Ad legem regiam Molinaeis habitam, de abrogata testium, a libra centena, probatione, commentarius. Per Io. Bossellum Borderium, ..

171쪽

-is1 AD LAGAM MOLINAEAM DEne: Una, quod iam scriptam de vendendo promis. sionem possessor pro se habeat, ideoque, hoc titulo dominium rei penes se tractatum fuisse facile praesumatur, propter praeexistentem caulam venditionis, de qua iam scriptis constat: quae quidem causa prae existens, subsistere facit, quod alias in dubium reuos in I. nie. caretur, ut in simili docent Accursius, s & Paulus

I T. χ Castrensi , is consessione partis extra iudicium d secta, quae probationem adfert, si praeexistentems i. i. c. causam iam probatam habeat.Quod Imperator ex ne dii j. C. simili aequitate,confirmare videtur, cum de conses ' sione causata loquitur. Altera ratio est, ex possessione rei quae reperitur penes eum, cui pollicitatio tacta erat de vendendo: haec enim possessio inducit 1 L pQ -d seminium contra vindicantem , exf.riri. C. d. Constitutione Antonini: Illa enim possessio, iacit pro M. praesumi dominium penes eum esse qui possidet, ex ratione Vlpiani, qui reo possidente, in actoremo ei .. est Onu probandi dominij transfert: ideoque si actor, j. iem, esem qui vindicat fundum, ita possessum, conetur prob si re forsitan, sit pradictam promissionem de vendendo, poenitentia reuocatam fuisse, aut aliter ab ea discessum, non est dubium, ipsum possessorem testibus probare posse, venditionem verbaliter completam fuisse, iuxta promissa. Imo, ulterius dico,

quod si possessor iste a possessione, nomine huiusi L s a, promissionis coepta, cadat, non tantum ad ipsam i 1 4 c. - possessionem couincendam Triticariat admittetur,

etiam ad quasi dominium vindicandum, Pu-0q ni. g. δε bliciana recte experietur & si venditionem pro-

172쪽

ΤgsTIB. COMMENTARIV s. IFIbare cogatur,testibus uti poterit,propter Iuris praesumptionem, ex huiusmodi promission e scripta,sibi quaesitam. Nec obstat vulgata illa decisio,quae vult, ex contractu imperfecto, & nondum in mundum redacto,impune recedere nos posse, ' & poenitere: quia hallucinantur ij, qui putant theoricam illam, locum habere n superioribus contractibus, prOmissionem de vendendo, locando, permutando, &similiter contrahendo,habentibus, atq; in his poenitentiam recipi, hoc enim omnino falsum est: Nam contractus illi, in sua pactione perfecti sunt,tametsi alterius cotractus implementum desiderent. Ideoq;

Bariolus&Baldus Q vocant illos contractus,innominatos, in quibus poenitentia non admittitur: quamuis regulariter, contractus in nominati, stipulatione non vestiti, poenitentiam recipiant. I' Fallit tamen in ista specie contractuum in nominatorum, eo quod coniuncti sunt nominato cotractui, cuius executio necessaria est, ut videtur sentire Celsus, qcum ait, magis ob causam promissum esse, quam venditum, ideoque unus contractus, alterius implement Min coniuncti desiderare videtur, igitur. poenitentia non admittitur. Ex his concludo, pro

bationem per testes facile admitti posse, in pactionibus non scriptis, quae ab executione cotractuum iam scriptorum omnino dependent, cum pro ijs iam sit scripta conuelitio: nisi in contrarium ori tur sinistra suspicior quod bonus Iudex ex negotiorum, Vel personarum qualitate, facile arbitrari

poterit. Sed quid in his quae pendet ab executione

de eontriari empta

173쪽

priuatarum scripturarum, numquid idem iudicandum erit ξ Vt ecce exemplum mihi propositum: Mercator quidam Niortensis, cuidam Hoccitano Mercatori hoc chirographum dedit: Confiteor me. Qi debere quinquaginta aureos tali Mercatori, pro duodecim saccis glasti, seu ut vulgo dicitur, pastelli, quos apud Niortum recipere debeo: deinde moritur Mercator, petiitur ab eius haerede quinquaginta aurei, per Mercatorem Hoccitanum : excipit haeres,

glastum non fuisse receptum, ideoq; chirogrphum, effectum non habuisse: numquid receptio testibus,pbari possit)Respondi,posse: tum, quod receptio, esset duntaxat P missionis iam scriptae executio, ra- 'tionib' supra positis: tum etiam,quia talis executio, etiam sine contractu, perfici poterat per institores,

aut nunciumMercatoris,ut soleti fieri interMercatores, qui per institores, exercitores, & nuncios, obli-

gare & obligari solent: ut Iure nimis est vulgatum. φidem puto iudicadum in alijssimilibus negotijs,re - executionem conuentionis iam scriptae respicientibus, si modo non videat bonus Iudex nonnihil iniquitatis, quod animum suum in contrariam aequitatem dimouere possit.

174쪽

torijs, de qua nonnihil attigimus, cum de pactis tacitis ageremus: sed non specialiter satis. Numquid ergo si liberationes centum libras excedant, testibus probari poterunt ξ quod sane magna dis.

putatione carere non videtur: nempe,sciunt omnes

quatus sit in Iure liberationis fauore sed exaduerso, a L.A nemo etiam negabit, ex vulgata Iuris regula, nihil esse tam naturale, quam unum quodque solui eo ligamine quo colligatum est.= Si eigo obligatio con- ι L. Niractu scripto celebrata fuerit, videretur quod non- tam naturais nisi contractu scripto,liberatio ostendi possit, idque 1 R D' aperte sentire videtur Pomponius,' His verbis,Prout Liquνque contractus est , iram solui debet. Praeterea, ratio .f. p. huius Regiae Constitutionis, eodem modo militare videtur, taliberando, quo, in obligando, ut scilicet obuiam eatur litium anfractibus, factorum inuolutionibus,& testium subornationibus: Debitor enim qui liberationem non minus desiderat, quam crediator obligationis effectum, omnibus artibus, quibus poterit,conabitur se eripere a nexu & molestia creditoris, & inde omnia probandi genera exquirere, contra genuinam istius Legis intentionem. His r

tionibus,& alijs pluribus, quae hic prolixiores essent, videretur indistincte dicendum, hanc Charoli San-

175쪽

ctionem, ad pacta liberatoria omnino extendi debere , & maxime quia omnes Franciae Constitutiones, & Consuetudines Municipales, quae de solemnitatibus contractuum sub certis sermis disponunt, non distinguant, quoad formam, &ωlemni- . tatem, cotractus liberatorios ab obligatorijs,ideoq; ab hac Lege distingui non debere viderentur. His tamen nonobstantibus putarem, hanc Sanctionem non tam rigidam existimari debere in liberatorijs,quam in obligatorijs, imo a nonnullis audiui,

in supremo Senatu aliquando iudicatumfuisse,hanc Legem in quibusdam liberationibus locum non habere: quod tamen adhuc firmare non ausim. Sed ut quaestio plenius distinguatur & intelligatur, consideranda sunt infinita priuilegia,quae liberationibus passima Iure conceduntur', & quantum distenta forma & substantia obligationum: quarum substana L Οιυ--Paulus, non solum in verbis cons stit,&ut certum corpus quod nostrum est, alterius iis si seci mu ,. Vt eo animo contrahamus, quo expresse alium nobis obstringamus. Liberationes autem non adeo exactam desiderant Iuris λrmam, &solemnitatem, nam infinitis prope modis fiunt quibus non fieret obligatio: ciun obligatio non nisi per contractum expressum fiat communiter, liberatio autem, ex communi usu inter homines recepto , & per contractum, & sine contractu: imo Lex ' recipit infinitos alios liberationis modos, sine con-.zi ab Oese tractu expresso: Vt per enuntiationem inter partes

init 'p-Mt- factam: ' item per con&ssionem extra iudicium

176쪽

sequaces : S item per simplicem nuncium, vel epi- lay. stolam: h item ex ratione domestica &priuata cre- A L si

ditoris, quae contra eum probare 1 Olet: item ex smutatione unius contractus in alterum, quo casu, =

colligitur liberatio a primo contractu : adde quod i cIziu inscius & inuitus liberari possunt, non autem obli- Nuria gari: praeterea, delegatione,confusione, acceptila- 2' .LLI tione, compensatione,& tacito pacto, ipso Iureli-- L. beratio contingit, &alijs modis prope infinitis: c).., . , Nam & quotidie inter Mercatores fiunt liberatio- κ L. i. nes verbales, & in libris suis mercalibus cancellatis,& ex literis missilibus inter se mutuo factis, quas ι dict. l. s. partes versas inter se vulgo nominant,& de his omnibus supradictis modis liberandi, non solent, bona time. g. da ex partessieri contractus scripti, sicut consuetum est fieri pro obligationibus. Addo, quod si haec Regia parit. l. fleui. Lex stricte & rigide pro liberationibus obseruaretur I sicut pro obligationibus, infinita pene mercimonia cepit latiotid.& mutua ne otia, quae in hominum societatibus i strbona fide, & absq; controuersia vlurpantur, & quaelibere, nude, & candido animo exerceri solent, infinitis incommodis & liticulis quotidie ascerentur, & sic, ex summo Iure, summa iniuria, quod absit, ' nasceretur inter homines, & maxime inter Mercatores,li liberationum probatio sic arctaretur, ,-. ,O. .

ut non nisi scriptis probari posset. Ideoq;, saluo me-

liori iudicio, putarem ita distinguendum fore: Aut c. a. , enim quis se soluisse vel liberatum esse contendit, 'en M. imp. solutionemq; aut liberationem contractu expresso

177쪽

tastam allegat: Aut non per contractum expressum, sed uno, ex diuersis accidentibus supra citatis, aut similibus, ex quibus per aequi pollens liberatio colligi de concludi potest. Primo casu, scilicet, si ex contractu expresse facto liberatio allegetur, nonnisi scriptis talem contractum probari posse mihi videtur,ex ratione huius Constitutionis Regiae,quae vult, contractus mutuo consensu factos, nonnisi scriptis probari debere: quia,ut alibi supra dictum est, ei qui viam expressi contractus elegit, imputatur quod sormam contrahendi,a Lege p scriptam, L N.ι ita sequutus non fuerit, nec mala fide carere potest,quiores.C.de eo. formam Legis contempsit, ' quam ignorare non

, .n. potuit, eo quod omnes scire tenentur quod publi--C delet. cum & notorium est. ρ Secundo vero casu, quandor liberatio allegatur,non quidem contractu expresso, , , tr. f. sed per accidens, & aliquo ex modis liberandi supra allegatis, aut similibus, putarem, quod non tantum scriptis quibuscunq;, vel priuatis, vel publicis, sed etiam testibus admitti deberet probatio, non obstante hac Charolina Constitutione: quia, quemadmodum superius diximus, scripturas priuatas, si denegetur, testibus, & comparatione, alijsq; adminiculis adiuuari posse: ita etiam in liberationibus, non expressis contractu factis, omne genus probationum admitti debere existimarem, nec subrigore istius Sanctionis coarctari: duplici ratione, e sἡ Vna, propter liberationis fauorem, tantopere a Iure

litos. εκιν. cum Civili, tum Canonico, ' commendatum, ut

ἐπιρροὴ fauorabilius inueniri possit: adeo ut rigor, qui

178쪽

TEsTIB. COMMENTARIV s. I sin obligando exacte obseruari consueuit, in liberando, omnino fere remittatur , ut videre licet in exceptione pecuniae non numeratae, quae, de Iure,

si in obligationem competebat, in biennium usq; vires habebat,si vero in liberationem,tringinta diebus finiebatur. Altera, quod haec lex Regia, communis Iuris correctiva, & probationum restrictiua, sv j eis, iis contra Ius commune, intra suos contractuum

dispossitionum cancellos, contineri debet, nec ad ' , chisisticea extendi, quae communiter in contractum deduci is honon solent: Nimirum Vlpianus Legem novam, , L st,..contra Ius commune latam, extendi vetat, di m)' esime si subsit diuersa ratio, ut hic. Idemq. sentit Im ma, jugiam. perator, cum ait,Id quod specialiter Lege correcti- γ P ua expressum non est,antiqua Iura non mutare. At- V qui,haec Lex specialiter facta est, p omnib' cotractibus & actibus obligatorijs, inter homines fieri solitis: quos non scriptos, cum partes testibus probare niterentur, hinc factorum inuolutiones, litiumque anfractus, & testium falsificationes, sequebantur : idcirco nullum contractum non nisi scriptis probari posse constituit. At vero iam docuimus, infinitas obligationes inter homines nasci posse, sine contractu expresso,ut in omnibus pactis tacitis,item in mandato, certis casibus supra deductis, & in alijs pluribus negotijs,in quibus contractus,ut plurimum, adhiberi non solent, inter quae si liberationem posuerimus, nihil ab identitate rationis dissentaneum affirmauerimus: cum sit iam probatum, infinitis

prope modis,liberationem fieri posse sine contractu

179쪽

iso AD LA G g M MOLIN AE A M DE expresse. Vnde, omnes casus quibus liberatio sine contractu fieri potest, hac Lege comprehendi non debere, necessario sequitur. Et ut exemplis res fiat manifestior, addemus quaestionem, in palatio nostro saepe propositam , quae est huiusmodi: Caius, solemni obligatione, Titium habebat obligatum pro quingentis aureis, hic creditor aut eius haeres, a Titio debitum petiit, ritius excepit, diuersis solutionibus creditori, maiori ex parte, satis secisse, &inter alias solutiones, allegauit,Caium creditorem, accepisse, nomine suo, a varijs creditoribus Titij,diuersas pecuniae summas, nempe viginti aureos a Sempronio, triginta a Lucio, quinquaginta a Cornelio, & deniq; alias summas ,ab alijs minutatim accepisse,item per famulum triginta, aut quadraginta, idq; bona fide,& tam scriptis missilibus literis, quam sine scriptis: praeterea, dixit Titius, Caium creditorem,ei,ob aliud negotium,viginti debuisse, quae in

copensationem, verbaliter accepto tulerat: ideoq; petijt debitor, mutuum ratiocinium haberi inter eos, offeres, quod reliquum esset,statim persoluere. Caius autem denegauit omnes has fere solutiones,& institit, nonnisi striptis haec probari debere, cum

ageretur de quantitate centum libras excedente, quae tametsi minutis solutionib' exoluta diceretur, tamen omnes hae solutiones, ab una eademq; summa,& una eademq; causa, centum libras excedente,

pendebant, ideoq; non res diuersas, sed unicam tantum esse contendit: Iuris dispositione dictante, diuersas summas non fuisse quae ab eadem causa

orirentur,

180쪽

TAsTIB. COMMENTARIVS. I6 Iorirentur, nec diuersas stipulationes, quae de ea- ὸ dem re factae essent particulatim. γ Quaerebatur dem. st de tw-

numquid omne genus probationum admitti debe- fl:

retὸ Respondi, ex rationibus supra citatis,probatio- Stime di be

nem, & scriptis, & testibus, admitti debere, maxime ta si

inter personas limul negotiari solitas, ut inter Mer- ' ''S'catores, amicos, cognatos, & vicinos, qui saepesaepius in mutuum creditum ire solent,& inter quos sinistra suspicio, non aliunde affertur: tum,quia haeliberationes non expresso contractu factae allegentur, sed diuersis causis&accidentibus, pro quibus contractus expressus fieri non solet, ob mutuam partium fiduciam, qua uti consueuerant: tum etiam in gratiam liberationis, quae multis modis sine contractu nasci potest, ut supra varijs exemplis demonstrauimus. Nec vero obstat regula, Nihil tam naturale, nec Pauli theorica, quae Vult contractum, γ L, prout factus est, eodem modo solui debere : nam haec de substantialibus contractus intellisti debent,

ut de contentu, re, aut pretio Venditionis, a quibus Pebui. b. d.

discedi non potest, nisi contrario consensu, re restituta,& pretio refuso : si sed non de formis & solem - b L x.

nitatibus, quae non eodem modo obseruantur in ab N 'Ase. soluendo,sicut in obligando: hac potissimurn ratio- -Abem )ne, quod tacilius destruatur contractus, quam con- struatur: ut in simili loquitur Innocentius Papa, e Iis easti

cum corporalia a spiritualibus distinguit. Adde, quod haec regula non docet omnino similem formam obseruari in dissoluendo, quae in obligando: nempe absurdum esset, ut is qui ex delicio obli-