장음표시 사용
91쪽
siti torquente, refrigerij gratia, Sal cum aceto, non autem cum vino propinetur. Quippe vino permistus Sal, adaucto utriusque ardore, & cerebrum fumoso vapore complet ,& liberas animi facultates opprimit. At vero acetum cum sit acre, ac ob defectionem a vino in frigidam natura conuersum, calore quidem, & astrictione Salis ad pera
uadendum aptatum, & refrigerandi, & reficiendi, &dissipatos spiritus,prae vehementi supplicij imagine, colligendi facultatem habe: Ad
haec experimento compertum est, in calidissimis regionibus, ob nimiu Solis aestum siti venementer affectos, Salem sub lingua continentes,triduo & eo plus, non sitim modo, sed integram famem depulisse. utpote vi Salis, pituitam a cerebro, & a ventriculo attrahente lingua, ac respiratum aerem subinde humidum reddente . Cuius experi menti praeclarum exemplum subijciam, quod a multis fide dignis accepi. Idque euenisse dicebant superioribus annis, quo tempore Caesar Carolus huius nominis. V. maximum ac potentissimum exercitum ab Hispania in Africam traiecit, ut Tunetum urbem florentissimam, olim ex ruinis magnae Carthaginis a Romanis erectam, a truculentissimo Christiani nominis hoste Ariadeno Mythiteneo Barabarula a nostris appellato occupatam eriperet. Quippe Sole tunc in Leone existente, ac ad solstitialem orbem, cui sere urbs illa subest, a cedente; uniuersis copijs, salus,& laeta Caesari victoria, uno die per Salem obtigit. Nam cum Caesar, debellatis primum hostium prasi-
dijs, urbem obsessurus accederet Caesariani ardore Solis, atque infestissimo puluere, tum maxime aquae penuria, grauius ardetiusq; sitire coeperant. Quo animaduerso,Caesar Sale omnibus distribuere, ac singula cuique grana Salis linguae supponere iussit. Ouod milites facienates , non sollim sitim famemque die integro represere: verum multo etiam animosiores eo effecti congiario, hostem cum innumerabili bus copijs occurrentem fugarunt,umulque e vestigio urbem victores,ac ovantes intrarunt. Verum quae unis vitae, atque victoriae caussa fuit,
alteris contra ut fieri saepe solet) illius inopia extremam calamitatem inuexit. Vt olim in Hispania Rege Ferdinando, de quo supra, Gra- nata: Regnum expugnante, Sarracenis hostibus contigisse fertur . Is enim expugnata, captaque Metropoli, cum reliquum Agarenorum
92쪽
plus triginta millium exercitum in motanis locis natura munitissimis inexpugnabilem fieri videret, nequaqua aggredi curauit: immo consilium illi fuit eos ad summam Salis inopiam quam patiebantur,redigere. Quo factum est, ut hostes aquas ibi frigidissimas ebibentes, neque Sale tamen vim frigoris in ventriculo reprimentes,illico ex totius corporis tumore in interitum ruerent. Vnde dubitandum non est ex similibus hostium ab inopia Salis consequutis calamitatibus orta fuisse illam Pauli iurisconsulti legem ,quae inquit, Cotem ferro subigendo necessariam, hostibus quoque venundari, ut serrum,dcfrumentum,& Salem, non sine periculo capitis licet. 'Quae tam eximia, ac plus quam aurea vis Salis, aliaeque praeellentes eius virtutes Sc facultates satis notae Principibus essecerunt, ut vectigalia, siue tributa Salis eisdem fieret praeceteris longe chariora. Quin immo ab eo siummo Salis censu. quo fere Sal par est auro, sunt qui non ab re sentiant,omnes in uniuersum Salinas,non minus quam auri, argentique, Sc aliorum metallorum fodinas ad solos Reges, idque iure pertinere; alijs vero ex priuilegio concessas suisse: atque ideo balem inter iura Regia, quae iurisperiti vocant Regalias, annumeranti Unde mirandum non est,Reges publicam Salis distributione quan- Bdo id antiquo suo iure faciunt sibi penitus vendicare; atque tam exortas, quam exorientes ubiuis Salinas, aut impedire, aut coemere a subditis, ut illarum paucis ad venalem distributionem retentis, reliquas aut obstrui aut usu omnino interdici iubeant. Quod certe haud est a communi Reipub. commodo prorsus alienum ; cum tam magnus illarum prouentus sive caussa sit, ut populi multo paucioribus, quam alias, tributis grauentur a Principibus. Quorum summa ratio, ac institutum non in eo est, ut eiusmodi mercimonio, etsi frugali satis, locu pletiores evadant, quam ut subditorum, ac popularium suorum animos ad commotiones, repentinasue conspirationes procliues, subita interdictione Salis, tanquam acerbissima multa compescant Qi circa Reges haec ipsa Salis vectigalia olim populis fere nunquam remittebant, nisi ad extremum inalorum redacti, praesertim cum viderent se belli tempore in maximas adduci angustias. Tunc enim non alio pr tiosioriauro sibi conciliari posse putabant popularium animos quam
93쪽
inter alia aut congiario Salis aut eius tributi remit Lione. Id autem peraterasse fertur Demetrius olim Rex Macedonu imminente sibi exitia-j libello ab Alexandro Rege Syriaco. Cum enim ille Iud orum geniatem multis iam annis haberet stipcndiariam, quo eorum animos alio qui ab Alexandro solicitatos ad desectionem, arctiore vinculo retineret, inter tam multa, quae regia magnificentia digna, se illis elargituruicripsit, pretia siue tributa Salis condonaturum promisit. Sed hoc antea prout sacris etiam monumentis testatum est ab Artaxerxe Al sy riorum Rege eidem genti ad Solomonis templum instaurandu mulia Ato magnificentius, multoque cumulatius erogatum fuisse legimus. Is enim diuino actus instinctu, captiuis omnibus manumisSionem,atque ut in patriam redirent, urbemque S templum sanctum denuo ex dificarent, liberalissime concessit. Nam Esdrae tum magno illorum s a cerdoti,ut a praesectis Regi j aerari j posset quicquid materiet ad eam struturam opus esset exigere, amplissimo donauit diplomate. In quo cuauri, argenti, tritici, vini, olei, lignorum, de aliarum rerum immenas arn fere mensuram, numerum dc pondus expressiet: ut tandem Re gio se ipse splendore superaret, cum ad Salem est ventum, Sal, inquit: Babsque mensura. Quae largitas, atque communicatio Salis, a Ferdi
ricanorum Imperium recuperandum. totque subinde prouincias ex pugnandum Cuius ego diuini prope viri, atque inuictissimi Impera. toris laudes, ne in praesenti quidem reticere queo: dum eius magnam initatem, prudentiam, fortitudinem, religionem, & in aduertis sup ratam, in prosperis contempta sortuna, ab eoq; imploratum ubique numen considero: dum ex tam multis hostium myriadibus cum tari parua Hispanorum manu reportatas ab eo victorias, nullasque amis
sus, perpendo. Vnde quoties ipsius incredibilia sacta, non ex historia solummodo, sed ab ijs etiam, qui sub eo militarunt, maiora, quam quae literis consignata sunt, fuisse intelligo: dubitare soleo profecto:
num Cortesiu in celeberrima illa fortissimoru Heroum, quos unice fama colit, Enneade reponam; an potivis eundem nouae iam Decadis
94쪽
caput sine controuersia constituam. De quo summo viro plura alio fortasse loco.
Verum, quq Regibus liberalitate Salis occasio datur popularis gratiae conciliandae,ac fidei etia retinendae. rursum causi est vicum primu
populi ab eadem gratia, de fide discesserint; subita Salis subtractione
grauius sub iugum veniant. Nec videtur a proposito aliena Paul. III. Pont. Max in quosdam pertinacissimos Etruriae populos ad pontificiam ditionem spectates superioribus annis consecuta animaduerso non alia de causa, quam ob recusatum nouum Salis tributum. Qui- Abus obtentatam defectione, inter alias irrogatas mulctas, cum Saltriennio interdiceretur; protinus effusi Omnes, ac supplices, nulla conditione,neque pacto interposito, Pontificis imperata fecerunt. Quam sane percelebrem vim, ac aestimationem Salis , a Regibus, populisque tam constanti ubique sententia confirmatam, credendum est, non a vulgari opinione,persuasioneue duntaxat; sed a propria potius, atque insita Sali facultate, in hominum mentes irrepsisse.
T, At vero ijs sese obiiciunt, qua in primis diluenda sunt, Anthali starum summa quaedam argumenta, S rationes, quibus Salem, non Bopinione modo, atque aestimatione auri, & gemmarum: sed horum etiam innata facultate, ac excellentia superari contendunt. Nasubterraneorum quidem mistorum, ac proinde metallorum omnium perpetuum aemulum, atque hostem Salem constituunt: quapropter neq; pili faciendum ipsum, neoue cum illorum vilissimo quoque comparandum esse decernunt. Veruntamen hoc perperam, atque iniuriosiusquam par est, affrmant: cum reuera Sal praesertim fossilis natales suos ad huiusimodi subterraneoru genus reserat. Adeo quippe simul, acsecundu metalla adnascitur,ut horti nulla fere sine Sale natura coag Cmentetur. Sic enim sentiunt Physici, non longe a vena Salis metalloiarum venas inueniri: quin potius in uno, eόdemque metallo interdum
varia Salis genera, condiente natura, reperiri. Nulla namque metalla sunt, quan libet solida, quae sine Sale concrescante cum ad'meliorem partium coeuntium expurgationem, tum ad alienae etiam materiae eX- pulsionem ne in coagmetatione adhaerescat. Ex quarum partium expurgatarum concretione, iuuante vi Salis, metalla, aliaque subterra
95쪽
n ea firmissima, perpetua, atque incorrupta evadunt. Vnde dei dum est, uniones, inter margaritas, prastantissimos, qui mari innascuntur,occasione salsuginis, terrestribus gemmis solidiores, & prae tiosiores emergere. Concharum enim sunt partus. qui mari excepti, eiusque falsugine educati,durescunt tantopere,ut indiuidui fiant. Nam
reserente Plinio, saepe fit, ut cum vnionum matres urinatorum cura,
sub mari capiantur, notamen ab earum visceribus foetus extrahi pos sint priusquam illae in vasis fictilibus multo Sale obruantur. Eroia nim carne quidam nuclei corporum, hoc est, uniones in ima deci dunt. Atque inde constat falsuginem non solum educandi, atque co- solidandi uniones facultate esse praeditam ; verumetiam in eorundem ortu partu, quasi obstetricis ossicium exercere. Quamobrem per
absurda quidem videtur esse Anthalistarum sententia, qui solum, in quo quispiam natus sit, & liberaliter educatus, hostile dicunt: quique
amicitias, quae Sali cum metalli S, ac gemmis,etiam natura vinculo im
sunt, inique fatis inimicitias appellant. Idque propterea quod hac, in quiunt, amicitia, si tamen intercedat, qui poterit dici vera, cum inter pares non sit λ Negari enim non potest, quantum dc pretio,& digni. Blate; quantum etiam opinione, atque nomine, metalla & gemmae Sali praestet: cum is nullam sere rationem seu proportionem habeat, quacum illis conserri possit. Sed in maximo, ni fallor, errore versantur Anthalistae, qui dummodo Sali detrahant, atque auaritiam foueant, opinionem, hoc solo nomine,quod ea vulgaris sit,atq; multorum studio, de assensione confirmata, veritati praeterri volunt. Quamobrem paruo quodam quasi certamine ijdem a nobis prouocandi sunt, atque depulso errore, ab obscura simul, & meticulosa opinione, ad firmisiimam veri intellige- Ctiam reuocandi.Nam quod ad metalla attinet,cum peruaria,multipliciaque sint horum genera, & differentiae, neque proprias,sive peculiares lingulorum rationes, quibus a SalesuPerantur. paucis explicare posiimus; aurum metallorum praestantissimum , atque pretiosiores gemmas tantummodo cum Sale depugnaturas in aciem profere mus. Neque enim summa victoriae, atque virtutis laude caruit, qui ducibus, ac primarijs hostium deuictis, a reliqua vulgi caede abitinuit. Atque
96쪽
Atque in primis illorum vires, quae tantum sibi nominis inter morta.
les vendicarunt, quales, quantaque sint,& an tanta etiam aestimatione dignae ; quoue etiam pacto, tum facultate,&vsu; tum veriore rei opinione a Sale vincantur, discutiamus. Atque, ut clarius rei argumentum ex mutua rerum inter se collatione elucescat, aurum Segemmae,
quo & duriora, & diuturniora sunt, ac rarior est eorum usus; eo pluris fieri, maiorique in pretio haberi solent. Idque ex eo maxime, quod haec a solida partium coagmentatione, ex quibus summa cum proportione constant, indiuidua, ac pene immortalia evadant. Qua caussa Atum ad usum, rerumque copiam comparandam,tum ad perpetuo retinenda exigua in re , dc temporum , dc personarum clarissima moni. menta, ut in numismatis, aptissima fiunt. Verum haec , cum de exterana ,& aduentitia sints quamuis praepὀstera vulgi opinio maiora illa quam par est fecerit j si cum intima, atque innata iacultate, quae ipsismet auro & gemmis inest, conferantur, longe prosecto erunt posta habenda. Qui enim aurum ob caritatem, paucitatemue commendant, ij sane aut fouent auaritiam, aut felicissimam rerum copiam misera cum inopia commutandam censent. Nam ex inopia quidem, s& auaritia facile ad turpe compendium commoti homines, nullas plane diuitias augustiores esse iudicabunt, quam quas aliorum calamitate, &iactura sibi cumularunt. Quorum inexhaustam, non reis
rum, sed auri cupiditatem hanc quippe auari ex peculiari quodam
terreo humore, siue melancholia, qua superant, sequuntur natura soleta ita repressit , ut rursum neque auri affluentia, vel summa copia, ipsum gratius, aut commodius, immo vero despicatius reddiderit: sicuti facete expressit fabula de Phryge illo Myda Rege pecuniae appetentissimo . Qui a daemone quodam summis precibus
impetrauerat, ut terra sibi aurea fieret, aureae arbores, prata, prato- Crumque flores,& germina. At ubi deaurata terra est, fames vehemens Phryges torquebat: Mydasque de acceptis diuiti js, ac consequenti inopia anxius, palinodiae in morem, preces prioribus aduersis, non amplius ad daemonem, sed ad Deos omnes essundebat; cupiens, in vel rem illam, fertilem, omniferam, ac fructuosam paupertatem restitui; aurumque, ut aiunt, ad hostium ceruices. Cumque noc Deos omnes
97쪽
rogaret obnixe, nihil amplius consequutus est. Qua certe fabula hane innuit veritatem: nempe, ut cum ab ingenio Dei sit alienum ea, quς nossent bona, largiri, quae honesta per se sunt ab eo tantummodo petamus, dc quamlibet mediocrem paupertatem, minimumque terrae flosculum, cuiuis diuitiarum, aurique exuperantiae anteferamus: quod fatuus quidem sit, atque inutilis omnis, qui vulgaris opinionis gratia, a mediocritate discedit rerum usus. xii Quamquam hanc ipsam existimationem, grauioribus ex caussis, ac multo etiam honestioribus quam aurum adeptus est Sat Nam etsi Aapud plerasque gentes, prasertim in quibus auri penuria eius copiam superat, lege sancitum fuit, ut aurum exiguo suo podere maius rerum pretium, de aestimationem exaequaret: at alijs in regionibus, quibus aut nimia illius affluentia ipsum reddidit contemptius: aut item sumama egestas usu penitus interdixit ; non tantum lege, sed quasi natura fuit instituti vi loco auri Sale homines tanqua probata pecunia ut rentur. Constat enim apud orientales getes, in prouincia dicta Cani-ctu, quae Magno Cham est subiecta, monetam iusti probatique ponderis ex Sale conflari, quam sic eisciunt. Salem enim coquunt in lebe- Bite: post vero mastulas in formellis cogunt quas consolidatas pro m neta exponunt. Id etiam longe excellentius deprehenditur apud A thiopas, eos videlicet, qui paulo citra Aequatorem eam Africae oram tenent, qua vergit ad occidentem, iuxta fluuium,atque Regnum S
neget. Apud quos sicuti ab iis, qui loca illa peruagarunt, accepimus
Sal tanti nabetur, ut incolae Sale non minus,quam nos probata aurea, vel argentea pecunia rerum omnium mercimonia, atque ipsum etiam aurum redimant. Quippe aiunt, mediterraneam quandam ibi esse regionem, in loco dicto Ιagaza, petrei Salis feracissima, attamen alia- Crum rerum, praesertim auri inopem . Vnde accola ad vicina loca, quae Salis & egentissima dc appetentissima sunt, illum raportantes , omnium inde rerum copiam domum reportat.Tanta namque in Mela litano regno Tagazae proximo,quod vehementissimo calore infestatur, cum maximo vita salutisque usu coniuncta est Salis necessitas; ut
sine Sale gens non modo salute, sed vita se omnino destitui putet. Utpote quorum sanguis statis anni temporibus, usqueadeo solet esseruescere
98쪽
scere , ut ni Sale occurratur, prorsus subita sanguinis eruptione extimguantur. Cui morbo hoc unico veluti antidoto medentur; si Salem aqua liquatum cotinue exugant. Quo fit, ut in eadem prouincia, quae propter soli sterilitatem omnibus fere caret quadrupedibus,quam magnus ac valde continuus sit,incolarum humeris asportati hincinde Sans quaestus Sc mercimonium. In quae maxime loca Salem importantes, singulos quisque cumulos ex suo ibi erigit: quabus erectis, atque de more distinctis, inde recedit. Quo protinus a feruidiore eius regionis parte, quae auri, atque aromatum habetur res missima, nauiculis dicunt,conuolare gentem quandam penitus incognitam, aspectuq;& immani corporis figura mirum in modum deformem; colore videlicet obscurit simo, atque vultu usqueadeo monstroso,ut inferius eis labrum incredibiliter propendeat: et quorum gingiuae, ac etiam l bra ita exulcerata sunt, ut continuo sanguine periluant. Quae gens,aut
ab innato pudore, aut metu ne capiantur, raterorum congressium ita
solita est fugere; ut nisi casu, aut ex insidijs,nullo modo videri queant Sed cum ij tanto appetitu bc necessitate Salis opprimatur, hunc omnino inquirentes, propriis intermissis laribus, vitam aut Sale tuendam, Baut pro Sale prorsus amittendam exponunt. Vnde ad eiusmodi Salis emporia, taciti ac summo noctis silentio, e prorimis lacubus, in quibus interdiu latitant prodeuntes, cumulos ibi Salis, ut dictum est. dis. positos inueniunt, pro quibus totidem auri pondo,aut pretiosissimo
rum aromatum mensuras , quantum ex frequentato saepe commercio
bonuentum est, fidelissimesdimittunt Qui Salet comparato domum remeantes, aduersusserui dissimos Solis ardores xnico Sale sile defendunt: atque breuem alioqui futuram ipsorum vitam, bc diuturniorem, de multo salubtiorem Sale traducunt. C--Sed haec per Salem uenire, tantaque eidem visi se ad erus gentis salutem tutandam, & vitam propagadam, ut maxime credam; hae me. coniecturae m ouent. Quod scilicet ab egastuante apud eos aere fossardo re, illorum innatus calor, atque humor vehementius, acestius quam apud nos dissilentur, dc absumantur; perinde atque ijs, qui in vaporarijs plus solito detinentur scalore externo internum at , v
trahente hvsque ad animi deliquium euenire solet Ex quo semiustisti.
99쪽
in ea regione hominum corporibus, tum extima coloris obscuritantum palato,'gutturique siccitas , dc perpetuus amaror insit necesse est Quamobrem gustus , qui sine humore quidem, neque gustare, n que ad gustandum excitari potest; tanto propterea stupore haerenvi illos, bc appetitu carere, de immodica siti premi ; & cibis sine gustu sumptis, perperam, atque imbecilliter nutriri oporteat. A quo tanto, tamque pessilenti malo, ut se tuto vindicent, haud certe aliis pretiosis.simis, quibus abundant, aromatum condimentis, quam omnium Scselactissimo ,&suauissimo Sale sibi subueniunt: utpote cuius esca icalore, proprius & innatus calor adauctus, non ita facile diffluat, atq; diss: petur: sed firmior atque vegetior contineatur 2 Sale videlicet, hum moremiad palatum attrahente, atquegustum sapore duce, suscitante; ut ijs commotus appetitus reliquis alimentis via det ad exhalantis natiui calorix conseruationem, augmentum, de instaurationem . . Qua-yropter mirandum non est, si ij finitima Nigritarum gentes,ita se bali, ut cuidam seruatori numini deuoueant, ut ei reliquam pietate pota habeant v Non tantum enim pretiosissima quaeque terra bona, quali possident, sed parentes etiam, liberos, uxoresaeipsos denique suaque Romnia, una cum patria negotiatoribus pro Sale redimenda tradunt. Atque inrisit vi maximus Aethiopum Sale emptoria numerus quo et idiem Hispaniam exportetur. Id autem merito .d gratia Salis fieri
vel ex hoc bquet pquod haec ipsa inopia Salis, quae Nigritas suaepatriae
facit desert ores alio&etiam , terrarum inquam, inuentores Hispanos iunciuarum,licaet necundissimarum, cultura retraxit. Quippequi ad nouum a se repertum orbem colonias deducentes, tametsi locum alii.mbi adcondendumaptissimae atque agri lartilitate pri stantissimum
D nanciscerentur; quia tamen Sale indigere conspicabantiit: pnarius a Caalim; Astinebant: reli s. plane rebus ad humanum victurin Israiccisi sis sesem prium ente miniuria id.quidem, cum Sasacen iij idem Ecclesiasticus auctor in ea quam describit necessitorum humabara: vitae deinde, Salernanter praecipua connumeret, sic inquiens, InitiuEccle. necessariae rei vitae hominum, Aqua , Ignis Ferrum, Sal. La Panis. 39. Mel. Vinum, GIciam δε Vestimentum. . aiioli uri. Zinino sunt ulei iliAd haec lini apud priscos Latinorumpatres, stipendia,quae mili-xini
100쪽
xVtibus, famulis, Sc operari js, pro nauata opera de impensa seruitute sel uebantur, falaria dici solebant. Idque non tantum ab eo,quod ita ne eessaria sint: ut homini Sal quod nonnulli interpretantur sed ab ipso nummario usu Sala. qui pro iusta laboris mercede, ac vhi aurei stipen-i dij boco tum erogabatui, eum etiam pro congiario inter populos diuis debatuti Qua causia Ancus ille S nator & Consul. Romanus laudat Binpros remuod sex mille Salis modios in populo diuisit i tant Feὰcireti Dic modb Salis latori, sed Salinis, unde exportabatur
Sal. tribaeus fuit honos,ut viam, qua ad illas ibatur, Salariam appella- Arim. Siquide simplex illa aetas, quae mortales paucis colentos faciebati&'uz non ab auro, sed potius a nondum inuento auri usu, ut opinor; aurea fuit dicta, copia Salis cum paucis csculentis alebatur; atque illius eommutatione; ερ mercimonio, ut diaimus, cetera ad conuictum necessaria ut cunq; sibi, ut nos auro,comparabat: ne vijqin: Salem, cuius nummarius esus longetat antiquior atqi priorum,pQ sth beamus. i vhias Quod si post aurum pretiosiore gemmas in eaod contentishedeuocemus, atque vulgarem earum aestimationem cum ea, quae de Sass la ubique esse sol et , conseramus i nullo profecto pretio digna illae ha-i Bbebuntur pia Sale Nam primum quidem gemmarum paucitas, seu
infrequentia non tam eas effici d comendabiles,quam aut venditio,aut mercimoni ii aut avaritia ut quastametsi auctionari contingat nequa quam tamen cum auris ducas comparandas : cum neq; facile fieri duo chilas tractative possint, nec ad peruarios mortalium usus, perinde atque: aurum accommodari. ' certe ridicula magis est in illis conia uirendis percuriosa hominum libido ic hallucinatio. Nam si comodum Sc communem illarum usumspectes quid aliud quais. in eis co- D parandisinest boni, quam summum cum labore dispendiu In custo- Ciuendis, quam solicitudo8 In pesiruendis quamostentatio In amittedis quam vel dolor vel maior rei familiaris iactura Quas rursum si ad
.sus vitae necessarios, & subleuandi mortalium egestarem expetamus; olim neque in victum illae, neque in vestim, aut per se, aut pari rerum comutatione conuertiyossunt. Decupio enim minus quam suerunt coemptae V neunt. Idque ex eo plane, quod aut illarum pauci reolperiantur emptores, aut prae abundantia copia i quae pretium reruix