장음표시 사용
311쪽
territoria,territoria in agrOS, agros in centurias,ccn. turias in iugera, iugera in climata: deinde climata mactus, perticas, passus,gradu S, cubitos, pud S, palmos, uncias,& digitos diuiserunt. tanta enim fuit eorum solertia. Digitus est pars minina a agrestium mensurarum: inde uncia habet digitos tres palmus autem quatuor digitos habet, pes x . passus ped. V. pertica passus duos, id est pedes x. Pertica autem a portando dicta, quasi portica. Omnes autem praecedentes mensurae in corpore sunt, Vt palmus, pes; passus, &reliqua: sola pertica portatur. est enim x. pedum, . ad instar calami in Erechiele templum mensuran-.tis. Actus minimus est latitudine pedum quatuor, . longitudine cxl. Climata quoque undique VersuS , pedes habent lx, ita.
Actus quadratus undique finitur pedibus cxx, i
Hunc Baetici arapennem dicunt, ab arando sci.
licet. Actus duplic tus iugeru facit: ab eo quod est Oo iu
312쪽
a 98 VAR. AUCTOR. iunctium,lugerum nomen accepit. Iugerum autem constat longitudine pedum ducentorum xl,latitu - .dine cxx, ita.
Actum prouinciae Baeticae ru stici agnam Vocam: orcam ijdem Baetici xxx. pedum latitudine. &xxx. longitudine definiunt ita.
Sed porca est quod in arando extat: quod de Disum est, lyra. Galli candetum appellant in areis
urbanis syatium centum pedum, quasi centeatum in agrestibus autem , pedum cl. quadratoru iustum candetum vocant. Porro stadialis ager habet passus cxxv, id est pedes Dcxxv, cuius mensura octies Computata miliarium facit,qui constat quinque milibus Pedum. Centuria autem ager est ducentorum iuge. um, qui apud antiquos a centum iugeribus vocabatur : sed postea duplicata, nomen pristinum retia uit. in numero enim centuriae multiplicatae sunt, sed nomen mutare non potuerunt.
DE AGRIS. AGER Latine appellari dicitur, eo quod inco
313쪽
agatur aliquid. Alij agrum ex Graeco nominari manifestius credunt, unde& villa Graece choragros dicitur.Villa a vallo, id est aggere terrae nuncupata, quod pro limite constitui solet. Possessiones sunt agri late patentes publici priuatique , quos initio non mancipatione, ted quis que ut potuit occupauit atque possedit : unde & nuncupati. Fundus dictus, . quod in eo fundatur , vel stabiliatur patrimoniumi Fundus autem &urbanum aedificium & rusticum intelligendum cst. Praedium quod ex omnibus patrisfamilias maxime prouidetur , id est apparer,
quasi praeuidium:vel quod antiqui agros quos bello
coeperant, Vt praedae nomine habebat. Rura veteres incultos agros dicebant,id est sylvas&pascua. Agcς compascuus dictus, qui a diuisoribus agrorum relictus est ad pascendum communiter vicinisi Allu uius ager est, quam paulatim fluvius in agrum red dit. Arci finius ager dictus.est, quia cortis linearum
mensuris non continetur, sed arcentur fines eiusL. obiecto fluminum , montium , arborum : Vnde
in his agris nihil subsecivorum interuenit. Noualis ager est, primum proscissus, siue quialternis annis. vacat, novandarum sibi virium caesa.Noualia mir, semel cum fructu erant, &semel Vacua. Squalidus, ager, quasi excolidus, quod iam a cultura exierit; sicut ex consul quod a consulatu. discesserit. ligianosus ager est semper humidus. nam humidus dici, tur, qvi aliquando siccatur. V ligo enim humor terrae est naturalis, ab ea nunquam recedens Sub se .ci sum proprie quae sutor de materia praxi dens
314쪽
quasi superuacua abhcit. Inde & subseciui agri,quos in pertica diuisos recusant, quasi steriles aut palustres. Item subseciva quae in diuisura agri non efficiunt centuriam , id est iugera ducenta.
Ab hoc exemplo antiqui mensuras agrorum normalibus longitudinibus incluserunt. Primum duos limites constituerunt: unum, qui ab oriente in occidentem dirigeret: hunc appellauerunt duodecimanum, ideo quod terram in duas diuideret partes, & ab eo omnis ager nominetur: alterum limitem a meridiano ad septentrionem, quem carisdinem nominauerunt, hoc ema mundi cardine. Duodecimanum postea decumanum appellaue runt: quare a decem potiusquam a duobus: sicut duopondo, nunc dicimus dupondium, & quod dicebant antiqui duo viginti,nunc dicimus viginta Similiter duodecimanus decumanus est factus. Reliquos limites fecerunt angustiorcs , &qui spectabant in orientem prorsos: qui ad meridianum, transuetios appellauerunt. Omnis mensurae cuius .quadratura in dimidio longiorem siue latiorem antiqui agrimensores fecerunt, & quod in latitudine longius fuerit, scamnum appellauerunt: quod in longitudine, strigas: primum constiruerunt de- Cumanum maximum, & cardinem maximum, si cut supra diximus, & ab eis strigas & scamna voca
315쪽
Omnis terminus ab orientc lvmpidum latus lia.. 'bet, ab occidente rosidum latus habet. Vertices agrorum qui sunt in montibus lapideis tantummodo ,& non potest in eis fodiri& terminus fgi, inductis quadratariis,ut firmius esset quod
naturaliter dolantes in montibus ex monte termi- Mum eminentem monti constituerent,quam sic cauarcnt,& sic infigerent lapides finales.Ideoque Vertices agrorum , sicut verticem in capite humano natura praestitit, sic & in montibus mensores docti instituerunt.Hi sunt vertices agrorum,qui in mon-t1bus lapides naturales sunta
316쪽
Omnis possessio quare Siluanum colitῖ quia primus in terram lapidem finalem posuit. Nam omnis. possessio tres Silvanos habet. unus dicitur domesticus, possessioni consecratus: alter dicitur agrestis, pastoribus consecratus: tertius dicitur Orientalis, cui est in confinio lucus positus, a quo inter duo pluresve fines oriuntur. Ideoque inter duo pluresve est lucus. .
Fines templares sic quaeri debent: ut si in quadriue finio est positus, &quatuor possessionibus finem:
seciet, & quatuor ara9 quaeris, &aedes quatuor in gressus habet: ideoque, ut ad sacrificium quisque per agrum situm intraret. Quod si desertum fuerit templum, aras sic quaeris : longe a templo quaeris. pedibus xv. & inuenis velut fundamenta aliqua. Quod si inter tres iatres ingressus habet, inter duos, duos ingressus habet templum.
317쪽
IN agro oliuario sic quaeris, quo dirigant fines. si ordines olivarum sibi miransuerso occurrerint, sic est rigor finalis. Si certi ordines sibi conuenerint, non est rigor finalis. nam hi duo rigores hebetes sunt appellati, quia sine lapidibus sunt hodieque :&non potest ager oliuarius demetiri, nisi sicut ad ordinem disconuenientem adtendas, & sic te colligis, quo finis inter possessiones demetiatur, aut quo exitum habeat.
318쪽
3o VA R. AUCTOR. Fincs sepulturarios siue cinerarios sic intellegis, quo vadant rigorcs inter possestiones. Itiata sepulturam sunt buxus sue etiam cineres aut caca bos inuenis, aut orcas fractas, aut certe integras. Ut inuenias si finalis est sepultura, quaeris longe ab ea pedes quinque, audaratro terram agis: & si inuc neris ea signa, finalis est sepultura. Si enim non inueneris, transi in aliud latus, &sic per rigorem vicinarum. possestionum in rigore venies: de quibus possessionibus intentio vertitur,& sic Veritas agnoscitur.
Quare per aedes publicas in ingressibus antiqui
fecerunt crucem, antica & postica, quia aruspices secundum aruspicium in duas partes orbem terrarum diuiserunt: vham partem ab orientc in occidentem,aliam a meridiano in septentrionem. Ideoque si quis imperatorum aut consulum pugnantes terras adquisierunt nomini Romano,&partiti sunt veteranis aut militibus Romanis, &pro voto suo diis templum aedificauerunt , Ut sciretur a posteris, quia adquisierant rcrras nomini Romano, secun dum aruspicium signum fecerunt in aede deorum suoru m, ut scriberent, antica & postica. .
319쪽
s I in agrum assignatum veneris, ut scias in qua parte agri sis, an in ultrato & dextrato, an in citrato S dextrato, an in sinistrato & vltrato, an in sinistra to & citrato,sic deprehendis:cum in agrum Veneris, quaeris lapides plures centuriales, quoru scriptura cum inspicere ceperis, nota tibi quomodo scriptura currat: sic Mimites antea instituti sunt. Si enim decumani numeri ab oriente incipiunt, & in occidentem crescunt, decumani instituti sunt,Vt oriete post te relicto in occidentem spectes. Si vero & numeri notati in lapidibus centuriarum fuerint, scias' decumanos institutos eme, ut in orientem & occidentem spectent: cardinem vero meridianum, &septentrionem scies spectare. Cum hoc diligenter tibi liquerit, in repraesenti plurium lapidum centurialium inspicies scripturas,& si numerus cardinum
crescet, in occidente erit pars ultrata. Decumanorum vero numerus si crescet in partem septentrio
320쪽
3oc VAR. AUCTOR.nis, erit pars dextrata. sic scis te ex scriptura lapidum e sie in parte ultrata & dextrata. Similiter si decuma num crescere deprehenderis in meridianum,& cardinem in partem occidentis, Occidens erit pars sini-1crata & vltrata. Item vidcxtratu& citratum in nias, similiter lapidum scriptura ostendit. Si enim cardinum numeri in Occidcntem crestent, erit pars citrata. Decimanorum numeri in septentrionem si crescent, erit pars dextrata. sic scies te in dextrato tu citrato esse. similiter, si cardinum numerus in occi dentem crescet, erit pars citrata. si decimanorum numerus in meridianum crescet,erit pars sinistrata. sed ut saepe solet in re praesenti deprehendi. Deci manum maximum ita institutum, Ut & meridianum & septentrionem spectet, Cardinem vero maximum orientem & occidentem scies spectare. S1-
militer , sicut supra diximus, scriptura lap idum hoc ipsum deprehendisset.si a principio institutum fuerit, erit pars sinistrata. at decumani maximi in occidente, dextrata in oriente. in hac quoque parte si volueris scire in qua parte eris, scies. cum inueneris ex scriptura lapidum cardinum numeros in septentrionem crescere, erit pars ultrata. cum decimano rum numeros in occidentem crescere, erit sinistrata. sic scies te in sinistrato & in ultrato esse. similiter si volueris scire in ultrato & sinistrato,sic deprehendes. dccimanorum numerus in occidente : cardinum numerus in septentrione, erit pars dextrata &vltrata. similiter si decimanorum numeri in orien item crescent, & cardinum numeri in meridiano