Quaestiones Tertullianeae ad librum Adversus Praxean pertinentes [microform] : (Teildruck)

51쪽

Quaestiones Τertullianeae ad librum Adversus Praxean pertinentes. 3T

sic satisfeci neque loco Lamentationum Ior. IV 26, ubi traditur IIvε0μα arpocinaro faμQv picro Kυpioc' i in Deum faciem osse filii ' ex toto nostro capit apparet: 250l7-20 2 'non potes Videre, inquit, faciem meam; non enim videbit homo faciem meam et viVet . . .' hoc si filius dicit, qui tamen Videbatur, non corporis sui proprio faciem dicit, sed aliud quoddam. Facies igitur filii os pater ut de aliqua maiore persona dicere OSSumus 'facies mea si illo homo', ita de patre, qui maior St Christo, dicere possumus: faeies est filii pater'. Quod ut confirmotur, locus affertur amentationum. Ante omnia igitur statuamus suo iure Ursinum in fine eius faciem suam . . . pronuntiavit mutavisse in eum faciem Suam . . . pronuntiavit'. Non agi de eo, quod Christus faciem dei suam pronuntiavit, o quod ille deum faciem Suam pronuntiavit, e OmnibuS, quae XpOSUi, Sati apparet. Κroymanni autem coniecturas nullo modo aeeipere OSSum: si Christus persona paterni spiritus est, merito cuius spiritus perSona erat, id est patris eiuS faelem Suam . . . pronuntiavit'. Intellegere non possum, quomodo alterum ex ultero On- Sequatur neque enim facies alicuius mea est, si eius spiritus persona sum. Neque si eum SeriberemuS, res melius se haberet. Non possum hominem faciem meam nominare, si

persona eius Spiritus sum. Intellegi hoc nequit, neque quid sit ter80nx perspicies, quod certe SSω debet rpocu Nov.

' Vocem facie eodem modo usurpatam apud Ciceronem habes Phil. VIII 8 g 23ὶ 'senatus enim laciem secum attulerat'.

52쪽

Moymannus loco Adv. Maro III 385l 1 adductus nostra Verba mutavit. Sed videamus, ne potius ille locus mutandus sit. Scriptum ibi logimus 384 24ὶ 'agnovit bos posses

Sorem Suum et asinus praesepe domini sui, Israhel autem me non cognovit et populus me non intellexit. nos quidem certi Christum semper in prophetis locutum, spiritum scilicet creatoris, sicut propheta testatur persona spiritus nostri Christus dominus - qui ab initio vicarius patris in dei nomino et auditus sit et Visus, scimus . . . Sententia est haec Israhel Christum non cognovit Christiani autem sciunt Christum formonem semper in prophetis locutum esso ut spiritum creatoris, sicut propheta testatur. Itaque nihil aliud scribi polos nisi 'personas spiritus nostrae Christus dominus ' cf. et sequentia 385I6ὶ 'si vero non in Christum, sed in ipsum potius deum volueris referre omnem Iudaicae ignorantia de pristino reputationem, nolens etiam retro Sermonem et spiritum, id est Christum creatoris, despectum ab eis

et non agnitum, Sic quoque revinceris non negans enim filium et spiritum et substantiam creatoris esse Christum Θiu S, conceda neeesSe est eos, qui patrem non agnoverint, nee filium agnoscere potuisse per eiuSdem substantiae Ondieionem ....

Ita et nostro loco nil scribendum est nisi 'nam et scriptura quid dicit spiritus orsonae eius in Christus dominus ergo Si Christus personae paternae Spiritus est, merito cuius personae spiritus erat, id est patris, eum faciem suam, ex unitate scilicet, pronuntiavit', rvευνia ἐκ rrpoccirro αυTOUxpicTO Kυpioc, vicet ε xpicroc ἐκ ΠpOc που Πατpoc πυευlati

intellegitur λ6ro Vel rvεssa eum, e cuius facie Πpocu που prodeat, faciem suam pronuntiare. 253I, 22l10h'persona serat' lapsum calami esse pro 'personae erat commemorandum Vi est ceterum hoc mendum commissum est recto illo cuius personae spiritus erat iam in spiritus cuius personae erat' mutato 'spiritus cori in sententiam relativam inserendum

Pro nostrae', quod l. l. - Lam Ior. IV 20, Adv. Marc. III 6 scriptum legimus.

53쪽

Quaestiones Tertullianeae ad librum Adversus Praxean pertinentos. I90sta obscurum illud miraror aeno Ursinus vidotur mihi

mutas' in 'mira reS. . . .'

XV. ransfert deinde auctor hanc explicandae scripturae rationem, quam a Philone aut certe Iudaeorum theologis didicerat, ad novum testamentum, ut et in evangeliis et apud apostolos deum et visibilem si invisibilem deprehendat; Iohannes dixit deum nemo vidit unquam, MOSilus Paulus quem nemo vidit hominum, sed nec videre potest 'idem ipsi 253 17 22 24 apostoli et vidisse se Christum et contrectasse testantur porro si ipse est Christus et pater et filius, quomodo et visus est et invisus γ' Dicat aliquis eundem patrem invisibilem esse ante amem, qui et filius visibilis in carno. Sed cum etiam ante carnem Visus sit si post amem invisibilis nominetur, alius SSe debet, quem plenius visibilem caro effecit, Sermo scilicet, qui et caro factus St, alius, quem numquam quisquam vidit, nisi pater scilicet, cuius est sermo'. Apostoli viderunt sermonem, qui ante carnem sermo tantum apud patrem, caro factus SL Ille cum ex de ortus sit, deus nominatur 254 16 23l 14 et ideo, quoniam sermonem dei deum dixerat, ne adiuvaret adversariorum praesumptionem, quaSi patrem ipsum vidisset, ad distinguendum inter invisibilom patrem et filium visibilem 20 superdicit sex abundanti: deum nemo Vidit umquam quem deum sermonem at 5 quin vidimus et audivimus et contrectavimus de Sermone vita praedictum est sed quem sum scilicet patrem, apud quem deus erat Sermo, unigenitus filius,

qui sinum patris ipso disseruit. 2bbli ipso et auditus

et visus et, ne phantasma crederetur, etiam contrectat . 10 hunc et auius conspeXit, nee tamen patrem Vidit nonne,

inquit, vidi Iesum Christum autem si se ipse deum cognominaVit quorum patres, et ex quibus 53 Christus

nora' ut ΜFR3 4 superadicit suas. Eny 6 et contrectavimus m. vitae m. F 8 deus erat MF, deum erat Ura unigenitus scilicet Urs 9 qui sinum patris F ef. 238 6), qui si in sinu patris P, qui esse in sinu patris OeMerus ipse oti, et F 12 si addidit Kr ipso F ipsum deum sel dominum MF.

54쪽

10 Lud Wi Rosen me Fer, Secundum carnem, qui est super omnia deus bene-

15 dictus in aevum, ostendit se ipso visibilem deum filium, id est sermonem dei, quia qui caro factus est Christus dictus

est de patre autem ad imotheum quem nemo vidit hominum, sed nec videre potest, Xaggerans 10 amplius qui solus habet inmortalitatem et lucem habitat 2 inaccessibilom, de quo et supra dixerat regi autem Saeculorum, inmortali, invisibili, soli deo, ut et contraria ipsi filio adscriberemus, mortalitatem, aceessibilitatem, quem mortuum conteStatur secundum scripturas 15 et a se novissime visum, per accessibilem utique lucem, quamquam 2 ut illam neque ipse sine periculo luminis expertu ΘSt, neque Petrus et Iohannes et Iacobus sine rationis, et amentia, qui credo, morituri ibidom, si non passuri filii gloriam, sed patrem vidissent deum enim nemo id obit 20 et vivet.

14 super , per Μ 15 aevum ostendit vulao deum MF, domini P dei Pam 1 quia qui Μ, qui quia F; 23 et a se MR , ut a se PFR ; 25 neque ipse Η ' neque et ipse PMFR ; 26 et iohannes PM, neque iohannesa rationi R aesi periculo Kri ratione PΜFRx;

et amentia, qui sectuat aer, qui adnotat postquam rationis in ratione depravatum erat, superscripsit huic OcMulo aliquis amentia, quod deinde inter verba irrepsit; 27 verba credo moritur ibidem, quae in libris mss. paulo infra post patrem Vidissent leguntur, huc transtulu adnotans claudicantem seriodum ut anaret, idem tu eorrector addidit quod seclusi qui, En ordinem traditum perborum defendens sic vult rescribi qui si vidissent essent, credo, mortui ibidem.

Consideremus totam sententiam incipiuntes a 254 7 23l53: Denique inspiciamus, quem apostolii Viderint quod vidimus, inquit IohanneS, quod audivimus, Oculis nostris

vidimus et manu nostrae contrectaverunt de sermon Vitae Sermo enim ita caro factus est' , auditus et visus et contreetatus, quia caro, qui ante amem Sermo tantum in primordio apud deum patrem, non pater apud sermonem. nam ela deus sermo δὶ, Sed quia apud

'Apostolus initio Paulum significaverat Iohannem Semper eum eo coniungi in hoc argumento nemo mirabitur.

Ioh. 1, 1 iam excipitur verbis v. ΙOh. I, 14. Id est κα θεo h booroc inde etiam collocatio Verborum

explicanda est.

55쪽

Quaestiones Tertullianeae ad librum Adversus Praxean pertinentes 41

deum, e deo deus, quia cum patre a patre eodiem sed apud deum, quia ex deo deus, quia cum patre, apud patrem Kr Sed, quia e deo deus, apud deum, quia cum patre, apud patrem). et vidimus gloriam eius, tamquam unigeniti a patre'. Hac sententia confirmatur apud patrem mutandum esse in a patre', cf. Eu Ioh. I 14 rapo πατpoc Vertamus in Graecum sermonem Ουτο 6 λ6Υocorpo τ' capκo gwlpχη i Wrrpo To θεοW- Ουx 60εb arpoc b λ6Υov. Top καὶ θεoc' 646Υoc tu OTiarpoc Tov

'non pater apud sermonem' 254 12-23 10 parenthesis quaedam est, qua Tertullianus saepius utitur. Nam quasi per parenthesin dicere vult ipsis verbis καὶ babro lavrarpo To θει indicari θε6v esse maius principalem notionem. His iam nituntur sequentia etsi deus est sermo), tantum deus est, quia e deo principali prodiit os parenthesim nostrae simillimam 264 1-2 31l4-5): alius sermo dei, alius deus, licet et Sermo deuS, sed qua de filius, non qua pater '. roymannu eum non cognoviSSet totam argumentationem positam esse in coniunctione locorum Idoli 1 et Ev. Ioh. I 1 sqq. non intelleXit, quot verba sint X utroque laudata. Quod si cognoveris, Omnes e mediolatae erunt difficultates. - Iam pergamus ut distinguat apostolus inter invisibilum patrem et visibilem filium, superdicit ex abundanti 'deum nemo vidit inquam' quem deum γsermonem atquin 'vidimus et contrectavimus de sermonis Vitae praedictum est sod quem doum scilicet patrem inuriva θε6v πατεpα ηλovori. Deus igitur invisibilis est, visus est dei sermo, qui caro factus est secundum Iohannem:

'stsi 254 13 - 23 11 dous sermo, sed quia apud deum,e deo deus, quia cum patre a patre '. cute Iohannes

distinguit inter invisibilem patrem et sermonem, ViSibilem dei filium, qui est a patre. Nunc idem de Paulo sexponit auctor 1. t aulus contestatur vidi Iesum, in primae enim epistula ad Cor. IXI legimus: υxi xpicet in 'thcoovTO κυpio rasau v hii paκα; . et ipse' ut Iohannes tostatur

'et ipso servandum est, cum Paulus ibi Iohanni Opponatur, et quia respondet sequenti et ipse'.

56쪽

Christum deum esse pronuntiat enim Ep. ad Rom. IX 5 :

et adn. ostendit visibilem ad 1 strusum ad 2 aut visibilom

doum 1 - 2 sesso filium. Dot igitur vel domini totam doleret sententiam, filius acute ibi opponitur patri, de quo infra disserit auctor incipiens a verbis: 255l8-23l 30 'de patro autem ad Timotheum . . . Religensteinius ut distinctior res fiat, proponit 'ostendit et ipse visibilem et deum, sed filium, id est sermons dei'. Ad quod bene se adiungunt sequentia quia qui caro factus est Christus dictus est' dennmit Christus Mn nur de Flelae ewordens also der sermo

gemein seini. Nemo nune negabit nostras duas sententias: 'Christum autem et ipse . . . et Ostendit et ipS . . . Secum coniungendas SSe. roymannus igitur scripsit 'Christum autem Si ... in aevum, Ostendit . . . Sed vocula 'si' opus non est, eadem enim OnStructio est, qua iam saepius auctor noster usus est 'Christum autem et ipse deum cognominavit - quorum ... in Re Vu--: Stendit et ipse ...' cf. locum

de quo supra disputavimus 254 20-23l18ὶ 'quom sumpsermonem atquin Vidimu et audivimus . . . vita praedictum est. Sed quem deum scilicet patrem . . .' cf. 237l5 9l13ὶ 'vacua se inanis res est sermo si qui filius dictus est qui ipse deus cognominatus est γ' i Scribo nune 'nonne, inquit, vidi Iesum Christum autem et ipse deum cognominaVit η - quorum . . . aevum - ostendit et ipse vis bilem Rotri deum sesso, sed filium, id est sermonem dei, quia, qui caro factus est, Christus dictus est.' Religensteinius 255 13 24l4 haerons in si contraria' proponit 'utis Ontrario ipsi filio adscriberemus mortalitatem et lucis accessibilitat0m'; nam et ante contraria durum asyndetou

Etiam hoc loco praeter necessitatem romannus si inseruit. 'Cognominare nostro loco nihil significat nisi nominare, appellare'; s. c. I 229Ν-2 29 'hunc missum . . . hominem et deum, filium hominis et filium dei, et cognominatum Iesum Christum' c. Vt 237' si13), quem locum modo laudavi.

57쪽

Quaestiones Pertullianeae ad librum Advorsus Praxean pertinentes 43

illepidum est. Hoc Paulus dicit solus damu rim egensata

Christus . . . tutare en . . . Ad e contrario velim conferas

Do baptismo c. II Reiff. 202 1ὶ 'mentior, si non contrario

idolorum sollemnia ... auctoritatem sibi extruunt' Ad nat Ir Reiff. 70l20ὶ 'vitam aeteream ... conservatoribus Suis Spondet,

contrari . . . aemulis Supplicium aetemum ... QOmminatur'.

Haec bene sequentibus verbis continuantur. Vertamur ad alteram partem Codicum lectionem recte so non habere iam Beatus Rhonanus intolloxit, qui ad V 255 17 in editione secunda haud lepido explicat 'Sine ratione, hoc est certa ratione, et modo, id est amentia, ut et hi sumamus pro id osti .'Νisi placot legere erratione. Nam de ecstas loquitur fortissima videlicet abstractione montis a corpor ad divinitatis contemplationem. Quae alioqui et illis accedere solet, qui mente sunt emota. Sed si locus sanari non potest. Reilaensteinius scribit 'nequo suus et Iohannes et Iacobus sine rationis etiam mentisque. Postquam ablativus sine ratione' irrepsit - id quod fere necessarium erat 'etiam mentis- quo abiit in verba et amentia qui'. Agitur de clarificatione, quas traditur Matth. XVII Sqq. Marc. IX LSqq. Lue. IX 28 Sqq. cf. Matth. 6 καὶ κουcαvτε ol μαθητα ἔπεcu cm rpocul-rro καὶ φοβηθηcctv c pobpa. 7 καὶ arpocnλθε 'incosi καὶ tityuμεVoc αυτ v εσεν 'EΥέpθητε καὶ lari popiacθε. 8 'Earcipavτεc

επὰpαπιε concludit rationem praeterea mentemque perdiderunt exaggerat illud iri ibui λετεi); libenter credo moria

Quamquam quid voluerit his verbis Rhenanus me non plane intellegere confiteor.

58쪽

44 L. Rosen me ver Quaest. Tertuli ad librum Adversus Prax pertin.

furos eos fuisse; nam morituri ad Petrum, Iohannem, Iacobum referendum est, non ad Christum, qui in monte Tabor mortuus non est, Sed passurus nominatur, quia clarificationem sub-Sequitur passio morituri participium igitur sententiae loco Scriptum est, ut saepe participium futuri es. e. g. Seneca Devita beata 1 1 'circumspiciendum, qua contendere illo celerrime possimus, intellecturi in ipso itinere . . . quantum Otidie profligetur'. Ergo qui rectum non est. Utrum cum Moy-

manno mutemus Ordinem Verborum necne, non multum interest. Equidem scribo 'quamquam et illam neque ipse sine periculo luminis expertus est, neque Petrus et Iohannes et Iacobus sine rationis etiam mentisquo, si non passuri filii gloriam, sed patrem vidissent, credo, moritur ibidem'.

59쪽

VITA.

Natus sum Ludovicus Rosenmeyer Metis d. XI Deo anni DCCCLXXXVI patro Iosepho, matre Sidonia e gentis Rosonmeyer Fidei addictus sum Iudaicae Autumno anni MDCCCXCII in ordin0m discipulorum Lyeoi Metensis recepingsum, unde aestate anni MCMIV maturitatis testimonio ornatus Argentoratum me contuli, ubi philosophica facultati ad

scriptus sum. Bis sex menses ibi moratus per unum emestris

Berotini litteris studui, ubi docuerunt me viri humanissimi Dieis Eboling, Helm, Imetinann W Schulae, Simmel, obter, V. Wilamowitg-Moessendoris Aestate anni MCMn Argentoratum reversus, postquam iam Argentorati et Berotini proseminari interfui, per ter se menses seminarii philologici cui moderantur ellius et eligensteinius, sodalis fui ordia narius. Praeterea interfui sominariis philosophico et Romanico. Docuerunt, Argentorati viri praeclari: aeuiser, Gillot, Oroeber, eil Κlola Noumann Religenstein Ziegler. Quibus

omnibus maXima ago gratias, praecipue autem ellio et Reilaonsteinio, qui Semper me Summa comitate atque benevolentia adiuVerunt.