장음표시 사용
151쪽
per ignoranistiam. L. Fidele emissum. C. de eodict. indeb. I. Erro . C. ad L.Fale. I. Cum suis. C de ris. Da. u. I. Sed addes. .si quis cum
di, seu disponendi, forma. Et haec pro instrumentis authenticis dicta sint. Aut vero agitur de Chirographis, & priuatis cautionibus , quibus per errorem subscriptum est, ex Vna causa, cum alia putaretur: Et tunc error iste quico sensum impedit, Destib' probari poterit, prae se tim si ex dolo & circumuentione partis, practicata fuerit haec subscriptio, ex generali regula, quam in toto hoc tractatu tenuimus: quia scilicet dolum &machinationem, in contractus scriptos, arguere, &testibus comprobare permissum sit, non obstantehac Constitutione, rationibus supra positis. Idem quoq; dicendum, sit subscriptio, non quidem dolo partis, sed Iuris vel facti ignorantia, aut errore perspicuo, apposita fuerit, ab illis potissimum personis, quibus Iuris ignorantia non nocet, ' aut ab alijs quibus error facti tolerabilis, non imputatur, cum hic a Lege excusari soleat, ut plurima sunt in Iure exempla :h nam in his omnibus cassibus, contra subscriptum Chirographum,vel priuatam cautionem, cui usicumq; generis fuerit, dolum vel errorem, aut ignorantiam allegari, ac testibus probari posse putarem, etiam citra falli inscriptionem, cum nullius publicae aut horitatis priuilegio muniantur hae cautiones priuatae: & idcirco earum fides priuata, non tam arcta est & necessaria,ut testibus, in contrarium, conuinci non possit: videmus eni in quotidie, priuatas sui scriptiones denegari ,& testibus, hinc, inde, productis, aut comparationibus, etiam ab utraque parte, factis, huiusmodi signa manualia probari aut reprobaria,
152쪽
cludo igitur causas doli, erroris, ignorantiae, aut alm C. de non n. terius iustae exceptionis, in priuatas cautiones,le- p ς .L Com stibus contendi pone. de μ.mst
aula de mutuo Ciussi sCAPUT SEPTIMUM.
r i m quaerendum de mutuo ciuili,
de quo nonnulla sunt Iuris exempla,
& de cautione unius causae pro alia, pr lib. I. Saquando,&quomodo in causas scriptas prom ti a C.
eXcipere,&testib' exceptionem ibare liceat non - ' ρυ obstate hacRegiaCostitutione.Exempli gratia,Titi' qui ex certis causis,pecuniam debebat Cato,sorsan ex negotiorum gestione, si aut ex venditione, aut ι Lex impensis,utriusq; nomine factis,uel cum non ha- nberet pecuniam, quam Cato mutuaret, lancem ar- 'genteam,vel vestem,vel quid aliud ipsi Cato dedit, ut pignori apud alium creditorem poneret, pecu- niamq; ab eo acciperet: deinde Caius instrumen- π i. P πι-- tum dedit Titio, quo fassus eii se eidem Titio cen- tu tum aureos debere, ex causa mutui, quod realiter sibi factum fuisse professus est,ob id,exceptioni non numeratae pecuniae renuncians. Nemo quidem inficiabitur,istud esse mutuum ciuile,vel quasi ciuile, ex una, vel pluribus causis, in causam mutui versis, ut quotidie fit inter Mercatores, qui quamuis pro rebus mercalibus inter se negotientur, saepe tamen. caulas mercales,in causas mutui transferunt. Et hoc
153쪽
134 AD LEGEM MOLINAEAM DE .. . a. quidςm mutuum, quod Civile a Bariolo,&no-
-ι - stris nominatum est, non minorem habet authori
tatem,quam Naturale mutuum, cum ideo naturale e v/ὴ-i. vocetur, quia naturali, corporali,& vera numerati-i L N- one pecuniae,contractum sit, & contra quod,pecu-I. mae non numeratae exceptio nuiquam allegari po-
seram. st test Mutuum vero,ciuile idcirco appelletur,quod P.,2 .. non reali pecunia, sed simplici confessione de r LGm rabio cepto confici soleat. g Sed nuliquid aduersus mu- ...' , .... tuum illud ciuile, excipi poterit, nunquam mutu x L. Ad. ν tum fuisse,sed ex alia causa causatum &an haec om -- ς ' nia testibus ibare licebit, non obstante hac Regia
sanctione ξ Circa hanc quaestionem vidi infinita pene iurgia& dissidia: ideoq; ita distinguendum pu
tarem . Aut enim, contra instrumentum, habens consessionem de mutuo, publicum, aut priuatum, . id tantum allegatur, & excipitur, quod nunquam mutuata fuerit pecunia, sed quod fabricatum sit &compositum instrumentum ex certis alijs causis, inter partes non expressis, & causam mutui non habentibus : atq, ita, obhcitur, causam mutui, instrumento appositam, falsam esse, & per consequens,ex ea agi non posse, cum mutuum nusquam fuerit contractum: Et dico hanc exceptionem inualidam esse, instrumentoq;, in quo confessio mutui expresse apposita est,non obesse, si nihil aliud ultra dicatur: hnam haec mutui consessio, tarn etsi reale mutuum non sit, tamen est ciuile mutuum, Legis authoritate comprobatum. Ideoq; errant Iudices, qui pu- tant, causam aliam in mutuum versam, probandam
154쪽
. TEsTIB. COMMgNTARIV s. In esse, & ex sola debiti consessione non esse iudicandum, quomodo iudicatum a quodam fuisse scio icum enim Actor instrumentum mutui protulisset,& Reus tibi factum fuisse mutuum negaret,Iuramen to interpellatus Actor, ingenue fassus est, pecuniam reuera a se numeratam non esse, sed nonnullas alias obligationis causas inter hos suisse, quibus in aere Actoris erat Reus, & ex ijs acceptolatis, instrumentum mutui confectum esse, quamuis eX mutuo nihil prorsus oriretur. Iudex, his auditis, ignorans plane, quid esset ciuile mutuum, absoluit Reum a mutuo um expensis. Nemo quippe non videt, perperam & Iuris errore iudicatum fuisse. Singularia enim quaedam sunt praecepta, inquit Vlpianus. circa pecuniam creditam, ut quod mihi ab alio debetur, tibi in causam mutui cedere possim, vel quod, ex causa mandati debes,id,in causam crediti acceptum seras: imo,de specie in speciem, fieri potest mutui conses- sint veluti de uno contractu, in aliam contractus causam,' mutuum enim Legis fictione dicitur: quae fictio eiusdem virtutis est cum veritate.' Concludo igitur, quod si in tale instrumentum, ex confessione mutui consectum, nihil aliud opponatur, praeter quam, quod pecunia realiter numerata non fuerit, Reum audiri non debere , & testium probationem,
pro confirmanda hac pecuniae non numeratae exceptione, non esse recipiendam: tum quia, haec negativa vix coatistari possit,& sic,per rerum naturam, probationem non admittat: ' tum quia, ad mutui causam,non sit necessaria realis pecuniae nunieratio,
155쪽
136 AD LEGEM MOLINAEAM DE sed lassiciat Actori,si afferat causam aliam,in causam
mutui ver sam es. , nec cogi possit ad aliarum causa-C.d. is., hi rum Pbationem, cum validum sit instrumetum,ρ n, si de falso per inscriptionem impugnetur,' ut sup - c a. rixis tactum zst. Satius tamen facerent creditores, M. ιη'. causam Vnam in causam mutui vertentes, si de praecedenti causa, nonnihil dicerent, in praefatione instrumenti, exprimerentq Reum cosensisse,ut ea pecunia , quae ex praecedenti causa, vel pluribus causis debebatur ab eo, in causam mutui transferretur per acceptilationem, ut olim fiebat in Aquilianis stipu-. rna. laxio Dibu Nam, hac sorma, obuiam iretur multis, in iust. 1iab ambagibuS, quae de his confestionibus ,ex causa mu-z: qui faciis,quotidie oboriuntur. Sed tamen quicquid
Amulis i.. s. sit, pro instrumento semper iudicandum putarem,sidi transact- nihil aliud obisciatur, quam numerationis realis desectus. Si vero ultra progrediatur Rcus, & opponat, causam illam praecedentem, in causam mutui ver-
dia G. supposititiam fuisse, vel dolosam, e
a M. .. . aut deceptiuam,&vsurariam, vel alia circumuentio- gi ΠΩ copositam, aut spe futurae numerationis factam, 'ρ' quae non sequuta fuerit,atq; ita, cum nulla esset vera obligatio, causam mutui callide praetextam fuisse,&hoc modo facilitate Rei, Actorem ex falsa, vel nulla causa, mutui causam extorsisse, cuius obligationis annullationem petat ipse Reus,impetrata a Principerestitution nemo dubitat,quin Reus audiri debeat,
atq; idcirco probare possit testibus, dolosam fuisse
L. si δε- causam, aut nullam, aut supposititiam,vel alia in ' ς climatione seu nullitate laborantem, cum haec Ora
156쪽
Τ Ε sTI p. CO M MENTA RIVS. IIInia doli, & criminis speciem reserant: quibus probatis,nulla subsistet causa , quae in mutui causam co- uerti potuerit, atque ob id, sublato primo fundam ω t. i. c. mento, causam mutui superaedificatam,corrui, erit ser. Fui necesse, vulgato Iuris argumento. Et ita vidi semper consuli, &iudicari. Quid de Libris Mercatorum ' CAPUT OCTAVUM.
I rum s T IO sexta erit, de rationibus
Mercatorum, qui Libris suis quotidie scribunt, quae per eos vendita, vel increditum accepta sunt: Nunquid sub hac vhima parte Constitutionis, hae comprehendentur Θ in illis verbis, En φιυ centen-
dons exclurre les preuues des conuentions particulieres,
autres op i seront fines par les parties, subq. leura seings,seaux, Vcriptures priuera. Nemo quippe dubitat, sub priuatarum scripturarum nomine, contineri Me catorum manu - scripta, in Libris mercalibus eorum contenta, cum hae rationes sint priuatae tantum, &domesticae.' Sed quae fides ex his elici possit, & virum in debitores probent, aut in probationis sup- probat. plementum, testium adminicula requirant, quotidianae quaestionis est. Nempe, si, ut ait Imperator,h b LTm; Instrumenta dome,lica, seu priuata testat o, seu adnotaco, si non alijs quoque adminiculis adiuuentur, ad probationem sola non jussciant, sequeretur ergo, Libris Mercatorum omnino credendum non esse. Quod dubium
157쪽
i. inadam. I. peniat. in L. di quis ex argentariis. I. Prator ait. de edendo.
vt plane intelligatur, facienda est differentia nostrorum Mercatorum, ab antiquis illis Argentarijs, Trapegitis,& Foeneratoribus, qui publico iure,&
publica authoritate mensam nummulariam, ac scenebrem pecuniam exercebant: de quibus in Iure nostro saepe fit mentio. Videtur enim, quod hi conficiendorum Librorum authoritatem publicam habebant, ψ& liberum exercitium dandae scenebris pecuniae : quod munus, Argentariam tunc vocabant, nonnullis, & maxime eis qui ossicia tempo
ralia administrabant, interdictum. Et quia publica
authoritate haec, tanquain ossicia,in stituta videbantur, hac ratione eorum Libris credebatur, editione facta,tam pro,quam contra scribentes: quia eorum Libri ,Codices rationum publicarum dicebantur, teste Scaevola. g Publicum autem illud, ante Christianismum, foenoris vel usurarum exercitium, paulatim, a Christianismo correctum est,ad modum legitimum, & maxime tempore Constantini, k ut videre licet tam exCiuilibus Legibus,quam antiquis Canonibus, & tandem omnino abrogatum, licentia tantum relicta, pecuniam in annuum reditum collocandi, arbitrio constituentis extinguendum,
prout ex duobus Extra uagantibus Martini quinti,& Calixti tertij,est satis vulgatum. Secundum hos igitur nummularios & foeneratores, iudicari non possiant, Mercatorum nostrorum Libri, cum omnino priuati videatur. Sed nunquid tamen ex his,Me cator agere poteritὸ Exempli gratia, Titius, probus
& fidelis Mercator , & boni nominis in ciuitate,
158쪽
ΤzsTIB. COMMEN Τ ΑRIV s. Us vendidit Cato, vicino suo, pro usu quotidiano, liave ex causa non expressa, pannos laneos, &sericos, pro centum aureis, de quibus, incautus ille &fidelis Mercator, obligationem vel chirographum scriptis non exegit nam hodie sagaciores. Mercatores , chirographum accipiunt, vel subscribi faciunt Libris suis sed in Libro quotidiano rerum suarum mercalium, inscripsit minutatim ea, quae Caio Vendiderat : deinde, cum esset Caius ad solutionem morosus,Titi' in eum agit,ut soluat, denegat Caius, vel eius haeres,debitum, nunquid Titi' ex Libro suo satis probabit Θ Puto quod non, cum a Caio subscriptum non sit, nec ab eo recognitum: quia instrumentum omnino priuatum,& ratio domestica, proserenti ex domo sua, non prosit,praefata Iuris Theorica Sed quid si Mercator dicat se testes habere,quibus probet Caium, solitum esse,vestimenta alia mercalia, pro usu suo, ab eo accipere, & mercari, & saepe in creditum cum Titio tuisse, vel quibus ostendat Caium vestimenta ex pannis a Titio datis, diu gestasse, aliaq; similia,Librum mercalem confirmantia. Nunquid haec indicia testibus probare licebit nonobstante hac Regia Costitutione. Ego ita distinguensum existimarem. Nam, aut agitur de iuratis Mercatoribus, & inter probos & bonae famae homines in Ciuitate iurata morantibus,cdtinuoq, mercalem negotiationem exercentib & tunc non est dubium, talium Mercatorum Libros,bonam praesumptionem habere, imo semiplenam probationem facere , ut inquit Bartol. post Accurtium, ' quae
159쪽
s Io I. Admonenis . de Imretur. γ in
1 o AD Let GEM MOLINAEAM DE praesumptio vel semiplena probatio,suppleri potest per testes,qui de indicus supradictis testificari pote
runt, non obstante hac Regia Constitutione, cum iam constet de scriptura, quae tametsi priuata sit, nonnullam tamen habet Iuris praesumptionem: ideoque de hac loqui videtur haec Constitutio, cum de scripturis priuatis facit mentionem. Idem dicendum,si mortuus suerit Mercator,& eius Libri ordine scripti, in eius officina reperiantur, &scriptura recognoscatur, vel approbetur. Quibus omnibus indicijs potest etiam addi Iuramentum, ad iuuandam semiplenam probationem. Ex his ergo omnibus,
elici potest persecta probatio, ex communi Bartol. Baldi, Pauli de Castro, & Alexandri, ρ aliorum ΦDoctorum recepta sententia: Et a sortiori ratione, idem sentiendum de Mercatore ad Mercatorem, ut vulgo dici solet: nam eorum Libri nundinales, maximam, inter eos,fidem habere videntur, & maxime, si nonnullis adminiculis iuuentur,propter praesumptam & consuetam inter eos negotiationem, pro qua solita consuetudine, Lex semper praesumere solet. et Item aliud exemplum vidi de quodam Pharmacopola, qui Nobili cuidam aegroto multa pharmaca ministrarat, ultra libras cetum, quo mortuo,petijt Pharmacopola, pharmacorum pretium: nunquid, si denegetur, Libro suo credetur ξ Puto quod sic, si modo fateatur haeres, aegrotum a Pharmacopola curatum fuisse, quod testibus probare suificiet, si negatum sit. Caeterum, quantuin ad mi
nistrata,Libro credetur, duplici ratione: Una,quod
160쪽
Trs Trh. COMMgNTARI Us. IOIex cura impensa aegroto, iam adsit praesumptio pro
Libro, ut ait Bariolus de Mercatoribus: imo, Pharmacopola fauorabilior Mercatore videtur, cum,obsalutem & necessitatem corporis, publicam fidem habeat, & ideo quae per cum expensa sunt, in tuitionem corporis, & ad periculum mortis Vitandum . A - L .censeantur irrogata, & ita sint semper repetenda. si visit. 6.
Altera, quod ex negotio utiliter gesto, semper sit actio, ex impensis, in causam aegroti, & sic ex quasi 1.1. x ' contractu subsit obligatio, quae huic sanctioni subiecta non videtur, ut diximus supra in articulo quasi in L. s,sω- contractuum : hoc addito, quod Medici, quorum - si apparitores sunt Pharmacopolae , aegrotis etiam inuitis mederi teneantur, & per consequens ab his etiam inuitis, officio Iudicis, medicamenta & salaria i ut in repetant. Solet tamen in Pharmacopolis,fieri aestimatio & taxatio de Pharmacis, in Libro scriptis, ab ris. 33 expertis in arte, ut saepe vidi iudicari, clim de his
Aut vero agit ut de minutulis Mercatoribus, non satis adhuc ibatis,&qui in corpus seu collegium Mercatorum nondum annumerati sunt ut hodie videmus in omnibus fere Galliae ciuitatibus, Mercatorum collegia iussu Principis subsistere,& inter eos, Iudices, & Consules Mercatorum creari, ad instar
eorum quae fieri solebant in Italia, de quibus Baldus loquitur & dico horum Mercatorum,qui de prae- ὸ a , ..ditio corpore non fuerunt, Libros vel rationes nul- clam Iuris praesumptionein habere, cum aliquam fidem a Publico nondum habeant: argumento a con