De Graecorum daemonibus. [microform] : dissertatio inauguralis ...

31쪽

plurimos ad universam indicandam vim divinam adhibeatur,

non in una aliqua natura cumulatam, Sed mentis solum cogitatione comprehensam, iam apparet dissidium inter vocis formam et usum, quod non Vide qua ratione conciliari possit, uis statueris, primo initio nullam inter rem et vocem fuisse diSSensionem, eamque naturam, quae δαίμονος nomine appellaretur, talem fuisse, ut haec appellati plane ei convenireti Unde sequitur, ut uniVersam vim divinam, quam una Ogitatione conceptam δαίμονα a Scriptoribus appellatam invenimuS, tum, quum primum hac appellatione nominaretur, in una etiam natura congregatam esse creditum sit, ideoque δαίμω summi numini cognomen fuerit.

Atque haec nomini vis ita in mentibus inhaerebat, ut posteriore etiam tempore, quum iam infinitior illa notio percrebuisset, et philosophi et poetae, Si significanda esset summa vi divina omnibus diis Superior, quae propria Sua

natura conSiSteret et sentiret et ageret, δαίμονος nomine optime sibi viderentur posse mentem suam aperire Heraclitus enim naturam illam divinam res omnes amplectentem et Permeantem, cuius participatione et inspiratione omnis hominum cognitio atque intelligentia efficeretur,' δαίμονα vocavit Parmenides autem vim illam divinam mediam inter

1 ora πιριερον μας νγιγον τε καὶ φρενῆρες Sext. Empila. VII, 127; VIII, 286. De universo hoc Heracliti decreto vid. Sext. Empir. VII, 129 134 Schielemacher insols et Butimann Mus antiquit. I, p. 474sq. 2 ,, νὴρ νήπιος κουσε προς δαίμονος κωσπερ παῖς προς αδρος Origen ad . eis. p. 698. Schielemacherus I. l. p. 23. δαίμονα intelligit fatum et sic vertit: Uin thorichtex Mann verninimi isti meth vom Φiffsal, as et Rin vo einem Manne. Sed sine dubio vir praeclarus errarit. articula enim eo cum genitivo iuncta, quam ille sic intellexisse videtur, quasi pro περὶ posita esset, nunquam hanc vim habet, sed notione est cum αρα cognata significatque locum, unde quid Veniat Oriaturque. Lmath Gr. g. 590. Loci sententia est haec: Ut puerulus propter ingenii imperitiam nihil intelligit docente viro, ita homines stulti daemonis h. e. naturae illius intelligentis omnia complexae, dicta ad praecepta, quae in eorum animos quasi se infundunt, non intelligunt et ne animadvertunt quidem Sext. Emp. VII, 132.

32쪽

lucem et noctem positum, quam esse vult omnium rerum et ipSOrum deorum communem parentem, eodem nomine amcit

In poetis aut . . Critias in celebribus illis versibus, quibus omnem numinis divini opinionem unius hominis astutia ad sipublicae ac legum patrocinium inventam esse docet, δαίμωνα numen illud vocat, quod mente audiat omnia et videat et euret si administret. 3Ηiso igitur locis viget etiam illa δαίμονος Vis, quam

Omnium primam fuisse Statuimus, revocaturque quaedam illius memoria tempori8, quo haec vox fuerit appellatio unius ac Summi numinis, quod omnia infra se haberet et non tamquam univer8a quaedam natura divina singulis diis communis sola animi cogitatione contineretur, Sed suapte vi ac natura viveret et sentiret et suprema sua potestate dirigeret omnia atque efficeret. Quodsi vero haec nominis notio ceteras eius notiones tempore praecessit, easque in se quasi continuit, neceSSurium etiam est, ante deorum multitudinem inter mortales iam viguisse opinionem unius numinis, quod omnium rerum descriptionem se designationem et modum haberpt. Atque ex hac re novum existit argumentum ei Sententiae,

quae omnis cultus divini originem ab unius de opinion du

V. Jam Vero prima δαίμονος notione cognita facito intolligitur, qua ratione altera orta sit. Quum enim in unius nu-

33쪽

minis locum plures dii concessissent, nomen quidem illud unius cuiusdam numini cogitationem movebat; sed iam non tam unum deum, quam divinitatem unam significare poterat 'Atque haec significatio inde ab Homero usque ad latonis tempora longe usitatissima filii. Apud Homerum igitur δαίρα- primum est univerga via

ae volunta divina, una notione Omprehensa, expressaque in eo est Obscura quaedam cogitati unius ac summi nimiinis, quod singulorum deorum numina in se quasi coniungat, praecipueque supremam fatorum designationem et flectionem habeat. Namque quum dii omnes suam quisque certam edefinitam personam agerent, Cuius comparatione consilia O-rum necessitate quadam naturali continerentur, nullus autem eorum universam vim divinam in s cumulatam haberet; neque ad Singula quaeque, in quibus potestas divina emebatur, emcienda, neque ad rerum universum quendam Onsensum et ordinem constituendum suffciebant. Quare quamvis Ierumque hominum animi singularum rerum ausa et

eventus ad singulos deos referrent in iisque acquiescerent, tamen interdum ipsis rerum rationibus ad universi cuiusdam numinis cogitationem excitabantur, cuius suprema vis in omnibus, quae sine auctoritate divina non posse viderentur effici, versaretur, et singulorum deorum numina insta se haberet, in iisque tamquam totum aliquod vigeret. Atque haec universa vis divina vocabatur δαίμuis, quia haec Vox magis etiam quam Θεος unius numinis notionem servaverat et ad uniVersam potestatem divinam exprimendam in primis apta videbatur. Ex his vero istiam patet, quae inter δαίμονα eti Infinita haee ἄ--- notio, qua numen significat genere quidem, non Rutem persona unum, a plerisque, priore illa omissa, laudatur.

34쪽

Θεως intercedat ratio. Interdum enim Misaco nihil est nisi noti generalior, uniVerSam complecten divinitatem, quae, nulla eum singulis diis comparatione instituta perficiendis omnibus par sit Iuterdum autem aperte ac dilucido ita inducitur, ut omnium deorum coniuncta et in unum collecta potestas eius vim emota diique singuli quasi aliquam ius partem ostendant. Atque in hac notione accidit, ut singulis dii anteponatur hebeatque vim illi superiorem. Omnino

autem eius natura, ab angustis certae personae terminis exemta, solutior atque infinitior est, hancque ipsam ob causam ex aliqua parte sanctior ac divinior et ad religionem movendam aptior. Infinitatem enim omnes tacito quodam iudicio in numine divino agnOSQunt. Jam Vero haec, quae ex Homeri maxime usu petita Sunt, exemplis probanda videntur. Primum igitur δαίμονος ossicientia ab Homero in omnibus agnoscitur, quae accidunt, Sive ea bona Sive mala sunt, praesertim si admirabilia videntur et praeter exspectationem existunt et ad certi si auctoritatem referri non poSSunt. Itaque δαίμων erat, qui ad Sironum insulam compescuit tempestatem mariSque fluctus commotos subito placavit' et apud inferos, quum ante Tantali sitientis ora recessisset unda, exsiccavit nigram arenam,' et ab UlySSe, ne monstrum sibi e mari

immitteret, timebatur.' Hic lyssem, navi Iovis fulmine confricta, ad Cyclopis domicilium deduxit, ' et postea, ut, quae lyssis erat suspicio, plura etiam mala perpeteretur, ad haeacum litora appulit; hoc Eumaeus sibi Ulysi Od. XV,

169.

Od. XI, 587.

Ibid. VI,

172. os XVI, 194.

35쪽

shin, ' Antinous Telemachum ' reductos esse agnoverimLIs Onolopa horrida immisit somnia ceteraque mala par vit, Ulymi calamitatem molitus, socios eius ad macta dos Solis bovos instigavit ' Idem vero etiam lyssi ad Cyclopem ulciscendum animum auxit, si et ad domandos pro cos pulchra consilia in eius mente excitavit; ' enelopas texendae et retexendae estis inspiravit dolum, ostomacho Verba, quibus apud Menelaum uteretur, suggessit ' deundo denique fatorum s stitutio defertur, ita ut δαίμονος

rierat, Ulyssi interroganti, quo sat mortuus esset, respondit: ,υσε με δαιμονος αἶσα κακὴ καὶ ἀθέ νατος οἶνος. Λαίμονος αἶσα proprie est daemonis dictio sive eonstitutio. enim cohaeret cum Latino aio et ducitur e radice angerita si is , dicere. Verbum aio nuitur forina causativa ibi I nil thua ui , qu-- quam ea in lingua Sanserit iam non invenitur, indequo ducendum est Verbum ina, cuius loco ueta sorma ἐ-νεω in usu est, eodem modo AH effecta, quo κι-νέω ακέω, κυ-νέω ακυω.Literaci, quae in radice Sangorita

composita est. Susfixum σα, cui in genere masculino respondet νος, nomina format, quae et agentem et actionem exprimunt es Μουσα,

δοξα δόκ- σέ, ἱζα kM-- . Itaque od- σα est, quae edioli ae Onstituit, aut ipsa edictio ac constitutio unde sequitur, ut αἶσα esse possit vis fatorum constituens Od. VII, 197 B. XX. 27 et fatorum onstituendorum aetio, quo se n nostro Ioe posita est. Cf. m. Cer. 301.

36쪽

is dicitur, ' verbo do iniungendis satis proprio, quod plerumque ad Iovem et arca pertinet ' Itaque pro ipso salo, non constituto eo sed constituenti μίμνα dici licebat; atque inde explicatur, qua ratione Hector Diomedi se ,δα μονα δωσει ν dicere potuerit ' Daturum quidem e so dicit letum; sed pro leto eam ponit vim, quae, ut fata omnia,

sic etiam mortem afferat. In hisco locis omnibus non certa aliqua deorum persona animo obversatur, Sed universa Vi diVina, quae areana quadam atque incomprehensa ratione OnStituat cuncta ac perficiat. Sed quoniam universi numinis potestas inter singulos doos divisa est, his etiam idem tribuatur necesse est, quod δαίμονι tribui vidimus; neque tamen ita, ut eorum aliquis omnem δαίμονος vim cohibeat, Sed tantum quasi aliquam eius partem gerat. Unde equitur, ut singulorum deorum actionibus δαίμονος vis ac natura manifesta quasi fiat, et, quod ad eorum aliquem referatur, id optimo iure ad δαίμοτα etiam

referri possit. Itaque Lycaon, Priami filius, quum in Achillis potestatem Venisset, postquam miSeram hau Suam Sortem primum a Parca in Sta, deinde a Iove repetiit, postremo, Ρarcam et Iovem quasi coniungens, δαίμονα causam ait esse, cuius fugi posse designationem desperandum sit. Ratione contraria, quum eucer arcu nervo, qui Hectori telum letiferum allaturus erat, Subito rupto, incerto quodam divinae potentiae Sensu perculSu conquestu eSSet, quod δαίιμω sua consilia perturbaret atque irrita faceret, lax, ad fratris verba respiciens eiusque da--τα accuratius quasi definistis

I Od. XVI, 64. lyssi errores ἐπεκχωσε μέμων.

37쪽

et ad certam personam reVOCRUS, IOVem altitonantem eam

vocavit vim, qui armis adimeret successum. 3 Atque alio loco Furiae ita inducuntur, ut μίμνος appareant esse ea pars, cui scelerum puniendorum munus datum sit ' Quare ubicunque do alicuius apparet vis, ibi μίμνος etiam vis adest, et idcirco recte is, qui pugnet contra Virum, quem deus honestet, contra δαίμνα, hoc est, vim divinam ei adhaerentem, pugnare dicitur ' Itaque si ab Hesiodo alii que multis serioris aetatis Scriptoribus δαίμονες deorum administri dicuntur, apud omerum dii potius δαί - administri sunt eiuSque supremam Vim a Voluntatem XSequuntur.

Ex his autem apertum fit, quam facile δαί νος vis ingulis diis potuerit putari superior id quod evenire debebat, ubi dissentientibus diis et diversa ac pugnantia Sequentibus

Summus quidam finis proponendus erat. Quare et Graeci et Troiani victoriae assignationem non a deorum aliquo, quippe qui ipsi acerrime inter se pugnarent, neque GoVe, quippe qui in neutram partem videretur sententiam tulisse, sed a daemone, tamquam principio potentiore, exspectabant'. tque haec causa videtur fuisse, cur dii ipsi eos, in quibus δαίμνος

1 Τeueer ait: ,2 δὴ παγχο μαχης in μήδεα κειρει δαέμων ἡμετέρης. D. XV, 367. Aiax contra, ad illa verba respiciens: - παπο μαχης - μεδεα κεῖρεν Zεῶ ν ριβρεμετης. B. XVI, 120. 2 Telemachus, iasi, inquit, matrem remisero, primum ab eius patre mala perpetiar; - αχχα δε δαέμων δώσει επε μητηρ στυγερας ἀρήσετ' Ἐριννυς. Od. II, 134 hoc est alia mala daemon impendet, cuius is se ostendet in Furiarum a matre immissarum suppliciis. 3 is ποτ' Hi ἐθελη προς δαίμονα φωτὶ μυεσθαι,ον κε θεὰς τιμῆ. cet. l. XVII, 9 et 104. 4 o- στερον δ' αδτε μαχησομες, εἰ-κε δαίμων

38쪽

quaedam vis inesset, invictos et sibi ipsis formidolosos esse putarent'. Denique singuli etiam dii, quia pro se quisque aliquam

δαίμονος partem obtinebant eiusque munera bibant, recte δαίμονες Ocabantur; quo nomine affectam videmus Venerem o cum reliquis diis Minervam . Atque haec vis verbo Semper inest et apud Homerum et apud scriptores plurimos, qui anto latonem floruerunt, quum aut numero plurali positum aut pronomine indefinito τίς accuratius definitum est'. μmque num στυγερος δαίμων β et κακος δαίμων ' certum quendam deum significet, an potius ipSum univerSum numen divinam, quod infestum et malignum sit, vix puto, diiudicari poterit. Hisce autetit sere omnibu apertum etiam factum est, ubicunque δαίνυν dictus sit, perveniri ab eo aliquid ad homines, quod ad eorum sata ac Sorte constituenda pertineat.

Undo facili ratione intelligitur, ut brevi Omnia repetamuS,

δαίμονος nomine appellari aut universum numen divinum aut singulo deos ea parte, quatenus rerum distributore ac datores, hancque ipsam ob causam satorum auetores et rectores putentur. Atque hic Homeri est SuS. De quo OStquam diligentius exposuimus, quia eo antiquissimo verborum Significationis teste et quasi praeceptore utimur, de reliquis scriptoribus, qui ab illo nihil fere discedunt, brevioribus esse

licet. 1 CL Apollinis verba Il. V 438 et 459; Diomedes in Aeneam irruit δαίμονι ἴσος et Martis, ibid. 884.2 It m 420.3 Il. I, 222 cum Schol. 4 Od. XVII, 446.5 0d V, 396. 6 Ibid. X, 64.

39쪽

Itaque etiam in hymnis Homericis, apud Theognidem, Aeschylium, Sophoclem, uripidem, indarum, alio8, conve

nienter eum S Homerico, μίφω universum numen divinum Oxprimit una notione coniunctum, ea ratione, qua in On8Met endi et tribuendi iis, quae cuiuSque fata Continent, Suprema auctoritate VerSatur. Ad eum tamquam causam ultimam omnis rerum humanarum constitutio et moderatio referiur is prema manu fatorum lanci dominatur eaque Suam cuique goriem SSignat ), Salus pernicios, vita mors in eius arbitriosita est aliis benevolus et auctus deSt eorumque reSOmne proSpere moderatur et incredibili saepe felicitate exornat'), infestus alios adoritur, eosque in Summam calamitatem 1 Soph. fragm. 209 d. Ahrens:

' αν δε δαίμον ἀνδρος ἐυτυχους το πρὶν πλαστιγγ ερείση του βίου αλίφροσων, τα non φρουδα καὶ καλῶς εἰρημενα. cf. Aesch. Pers. 340 ed. Herm. 2 Polynices Antigonae timenti. ne morte sibi eripiatur respondit: - ταυτα δ' ἐν τι δαίμονι

καὶ ut φυναι χατέρρ Soph. Oed C. 1443; is Antig. 33;Ρind. Isth. VI, 3. 33 Qui honesta acinora, Pindarus ait, parvo labore perficit, is multis, tamquam sapiens inter stultos, prudentibus consiliis vitam dirigere videtur; ista δ' os ta ἀνδράσι κεῖται δαιμον δὲ παρίσχει, ἄλλοτ' ἄλλον περθε βά χων, χλον δ' - μιρῶν μειρ καταβαίνει. Pind. Ρyth. 73 sq.AΛαέμων δὲ τοῖς μὲν ευτυχῆς καθ' ἡμέραν, ἡμίν δ' ἀπορkα κἀπι μειν ἔρ-- Soph. El. 99. cs Theom. 16 sq. , Ρind. Pyth. XII, 29 Soph. Oed. . I.478.

40쪽

detrudit', et eosdem otiain tum secundo fortunae flatu pros quitur, tum tempestate adversa repellit ). Ab eo tribuuntur opes ac divitiae , ab eo victoriae et honore donantur', ab eo virtuti exercendae vis et amor proficiscitur , ab eo animi tam ad pulchra quam ad turpia perficienda impelluntur', ab eo denique, ut universa hominum natura, te mentis intelligentia certis suis finibus circumscripta estyi sine eo

nemo ne fortunatu neque inopS, nec bonus nec malus est .

Quidquid igitur homines sunt et quidquid iis accidit, sive id

1 δεδαίμων μοφρονως ἐνέβη Περσῶν γενέρ Aesch. Agam. 889, et florem virorum delevit ibid. 01. Idem εμπιτνει genti Tantalidarum et duarum mulierum sceleribus tantas in ea turbas movet, ut Cyytaemnestra iam omnia sibi suisque timenda esse censeat, quippe ,δαιμονος χολῆ βαρευ πεπληγμένοις Aeschyl. Agam. 1436 1632. Apud Soph. Oed col. 174 ipsam salutis spem adimit. Atque ita cecinit Bacchyllides, Dagm. 20 apud Bergh. I. I.:

γῆρας κνεῖσθαι, πρὶν ἐγκυρσαι δυρ. Bacchyli Dagm. 3, apud Bergh I. l. CL Aesch. ers. 604 Soph. Oed. Col. 1568.3 -Xρήματα μὲν δαίμων καὶ παγκακον ἀνδρὶ δίδωσιν, ρν mi δ' λέγοις ἀνδρασι ριοι επεται. Τheom. 14s. cf. Hom. Hym Bacch. VI, 31.4 isAαιμον φυτευε δοξαν ἐπήρατον. Pind. Isth. V, 12 C Ol. HII, 67.b , Ἀγαθοὶ δε καὶ σοφοὶ κατὰ δαίμον' ανδρες - ἐγένοντο. Ρind. l. IX, 28 ubi videas scholia et inserius Pindarus alta voce do Epharmost sic anit: -Τόνδ' ἀνέρα δαιριον - γεγάμενεν χειρα, δεξιο γυιον, ορῶντ' ἀλκάν. Ibid. 110. AEL Theom. 14s, supra Ol. 3. 6 desimo 'Oρέσχν ἀπ Θυνει ad patris ulciscendam iniuriam Aesch. Agam. 638. Aiacem δαίμων in ξεν maledicta, quae in Graecorum duces ongerit. Soph. Ai. 243. eemessam δαίμων δεῆ, hoc est, ad mortem sibi adsciscendam compellit. Ibid. 504.7 is δέ, κεκριμένον προς δαιμονος ἐπιι βροτοῖσιν,