De conscribenda rerum historia libri duo, quibus continentur totius historiae institutionis breuissima, & absoluta praecepta. Auctore Ioanne Costa ciue Caesaraugustano ac legum doctore. ..

211쪽

3 DE CONSCRIB. HIs T. perum artus, nive rigentes nerui, membra

torrida gelu, quassata,confractari arma,claudi,ae debiles equi; cum hoc equite, cum hoc pedite pugnaturi estis; reliquas extremas holi non hostes habebitis. Ac nihil magis vereor, qua ne antequam cum hoste pugnaueritis, Alpes micisse Mnnibalem videantur. Seditasorsitan decuit, cum sederum ruptore duce, ac populo deos ipsos sine ulla humana ope committere, ac profligare bellum'. nos autem, qui hecundu deos miolati fumus , commisium ac profligatum

conficere Non vereor , ne quis me,hoc ve-

mi adhortandi causa magnifice loqui existimet, ipsum aliter animo affectum esse . Liacuit mihi,in Hispaniam prouintiam meam ire, quo iam profectus eram cum exercitu meo,ubis fratrem con ij participem, ac periculi δε-

cium haberem, Asdrubalempoti ruam Annibalem hostem, s minorem haud dubie molem belli tamen cumpraeterveherer nauibus Gallia oram,ad famam huius hostis in terram egressus,pramisso equitatis,ad Rhodanum mom c fa equestri pratis,qu a parte copiaris confereri manufortuna data est,hoste Iudi, peditis agme, quod in modiι fugientiis raptim agebatur , quia

assequi

212쪽

LIBER SECUNDULassequi terra no potera,nech regressus ad naves erat,quanta maximὲ celeritate potui, taro maristerrarus circuitu, in radicu' Alpiu obuius fuit. Huic timendo hini et trucum declinarem certamen, prouissius videor incidisse,an occurrere in mestigiis eiusZ lacessere ac trahere ad decernendu' Experiri iuuat utrum alios certe repente Carthaginesωper viginti annes terra ediderim an isdem sint,qui A atra pugnauerunt inseulas,et quos ab Hryce duodeuicenis denariis ammatos emisistis,oe vim unibali hic sit amulus itineru Herculis,ut irae refert, an vect

galloripediariusis struus populi Romani a pa

tre relictus;que nisi Sagutinus elus agitaret, reficeretprofectose no atria victa , domu certe paceq., sedera Amilcaris scripta manu qui iussus a Cons nostropraesidi deduxit ab EIce; quigraues impositasvictissarthagine us leges fremes marἴδε accepit qui decedere Sicilia, qui sipendiupopulo 'mano darepactus eis. Itaq τoseio milites,no eo solisi animo,quoaduersis a hos hostes stetis,pugnare velim sed cu indignationequada, atq ira,velut ruos videatis ete ν os a= ma repet e cotra vos ferentes. Licuit φαoIussi mus, ad Eryce clausos ultimo seupplicio D humano

213쪽

16 DE CONS CRIB. III sthumanor-fame interficere licuit classemvictricem in e rica traiicere is intra paucos dies sine miti certamine Carthagine delere. Venia dedimuspracantibus temisimus ex obsidione; pacem victis fecimus;tutela nostra deinde duximus, eum a risobello urgerentur. Pro his impertitis furiosum iuuenem sequentes, oppugnatum patriam nostram veniunt; ais utinam pro δε-

re nobis hoc tantum, re non pro salute esset certamen. Icon de posvione dicitia, ac Sardinia,de quibus quondam agebatur ed pro It lia nobis est pugnandum, nec est alius ab tergo exercitus, qui, nisi nos miscimus, hossi obsistat; nec in es alia sunt, quas dum superant, comparari noua p int prasidia . Hic est obstandum , milites, veluti si ante Romana mania pugnemus. Unusqui . se non corpus seu,

sed coniugem, ac liberosparuos armis protegere putet ; nec domesticas solum agitet.curas sed identidem hoc animo reputet,nostras nunc intueri manus Senatum populum'. Romanu, qualis nostravis virtusq. fuerit, talem deinde fortunam illius virbis ac Romani Imperjfore. ddere his maxime licet Lucretia atrona Romana, comulum quas ve

terum

214쪽

LIBER sECUNDUS 1 terum celebrar ut hi toria, pudicissima grauiter cora viro,Ptre,oe amicis Tarquinij mi deperdita violatacly. ρudicitia deploratis . anxieq.co tendentis,eti illata honori iniuria viciscerentur,breuissima no minus quam prudelis orationis me uiquod hoc nobis modo ipse i de Liuius proposuit . Lucretia maesta talo malo nuntiu Roma eudem ad patre Ardeaq. ad visu mittit, vi cu lingulis fidelibus amicis mentat;itafacto maturatoq. opus esst,re atroce incidisse. Spurius Lucretius cu P. Valerio Vol filio, Collatinuscu L.Iunio Truto venis,cu quo forte Roma veniens ab nutio uxoris erat conuentus. Lucretia

sedente maesta in cubiculo inueniat,aduet usu ru lacryma oborta ; quaretiq. viro satim saluarmaximὸ,inquit, quid enim est salui mulieri amissa pudicitias vestigia miri alieni, Colatione, in lecto sunt tuo: terum corpus est tantum etiolatum, animus insons,mors testas erit; seed te dextras fidems, haud impune adultero fore, Sextus est Tarquinius, qui hontis pro hostile priori nocte vi armatus mihi sibiq vos viri

estis, pestiferum hinc abstulit gaudium. Dant

ordine omnes fidem, consolantur agram animi , auertendo noxam ab coacta in aucto

215쪽

LIBER SECUNDUS sopositionumquadam vitiorum acrem animaduersionem,aut quarelam complectuntur , ut in auaru , in crudelem, int ranum,inseditiosum;

quadam Theses, idest uniuersasset generales

quaestiones re argumenta exornant,ac in utras

partem probabiliter disputanda Fuscipiunt; ut

de virtute, contra virtutem;de voluptate, contra voluptatem; adam deni , miserationem, aut deprecationem continent. ouendis vero

augendisi ctibus aptissima sunt verba gra

uia ublimia sonantia, andia,verborum congeries,incrementum, potiposis immutatis fortuna accurate expressa,amissa,vel amitteda dignitas eronuntiatis,acgenus conrionantis, brachiorum iactatis,oculorum in Calum sublatio, imploratio diuini numinis, infantiu productio, lachrima profusae,sed tamen pauca,animii soliscitudo;quibus e citur,ut pro vario rerum dicetis statu,hi qui audiunt, modo mitigentur,modo irascantur modo inuideat, modo fateantum, modo contemnant; modo admirentummodo oderint, modo diligat,modo cupiant,modo satietate assciantum,mod feret,modo metuat',modo la-- tetur modo denis doleat. 2uippe nihil aliud est concis,quam quada pro res natura ampl/ficatio ad

216쪽

ε o DE CONsCRIB. III s T. ad coci bados nobis audietium animos, mel in aduersarios cocitandos accomodata. MoIm vero quada en aut ad misericordia,aut ad inuidia, aut ad ira,aut ad amore,aut ad odia animi oncitatio. Misericordia ex probitate vite , morumnocetia,calamitatibus,grauibuss casibus et

citur;inuidia ex gratia, dignitate, re tacuitatu copia cocipitur,ira ex lesione ossensionibusq; niunis cocitatumamor ex bono nomine,virtutibus,

rebus praciare Iectis conciliatur; qua omnia animos acriter permovebuntsi oratione eloquε

ti,accomodata,ac cocitata decoretur. Praeterea

assectibus etia subseruiui acerrima quansigura,eti Hypothiposis, Exclamatis, Mna hora,smehementissima omni Prosopopeia.*pothi sis est persona,rei,temporis,loci cum scribedo,tudio do descriptio: idest,qua re nos pliciter propositam ed coloribus expressam,mirifices depicta quasi in arce, tanqua illam Phidia Mineruam siectanda praebemus, ita vigeri,no nayrari: pectari,non audiri res 'sa videatur. In qua illud obseruandu ect, quod passim animaduer timus ab historicis custodiri,ut nossia ea quae pracesserut,velconsecutasunt,aut adiuncta s copulata, sed etia, quaesieripotuissent,exprimat uri

217쪽

LIBER SECUNDVs stes' explicentur . eri betur autem in conci nibus M thiposis,uel mouendi, vel amplificandi, vel exornandi,vel delectandi causa; de qua memini me paulo siverius disputasse. Exclamatio est orationis elatio cum doloris, aut indignationis affectu reperta , re ad rei magnitudinem

augendam , admirabIlius extollendam, ad me- sementius turpitudinem exprobrandam maxime necessaria, qua si, ubi iam animos auditoria flexerimus, adhibeatur,autpol magnarum rerum persiuasione collocetur,acriores affectisvermovebit. Valet enim plurimum ad miseratione excitandam, ad animos legentium commouendos, auertendos, ου cum inuehimur, acrius in flammandos. Festiua certe orationis jura,si tamen non fuerit frequens, nes diuturna ' nam quemadmodum si opportunis locis inseratur, cionem ornat,venustatem habet,s mire auget

sermonis splendorem:ita si no fuerit opportuna, ct indecor e ponatur,inepti ma e ciet cocione. Uuod plane periculum fugiet prudenter historicus inon ad leuem ostentationem, inanni eloquentia efferatur e renum sibi ipse iniecerit, oe ubi rerum natura permisserit,arteoe imitatione retenta tantummodo exclamauerit. na

218쪽

ε, DE CONSCRIB. RIs T. Hora seu relatio eu repetitio est,quando unum, aut pluraverba,in principise aut incisorum,aut

membrorum,aut periodorum cum venustate repetuntur. Vua quidemstequentissima est hi b-ricis,cum nullus sit orationis color,qui magis adornatum conferat,quo crebrius liceat mii, qui tam marijs dicendi generibus congruat: reddit enim orationem concinniorem, habet leporis, s dignitatis nonparum grauitatis macrimonia plurimum. Trosopopaia est, qua aliena persona orationem cumgestu, voce referim us, aut rebus inanimatis firmonem tribuimus, ad acrius hominum animos comouendose fit enim ea,eti auditis hispersonis,aut rebus,qua loquentes inducuntur,auditores toto animo tremant,

horreant,cotremiscant.υ autem hoc Orationis ornamentum,non modo historico ed omni scriptorum generi utilissimum,quo pasim legetium animos partim excitant,partim reficiunt, oe recreant; relaxatsiquidemspiritum iucunda, s grata Prosopopaia varietas, conferti no rum re ad exornationem,s adtrauitatem cocionis, si tam monem personarum, rerums di itas, ali natura patiatur. Exempla vero horumpra

ceptorum suppeditabunt Liui, LIIθ,s alia

219쪽

LI AER sECU NDV 63rum crebra conciones, qui ου hoc loco propositis rei suius artificiis latius aperire,i id rare,s institutam disputationem avere, nisi certa me causis suscepta, propositas sient mtiadimouerent,quibin egomet mihi huim operis

componendi breuissimum tempus ab initio perfcri . quod deum testor, ου intra messem scrip se,cti Upographo excudendum tradidisse; ita ut a primissuis tituris mutandi,demed aliquid,

temporis angustia omuem profuspotestate ademerit.Liberum cuis credendi,quod libuerit,arbitrium retinquo,quod vero ad me attinet, non sum adeo demens, pudens, aut impurus, ut id audea iureiurando asserere, de quo aut vere unquam possim conuinci, aut si cum aliquo lis .

Auberetur, productis te tibus omni exceptione nem re- maioribuου, eam non possem quouis iudicio con- rq gς

testari. Nunc autem de collocatione dispositiones rerum,' a narrandasint, Laconisa b eisi b '' tas e agamus: in quidem erat prastantis ''

ordo, quam si eundem,quo gesta res fuerint ,s az'

quatur narratio;qus totus etes in principio, υeI i'

in narrationis 'Urs possus est Jo principio

Iedulo cauendum est, ne oraIorum aut poetaria tim in si more exordiamus sedita ducamus narrationis 'ς prisi

initium

Narra

220쪽

LIBER SECUNDws eiplificatione aliqua rerum,qua narraὐκ erunt: a repree,quo aliquid actum fuit.vetquo res geri eaperunt;a breuissima quadam rerum gestarumsumma sa profectione ab et no loco rebello ad diuerse lota bella;aut denis a resatione M orum extereorum mi inde magis inter x-rare incipiamus ed singulos hos modos lactari ruis exemplis Atastremus t quomodo diendum sit, apertius exponamus iis causis acedonici belli Romanorum contra Philtrum Titus Liuiussis exosus eph Caisnu captum est bellum aduersus Phihppum decem fer. AEnte ara i , nis , triennio prius depositum erat. um tosioe belli spaci fuissent causa: nouos iam Heinde pace Romanos infensos Philippσ, eum ob infidiam aduersius HStolos alia retionis eis G i Idem socios pacem, tum ob auxilia c-Fecun

ces. Iheniensium,quos agro peruas Iotabem compulerat,excitauerunt ad renovandum