De Graecorum daemonibus. [microform] : dissertatio inauguralis ...

41쪽

bonum sive malum est, congiituitur et proficiscitur a daemonis viet auctoritate. Neque ille certus aliquis deus est, iis quidem locis, e quibus, quae attulimus, Petita fiunt, multo autem minus natura quaedam divina diis inferior, quippe quae potestatem tam infinitam non possit Sustinere; verum univerSum quoddam obscura cogitatione conceptum numen est, aut singulos deos positum, omnium rerum legem a modum contianens, in pu unum quoddam et summum divinae fatorum eo titutioni principium agnosciturini. Praecipue autem vis divina vigere putabatur in eo rerum

ordine, quo divinae iustitiae leges continebantur in hocque et instituendo et conservando maxime divinum dandi ac distribuendi munus apparebat. rimum enim hic ordo ipse totuS, ut veteres recto iudicio intelligebant, a numine divino manabat nihilque erat aliud, nisi ea ab illius consilio ac voluntate prosecta ratio, secundum quam res Omne conStituebantur et regebantur, quae ad hominum actiones relata Summa

erat lex, qua quid iustiani, quid iniugium esset, quidque utrumque sequeretur, definitum erat. Is igitur ut efficeretur,

quum omnium rerum decursus et eventu ad certum aliquem

finem erant dirigendi, tum hominibus, qui se ipsi naturali quadam opinione primum locum in divina rerum administratione

obtinere ire dunt eamque rufi se potissimum referunt, SuuSi Daemonem re vera singulis diis superiorem a potentiorem e8se, necessari sequi videtur e indari loco, quem modo attulimus. Ostquam enim Viros ore διἁμονα sortes ac sapientes fieri dixit, hanc ipsam ait fuisse causam, cur Hercules cum Neptuno et Apolline et Plutone pugnare eosque devincere potuerit ind. l. IX, 28-35. Quodsi igitur Hercules a daemone sapientia et sortitudine et robore instructus illos tres deos superavit, nonne ipsum daemonem diis illis supeWorem ac potentiorem esse oportebat Ρossit quidem aliquis putare, daemonem hoc loco a

Pindar intelligi Jovem, quippe ceteris diis superiorem atque ita unus scholasta ad Ol. IX, 43 et o vulg. explicat; sed in ipso carmine nihil inest, quod hanc interpretationem firmare possit.

42쪽

cuique SSignandus erat locus, sua officia, munera, labores imponenda sua denique animi et corporis Vires a facultates, quibus illa perficerent, tribuendae erant. Itaque haec omnia plerumque quidem ad deorum principem, Jovem, interdum ad arcam, ' saepe ad omnes deos' revocabantur; reVocabantur vero etiam ad δαίμονα, ea praesertim parte, qua ad hominum conditione ac sortes pertinebant. In eo enim fatorum assignatio ita po8ita erat, ut, si qui vel sapientia, vel Virtute, vel prOSpero rerum successu, vel opibus floreret, vel fortuna adversa afflictaretur, in his omnibus μίμνος suprema Vis et auctoritas agnosceretur. 3 Atque ut plane nobis per- SuadeamuS, non SSe eum Certum aliquem deum vel etiam genium diis inferiorem, sed universi cuiusdam numinis, quod cunctorum deorum numina complectatur, munere fungi, Pro-

Spera fortuna Theognis nobis exstitit aestis, qui quod in

1 Jovis voluntatem Omnium rerum summam legem uo normam esse,

innumeris exemplis probatur. Aeschylus rerum ordinem ab eo constitutum appellat ταν Θιος αρμονίαν, quae mortalium consiliis non possit superari. Prometh. 549. Eius placita continent id, quod iustum est, et propterea Vocantur Θεμιστες sive θεμιτες, Om. d. XVI, 403; ind.

Ol. XI, 24 quae ab Apolline hominibus nuntiantur. Pind. Pyth. IV,54;ham. 204 Hom. Hymn. Apoll. 252 292 394. s. Militer Dor. I, p. 338. Ipse Πολι- νομω αἶσαν ρθοι, Aesch. Suppl. 647; et ex Themide filias

procreaVit oras, Κυνομίαν, Λίκην, ἰρήνην Hesiod Theom. 901, ind. Dagm. 6 hoc est Ordinem, iustitiam, pacem atque omnium rerum consensionem primus constituit atque propter hanc ipsam causam a indar Vocatur αριστοτέχνας πατήρ, Pind. DRgm. 29, coli. ΡIut S. N. V. 11.

aliisque locis a Boeckhio ad Pind. l. l. allatis. s. Aristid. I, p. 10 ed. Din-

dors. Quare quodcunque fit, in e Jovis voluntas apparet. Κἀυδε του - των, , τιμὴ Ζελ. Soph. Trach. 1280. cf. Aesch. Agam. 1453. 2 Parcae cum Furiis, ut uno exemplo totam ausam absolvam, ab Aeschylo necessitatis, qua omnia constricta tenentur, reetrices - pellantur: Τίς οδ αναγκης μὲν οἰ-οστροφος Μοιραι τριμορφοι, μνήμονες τ' Ε λωέες. Prometh. 517. Ih θεοὶ δε κατα σφετερον παντα τεχουσι νοον. aheom. 142.4y Vide locos, quos supra p. 23 sq. laudavimus.

43쪽

δαίμονος votivitate dixit repositum esse, idem paulo post dii implorare iubet.

Deinde autem hunc ordinem, ut inStitutum Ss a numine divino intelligebant, ita ah eo sentiebant conservari. In qua re hoc maxime ad homines pertinebat et perpetua quadam religione ac metu eo occupabat, quod, quicunque ordinem illum violasset, eum inevitabili supplicio coercitum iri sciebant. tque hanc iniuriarum ultionem quamquam plerumque ad Jovis auctoritatem referebant, ' tamen saepe etiam in ea vim universi cuiusdam ac summi numinis SuSpicabantur, quod certo Semper consilio et Successu cuiusvis iniuste facti poenas persequeretur et legis suae sanctitatem Suae iustitia aequabilitate tueretur. Cuius numini natur quum maxime in tribuendi suppliciis se ostenderet, iterum Optime δαίμνος appellatione exprimebatur. Is igitur videns omnia et audiens et curans pro ordinis divini conservatione vigilat eiusque Severus semper existit vindex is quemvis eius violator m ubivis latentem acri mente speculatur et grave Commissi poenas expetit; ' ab eo iniuriariam vindictam, et qui perpessi eas sunt et qui intuler ut exSpectandam ESSe entiunt Quare odipus in gravi calamitatis sua dolore in eoi Theognis si loquitur, Vers 16b:

2 hΜίμνει δὲ μέμνοντος , θρόνω Λιος

Aesch. Agam. 1530. s. 1453. 3 His sere muneribus Critias exomat δαίμονα eum, quem Glegum publicarum firmandam auctoritatem a legislatore inventum esse ait. Sext. Emp. IX, 4 vers. 16 sq; et eadem ab aliis scriptoribus ei tribuuntur. s. Aesch. Sept. 29 sq. agam. 1436 sq. 632. Soph. ed. .i370; l.

44쪽

etiam aliquid habebat consolationis, quod μίμνα sciebat cerium sibi exstiturum esse iniuriarum acceptarum Vindicem, Nullum gi in crimen ille non cernit, nullius obliviscitur, nullius ultionem praetermittit. Propterea δαίνυ ἀλάστωρ

cognominatur, hoc est numen divinum, iniuriarum memoriam

Servan earumque, etiam Si eram nonnunquam, tamen certam

Semper poenam repetens. Cuius in ulciscendis sceleribus1 Oedipus Polynici his verbis minatur:

Τοιγαρ εν ο δαίμων εἰσορ μεν ου τι πω ὰ ς αυτίκα Oed C. 1370 cs. 788. 2 Variae sunt de vocis αλαστωρ Origine et prima significatione sententiae. asellus in Steph. hes. s. v. cum αλ et χεεσθα sive ἀχευειν et ἐχαυνεω cognatam Ocem 88 cen8ens, δαίμονα propterea ita nominari dicit, quia persequatur homines scelestos eosque errabundos agat et saepe in mentis insaniam coniiciat Hermannus ad Soph. ed. Q 1483- χαζεσθαι originem ducens non tollerandi notionem esse putat primariam, spreta ea interpretatione, quae λῆθεω repetitur. Verumtamen hane solam veram esse iudico, quia et Ormae vocis optime convenit et aditum nobis parat ad eam Graecorum cogitationem, quae et genuit hanc vocem eaque rursus in animis gignebatur. Haec autem cogitatio in e sita erat, quod nullum unqum crimen abolescere sentiebant oblivione, sed in mente numinis divini acrem eius viVere memoriam, quae, quamVis supplicia differret, cori tamen ea exsecutura esset. Hanet enim sua quamque culpam vindicta, etiamsi diu saepe intermittitur; et, ut cum Aeschylo loquar, μ ιμ νε - παθε τον ἔρξαντα; Ἀgaan. Ib30 quam sententiam graviter ac pulchre expressit etiam Solon, Hypoth. b. s. Theom. 20.3; esch. Suppl. 17 703. Et an ob causam Furiae, quae prae ceteris ulciscendi munus habent, μνημονες appellantur. Aesch. Prom. bl 8 Soph. M. 1390. Itaque αλάμιορ, si abis privativo et ληθειν ducitur, proprie hanc do vindicta divina opinionem exprimit, et δαέμων ἀλάστωρ est numen divinum, quod nullius criminis obliviscitur; quae notio supplicii futuri notionem, ut causa effectum, per se ipsa continet. tque hanc nominis vim et originem iam lutarchns

aperte agnoVit, qui, is ἀλάστορας, inquit, καὶ α μνο ειυς νομάζουσι δαίμονάς ωας ως ἀχηστων τινῶν καὶ παλαιῶν μιασμ άτων μνημαις επεξιοντας; De oraci des rab et idem de eadem Oce, sensu passivo

de hominibus adhibito ἀλάστωρ, inquit, κέκληται ὁ ἄχηστα καὶ πολυν χρόνον μνημονευθησομεν δεδρακώς. Quaest Graec. 25. Sed viguisse eam in veterum etiam animis, ex omnibus sere locis, quibus δαμμων ἀλάστωρ dictus est, suspicari possumus Semper enim aut Veteris

45쪽

vis summis eo Sque gnoScitur, ut apud Aeschylum Clytaemnestra, quum Agamemnonis caede vehementius ei exprobratur, RSSentiente fere choro, in quo ipsius poetae iudicium video, non se, Sed sua specie indutum vetersem Atroi λάσμα lacinu cruentum perpetrasse contendat 'Neque enim hic apud Aeschylum certe, apud quem primum huius nominis usum invenio, ' neque apud Sophoclem maleficus quidam genius St, quo sensu δαίμονες ἀλάστορες et qui idem fere valent, παλαμναιοι et ἀπο-παιοι apud pOSteriores saepe dicuntur,' quemque recentiores etiam tragicis illis vindicarunt; vertim quemadmodum apud Momerum δαίμονα

culpae vindex est aut praesentis criminis ultor futurus timetur. CL Aesch. Agam. 468 et 1475 Ρers. 349 Suppl. 398 sq. Soph. ed. Col. 788. Jam vero quum hac voce proprie significetur numen divinum scelerum memor, cum hacque significatione impiorum persecuti coniuncta sit, acile intelligitur, qua ratione Aiax Graecorum duces αλάμορας Soph. m. 373 et Hercules leonem Nemeaeum βουκολων ἀλάστορα Soph. Trach. Ios4ὶ dicere potuerint. Similitudo enim ab effectu, non a causa petita est. χάμορες utem, quae insania effectrices dicuntur apud Soph. Trach. I 237, sine dubio Furiae sunt, in quas propria vocis notio eodem iure cadit, quo μνημονας eas appellari vidimus.1 Aesch. Agam. 465 coss. 1475.2 Quatuor locis apud Aeschylum ἀλάστωρ occurrit: Suppl. 99 θεὸς ἀλάστωρ); gam. 468 et 1475 Pers. 348. 3 Soph. ed. Ol. 788; raeh. 23 et 1094 Ai. 373. 4 Plui. Defeci orac. c. I et 1b Pausan. II, 18, 2 al. 5 Vide usgrav. ad Soph. i. 243, et Johnson ibid. 214, quos contra disputant Hermannus et Lobeckius C Ρeters, Theologum Soph. p. 10 Monasterii 184b et Clausen, Theologum Aeschyl. p. 10. Apud Stobaeum quidem iam Zaleucus, celeber ille Locrorum legislator, hoc nomine genios ultores appellat. raecipit enim ei, quem sorte malus genius δαιμον κακος ad iniuriam iaciendam illicere tentet, ut ad deorum aras et sapientium virorum institutiones confugiat, omnique modo ab iniustis actionibus caveat, δείσας δαέριονας ἀλάστορας. Ita enim locum corruptum rescribendum esse cense pro δεισιδαιμονων. Stob Sem. XLII. p. 279, ed. Gesner Lugd. 160s. Sed etsi Zaleucus ipse, quem Eusebius in Chronico ad I 29. resert uno s-culo et dimidi Aeschyli aetatem antecedit vide Benile Epist. halar.

46쪽

Furiarum etiam munera cohibere vidimus,' ita illis ahunmtad me primum generatim numen divinum significat, ea parte,

quatenus scelerum ut isosendorum Suprema potestate utitur.

Namque tantum abest, ut quoquam deorum inferior sit, ut vel ipso Marte mandatorum suorum quasi ministro uti videatur. Facile quidem potuit fieri, ut, si mens de vindicta

p. 339 Fabrio Bibl. Gr. II, p. 4), tamen qua apud Stobaeum eius dicta

et praecepta leguntur, multo esse eschylo posteriora, et sententiis et verbis certo evincitur. Neque enim solum inde, quod mundus appellatur κοσμος, qui Vocis usus ad Pythagoram resertur auctorem, Ρlut Ρlacit. Ρhilos II, 1 Galen Hist philos p. 429; os Bentley. Opusc. philol. p. 3473. et quod tragoediae in rebus ad deorum cultum pertinentibus memorantur, post Pythagorae aetatem illa composita esse intelligitur, - vide Bentley. Epist. Phalar. l. 1. Fabrio Bibl. r. ΙΙ, p. I sq. quique ibi Iaudantur scriptores, sed etiam universa sententiarum et verborum Ompn- ratio prorsus mihi persuadet, non scribi et dici ita potuisse ante Aristotelicae rationis cognitionem. In qua re satis esse ut monere, tantam in illo apud Stobaeum loco vim τη προαιρε σει τῶν καλῶν ἔργων

tribui, quanta ante eximiam Aristotelis de actionum humanarum libertate disputationem, thio Nic. ΙΙΙ, I sq, in primis III. 2 et 3 non videatur ei tribui potuisse Veteres enim Graeci non tam in actionis consilio, quam in ipsa actione virtutis et vitii vim ponebant. Hinc autem intelligitur, illo loco non demonstrari, iam Zaleue tempore publicam et communem suisse inter Graecos de daemonibus a diis diversis opinionem id quod voluit Creuger, Symbol. III, p. 737, ed. 3. LGostiling. ad Hesiod. p. 122. De Zaleuco in universum vide U-maeum apud Strab. VI, 260 Aristotelem apud Seho . Ρind. XI, 7 et avulg. Cic. Leg. II 6 Demosthen adu Timocr. p. 496 Suid. s. v. Ζάλευκος. Heyn Opuso Acad. II, p. 62 Fabrio Bibl. r. ΙΙ, p. 1 sq. 1 Od. II, 134. os supra 9. 21.2 Postquam Clytaemnestra Agamemnonis caedem ad MMDρα Ructorem retulit, non dissentiens chorus si loquitur: is Πατρόθεν δὲ uia mus γένοιτ' - ἀχά-υρ

μάζεται δ' OUMTποροις επιρροασιν αἱμάτων μέλας υρης ὐποι δε καὶ προβαίνων

πάχνι πονροβόρω παρέξει. Aeseli Agam. 1475. Cuius loci sententia est haec: Fieri potest, ut propter patris Atrei scelus numen divinum, quod nunquem ultionis obliviscitur, tibi adstiterit; saevit enim Mars atrox, - in eo igitur Eut retio sis apparet -- R-

47쪽

divina cogitans in hoc solo numinis divini munere defixa esset, ceteri omnibus, quae in eo Sunt, neglectis, δαίρα- ἀλάστωρ peculiare quoddam numen Videretur esse, cuius tota natura in sola Scelerum ultione posita esset: in a qu cogitatione seriore tempore genii ultores a diis diversi pro oti sunt. Neque tamen propterea apud eschylum et Sophoclem certae alicuius personae divinae lineamentis circumscriptus est, Sed remanet in eo infinitas et quasi obscuritas univorsi numinis divini, cuius partem aliquam ostendit. Quare, ut omnia δαίμοτος, h. e. universi numinis, munera atque Lficia a diis singulis perficiuntur, ita ἀλάστορος quoque arteS, si corti dei persona requiritur, ad deorum cognitorum albquem deferuntur isque ipse propterea est ἀλάστωρ. Velut iam supra vidimus in Atrei tetro facinore ulciscendo Martem ἀλάστορος personam gessisse; et αλώτω ille δαίμων, ersarum cladis auctor, ipse est Iupiter, qui nimiam Xerxis superbiam acri poena refrenavit. apud Sophoclem Furiae,

torum sanguinis effusione hoc est: Violentus est ultor, siquando cognatorum sanguis eminus est, et quoquo Progreditur, eandem aliquando certe natorum oratorum cruori praestabit hoc est quamvis diu ultionem intermittat eamque a criminis auctore usque ad libero eius vel nepotes vel pronepotes disserat, tamen certo aliquando ain ex8equetur, ita ut sanguini emis effindendo sanguine satisfiat. De qua sententia et supra 28 Not 2 et Aesch. Suppl. I et 702. Atque hac ratione locum dissicillimum, Hermanni exquisita emendatione adiuti, plane expedivisse nobis videmur. 1 Ad talem dere toritationem sermovetur animus legimus Aeschyli Suppl. 399 locum, ubi describit i

φανεὶς ἀλάστωρ ἡ κακος δαίμων ποθέν. Aesch. Pers. 348.Quem daemonem esse ipsum Jovem, intelligitur eomparatis Versibus 726 741 829. Hac autem occasione oblata non praetermittendum esse censeo monere, ἀλάμορα δαίμονα et καπω λάμονα, qui, qui si iant iidem, ab interpretibus confundi solent, ut factum est amoetuingio ad Hesiod Op.

48쪽

quae ipsa sua natura criminum ultrices sunt, λαμυρες vocanatur Quum Vero suam cuiusque iniuriam tu acceptam sive illatam certa vindiota sequeretur, Suum quisque se bere sciebat λάστορα qui rursus aut universa vis divina erat, quatenus suam cuiusque iniuriam ulciscebatur, aut deus aliquis, qui universi numinis hoc munus susceperat 'Iam Vero, quoniam in universa hominum vita omnino

nihil est, quod non a numinis divini designatione et effectione proficiscatur, hoc autem numen una notione ComprΘ-hensum δαίμω appellatur, ad hunc prae ceteris Omne Casu ne Ortes, in quibus non certi alicuius dei vis agnoscitur, tamquam Supremam causam homines referunt. Maxime autem eos tum id facere, quum rebus adversis amictantur, mirum videri non debet, quoniam ea est humanorum animorum PerverSitRS, ut, quum Prospera fortuna florentes numinis divini fero obliviscantur, aerumnis ac miseriis maxime ad

122, notione esse omnino diversa terque quidem mali alicuius auctor est; sed κακος δαίμων homine nihil etiam meritos quum in alias quasvis alamitates coniicit, tum ad iniusta lacinora impellit αλαστωρ autem, quae iam iniuste facta sunt, ulciscitur. Utrumque ab eodem numine proficiscitur, quod tum auctor criminis, tum ultor est; sed cogitatione haeduae eius partes distinguuntur et tribuitur altera δαιμονι κακω, altera

μέμον ἀλάστορι. Quae differentia dilucide ex iis, quae sub aleuci nomine e Stobae attulimus, quamquam ibi iam de geniis, non de universo numine divino agitur, intelligi potest. Itaque homines neque si iusti

neque si iniusti erant, a numinis maleficentia poterant tuti esse et facile fieri poterat, ut nescirent, num ab eius malitia an ultione calamitas ac miseria repetenda esset. Neque enim compertum habebant mortales, qua ratione diis immortalibus possent placere heom. 381. Itaque apud Aeschylum etiam nuntius, qui ergarum 'adem Atossae nuntiavit, ignorabat, num a commissi eriminis poena an immerit aliqua miseria esset, et idcirco, num ad ultorem deum an malignum esset revocanda. Misera sane hominum conditio, qui se numini divino quasi ludibrio scirent esse nulloque temporis momento timore ac larmidine vacare possenti

49쪽

eius agnitionem et venerationem excitari soleant.' ---ος igitur. vim et impulsionem incusant, qui gravi scelere se obligarunt; de huius saevitia atque iniquitate, qui in magnam aliquam calamitatem inciderunt, conqueruntur; ' hunc aerumnis ac doloribus oppressi deplorant, hunc appellant, huius

exclamant nomen, quasi hoc Olo nomine tota malorum suo rum vis contineatur. ἡγω ἰω μεμωs eiulatur apud Sophoclem confectus dolorum cruciatibus Hercules Mi in multas illae saevi daemonis appellationes, quale Sunt μονος, --γερος, ωμος, μοι eo , ρος, χαλεπος, δυσπονητος, δριμυς, δυστυχ'ῆς, ολοος, τερος, κακος, ' quum ad benignum significandum daemonem paucae tantum inVeniantur, ut εν τῆς,

δίκαιος, ἐσθλός, πρόφρωω ' Quodsi autem aliquis omnia

vitae suae fata ac conditiones una notione complectitur, vim illam a voluntatem divinam, quam eorum molentem ess

sentit, Suum Vocat δαίμονα, qui Sophocli et Aeschylo nunquam genius quidam est, qualem Platonici maxime singulis hominibus obtigisse docuerunt, sed aut generatim num n dia Vinum, quatenus in unius cuiusque satis constituendis versari ot ad certum aliquem finem ea dirigere putatur, omnidofiniti aliouius dei cogitation omissa, 7 aut aliquis deorum Cognitorum umero, cuius qui prae ceteris vim in suis

rebus moderandis ibi agnoscere videtur, aut deniquo in

50쪽

univEestim deus aliquis, de cuius ne nomine Eo natura amplius cogitatur. Et ad hanc communem GraBeorum seu tontiam sata omnia a daemonis efficientia repetentem respexissct videtur Heraclitus, vulgarium opinionum cavillator atque irrisor, qui, quum a sui cuiusque ingenii comparatione omnia fere hominum studia et consilia Et actiones et propterea etiam fata universamque vitae conditionem pendere intelligeret, Ἀηθος, inquit, ,ἀνθρώπων δαίμων; hoc est, Alexandro Aphrodisio interprete, φυσις. Neque autem Singulorum Solum hominum sortes in numinis divini designatione repositae sunt, sed etiam gentes suum habent μίμοτα qui earum fata constituit ac regit . Expressa vero est hac de daemone doctrina gravia haec Graecorum sententia, provida et praecedenti numinis divini designatione et singulorum hominum et gentium fata constituta esse ab eodemque numine ad certum exitum perduci. Quae sententia ab ea, quae omnem sat vim a necessitate in ipsa rerum aetem Comparatione ita Θpetebat et non minus inter Graocos trita erat, omnino diversa

est; et facile intelligitur, quanti ea sit momenti ad univprsam

Graecorum de fati natura opinionem recte perspiciendam Quum vero hominum fortuna plurimas habere soleat vicissitudines, hae etiam repetuntur a daemone, qui quoniam tum Secundas tum adversa res immittit, ita reprae8entatur, quasi pro Ortunae varietate in plures daemone divisu sit quamquam re Vera de eodem Semper summo numine cogitatur, quod alio tempore aliud se ostendatM) Denique δαίμωω, quoniam cum 1 Soph. Oed C. 1766.

4 Hae sententia optime illustratn pulchris his indari versibus, Pyth. VI, 107:is μιαρὸς ἐν σμ-ροῖς, μέγας εν μεγάλοις ἔσσομαι τον αριφέποντ' αἰεί φρασὶν δαίμον' ἀσκήσω κατ' ἐμὰν θηραπεύων μαχαναν