장음표시 사용
11쪽
terea no nullis in locis non solum uerba, sed etiam integrae periodi desiderantur : non nulla autem, quae eXtant, ita deprauata sunt , ut ad elicienda tanti uiri sensa uates potius, quam interpres requiratur. Accedit, quod PtolemaeuS, qui ea tantum , quae ipse superiorum inuentis addidit, firmissimis argumentationibus comprobat ; quae autem ab iisdem recte dicta sunt, omissis probationibus fatis habet collaudare; doctissimis etiam hominibus multis de rebus dubitandi locum reliquit. Cum hae difficultates costium meum impedire, aut cer te retardare potuissent: tamen, ut in tam honesta, tam fructuosa disciplina, eorum , quos supra scri psi , commodis inseruirem, hoc onus mihi omni no suscipiendum esse duxi. quamobrem primum, ne subiectae rei obscuritas , & interpretis inscitia quequam ab huius libri leetione deterrere posset, obscuriores locos commentariis quibusdam illii straui; deprauatos, quantum coniectura sum asse cutu S, restitui, ac correXi: deinde quaecunque deerant , iis suppleui, quae cum antecedentibus Pto lemaei sententiis consentire iudicaui. quamuis nihil pro certo affirm au eri na, sed tantummodo quid sentirem exposuerim , &ad nouae academiae imi
tationem , quod mihi probabilius uisum est, id
in medium attulerim. Haec eo dico, ne, si unquam graecus codeX emendatus eXibit, & aliter, ac ego sensi , scriptum reperietur, malevoli homines huc meum laborem arrogantiae condemnare possint; praeser-
12쪽
praesertim cu neque ambitione, quae a natura mea
longe alienissima est, nec auaritia ductus ad hoc negoti hi sim aggressus: sed alioru studia uel adiuuare, uel incendere uoluerim. tum ne quid a me
studiosi requirerent, quod mathematicae disciplinae postularent, nihil uel a Ptolemaeo sine probatione dictum , vel a me declaratum est , quod certist
simis argumentis, quas α οδ Graeci uocant, non confirmauerim. Postremo quoniam hic liber potius in contemplatione, quam in effectione uersari uidetur, ne hanc quidem partem mihi praetermittendam esse s fatui, uerum omnem diligentiam adhibui, ut quam facillime ac breuissime fieri posset, rationem uarias horologiorum solarium formas eficiendi explicarem ; quod sine hac mancam, & quodam modo imperfectam esse tam praeclarae disciplinae cognitionem mihi persuasi . Hos meorum studiorum fructus tibi potissimum Ranuti Cardinalis amplisime iure optimo dicare constitui. nam eX eo tempore , quo me primum in clientelam , & familiaritatem tuam recepisti, tot mihi amoris ac beneuolentiae signa impertisti, ut, si ingrati animi crimen effugere uelim , quantum litteris, quantum studiis , & praecipue mathematicis consequi possum, id omne ad arbitrium tuu libentissime conserre debeam. accedit eXcellen Singenium tuum, & in omni disciplinarum genere singulare iudicium , quod ex assidua optimorum
scriptorum lectione consecutus e S. cum enim a
13쪽
prima aetate studium tuum,& operam in omnibus ingenuis artibus posueri S, quae tibi, adiuncto etiam rerum usu , honestissimum aditum ad ma&ima imperia gubernanda compararunt , factum est , ut
tus , in utroque genere Reipublicae Christianae cumulate satisfeceris, & in singulos dies satisfacias. quo nomine etia hi mei labores amplitudini tuae merito debentur , quod tu , qui nullam diei partem uel a studiis litterarum, uel a publicis negotiis uacuam intermittis , faciliorem distribuendi temporis rationem eX hac gnomonica disciplina percipies . quapropter si tuo acerrimo iudicio ea, quae a me in eam scripta sunt, comprobabis , mihi exploratissimum est , neminem sere , qui tuae grauissimae sententiae non assentiatur. Vale , & a Commandino tuo libellum etiam Archimedis de iis , quae in aqua uehuntur , & emendatiorem , &sertaue illustriorem propediem eXpecta.
Amplitudinis tuae studiosissimus ,
15쪽
ONSIDERANTI mihi, Syre , C ex anguliS, qui circa gnomonis locum accipiuntur , qui rationi consentanei essent, & qui minime, uenit in mentem scientiam quidem uirorum illorum in geometricis admirari, etiam in his; & mirifice amplexari,
non autem in omnibuS contendere . Itaque eam , quae est secundum naturam in methodis, consecutionem, rebus ipsis tantum non clamantibus, naturali philosophiae opus esse aliqua sumptione magis in thematica, itemq; scientiae mathematicae, aliqua magis naturali, nullo modo improbauimus: neque enim hoc est eius, qui uia, ac ratione discere cupiat: immo uero maXime cave tu est, ne propter eiusmodi opinionem unaquaeque tractatio aliqua ex parte fiat imperfectior . Q uae ergo ad hanc rem A perti-
16쪽
pertinere pro certo cognoui, ea ad te misi: quanquam summatim conscripturus sum, si quid tibi ad intelligentiam, rationem inpolitionum, S ad usum, qui per analemma Comparatur, uidear attulisse. Quoniam igitur dimensiones, quae in unaquaque mole insunt, terminatas esse oportet, dc possitione, & multitudine, sicut & magnitudine: ex omnibus autem declinationibus, quae fiunt ad rectos angulos, solae hoc modo se habent; omnes enim alia & specie interminatae, & numero infinitae sunt: sequitur tres solas es e tales in unaquaque mole demensiones, quoniam & solae tres rectae lineae ad re flos inter se angulos constitui possunt: plures non possunt. COMMENTARIVS. ANTI RV ΟS mathematicos de gnomonicis rationibus conscripsisse ex Vitruvio, Ptol maeoq; satis constat. quorum inuentis cum Ptolemaeus no nulla addidisset: non nulla etiam immutasset, eorum omnium explicationem hoc libel
17쪽
lo complexus est, qui de analemmate inscribitur. Analemma enim appellarunt caelestis si haerae sp ciem, & formam quandam in plano descriptam, communem uidelicet sectionem meridiani, &aliorum circulorum,adiunctis parallelorum semicirculis. eX qua dierum quantitateS, umbrarumq; gnomonis rationes ,& alia quaecunque ad horologiorum descriptionem necessaria sunt , facile deprehenduntur . Itaque quoniam circulorum , quos in sphaera intelligimus, positiones & inclinationes dimetiri oportet, idq; per lineas perpendiculares, quae terminatae ac definitae sunt: prim umostendit Ptolemaeus tres tantum esse dimensiones, iisdem fere argumetis , quibus usus est in libro de dimensione , ut ex Simplicii commentariis apparet in primum librum Aristotelis de
λεμιήος άπιδειξεν. Fortasse igitur,inquit Aristote
18쪽
Ies,cu non sit alia dimensio, id, quod triplici ratione diuiditur, omni ex parte diuidi posse ostendit,
tribus argumentis usus eκ iis,quae probabilia sunt. At diuinus Ptolemaeus in unico libro, quem dedimensione edidit, perpulchre demonstrat, non esse plures , quam tres dimensiones : propterea quod necesse sit, ipsas terminatas esse. terminatae autem dimensiones secundum perpendiculares rectas lineas accipiuntur . neque enim fieri potest, ut plures, quam tres lineae ad rectos inter sese an gulos aptentur; duae quidem, quibuS terminatur superficies; tertia uero, quae crassitudinem metitur. Quod si praeter tertiam alia quaepiam dimensio detur, infinita ea prorsus, atque interminata erit. non esse igitur aliam dimensionem, Aristoteles quidem ex inductione sumpsisse uidetur, Ptolemaeus uero demonstratione confirmauit.
Ex omnibus aute declinationibus, quae fiunt ad rectos angulos, solae hoc modo se
habent. INTERPRES declinationis nomen usu pauit pro eo, quod commune esset inclinationi,&erectioni, quae est ad perpendiculum. dicitur enim lineae ad planum , & plani ad planum inclinatio, quae graece . rursus linea ad planum perpendicularis dicitur, seu ad perpendiculum Crecta, graece Optii: & planum ad planum erectum ad
19쪽
perpediculum, graecis ορδον. sed quod graeci ορθον, nos aptius, ut Opinor, latine rectum dicemus. Cicero enim ad Q iatrem scribens, columnas, inquit,neque rectas,neque e regione Diphilus collocarat, eas scilicet demolietur ; & aliquando perpendiculo , & linea discet uti.
adiam obrem & in sphaera solae tres di, Ametri constituuntur inter sese ad rectos an
gulos : & maximi circuli ex iis, qui in mundi sphaera describuntur, soli tres in recto angulo declinationes inuicem faciunt. quo rum unus quidem intelligatur distinguens hemisphaerium, quod sub terra est, ab eo, quod supra terram, quem hori Zon tem dici. mus: secundus distinguens Orientale hemisphaerium ab occidetali, qui meridanus appellatur: tertius autem, & reliquus intelli gatur septentrionale hemisphaeriti separans ab eo, quod est ad meridiem, qui secun dum uerticem, seu uerticalis dicitur. Et diametrorum, quas diximus, communis quidem sectio circuli horizontis, & meridiani
uocatur meridiana: communis scotio me
ridiani, & uerticalis gnomon: uerticalis autem, horiZOntis communis sectio aequinoctialis
20쪽
noctialis uocetur: quoniam & aequino ctialis ipsius, & illorum communis sectio est. Translatis igitur una cum sole his circulis
circa communes sectiones manentes, ueluti circa axes, duos motus intelligere nossumus : horizontis quidem circa aequinocti lein diametrum, tanquam ad id, quod supra terram, Sc sub terra est , dc circa meridianam, tanquam ad Orientem, & occidentem solem ; meridiani circa meridianam diam trum, ut ad ortum , & occasum ; & circa diametrum gnomonis, ut ad septentrione,& meridiem: uerticalis autem circa diam trum gnomonis, ut ad septentrionem, &meridiem; & circa aequi noctialem, ut ad id, quod supra terram, & sub terra . Sed quoniam fieri non potest, ut idem simul duobus motibus cieatur, priorem Cortim motuum, ut pote magis conuenientem unicuique tribuemus . horiZOnti quidem eum, qui est circa aequinoctialem diametrum, ut rursus finiat positionem ad id, quod stib terra, & quod stipra terram : meridiano eum, qui circa meridianam, ut notet disiunctio