Sermone, turbae servientium immixtus est. Ceterum ut militare nomen, grave inter otiosos, aliis virtutibus temperaret, tranquillitatem atque otium penitus auxit, cultu modicu S, Sermone facilis, uno aut altero amicorum comitatus: de Ut plerique, quibus magno viros per ambitionem aestimare mos St, vi So aspectoque Agricola, quaererent famam, pauci interpretarentur. 4 l. Crebro per eos dies apud Domitianum absens accu-Satu S, absen absolutus est causa periculi non crimen ullum, aut querela laesi cujusquam, Sed infensus virtutibus Princeps, et gloria viri, ac pessimum inimicorum genus, laudantes. Et ea insecuta sunt reipublicae tempora, quae sileri Agricolam non sinerent tot exercitus in Moesia Daciaque, et Germania annoniaque temeritate
Paneg. 48 Domitianum exbi fudinem fuceret ' r. het, tenebras semper secretumque in Reponere odium. Disterre
captantem, Nec timquam eae solitu odium.' Br.
dine sua prodeuntem, nisi ut soli-
157쪽
AGRICOLA. 143 aut per ignaviam ducum amissi tot militares viri cum tot cohortibus expugnati et capti nec jam de limite imperii et ripa, sed de hibernis legionum et possessione
dubitatum. Ita cum damna damnis continuarentur, atque omnis annus funeribus et cladibus insigniretur, OScebatur ore vulgi dux Agricola comparantibus cuncti vigo, rem, ConStantiam, et expertum bellis animum, cum inertia et formidine eorum. Quibus sermonibus satis constat Domitiani quoque aures verberatas, dum optimus quisque libertorum amore et fide, pessimi malignitate et livore, pronum deterioribus Principem exstimulabant. Sic Agricola simul suis virtutibus, simul vitiis
aliorum, in ipsam gloriam praecep agebatur. 42 Aderat jam annus, quo proconSulatum Asiae et Africae sortiretur, et occiso Civica nuper, nec Agricolae consilium deerat, nec Domitiano exemplum. Acces Sere quidam, cogitationum Principis periti, qui, iturusne esset in provinciam,' ultro Agricolam interrogarent ac primo occultius quietem et otium' laudare, mOX Operam suam in adprobanda excusatione' offerre: POStrem non jam obscuri, suadentes Simul terrente8que, pertraxere ad Domitianum qui paratus Simulatione, in arrogantiam compositus, et audiit prece eXcuSantiS, et, cum adnuisset, agi sibi gratias passus Si ne erubuit beneficii invidia : salarium tamen, procon Sulari Soli-
Erpugnati. Ita quoque beneficii species erat, quod Ob-
Verbo eaepugnare Sus est Lucr trudi non potest, et qui adfir-4, 1007. Reges expugnant, a Inabit remittere Semper Um enyturitur, proelι miscent.' r. 1ectu capiendum essed Remiserat Nec erubuit benescii inuidia. sane tota civitas in honorem patris Tae. Scribit Ann. 1, 8. Conis pam necessitatem adolescentulo, clamant patres, corpus ad rogum quae tamen XaCta St, tempe- humeris senatorum ferendum re rante patre, ut inter Se ac filium
mini Coesar adroganti modera partiretur supplicium, ut inti0ne Lipsius primo credidit Ual. Max. 6, 5, 3. legitur. illud remisit eo valere, ut non Postea ipsius remisit hic pro ει factum, quod tamen sena permisit capiendum ESSE StRlOre feci SSe, Diotestatur quae tuit; sed hanc significationem adSeveratio certe Lipsio indigna luculenter excussit, et praeclara est; nam haec remiSsio sane admonitione ejus Verum USU m
158쪽
tum offerri, et quibusdam a seipso concessum Agricolae
ostendit J. F. Gronov. Obss. 4, ut beneficio vellent, nec inter-2. Idem ron Ov. alio modo cedere, ut sordida adulatione et explicat, ut intelligatur, cessisse sui studii venditandi necessitate Tiberium in adversando iri stan exsolverentur. Ita ann 6, 23. tibus patribus; sed omnia ejus Consultusque Coesur, an sepeliri exempla probant, tum demum sineret, non erubuit concedere. ita capi potuisse, Si ac scri Non erubuit notat hic quoquepsis Set, remisit de moderatione, adrogantiam, qui Once S Sir, aut in moderando praepo Siti quae non nisi apud superbum enim plane nece SSaria e S Set, principem concessione egebant; utcunque alias omitti solita, ni moderatus enim princeps uS- si αμφιβολίαν vix excusabilem isset potiuS, quam conceSSiS-Τacito tribuere velimus. Ego et Qui ergo occultu respectu Sui sua et naturali maxime signi in iis verbis adjubere est, idem ficatu haec verba, prout cui Vis in his est ad intercedere. Dabit legentium Se Statim offerunt, nostra explicationi pondus lo- capio. Ob Sequor ea in re uia cus insignis e Agric. 42. Qui gnopere Taciti ingenio, qui pla paratus simulatione, et in adrogarinis verbis seu Sus valido et pro tiam compositus, et audiit preces fundo condere Soli t. Valet aecusantis, et, cum adnuisset, agi hoc remisit non eo, ut non it sibi gratias passus est nec erubuit
sactum, sed Ut pulcherrima beneficii invidid haec invidia be- imagine Tiberii ludibria, quibus neficii erat, haec quoque in ad
libertati insultabat, expriman nuendo, quod tamen, Sim Ulatur Solebat enim te Ste Corne tionem ac speciem injuriae cir-lio Ann. 1, 77. tam inunia si clamitans, re ipsa vetuerat, adromulacra libertatis senatui praebere, gantia, quod moderationem ut in his solis, lupe ad adulandum clam et Su Spicionibus Oh tensam principem pertinebant, principi simulacris inanibus jactabat. non parere, juS SSet ita Ann. Idem sane oti μωρον in benescii 3 70. legimus, Recipi Cresar in invidia, quod alia favorem pater reos vetuit, uiam Odspernante rere Solet et in drogante mode- Ateio Capitone, quasi per liberta ratione, quae alia vere Clandiae St. tem hoc enim tum verUm adu Ita est prosecto, Tacitus, dum
lationis ingenium erat. Quare adrogantiam hujus remissionis hoc remisit hic non verecundia, expressit, lectori non Supino et potuisset enim intercedere jure mores principis ac Senatu S, tun Ctribunitis potestatis, nisi mo ad vilissima adulationes prodestiam fingeret, Sed modera jecit, sollertius pensitanti, Sati Stione adroganti, quasi c. Solam indicavit, quid acciderit. Nam molestiam rei, per Se non inju senatui, nulla intercessione fa-Stae, Senatoribu S remitteret haec cla, non licebat fictae remissioni enim adrogantia in ista modera fidere : vide Ann. 1, 13. Spem
tione erat, Superbe gratiam an esse eae eo non inritas fore senatusti dedecoris facere patribus, si preces, quod relationi consulum
159쪽
AGRICOLΛ. 145 non dedit sive offensus, non petitum, Sive ex conscientia, ne quod vetuerat, videretur emisse. Proprium humani ingenii est, odisse quem laeseris Domitiani ver natura praeceps in iram, et quo obscurior, eo irrevocabilior, moderatione tamen prudentiaque Agricolae leniebatur : quia non contumacia, neque inani jactatione libertatis, famam fatumque provocabat Sciant, quibus moris est illicita mirari, posse etiam sub malis Principibus magnos viros esse : obsequiumque ac modestiam, si industria ac vigor
pretes, et quae afferunt, frigidiora nive Gallica, ut abunt; nam a sectasse jocum ex impossibili,
quod sit impossibiles descendi
in coelum, si diis placet, expli-Cant pro sepulcro, quod κοιλδ l0gialogi et delirantium deliramentus doceant hes descendi in
quod volent. Dicam, quod res e St, re Spicit ad αποθεωσιν Claudii, quam irridet et insectatur non absque minore felle, quam Se
di loci fuit, primum insolentia
vocis, deinde caesura ignorata librario, qui putabat ea Corrumpi modulum versus. Rupertiis silent abo ut this conjecture, which e also do e notis Otice among the Vario a Maea lings, but te cites Britannicu S, hovindicates the old re ad in descendere: - HySterologia per contrarium, Sic etiam locutus est
Sen. . Posteaquum Claudiui iucetium iescendit Sic et ritat. Silo. Nondum stelligerum senior demissus in rem, et alibi Juven. an adiis that Some Un
corruptio rapuit optimox Scriptores, Sed lere Semper ut hic,
jure tribunitio potestatis non intercessisset hoc nos modo decebit Taciti occultos en SUS et otiosos, aut aliud agente', Ocularum Sectatores sugientem θεργειαν rimari atque eruere.'C. Crusii Probtib. Crit. 27-9. Obsequiumque ac modeStiam. Lip8. accedere re Scribit ego libentius reddo Tacito antiquam et probatissimam vocenI Scendere, qua su etiam alibi, et ut magis audacter ad firmem, ita
legi debere, facit quod sequitur
per abrupta. Restituti eamdem Vocem Simbitque aculeum Satyri- curn Juvenaliciat. 6. 620. minus ergo nocens erit Agrippinae oletus: si quidem tinius praecordia pressit . Ille senis, tremulumque caput escendere jussit In coelum, et longam manantι labra salivam. Omnes libri iam Scripti, quam ex cu Si non aliter habent quam
descendere: contra quo tamen aude Omni ad Severutione Ontendere leg. AES Se, tremulumquectiput escendere jussit In Coelum; nam illud descendere in coelum, ptaeterquam quod vi mommodum, imo nullum Sensum habet, non aeque mor Sui Satffrico aptum, atque hoc nostrum: et hic vere nugantur Omnes Inter-
160쪽
146 C. CORNELII TACITI adsint, eo laudis excedere, quo plerique per abrupta, sed in nullum reipublicae usum, ambitiosa morte inclaruerunt. 43. Finis vitae ejus nobis luctuosus, amicis tristis, extraneis etiam ignotisque non sine cura fuit. Vulgus quoque, et hic aliud agens populus, et ventitavere ad domum, et per fora, et circulos locuti sunt nec quisquam, audita morte Agricolae, aut laetatus est, aut statim oblitus est. Augebat miserationem constans rumor, veneno interceptum.' Nobis nihil comperti adfirmare ausim : ceterum per omnem valetudinem ejus, crebri US, quam ex more principatus per nuntios visentis, et libertorum primi, et medicorum intimi venere sive cura illud, sive inquisitio erat. Supremo quidem die momenta deficientis per dispositos cursores nuntiata constabat, nullo credente, Sic accelerari, quae tristis audiret. Speciem tamen doloris animo vultuque praerae tulit, securus am odii, et qui facilius dissimularet gaudium, quam metum. Sati conStabat, lecto testamento Agricolae, quo coheredem optimae uxori et piissimae filiae Domitianum scripsit, laetatum eum, velut honore judicioque tam caeca et corrupta men Sassiduis adulationibus erat, ut ne Sciret a bono patre non
scribi heredem, nisi malum Principem.
in descendere, ut adverti ap. Cic. pro Planc m. Consul P. Nasicoeprcec Granius medio tu foro, cum illa ed/ctobus lit o domtim descendens rooasset r. et C. eg. scendensu nam Nasicae domi is in
Superiore urbi parte: in OfJe. et alibi, item in C. Curtio Rufo, Macrobio Aulo Gellio, Plauto,
Cae Sare, Senec3, alii Sque, UO-rum locus hic non en ato, quod mihi nec eorum libri nes, titit a dicam, memoria ad manum, nec Sit S Serat, Otium quin et a P. Sallust Cot illo loco, qMi Si non fallor memoriae, Sic habet, si in carcere locus, quod Tulliunum appellatur, ubi paullulum ascenderis ad evum circiter XII pedes
Elos Stim Subolet Cic. de lato-miis Syracusinis, Cerr. 7. Tolumes eae suae in mirandum altitudi-Nem depreueso, tamen nihil muto,
scenderis, pro escenderis, quo verbo nec ali hic Sum censeo Sallustium, ut et alibi Saepe, ut scis. ' Extraci frona a Leiter wrtiteri y Hieron. Gros latitiqListaeus tota ac Lectius, in Serlediti the Philolog. Epist. Centuriuuna diΓersorum a renatis Literis