장음표시 사용
131쪽
Sequitur ea quaestio tertio loco huic Reg. magis propria) quorin im Sc quale illud arbitrium habendum lit : Quod cum quaeritur, duo quatruntur: Prius cli,nil in merum arbitrium: i. sic, ut fialae aequum siue iniquum Sc pravum arbitrium sit parere necesse
se sit ut desinit id Proculus l. 6. π. pro socio) an vero boni viri arbitrium, id est ab albitrio boni viri qualificatum, hoc casu accipiendum sit 8 Potherior quaestio eth, virum hoc arbitrium egredi pollit per Ionam, in cujus arbitrium conditio collata eli 3 sic ut alio adhuc arbitrante negotium iustineatur, an Vcro primo non arbitrante, veluti quod non vivente amplius, quod adesse non possit, quod rei arbitrari nolit ut dicitur l. 6. e conda' or demonstri concidat. Et vero istud utrumque est, in quo olim
bonae fidei judicia a strictis differebant: Nempe quod sic: oremquςstionem attinet,in bonae fidei judiciis generalitcr arbitrium pro boni viri arbitrio habendum e sse h. l. de quo sup. in strictis
non item, vel Hri in compromissol. 6. prosoc. ubi arbitrio si uraequuin siue iniquum sit parere olim antiquo jure dc bebamus. At enim id emendatum l. s. C. de recepi. a bitra si videlicet sordes vel euidens gratia eorum qui arbitrati sunt, intercc 1s . Quod posteriorctra quoque quaestionem attinet, in eo rursum differebant fidei judicia a strictis. Et id videatur etiam quod I . hic definiebat, Generalιter probandum es, arbitrium in bo a Dei judiciis pro boni υiri arbitrio accipiendum esse. Generat ire, quali diccretarbitrium ii tud boni viri in b. f. judiciis non tantum id operari, Ur iniqua arbitri sententia quam dixerit corrigatur arbitrio boni viri, verum co non arbitrante alterius adhuc arbitrio boni viri res definiri possit, ut indicatur l.vit. C.de contrab empl. 'lNempe quod pretium illud certum sit, & certam contincat quantitatem , quod arbitrio boni viri definiendum rei inquitur, Li g. i. de legat. t. Dcinde quod haec venditio non cotiditioni alis, scd pura sit, quia nec mora , nec conditio inc sic t viri boni arbitrio di. l. 3. I. Quamquam S hac parie disse insit e lurisconsultos indicat d. l.vlt. C.de confria empl. Quod ficus cst in Aricti juris judiciis, puta in stipulationabus i. I. 4. . -.de V.O.itc in in compromisso, l. φ . -.de Mecepi. qui arbitri quα huic quoq; paritate inscriptionis conjungendii est. Nempe in ius arburium non egreditur personam eius in cuius arbitrium thipulatio v Icompromissum confertur: denique a persona eius not IC zdI-
132쪽
tur, cujus arbitrium insertum est: & ideo sit omnino non arbitretur, nihil valet stipulatio, aut compromissum. Et tamen ci- iam in bonae fidei judiciis quandoq, olim arbitrium personale erat,neque alterius arbitrio suppleri poterat,puta si aliqua probabili conjectura conjici posset, contrahentes de Certae personae arbitrio sensisse, ut docet t.Ps. π roscio el.2D in prisc. e .lo- ωIi: l. 6. in princ. Gr.de condit .ct demonstridi.vit. C.de contrah.cm . Verum illud tandem sustulit Iustinianus, ι.ειI.de contrah.empl. voluit enim is venditionem vel locationem in arbitrium tertij collatam, tertio illo non arbitrante, nullam esse : nulta, inquit, conjectura, im o magis diuinatione in riserum seruandae, virum inpe sonam certam an in boni viri arbitrium reficientes contrahentes ad
haec pacta venerint,quia hoc penitus impos ibile esse credentes, per h. iusimodi sanctionem expiassimus. Vt proinde probandum sit hodie, Generaliter personale arbitrium esse in omnibus contracti ου, vel quasisiae bo fideifluesnriti auru : Ac proinde haec regula hoc respectu abrogata videatur, in caeteris Inviolata. De PR EsTATIONIBVs in Contractibus, quibus res aliena momento apud alium est.
CONTRACTVs quidam dolum malum duntaxat recipiunt : quidam, dolum & culpam: Dolum tantum, Depositum & Precarium : Dolum & culpam, ma datum, commodatum, v editum, pignori acceptum, locatum: item dotis datio,tutelae, negotia gesta. In his quidem & diligentiam. Societas & rerum communio,& dolum & culpam recipit: Sed haec ita, nisi si quid nominatim conuenit: Legem enim contractus dedit: excepto eo quod Celsus putat, non Valere,si conuenerit, Ne dolus praesietur: hoc enim bonae fidei judicio contrarium est,& ita utimur. Anima-
133쪽
lium vero casus, morte S, quaeque sine culpa acce
dunt, fugae servorum qui custodiri non solent, rapi
nae, tumultus, incendia,aquarum magnitudines, impetus praedonum a nullo praestantur. SOLEMNrs haec,&celebratissima omnium hoc titulo, VI-piani lex, siue regula est; de Praefationibuου in Contractibus: id est, quid eum penes quem ex contractu aliquo res aliena interim est mox rei domino restituenda, praestare teneatur: liceat αμοτε ιοκτέμμα dixi sie, quomodo δεπειλων, cxv μών, φιλοκώμων dicuntur. Et primo quidem loco,quatham contractus illi praestationes recipios,ex sui scit. natura: quod Harmenopulus Graeciq; maioris lucis ergo addunt, - φνωκώς πρεπο- , ut alij σφυmν - λουΘε- , seu cpi σει τοῦ σωυα Mne : Quod quidem nil adeo necesse, si qui aures adsuetas habeat, ad veteres Iurisconsultorum formulas : Recipere enim est natura sua recipere,dc quo mox plura. Istud inquam hujus Reg. argumentum est praecipuum. Quae quidem regula integro tractatui seu multa um regularum complexioni, imo &diuisioni, accedit. Est ea certe,quod quidam recte notant, clauis totius ferme tracta tus de Contrambin o commerciis hominum inter se. Ncque eo secius recte ea stat in censu juris regularum : nam ut omittam alia,siC
quoque idem Vlpianus libro primo regularum, definitionem culpa,de qua hac l. agitur,& quidem latae proposuit in l.cedere Hem M .g 2.de WS. Hanc verb regulam intricastim difficilemq; fecere faciunt phodie num quamplurima. Primo quidem,veterum quoque Iurisconsultorum hac in re dissensus aliquis , legetq; adeo iniricem pugnantes. Dein mbiguae variaeque horum verborum, L pa, Diligentia, Custodia dc Periculi significationes. Τertio, variae graduum culpa distinctiones, de quibus haud parum certano juris Interpretes. Quarto,diuersa vel borum istorum,In his qui-ῶm ex diligentiam tum lectio tum intellectus. Quinto, quod V lpianus nudam hic contractuum& praestationum diuisionem facere Contentus fuit, nulla iuris ratione subdita, nulla regula supposita. Post rc mo,quia & illa ipsa regula seu distinctio quam pro ratione in hac materia veteres Iuriscensulti substernebant,dcs
134쪽
&substernunt hodie multi, ipsis etiam fatentibus,fallax omni no deprehenditur: Distinctio,inquam, illa de qua postea, ubi de precaric inter contractus solius dantis utilitatem conti nentes, & solius accipientis,uel utriusque: Nempe in contractibus qui solius dantis causa fiunt, dolum tantum praestari: in iis qui
utriusque gratia fiunt,dolum dc culpam leuem scit.) in his quae
accipientis tantum gratia, culpam etiam leuissimam. Sic ut pro modo utilitatis,ut 6c modus praestationis. Hinc igitui tanta Interpretum varietas, imo & variationes nonnullorum. Et cum multi hanc l. illustrare adgressi sint, qua vetustiores, qua
recentiores, non tantum commentariis in hunc integrum titulum scriptis , in quibus principes semper mihi Cujacius & Petrus Faber, verum peculiari complures tractatu seu interpretatione , in quibus spost Ioannem Igneum, Hugonem, Cynum)Campanius, Antonius Contius, M. Antonius Deirio, Giphanius, Bocerus, Conradus Ritters husius,& nuper eam illustrauit egregi E admodum solideque, Ioannes DaueZanus Antecessor Aurelianensis, libra de Contractibis, postremis cum primis undecim capitibus. Et nos quoque justa ejus ut interpretatione desungi possimus, sequentes c praemittemug. Primo quidem, pro more nostro, notandum, hanc legem esse Vlpiani quo Iurisconsulto nemo dedita magis opera hoc a gumentum de praestationibus in contractibus executus est, id enim hactenus do eo moneri oportet,non in ejus vitam excurrendum) non modo libris ad Sabinum, hac l. 8c tribus insuper aliis legibus inde excerptis, puta, Lcujus interfuit Io. l.itaque fulgora. l eum qui Iq. ηπ.de funis, verum etiam libris ad Edictum, Lsi viceno s. a g. d. ad g. II. ηπ.commodati. Secundd, etsi similes ali quin, quod seCundo loco hic notandum venit, occurrant breues aliorum hac de re tractatus: puta, Africani in L Uerem Ios. h. IE. Gr de legat. I. ut & Modestini,lib. 2. Differentiam juris,extra Corpus luris,apud auctorem colgationis legum Momicantit. lo. Tertio obtervandum,desumptam hanc Vlpiani legem ex libris ejus ad Sabinum pariter ut omnes hactenus 1 l. 2.) M quidem hanc ex libro ejus vicesimo ono ad Sabinum, e quo ipsb libro
huic coujungendae seu coassandae veniunt dicta lex Io. I 2. I .. . defun. lex Io. i . ear. commodati. Quo quidem libro Vlpianus,
posteaquam egisset superiore libro vicesimooctauo de emptio.
135쪽
ne, venditione: sicut tricesimo proximo egit de mandato dc de societate, hoc intermedio libro, puta 29. non de ipsa quidem emptione dc venditione contrahenda egit, ut quidam ait: non de commodato, de quo quidem est dies. l. IO.l2. o dict. l. l .F. IO. I . I S.I6.rifurtis, quod nonnulli censent, quil adeo hanc lag. principaliter ad tractatum commodati pertinui sse censent, ejusque occasione tantum Vlpianum hunc tractatum ingres sum volunt e velum de Adminiculis contracIuum , deque pedisse-
quis eorum Acyιonibus e dc quidem contractus Venditionis , puta, de Dadistocle, de quo cii ex eo libro lex Q. de adquirend. rerum
domio. l.26. de avation b. a. de Traditionis legibus , de que
Seruitutibus , quae venditionem dc traditionem sequuntur: qud pertinet ex codem libro, lex II. 17. αν.de servIIut.praedior umban. e lex I. u. ar. te contrah. empl. dc euictionibus, i. II. l9..M. LI. ., mr de evictIonιb. q. Tan de m , d e Praeisationibus i n contracti cmpti venditi : cuius occasione Vlpianus generaliter a-g re instituit, de praestationibus In contractibus , quibus res
alicua ad tempus apud alios cst, aliquo eorum periculo, ut ipsemet Upianus expresse loquitur eo i plo libro inae l. I . g. qualis ergo, vir de furiis, ad quod ipsum pcrtinet Ctiam d. ux IO. er D. r.co moritia . Atque adco de de Funi actione ob rem mobilem lisb-rcptam, eodem libro accurat C tractauit: haec enim actio conlectarium quoddam.cst praestationum scu culpae quam quis praestare tenetur: saepeque adeo tractari occurrit,quibusham vide ea actio compctat ex iis pencs quos res aliena mox restituenda, momento est,ex contractu vel quasi,ob periculum, inquam, seu praestationes quibus tencntur , seu ob cam rem tantum, quod ea res culpa eorum perierit, ut dicitur, l. eum qua emit i . g. io π.defurtis, ex eodem libro. Quam quidem quaestione Vlpianus tractat eo libro inae l. Io.l1. . m. desertis e ubi posita prius hac regula ind. l. Io. cum cujus intcrsuit rcm non subri pi,furti actionem habere : mox eam cae emplis firmat, dc retro alia hinc submovct ael. ra. Sed postrema nominatim l. l . quadoctedecim paragraphis constat, prolixum ea de re tractatum instituit, decurrendo sigillatim per eos omnes scrC contractu S, . qui hac ipsa lege designantur,ex quibus vide l. res aliena mobilis apud nos momenio est : Nempe ut ordinem hujus legis sequamur agit Vlp. in ιLLI4 dc Deposito, in s. . : de Precario,
136쪽
colonia, g. ι.&heredes eorum qui contraxerunt, g. l . N res quae
principaliores sequelae sunt, g. 23. & casum in epistola data perferunda alicui,f. ip seu vis. Ac proen de tractat in ea l. Vlpianus num de politario vel precario rem alienam habenti, num p curatori, commodatario, venditori,creditori pignera titio, conductori, colono, haeredibus corum, latoribus seu gerulis ,rca penes eos alienae depositae vel conccssae, commissaeve nomine, si furto surrepta fucrit, haec pedissequa furti actio competat, ideo quod eorum intersit, custodianam & culpam praestare teneatur. Atque ita interim integram σιαν seu continentiam habemus libri viccii minoni Vlpia tu ad Sabinum. Et haec de Auctore libroq; unde h.cc lex desumpta est. Quae omnia ad hujus l. intellectum plurimum faciunt. 4. Quarto loco subjectum huius i. spectandum venit: quod qitidem est de contractibus σαυαλ- quidem bonae fidei: de quorum definitione quae s iis clara hic agere supersedeo. Illud ad rem nostram notandum , Contractuum appellatione hac l. comprehendi non veros tantum contractus, vCl lim omnis generis obligationes, actusque obligatorios,atque adeo δί quali contractus: veluti precarium, tutelam, negotia gesta rerum communionem. Sic Paulus quoque, in l.omaem 2o.m. de judiciis: Omnem, inquit, obligationem, pro contractu hab ndam existinandum est,m ubicunque alIquu obligatur, contrahi videatur, quamvis non ex crediti causa di bcatu ν. Atque
haec interim pruna contractuum diuisio hic ad rcm notanda est. Notanda & haec secunda : Qubd ex his contractibus alij solius dantis utilitate in contineant, alij solius accipientis, alij miri que ad culus diuisionis usus hac in re apud iurisconsultos complurimus fuit, ut jam antea indicauimus, dc deinceps adhuc patcbit. Tert a specialior adhuc diuisio contractuum horum ratione sinis sequitur : nempe,ex his contractib. rem alienam penes nos pcriculoq; aliquo nostro esse, uno ex his quinque finibus seu causis: i. Vel cuIuo, inquam,iqntum causa,
ut est depositum , venditaem rei post per clam venditionem interim custodia. 1. Ves Wia alicujus fructus Φ gratia, ut est Psecarium, Commodatum,Locatum, Dotis datio. 3. Vel Pose
137쪽
se ionis, ad securitatem nostram, ergo, quod est pignori acceptum. 4. QVel Adminis attonis,gemonisve causa , ut eli mand tum susceptum,intela,negotiorum gestio. S. Communionis p ostremum titulo, qualis eth societas & rerum communio. Tot scit. causis, titulisve, vel finibus, res aliena apud nos momento
in test. AQuare etiam, quod quinto loco hic notari cupio, nil mirum jam , si daodecim tantum hi contractus quibus tamen & vicini 'sociari possunt, & quidem in nominati) hac l. memor noer, at non&alij, quibus dominium in instanti, simul & post mo i commutabiliter transfertur: In quibus est mutuum quod de linium alioquin a contractibus separatur,t.cressitores IO. π.de V. S.'quia ex eo steries ipsa mutuo data, non momento tantum apud debitorem est, velut ipta restituenda, verum a creditore in debitorem ilico transfertur alienatur et in mutuo enim de meo tuum fit,resque ita datur,ut mutuo accipientis fiat: id enim comvenitur, ut tantumdem, non idem reddatur, ut Papin. l. Lucia M. θι. α s. g. I. deposivi. Et sic mutuum alienationis hactenus speciem continet: non sic ramen, ut non adax MAτως rcstitutio fiat,nam imo species mutuo data fimctionem recipit in genere suo,per solutionem aquam specie,aequam,inquam,num ita reponendum esse in ι.2. 4ν. de rebin creduis peculiari Diatriba jam ostendimus. Contra,in Contractibus,qui b.l. nominantur,damus,
eandem rem recepturi, de quo est quoque Agroetii locus. Vnder patet jam, de inani Interpretum labore , qui hic contractus quosdam enumerant hae t. omissos: quique adeo ab hac regula
excipiunt mutuum,in quo prUfecto omne periculum debitoris est, ι. HOC.si certum petatur : t. I.3. 4. ηπ.de obligat. H. utpote cum pecunia mutuo data, non jam aliena leu creditoris amplius censeri possit,verum debitoris omnino fiat. De illis quippe tam tum contractibus est haec lex, quibus res aliena suo tempore ipsames restituenda, apud nos momento est , uno ex illis quos dixi finibus:Vt dc inanis Iabor est eorum,qui de variis aliis comtractuum speciebus & diuisionibus hic operose agunt: nos enim veram contractuum speciem hic tenemus, cui hic tracta tus uni aptari debet M potest:utcunque hac ι.eontractuum moniatio fiat indistincte, pariter ut ab eodem Vlpiano in di. . g. 2. viri
commodari: qui conuinus proinde ita secundum subjectam
138쪽
tiam intelligendi sunt. Illud non minus ά-ροέδονυαν, quod
hac l. interpretes tractant, de rebus debitis ex causa ultimae voluntatis, quid praestent Iurisperiti seu Advocati, Adsessores&Magi stratus,quid Arbitri, A grimensores, ProXenctae, Apparit res: Quid item furiosi,quid prodigi quid pupilli. Sexto loco
perpend cndum venit generale hujus Lpraedicatum: nempe 'insationem aliquam hi contractiu recipere dicuntur : Id, inquam, hac regula tractatur,quidnam eum penes quem res aliena momenta cst, alio atque alio fine , ex natura contractus rei domino praestare oporteat. Eo enim hactenus pertinet haec regula: neque retro hic tractatur,quid vice uersa dominus rei praestare alteri penes quem res ipsius est,debeat. Et recte omnino Scli lion Harmcnopuli, lib. 6. III. r. num.Π. hac regula scopum hunc esse ICto docere quaenam contractibus naturaliter conueniantώνὰ φυ cως e εἰ rim, quaeq; in his requiratur diligentia, & ex quibus accedentibus contrahenti periculum vel damnum immineat vel non, dc ς' φυσ1ν ἰχ-ωλε Θέντο, seu φι- ῶ σ-αλ- quod de jam antea uadicauimus. Praestare porro, qua voce V lpiatius hac l. bis utitur, ut & Iurisconsulti pestim,i. e. ad quid is teneatur quidve eum luere , farcire oporteat, si quid ea in re secus admiserit, si quid detrimenti in ea dominus senserit. Qua voce etiam hac in re usus est variis locis Cicero, non minus eximius Iurisconsultus quam Oratorum princeps. Hi duo inter alios insignes,&ad hanc l. quam accommodi Occurrunt. Primus lib. . Officiorum , duisnt, inquit, boni. est Did sit bene agi , magna quaevio est: visim quidem Scaevola Pontifex Maes. Iummam vim esse dicebat in omοι-ου ris arbitris,in quibus adderetur,
Ex fide bona os de/ά bonae nomen manare lati me idi versari in
vitae secretin continetur: in his magni esse judicidi statuere , praesertim eum inplerisi ue essent judicia contraria, quid quemi cuique P R IESTARE oporteat. Alter locus cst in Topicis apud Trcbatium, In omnibus iis judiciis,in quibus ex fide bona est additum plurimus eorum Iuris conlultorum J inus es et bivero etiam, Vt inter bonos benera agier, in primi in arbitrio REi UXORI AE, tu quo ess, Euod Hqurus meliustarasi esse aebent diui enim dolum malum, Hlifrim bonam, re aquam- bonum: iEi quid s o C i V M socio quid eam qui N M
139쪽
G o T l A aliena curasset, ei cuj- ea negotia fuissent, quid eum γι
derans inde igitur praeflationes, de quibus hac l. agitur, quaeq;
vox etiam occurrit in i l*2.3.3 inf& in Papiniani lgeneraliter s. - .de usum quaeq; pars etiam et, GΘηκον ν seu Oiliciorum est,
cujus materia subtilis semper visa fuit : quid, inquam,cujusque Contractus natura ferat, quid ex natura eorum praestari oporteat quod etiam Graeci hic addidereὶ Nempe enim contractuum ut circa praestationes , ita de alias contractuum sua quaeque natura est, de quo l.7. g quin imo S. ves idem resonsitim t. 2P. g. acin D...depact. l. 24 circasis. depositir l. naturalis 1. g βυfacio 4. ηπ. de praesicripi. vcnbsse l.si in venditione 6o. m. de euictionibl.vh.C.de adfert. tost. g. de insae, Inst. de societate b sua forma l. 8.inst...mandati: l.27. g. v. in D. ηπ.depa I. status & natura obligationis l. 9. g. l.de duob reis: modus suus l.26. l. t Isidepositi, notissimi termini . cius L .deposuit jus, quod lex naturae ejus tribuit,aeg. 2.insi. Praestationes igitur quaedam ex natura contractuum insunt; seu,ut loquitur idem Vlpianus, in l.ex empto ll. p. I. c..deact.empl. nonnusta INsUNT naturaliter horum judiciorum potestater Ait naturaliter, quomodo Sc in I.in cause I6. g. penult. m. demIIono l. 22. g.vis. ηπ.locati, dicitur, naturaliter in pretio emptionis Mvenditionis licere Contrahentibus sese circumvenire: πιά φυ --ρε πω - σωιαμάχ em, Graecis ut Harmenopuli Sch
liastae lib. 6. cap. z. p. 81. & Theodoro Hermopolitae. Id ipsum vero sola Reeipiendi quoque voce hac lege cffertur, duobus pariter locis : Recipere est, natura sua quid admittere, exigere: sic enim dc in ι.actus legitimi 77. inst. , . actus legitimi diem vel conditionem recipere,vel non recipere dicuntur: sita Papinianus dixit, d. l. s. de Uuru,bonae fidei iudicia non rec pere praestationem, quae contra bonos mores desideretur. Eodemque sensu, quid venire in his contractibus dicitur
nari , ut & Modestinus apud pariatorem legum Mosaicarum
Denique & Periculi vox hac in re propria : periculi, inquam, non quod imprudentibus accidit, non casus improvisias, seularcuiti cans, quos humanum consilium praevidere non potest,quia
140쪽
test,quibus resisti non potest, quibus infirmitas humana resistere nequit, non vis di vina, maiorque,qua pericvn voce plerunque 'intolligitur,de quosne hujus legit. quo sensu periculi vox accipi c d a quoque in l. si quis nec causin ab ... de reb. cre quidquid Θ ccursant de culpa id accipiant: quod utiq; in c6ntractibus hac lege designatis ex eorum natura praesta dum non venit. Quid igitur Periculi vox hac in re nostra συυντυιη est,ubi scit . quid praestandum dicitur ex natura cotractuum. Hoc sensu dicitur,periculo nostro vel aliquo rem aliquam seu alienam esse, uti.HZud cenum
d. de peraculo tu orum: periculo suo facere, ι. . . . de admini . tutor periculo illigari , l. i. g. S. ηπ. depositir periculo culpae subjici, l. tutores qui qy. g. tutores I 2.π.de adminisb. tutor. periculo Contumaciae vel negligentiae adstringi, t. o.eodr periculo obligari propter culpam vel segnitiem, l. r. . d. de periculo tutore periculum porrigi, ι. 1.eod. Periculum deniquo hac in re est,cujus causa quis periclitatui, teneturque , idque varie : est enim hujus periculi varius modus, varia interpretatio,pariter ut custodiae Mdiligentiae unde periculum illud descendit) Et ideo indefinite commodatum, locatum, pignori acceptum, periculo aliquo esse dicuntur,ael. I 4. g. lς. de fura. Alibi,omne periculum ad aliquem pertinc re t. n. g. .m.de contre I. Alibi apericulo nostro res non esse, etsi dolus de culpa praestetur, I. I insin.π.deliberali causa. Nuncseptimo loco videndum est speciatim,quaenam illa Prae sarionum genera sint, qui Gradus, quae species, quot numero. Qui quidem tractatus, de praestation una, inquam , culpaeque gradibus, non in hac tantum conifactsem materia necessa rius est; verum&in aliis qua resplurii nist utilis, veluti in quasi delictis, in lege Aquilia, in rei vind icatione, in haereditatis petitione , in actionibus ex testamento, in materia legatorum fidei commissorum, in ossicii ε publicis, taliumque professionibus: ubi pastina tractatur, quid quemque praestare oporteat,etsi