장음표시 사용
81쪽
ro id pugnat cum excellenti marinae salsiuginis natura. Sunt enim qui non inepte sentiat, prouenire ex eo, quod mare in fundo minus agite tur, ideoq; tardior, immo nullatere ibi fiat salsuginis cum scaturienti bus aquis commistio: vel potius quod vi Solis salsugo ab imis trahatur ad summa maris; sicque facile sit aquas dulces in fundo manere; ac sub inde tam pluuias,quam fluviatiles aquas,quae mare intrat,sorte subtili late sua ad ima defluentes, cum scaturientibus comiscerii quo se pisces illas degustaturi saepe recipiunt. Nam a summo mari quandoque fugiunt, quoties supra mare non pluit: tunc enim, inurente Sole, sum imae maris aquae amarescunt: ideoque ad ima confugientibus, ac non comparen rious piscibus, communem esse, vulgo aiunt, maris atque terrae sterilitatem, caelo non pluente.
LViu Ad haec neque verisimile est ab astu Solis tantas aquas, atque totyndique circumfusa maria uno,&aequali sapore imbui. Non enim possent maria ad extrema orbis sita, parem ex aequo saporem cum eo B, mari, quod est sub aequinoctio, concipere. Nam glacialis Oceanus Septentrionibus ad perpendiculum expositus, qui & salsissimus est,&ab eiusmodi Salis fonte, ut volunt, Sole remotissimus, multo insulosior esset mari Indico, siue Athlantico, qua propius Soli subi jciuntur. Vnde Nilus, qui sub brumali sere orbe enascitur,atque inde permeans sub Aequatore ad solstitialem orbem usque, dc ultra fiubterfluit, i tamque tere Africae latitudinem dimetiens,in salsuginosa saepe loca in cidens , nonne a tanto Solis aestu salsissimus euaderet At is ceteris mudi fluuijs, & dulcissimis, & purissimis, prastat aquis. Demum neque Cterra ipsa tam est perpetuis obnoxia ignibus, neque tam aequabili uni
uis torretur aestu, ut ab ea exustione tantus, tamque amarulentus humor sic vocant falsum in mare decurreret, per quem uniuersa maria usqueadebubique falsi fierent. Sic enim, terras Aequatori, aut Solis
viae subiectas, salsissimas, ab his autem longissime distantes, insulsissi
mas diceremus: cum tamen hae feracissima lint, atque finitima ipsis maria salsissima quin de enascentia ibi terra marique animantia non solum multitudine ac varietate; verum & magnitudine salubritate omnium scircundissima reperiantur.Quibus ex caussis,in tam vario de
hac ipsa salsugine tum opinionum , tum opinantium dissidio , quid
82쪽
pro certo ponendum sit, atque ut verius tenendum, prorsus non video cum ut Armare ausi si uniuersae,quas recensuimus opiniones, dc cum his mille alii; ex naturalibus ortae causset cohaererent,ut mare salsum facerent. falsum, mihi crede, pro sillo eficerent. Quamobrem improbata primum comentitia illa mundi, marisq; aeternitate, quam ipsa naturae veritas, religioque danant, longe diuersa de eiusdem ortu ac origine salsuginis sententia nobis ferenda est, eaq; a probabilioribus, immo dc a certioribus, qua quae redditae sunt, caussis deducenda .QVtpote qua neque grauior, neque naturae con- Agruentior, neque diuinis oraculis contonantior, neque tam varijs, ta .
que pugnantibus inter sese opinionibus conciliandis conuenientior alia nobis unquam visa suerit. Atque iccirco statuimus, Maris falsuginem, ab eo i eparabilem, inseparabilem ue dixeris, a prima illa mu-di ac rerum procreatione clarissimum suum ortum duxisse; eamque una cum ipso mari a summo rerum opifice Deo nulla alia intercedente caussa , procreatam, illique permistam fuisse: atque ab ea etiam singularem illam tum sanandi, tum propagandi, & a corruptione seruandi facultatem mare accepisse. Ac fieri quidem ipsam, ad tantarum aquarum cum infinitis aquatilibus conseruationem,non modo utilissi smam: verum ad nauigandum etiam, maioraque pro mortalium compendio supportandum mari onera, multo commodiorem. In quo
plane aqua salsa dulci praestat: cum sit illa quide longe crassior, ac proinde grauior bc ponaerosior ad sustinendum, ad resistendum, minusquc oneri succumbedum. Ex quibus liquet, Anthalistas, nihil tam omnino falsium asseruisse, quam puram maris salsuginem prorsus inutilem esse mortalibus, ac neque animantium usibus necessaria.
Cum itaque nullum, ut docuimus, animal sinius dici possit, quam C quod ad genituram promptius Sc alacrius accedit quodque tum in ea
foecundius est, tum vita perstat diuturniore; neque ullum siue terrestre, siue volatile, perinde sanum ac foecundum appareat, ut sunt m rina omnia frequentissimum Salis usum habentia: relinquitur, ut Sali, & constantiorem salutem, de diuturniorem vitam, & uberiorem rerum procreationem, magna quidem ex parte accepta feramus. Tantam enim vim, atq; natura impetu Sal adhibet ad procreandum, ut &
83쪽
cunctarum animantium , quasi parens, atque fons appellari; & inter praecipuas genitura caussas, ut summa quaedam ill ius occasio, iure ipse collocari possit. Unde vulgatissimo illi Aristotelis dogmati, de Sole& homine, hominem generantibus quo illelotum humanae geniturae opus ad Solem,& hominem dumtaxat refert; nos Salem addendumediumq; inter utrumq; sic constituendum centemus. Quod Sol Mhomo,propriae praecipuaeque sint humanae procreationis caussae altera uniuerialis, Soli, altera proxima, Homo, media vero quaedam ad generandum occasio, Sal. Vt demum neque sine Sale fiat humana ge- Anitura; neque boni quid usquam natura proserat, quod no aut sit bal, aut a Sale di manet, atque per Salem constet, S: perficiatur. Sed haec hactenus mi Quintana, de Physico,siue Philosophico Sale, ante Sallem Sc mensam,ieiuno maxime stomacho,dixisse sufficiat. Non enim absque Sale, eiusque suauissimo gustu, reliqua ipsius mysteria sermone prosequi possumus. Quamobrem in coenaculum, si placet, descendamus. & quae nunc primo de Sale Medico, siue Empirico, uti proposuimus,dicenda occurrunt, po--ia sit it risit B. meridianis horis disserenda iuc
84쪽
gii Mi edis Archidiaconi Saguntini a
V M ante prandium longa continentique ora. Αtione, Philosophica Salis mysteria exponi tibi,
mi Quintana: ac protinus alia, quae summa restat, ante coenam explicari volueris, mirari non dςbes, si non tam frequenter cibis manum admouerim, quam animum in excogitandis argumentis intenἡderim, quibus falsas Anthalistarum opiniones resutes, Salisqued:gni statem defendas. Nam ut tormenta. quo sunt content vi adducta vohementius, eo maiores habent emissionesvi ut Orat0r dicturiis gau.
a detrecessub silentio, quorum adiumento praemeditatus plura Bliora dicat: sic nos inentem ab externis ad intima sape conuςrtimus,u; estaui adn ipso met Anthalistas proferamus. Quod tanto crebrius a timuli. quanto libentius Salem prasentem , ut qu*ddam mensae numen. epulis, gustuique tam vehementer propitiuspectabamus: cuius Absentiam tu Memoram ei quidqm temporis ferre potuisti; Mimol a sum passus es apponi tibi verbecinum illum armum assum, priusquam , t esset ali ius. Qina tum in m io mensa statuto, rςddita tibi sunt alimenta suasituri, oc ventriculo grati bra. Fit enim profestos D 'naturx ope quadam insita Sali vi, ut inter permistos sibique im Calicem contrarios s res , ratio Sc conuenientia pςr S adhibea avi. Qii' condimonio non solum gustatui suavitas, apque e X filauit aqvN' M accrescit appetitui, sed x his es m, tum stomacho conco tib , tuui in niti ta omnia ex concoctione digestio, atque uniuerso co*orio robusta consequitur sanitas,& firmitudo. Hanc enim a pra' diu in me fieri valitiotri renosco; immo ex degust to nunc Sale mam,simhi vina ad dicendum pro eo ςsisse percipio quibus in eoL
85쪽
dem Anthalistas multo acrius inuehar: nbn secus atque olim pugnacissimus ille Antheus terrae filius, qui cum Hercule confligens cominus , quo saepius ad terram dabatur, eo validioribus resectis a matre vi ribus insurgebat in Herculem. Cum igitur superiore oratione suauissimum Salem,quem Antha listae tanquam sterilem & pestiferum sternebant; nos contra, Physicis constantibusque rationibus totius fere foecunditatis, atque salubritatis auctorem constituerimus. superest ut, quo proposuimus ordine, non solum Medicis in curando ratione utentibus, sed Empiricis etiam so- Αla experientii nitentibus, eundem expendendum tradamus. Quamquam illius a contubernalibus toties obiecti Medici auctoritas nos
maxime urget, quem tot, tantisque argumentis ad nostrum candi
dissimum Salem proterendum usum fuisse intelleximus. Etenim ste rilitatem, quam inter alia per Salem, in hominibus, atque uniuersis animantibus esci, minime probare potuit; plantis quidem, lapidibus ac metallis obuenire poste contendebat. A quibus, cum Medicina vires suas mutuetum, iisdemque curationes sere omnes suscipiat: icci co Salem tanquam impedientem, de quasi obstruentem ipsos Medi B cinae fontes, ab omni lanationis officio, dc facultate excludendum: ideoque Salis usum, ut Medicinae inutilem, non minus fanis, quam aegiis corporibus penitus interdicendum esse iactabat. Qua de caussa Falem ut plantis inimicum , lapidibus vero cum soliditate, tum viri te inferiorem ; quin & metallis neque honore, neque aestimatione,
neque innata medendi facultate parem, inter alimenta, interque m dicamenta , nequaquam annumerandum esse concludebat: quemadmodum in priore Anthaliae parte, de ipsius Medici sententiaJ, haealiaque eiusmodi latius fusiusque recitauimus. Qua tamen singula, Cut opportunius sitis locis dilui,atque refutari possint ad quattuor Rima capita uniuersa, quae de Medico, siue Empirico Sale dicenda proposuimus edigemus. Ostendet,du est enim primo loco Salem plurumis de caussis summo esse honore assiciendum. Secundo,Salem pia tis, ac earum succis, & saluti &sertilitati esse. Tertio, ipsum sanis coraporibus summam alendi, t aegrotis etiam medendi occasionem extistere. Quarto,cum diuinimuneris sit, Salem ubique appeti,ubiquer T. i, i periri
86쪽
periri, omnibus sapere, omnia condire; iccirco ut saluberrimum ab
'n Qu e quatuor assumpta, eo sese in uniuersum reserunt,ut ijs quide bona Medicorum venia) doceamus, non solum animantibus, quae lientiunt, quaeque vegetantia sunt, ut supra tradidimus, sed ipsis etiam primis quatuor corporibus, ex eisdemque missis, siue compositis, porpetuam talubritatem per Salem induci, inductamque Se contuneriinconseruari posse. Quae salubritas cum persecta sit, ociosa esse pon potest, sed ab insita salis vi, dc facultate, perpetuam etiam foecun Aditatem rebus subministrat. Verum cum grauissimus naturae moti .bussit sterilitasM sicuti summa persectaque illius sanitas est foecunditas: uis misi prius hanc Sali excellenter inesse, tam multarum rerum, quas A., jjciunt, resutatione demonstrauerimus; profecto sterilitat neque a sale unquam. neque ab ipsorum Aninalistarum mendbus radici. ius auellemus. Quippe qui nullum non mouent lapiden, immo oomnesadhibent machinas, ut Salem foecunditate tanto niturae munere . quo insigniter ille donatus est, e*polient. Nos ver&ontra, tan ta ubertate Salem circunfluere probabimus; ut vel an sterilitatem, B quam ei inesse volunt, maioris in eo foecunditatis occasonem fieri agnoscant. Quapropter ijsdem ipsis honoribus, qui silli Salem denudarunt, nunc est a nobis honorifice conuestiendus atque , ut hos tanquam illi debitos, satisque dignos deferamus. prinum foecundi Lsimas eius facultates, quibus non solum metalla , sec pretiosissimos quosque lapides superat, percurramus. Tametsi hon rificus Sal non metallicis, non inqua, gemmei 3 duntaxat honoribus de quibus breui triumphum aget, contentus est; sed humanos quidem, sed ciuiles etiatanquam de Repula valde bene meritus, promeretur. Nam si in meo Cilium afferamus eam, quam e suo ipsius usu pernecessario autorita tem obtinet, & apud mortales eSistimationem; totque in humanam Rempub.ab eo exhibita munera, de officia; non honoribus triodo sed summis profecto laudibus nobis eri cumulandus. Nec videri dibet absurdu,quod humanos, atq; ciuiles honores,quos studiosa actio a ratione profecta tali odo promereri sole Sali rationis experti tributamus. Is enim,ut bonu quodda politicu,ac ciuile, omnibus litis partibus
87쪽
constas, non solu honoris capax, verum omnino particeps esse debet. Nam quod utile per se est, atque suauitate delectat, si tamen vitio ca reat,& mediocritatem, in qua versetur.virtus, obtineat, id ab hon sto seiungi non potest. Honesto quippe sustitata virtus honore tamquam debito sibi praemio, ac veluti honorario quo da donatur. Cum itaque ipsa perfecti bonique ratio, a Salis gustu, tum suauissimo, uti lissimoque , tum ab expetita salsoru mediocritate, quasi a virtute, honestissimo, sese nobis contemplanda, atque expetenda osserat ; an non ob id Salem, vel potius mortales mediocritatem Salis expetetes,sum Λmo aliquo honore atque laude dignabimur Quare Sali tanquam veri expletique boni, atque virtutis vindies, non insulse i nobis honos est deferendus, isque pro tantis eius in humanam Remp. benefactis etiam humanus habendus; quandoquidem similis, fere ue par fuit ei ab hominibus multis in locis delatus. Tam to quippe ii honore dc pretio fuit inter gentes, ut se iam cum moria talibus, naui inepta ratione, atque astimatione compararit. Olim eqnim negotiatores Salem in mediterranea importantes, mancipia, homines icilicet pro sal e reportabant: ouod de Lusitani nunc faciunt Bin Africa: Vme natum prouerbium, ae quo postea, Sale emptu man, cipium. Nec ero ex hac commutatione iniuria aliqua, turpi sue nota humano gene linuritur. Nam ut valde pium est, patriae, aut parentis vitam more filii redimere: ita haud est homine indignum, ut pro Sale, cuius sunma occasione, ut ostensum est, & gignitur, de alitur
homo permutetur. Accum sit maxime naturae consentaneum, ut a
quo unumquocquegignitur, itidem alatur: sic etiam Sal praecipuum opus alendi genitu libi ipse assumpsit. Neque enim generata ciunt xat recreat, ut Sol: neq; tantisper, quoad adolescant, educat, ut pares: Cverum utrunque munus praestans,sese ad illa nutriendum esculentis se re omnibus communicat. Est enim sussciens pene pulpamentum sustentandae natura nostrae, quae paucis est contenta. Nam veteres Latinoru pulpamenti vice Salem cum pane esitabant; eaq; cibi parsimonia,non minus ad sobolis propagatione, quam ad bellum gerendu,&sustinendos agri labores, aliaq; praeclara vita munia obeunda, robustiores reddebantur. Qua de caussa ad sustentados exercitus, remquei frumen
88쪽
frumentariam, fallorum commeatus maiori ex parte; quam aliorum cibariorum parabantur: quod salita quidem diutius conseruentur incorrupta . Quinimmo hodie in connnijs Lituaniae, de Pomeranorti, ad Aquilonem, milites quos vulgo vocant Cosiacos qui in praesidijs, ad tuendos suos quisque fines ab excursionibus hostium , dc latroci-n ijs , quarto quoque mense in stiuis collocantur , non frumento, non alio quouis commeatu replentur, praeterquam sacculo Salis,dcvtriculo aceti, quibus ferinam , quam arcu & sagitta sibi parant, condientes, abunde sestentantur: indeque militum temperatura, ac Arobur eo alimento firmiora fiunt, minimeque belli laboribus sue
Quiun ob caussam nautis labores plusquam Herculeos dies noctesque sustinentibus, ac contra vehementissimum, duorum elementorum impetum, immane illud adeoque effrene nauis monstrum gubernantibus, familiarisiimus,ac valde necessarius est salsoru usus. N am eo quide alimenti robore illi, non modo cotinuos labores & vigilias serierre; sed longius etiam ac diuturnius nauigantes, conseruatis Sas ope commeatibus, & nauigare commocitus, de ali salubrius at- Bque lustentari possunt. Quod si contigerit eiusmodi commeatus, ut carnes, piscesue muriaticos, plus aequo, ac nimis salsos esse, ideoque gustum offendere facile iam est, ipsius mei Salis auxilio,eos a nimia sal- iugine expurgare : aut aqua manna aut ubi huius nulla est copia, adhibito Sale multo lebeti ubi excoquuntur nimis salsa. Sicenim compertum est, maiori celeritate ab eis excerni salsiaginem, quam si dulci aqua solummodo illa excoquerentur . Quod scilicet a libero, atque Iolentiori Sale, seruus ac rebus altam Sal, vi caloris quamfacile attra Mur , Mab ipsi met rebus separetur. Quae quidem vita compendia Cneque facilius, neque minori iactura comparari possunt , quam salsi rum copia . Quam enim rerum egestatem non effugient, qui salsis affluunt Ae rursum fugata egestate, quam non consequentur an fluentiam , si salsis abundent i Nam ubi Sal adest; neque igne quudem ad coquendas carnes indigemus, neque igni dc aqua nobis omnino interdici potest. In quod enim elementum facilius quam in aquam Sal conuertitur Idque vel sponte, dum sublatis e terra, ac
89쪽
concrescentibus in nubes vaporibus, in salino quidem liquestensia
tura caeli pluuia, atque tempestas praenuntiatur. Referet enim Sextus
Pompeius Romanis moris fuisse Salinum in mensa pro aquali cu pa tella ponere,caussamque subdit,quia nihil aliud sit Sal quam aqua Nahaec si marina fuerit, tametsi gustui, & stomacho sit horrida,m inime que potabilis, at illam siue igne, siue medicamentis, & salsugine ex purgari eliquarique, & permagno nauigantium commodo, ex falsa in dulcem, ac potabilem conuerti posse didicimus. Etenim pauci sunt anni, ex quo marina igni eliquata per distillatione, in dulcem , potuiqi Asuavem perabunde euasit. Idque maxime apud Men ingem insulam Africet Syrtibus proximam ubi Hispanorum eXercitus terra marique a Turcis obsessus, atque extrema aquae penuria laboras, hac una aqua- tione quatuor mensibus fuit sustentatus. Ouin Sc eandem marinam medicamentis dulcescere, siue salsugine excerni, Venetijs repertu suis. se accepimus ab ijs, qui & gustarunt,de admirabili rei experimento in terfuerunt. auctore Hebraeo quodam,quem Senatus amplissimis muneribus donauit; tum ob communicatam sibi artem, tum maxime, quod idem auctor nulli ultra mortalium se illam communicaturum B promiserit. Quod Senatus plurimi faciens , atque magno usui aliquando sibi fore credens, tanquam arcanum quoddam non diuulgandum sed sibi soli retinendum statuit. Insuper Sal quem non habet
in calore suo inclusium, tam caelestem, quam terrestrem hunc ignem, quo utimur' ut nec insulse dicamus. Igneus est Sali rigor, er caelestis origo. Eo enim calore praeditus est,qui ad percoquendum cruda, eaque concoctioni, atque ventriculo aptanda nabetur necessarius. Nam quamuis stomachus a cruditate abborreat, ac nisi coctis igne carnibus mi- Cnime vescamuri facit tamen ignea vis Salis, ut quas ipse carnes, piscesue inferserit, sine ignequidem, S a cruditate asserat, de calore suo percoquat, dc ventriculo etiam consentanea reddat. Ipsa quippe salsa paruo vel minimo calore externo indigere ad coquendum, Graeco prouerbio ostenditur, me ιαδιωτυρα. Mari vis, id est, salsamentum, vel igne visincoctum censeri. Vnde fit, ut qui nauticam, aut rusticanam vitam agunt, summa caloriscopia, atque ventriculi firmita-- , iii Ia te,tam
90쪽
te, tam ex salsorum usu, quam ab exercitatione comparatis, salsis crua dis robustius, validiusque, quam igne coctis carnibus, atque piscibus alantur: adco laborum studiosus Sal in eos, qui laboribus insudant, se multo bene Eentiorem, o salubriorem, quam in molles Scociosos
Praeterea quid eo alimento salubrius quid te frugalius, atque in
summo vitae discrimine commodius, quam quod ingeniosa necessutas, arduum aliquod, dcfertum, atque longissimum iter subituris nobis pro tutissimo obtulit viatico quale utique expertos fujsse accepi. Amus, nonnullos viros Christianos, qui ab immanissimo Turcarum Rege apud Byzantium captiui tenebantur, seque a tanto seruitutis malo impune eripuerunt. Nam qui te inde Pannoniam versus in fugam conijciunt, atque ob vitanda nouae seruitutis discrimina, per vastas su-litudines, & loca auia, omni cive prorsus occursatione,& humana esca carentia, abire coguntur, nullo alio commeatu, se, quam Sale praemuniunt: quem ut rerum omnium condimentum, Sc quasi antidotum secum ipsi portant, ut in fame quidem, aut glandibus. aut herbis, siue harum radicibus, tametsi nox ijs, commisto illo tutius vesci possint. sic enim crudum, atque insuetum stomacho cibum Sale conspergem Utes, tum a cruditate purgant, tum gustatui familiarem atoue nutriti ni aptum,& congruentem reddunt. Quod si insuper Sali vires,quas in condiendis, ac conservandis esculentis necessarias esse docuimus ad poculenta transferamus. no minus profecto illas, hac in parte,suo honore dignandas esse colligemus. Immo vero Salem iuberrimu quem. dam naturae sontem, atque horreum esse inueniemus, unde mortales , ceteraque animantia abunde poti ciboque agno cum vitae com pendio refici possint. i l 'Quae tametsi naturae consentanea, satisque manifesta sint, non tamen ab re erit tantae Decunditatis caussias explanare, easoue nonnullis exemplis , at lexperimentis confirmatas in medium adclucere. Nam
quod ad potum, atque reprimendam Sale sitim attinxtad moris fuisse apud priscos. AIeque nunc etiam apud nonnullos Asiae populos se, risti ut miseris ex damnatione violentam mortem subituris, ne lumrilicii metu ac horrore, suit, animi viribus destituantur, fatali tunc eo