Observationes quaedam de pulsu arteriarum, valetudinis signo

21쪽

15 vero 85-9o, et in insantibus 95 - Ioo Pulsus hominium aetate provectiorum validior quoque maior et plenior β') quam iuniorum esSe solet, Cuius rei causam in eo mihi reperisse videor, quod Cor maiorem Vim contraxerit ideoque pulsationes validiores, licet rariores efficiat. Unde etiam patet eur senum pulsum debilem, parVum et rarum saepe inveniamus. Sed multae hic Varietates reperiuntur, pro Variis iisque haud raro organicis vitiis quae hac in aetate saepius ad Sunt. f. 8. In sexu sequiori pulsationes crebriores et celeriores, ita uti quavis minuta 5-1o ictibus Virorum pulsum superent, molliores

debilioresque observamus, id quod haud dissicile est explicatu, si ad maiorem iamin sensibilitatem, minorem Vero totius Corporis, imprimisque systematis irritabilis firmitatem animum advertimus. Quod tamen aliter sit graviditatis tempore, quod virorum pulsum refert, quin etiam fortitudine et plenitudine excellit . In cuius rei causam optime inquisivit Ioergius, qui mulieres tunc valitadiores, et viris quodammodo similes esse probavit β. .

est, coocetur.

22쪽

9- 9 Si ad temporamenta et constitutiones, quae reciprocam in Seinvicem vim habent, respicimus, magnas quoque disserentias, pro

variis eorum modificationibus et conditionibus animadvertemus. Si Ciu temperamento quod Sanguineum Vocatur, quodque fere semper eum corpore gracili atque molli coniunctum est , et levitate quadam inconsiderantia et inconstantia excellit, pulsum reperimus frequentem , celerem, mediocriter plenum, debilem, sed ob nimiam cor poris totius Sensibilitatem, quae etiam minimis rebus facillime assi citur, admodum Variabilem; quare hic praesertim ad Causas exter Das attentos eSSe nos oportet. In Phlegmatico , illi e regione Opposito, quod irritabilitatis functiones dormientes quaSi, repro ductionis vero, cuius etiam assectionibus maxime obnoxium est, do minantes exhibet, pulsum invenimus rarum, tardum, debilem.

In cholerico, quod virili aetati proprium iusta irritabilitatis et

sensibilitatis coniunctione cognoscitur, pulsum habemus frequentem, plenum, magnum, sortem. In melancholico , corpori firmo et duro, sed ad venariam morbos proclivi plerumque insito, tardum, rarum et duriusculum pulsum observari licet.

Alonendum tamen est, perraro haeC temperamenta mera atque Sincera reperiri, Sed fere semper multifariam inter se mixta esse et insignes Varietates exhibere, quas etiam ad pulsum Varie

mutandum plurimum valere probabile est. Et hae ipsae varietates videntur effecisse, ut permulti medici ad temperamenta eorumque 54) Gruner Sem. p. 32. f. 48.

23쪽

effectus parum attenderent, Veliati T. B. Helanon fius qui temperamentorum doctrinam nulli us in medicina usus esse arbitra batur, es Schne id erus q), qui illam a temperamentis prosectam pulsus disserentiam idiosynerasiam dicere mavult. Verum enim inter alia, quanta sit vis temperamentoriam ad morbos procreandos aut certe eorum formas et Characteres mutandOS animad Vertentes, dissicilem quidem illam de temperamentis doctrinam, at gravissiamam tamen omnique studio dignam esse satebimur. 9. ΙΟ. Cum his quae e diversis temperamentis gignuntur mutationiabUS , maxime convenire videntur eae, quae ab animi vel excitantiabus vel deprimentibus assectionibus, atque commotionibus, maximam in Systema arteriosum et pulsum Vim exserentibus, proficiscuntur. Nam inter omnes CouStat, homines sanguineo tempe ramento praeditos ad excitantes, melancholico instructos ad depri mentes propensos esse, cholerico Vero gaudentes medium quodammodo tenere, cum phlegmatici ab omni propemodum animi aia sectione immunes esse videantur 3 Laetitia accelerari pulsum, frequentem seri, Validum, magnum; tristitia tardum, parvum debilem ; iracundia celerem , fortem, durum; timore rarum, tardum, suppressum, debilem; terrore, qui tantam interdum in sangia inis circulationem vim habet ut haemorrhagias sistat sig), congestiones

24쪽

creet etc., ab initio eXCitatum, magnum, IMOX Vero depressiam, parvum debilem , praeterea in omnibus sere animi assectionibus inaequalem, notissimum est. Sed non lautus loci est, ulterius in hanc rem inquirere, cum notatu dignissimas, quibus reliquae Varietates comprehensae sunt, breviter attigisse sufficere videatur 9 11. Venimus ad aliam rem, quae ad Variam pulsus, quin etiam temperamentorum et Constitutionum, Conditionem maximi momeuti esse videtur, aeris dico coelique temPeriem. E Variis eius generibus illud optimum est, quod neque calore et frigore, neque siccitate et humiditate, et quae sunt huiusmodi alia, iustos fines excedit; hoc enim ut Omnes vitae actiones maxime incolumes sint efficere, compertum habemus β'). Nam regiones nimis calidae aut frigidae, eodem sere modo corpus assicientes, parvum illud reddunt, itemque languidum et informe, pulsum vero emciunt rarum, parvum, debilem. Valde memorabiles sunt etiam eae regiones, ubi cum magno calore humiditatem conivuctam repertiamus. Eas enim ad Corporis formam omnemque eius Conditionem,

insignem quandam vim habere experientia docet. Ita Archipelagi Indiae occidentalis incolae magno quidem, sed laxo et ignavo co pore praediti sunt, quod ad Venarumὶet reproductionis morbos maxime proclive sit pulsumque reserat rarum, tardum, magnum, debilem. Ad coeli et inde orientes pulsus diversitates plurimum

25쪽

conserre etiam situm regionis vel elevatum vel depressum, item que confinium locorum conditionem, notissimum est. Quocirca pulsum iudicaturos ad has quoque res respicere oportet. Nam iii regionibus montosis, in quibus aer frigidior et maiore Oxygenii atque lucis copia instructus est, systema irritabile S. arterioSum et morbi inde oriundi h. e. inflammatorii dominantur, ideoque pulsus frequens, celer, fortis et plenus invenitur. Quod ut fiat, mi nor aeris pressio, haud rarum conferre videtur In humili otii bus contra regionibus, quae calidiores, Oxygenio vero et luce minus large instructae Sunt, atque maiorem aeris presSionem Ρ-uuntum VenΟSum Systema et reproducti um eorumque morbi in Caeteris eminent quibus pulsus est rarus, tardus, Ianguidus. Cui rei exemplo sunt insulae Walcherici, nec non permultae Germaniae borealis provinciae. Spectanda vero etiam est electricitatis quantitas, quae si adaucta eSt, pulsum accelerat, parVum et inae

qualem reddit, id quod sacillime apud multos homines observari licet, quando tonitrua instant

tasse gasa nociva aeri admixta, quam Oxygenii defectum accusandum esse, cum summa aut minima quae in aere reperitur quantitas, nunquam tan tum disserunt, ut magnum inde in corpus essectum coniicere queamuε. cf. KIose. I. I.

26쪽

-- 18 -

Anni quoque et diei tempora, haud exiguam in corpus vim

exserunt. Si ad priora animum advertimus, aestatis praesertim et layemis mutationeS memorabiles Sunt, Cum hac, quae arteriosi systematis actionem adauget , pulsum plerumque frequentiorem, validiorem et duriorem inVeniamus, si exceperis summos gelu gradus, qui rarum, parVum, depressum et debilem ossiciunt; illa

autem Contrarium, nimirum Celeriorem, mollsiorem, languidum experiamur. Ver et autumnus, qui ab hieme ad aestatem et vice Versa transitum quasi parant, nec adeo ab illis disserunt, obscurius tantummodo in pulsum agunt Si porro varia diei tem- , pora eorumque in pulsum esseCtUS Consideramus, multa nostra attentione digna reperiemus. Etenim matutino tempore pulsum tardiorem, molliorem, magis aequalem observari licet, quam vespertino, ubi plerumque Celerior, frequentior et subdurus sit. Cuius rei causam magis in exaltatione quadam, eo muscularium virium defectu, quam in adaucto musculorum motu ut opinatur Sch ideriis , quaerendam esse, praeter alia iam lassitudo illa et dissicultas probat, qua omnes motus Vespertinis horis persi Ciuntur, et SomnuS Cuius recreatione diutius orbati, Ilulsum ha bent celerem, parVum 'et debilem. Somni tempore pulliationes 65 ibid. p. 269.

27쪽

immminantur et retardantur, id quod bene docuerunt miliber-gerus qui multis exemplis comprobavit, somni tempore in omni aetate quavis minuta horae parte denas pulsationes iusti numeri de sicere solere, et Diksonitis qui certum reddidit, pulsum illo tem pore lentiorem esse, et eo magis retardari, quo diutius Somnus pro trahatur, excepto evigilationis et eam proxime sequente tempore, ubi acceleratur pau itum. Alii, ut Tuorgagni, Langi i6h Pul Vm Somno accelerari retulerunt, quod tamen iam muSirigero

monente, quem ad hunc locum comparari volo, Cum IuSta Somn1 Sani observatione non convenit. Addere fortasse licet , quod dormientes plerumque decumbunt ; hoc enim ad pulsus tarditatem 73)haud parum conferre, neque etiam in aegrotis lecto retenti S Hegligendum esse ridetur.

- . f.

Veuimus nune ad vitae genus atque rationem, quae largumini morborum, ita pulsuum mutatorum sontem praebent. Namque hominum sedentariam vitam agentium pulsum rariorem, tardiorem debiliorem et molliorem reperimus. quam eorum qui perpetua ex magna exercitatione firmantur et roborantur. Cui accedit, ut hi, sub diu plerumque degentes, aere puriore et salubriore fruantur,

68b Physiol. medio. Sect. 5. c. 4. g. 1β67. p. 685. et 687. 69b Dissext. de somno. Edinbg. 1785. P. . uJ. . 7o 'e με iuger, C. F. Commentat. semiologica de variis somni vigilia' rumque conditionibus morbosis etc. Isenaci, Ι 82O. P. 9. 1) De mera rati med. a. p. 57. I .iXIL Gruner l. I. P. 74.

28쪽

noque cibis et potibus relaxantibus et debilitantibus adsuescant. Idem fere valet de diaeta tenuiori sit lautiori, imprimis vegetabiliot animali, cum iis qui multis oleribus, fructibus et cibis e farina

et pulsus rarior, tardior, debilior esse soleat, quam illis, qui carnibus aut iusculis carneis nutriuntu ; qui Spirituosa amant, pulsum habent durum et telisum, qui vero magnae Potuum eorumque aquosorum et tepidorum, Copiae adsueverunt, IaXum corpus et pulsum iusto tardiorem, molliorem, debiliorem sibi contrahunt; quod videre licet in iis, qui cosseain aut theam multa aqua para tam , aut cereVisium albam, reliquis plerumque cibis spretis, magno haustu Sugunt. Aromatum etiam et medi Camentorum excitantium nec non balneorum 7' in pulsum esticacia Omni attentione digna ost, sicuti communis omnium alimentorum digestionis tempore esse clus 7.) , quo pulsus acceleratur et sortior redditur. Qua observa

tione fortasse morgagni et Larigri6hil opiniones 7 ), explicantur, qui hominum pleno ventre dormientium pulsum descripsisse vi

dentur.

Ex omnibus, quae hucusque prolata sunt, quisque sacile via debit, sanorum quoque hominum pulsum admodum variabilem esse; ut cum Schneidero 7 dicere liceat homines, tot

29쪽

Pulsus naturales etiamsi Aellinio 7β) assentire nolimus, qui ,,PuDum quemlibet esse alicui homini naturalem contendit. Qua quidem experientia docemur , medici boni esse, quantum fieri ΡΟ-teSt, et Nanorum hominum, quorum Valetudo eius curae mandata est, nec non suum ipsius pulsum, optimum magistrum, interdum atque variis temporibus tangere, quo melius in aegrotantibus iudi care possit 77), quid morbo, quid statui naturali conveniat, cuius maximae interdum ab Ormitates morbo superveniente tolluntur, id quod imprimis valet de pulsationum aequalitate et ordine 7. . Sed Cave ne bene valentem credas, Cui pulsus est naturalis, nam haud raro in morbis pulsum naturalem reperire licet 78). Quod ad regulas in pulsu tangendo observandas Munet, has imprimis animo teneamUS :Τangendae sunt arteriae duobus aut tribus digitis mediis, in illis locis, ubi non magna adipis copia tectae Sunt, et ossa Vel alias partes duriusculas sibi substratas habent, quia sic tantum pulsus sensum Mercipere possumus β'). Quare in arteria temporali, maxillari, aut radiali, quae ad hunc finem optima est' ), explora 76 de Urina et pulsu p. 64.

30쪽

bitiar. Quod si inexspectatam aut insignem aliquam pulsus formam invenimus , in utroque braclito, aut pluribus etiam locis eximinandus

est, cum haud raro mecthanicae illius disserentiae causae existant, veluti glandulae axillares aut ipsae arteriae induratae, quae, Si mi UUS CircumSpecie iudicamus magnos errores gignere possunt. Aegrotus brachium modi Ce extendat, nec ei incumbat, ligamenta et Vestimenta illud comprimentia solvat, quo liber in arteria sataguis procedere possit; ut composito Sit animo curandum; quare non Simul atque eum primum videmus aut conclave ipsius intra Vimus, manus eius arripienda, sed pauca vel cum ipso, vel Cum praesentibus colloquenda, si duca paranda , et in reliqua quae ad Veram et Concinnam morbi Cognitionem facero possunt, inquiren

dum est. Quo facto, pulsum digitis modice calentibus satis diu, h. e. per dimidiam certo minutam, horae partem, ita ut 5o-4o ictus β') circumspecte β, , interdum etiam saepius ObServemus. Quid quod Frid. Hos annus , medicus ille experientissimus, quartam circiter quadrantis horae partem, aegroti pul- Sum examinari iussit . ). Quae omnia si rite perfecerimus, illorum opprobrium essu emus, qui plurimos medicos moris tantum causa pulsum tangere Contendunt, Veluti Rega, Grurierus, Syrengeliuδ-