장음표시 사용
161쪽
SERMO QUARTUS. I 43 Iam magis oblongam designant orbe figuram , Quae merito Physicis dicta est excentrica P fu
ot quot prolato visentur corpora cano,
Legibuς obscuris, sed certis, sol rapit ad se Τ
Sicne polus terris, pelagus sic aethere distat; Anne locum retinent praescriptum quaeque decenter si)ZAst audi tandem quae adversa parte reponam, Longior ut ne sim. Si te non suaserit haec res, Tunc sine rivali teque, & tua solus amabis. Omnia, quae cernis, firma sunt arcta catena Atque mare, & tellus, & vasti corpora caeli, Ne dicam, pisces, volucres, ternaeque coloni, Sic aeque diuant, retinent sic ordine partes; Annulus ut fi unus frangatur, protinus Omnis Evadit mundus rudis indiges laque moles . Sic de vorticibus tacitis ubi legibus aequo, Sed Vario motu lucentque rotamque planetae Si positos fines e centro praeterit unuΓ, Vertice deque suo transcurrens exeat eheu uot secum labens affert sine lege ruinast Lucentemque globum lunae, & litania signa Cuncta trahit pessum: commota e cardine tellus In chaos hinc rediet: consulaque solibus astra Illico labuntur: naturaque flebilis, excori ,
Iam moritura, Deo terrorem nuncia captum
Fert summo. Tantum series, juncturaque polleti Tantum deposcit rerum concordia discors sa lAtque haec sunt casus, non Divi munerar Sed vos,
Aut vero alia qua Martiva mentis ει νaraonis expers , Me incere potuit , qua Mon modo ut ferent , ratione rauerunt ,
ita eos νet ad premanendtim , tit nihil ne exeMirari qtiidem posse aptius. Omnes enim paνrea ei ut tinti tie meditim iaciam eapessentes nitunttir aequarito et maximeatitem empora into se iuncta permauerat, quum quodam quasi minetiti eirenmdato reuι-antuν e quod saeit ea natura, qna per
omnem mundrem omnia mente re ratione
162쪽
Eia agite , o monades, casu concurrite: junctim Ferte opus immensum: mundos vos condite. Quid fit PMulta laborantes non exit machina rupis si). Anne Deum renuis , nequeat quod lumine cerni Ast nec tu cernis quo vultu, fronte, capillo Est anima : ipsa tamen mores physicamque Virorum
Rem regit, oc nutu parentes commovet artus sa).
Quid casus ergo, & monadum vorabula j aetas, Huic quae s vera loquor ) sine re sunt nomina caussae ΤAt nunc te poscet brevius mea Musa, Typhaee. Vin' tu mechanicae, casusque insistere adhuc vi ΤNon, ait: At pbsicis Newtoni legibus actum est, in Deus existat, sed non ceu machina quondam . Quos non in secit peregrina scientia mores lAtque hac quae fulget major petulantial Nullo Scilicet ante viri noverunt iure, gravique Eternum mundo ratione existere Divum sa) Τ
tJ M. Helvetius de ι' Eserit. Dist.
III. Chop. q. in veram creationem haec
habuit: ,, It lemble , que dans l' unia
is vers morat, comme dans t 'univere phy-
,, sondus dans les deserta de I'e pace , ont,, for m e milles assem blages monstrueux ,
se on produit mille chaos divers, jusqu'ase ee qu' enfin iis se solent places dans A l' equilibre S l' ordie physique ; dans,, te quel on suppole maintenant l' uni
M vers ranpe. is Quam opinionem iam antea confutaverat idem Cic. ib. num. 37. hii autem quemadmodum asseυσaut ex eorpuscuIis nou colore , non qualιtare aliquo , quam πριμντἀ Graeci Dycant ,
non sensu praeditis, sed concurrentibus te mere atque easia , mundum esse perfectum' Vel innumerabiles potiuν in omni pundiore orar alios nosci, alios interire ' absisF mundum efficere potest concursus stomς-rum p cur horticum , eur temptum , cu domum, cur urbem non potest, quae Ριneminia ν operosa , ct mutto quidem facili ra' Certe ita temere de mundo effutiunt, ut mιbi quidem nunquam hune admira
bilem eaeli ornatum , qui locus est pro ximur, suspexisse videantur. Quod autem hae omnia non ea tu, sed Providentia divirigantur , testis est Cicero Tusci quaest. I. x . de Disin. II. a. de Nat. Deor. II. 38. Sed leui possunt Stob. & Plutarch.de Ira Νtimi uir apud Lactan. & Arnob. de sera Numiuit vindicta. Vide denique Dheis ram. de Dei existeretia , dc lib. cui tit. Spet M. LIIa Nar. Quid igitur de elari
sima caussa dubitandum, aut sine consilio definiendum 3 Maximum hae vitium ess s ait Francis. Bacon. J Δώιtandi ινρι patientia, s decidenda ιμβι natio . 1s Vid. Cicer. pro Milone num. 3 . qui Clodii mortem a divina repetens v luntate , hoc argumentum elegantissime pertractavit .s 34 Valis h. pluries eii. Iib. I. ca'. II. num. 3. contra hanc sententiam , Squidem audacissimam , se exclamat: I ab stupiditatem s vaώ petulantiam1 Pνι
163쪽
Hare nec Aristotelis, Tullj, nec verba Catonis, . Nec Romanorum, Grajumque haec verba sophorum, Caelo tot saeclis qui concinuere Tonantem. Anglia nos selix, tellus nos Belgica secit Noscere posse Deum P Certum n1nil antea J Et omnes Nos Athei ρ Meritas potis est Quis reddere grates Hisce viris, pluresque tibi, doctissime Praeco P Anne Sophis demens sic assentaris 8 Inepte, Mens tua te fallit: cuperent hac laude carere. Anne mathematicus quo sis physicusque Magister Viveret hoc aevo si sors Newtonus, haberet seMagnum adjutorem , posset qui serre secundas Non tamen inficior, d,stos, celerique Minerva Egregios homines melius potuisse Dei vim Noscere ia Cujus enim plures, velut agmine facto , Noscuntur dotes animi ; tunc illius ultro Ad captum aIterius mentis persectio fulget si . Sed numquid caeci omnes, num tardi, balatmnes, Atque adeo ignari, nihil ut dignoscere possint PCernere cuiquam, satque audire est. Non ego civem Hic quaero insignem titulis & imaginibus; nec
Qui coctus dissicit Crispini scrinia Lippi αὶ:
. , Rum quam ergo in Iurem prodiret Newtonitis, aut Meuventitius Non enarrabant Cael e riam Dei , ο opera manuum eius μαmamentum non enunesabat Pνia quam ergo borum doctorum libri ederentur . ea rebant homines eυidenti argumento ex
sentia summi Dei ' Ergo per derem, σocto saeuia ignaraνiant bomines, mundum non esse Deiam , sed Machinam ponder ιοι, mari Mνisque Iibratam . ita ut ad
dueendum Minauram genus veritatem hanc,
orandum docere potuerant, necesse esset, Me
verent , Iaudem bane profectam ex nimia mentit caecitate, ne quid acerbius dicam, Iata animo non servent.
si a Docti quidem non solum a *ste .mate planetario ιλα Dei , ut ceteri h mines existentiam argumentantur, sed clatelligunt etiam, sine prineipio actim , queaquidem solum a Deo haberi potest, mo
ius planetarum agi non posse . Quare Newton. ιib. II. triue . rv. sa. corol. 4. se habete Proιaeda ad eo eν tionem vortieis et anter in eodem motiendi δε tu, requιritur.principium amuum , a quo eIObus eandem si Per quanιitatem ac eipiat , quam im imis in materiam voxiaricis . absque tofi principio necessa es . at globus , ct Noreicis pa=tes interiores propaganter semper motum statim in eat rimes, nequo Uum aliquem motum re ejιentet , tardescant paullatim , . iaisbem agi desu ut . . aci Natura ipsa ducimur, ut Deum
164쪽
LIBER TER T. I Us Rusticus, & nulla praesuIgens arte Minervae, Quive rudis saltem calcat vestigia plebis, Ut satis aeternum dignoscat Numen. Et hercle, Ouis seipsum noscens de se non ista loquetur: En ega sum vi I. Vita ergo aliunde data est. Nam Ex nihilo nihil: haec sunt non ignara popello . At is, nisi me geslait pater 8 & patrem, nisi avus, quiΞEcquis avum P quis dein atavum 8 Sic quaestio, donec
Calculus s at nullis algebrae legibus actus J
Ad primos veniat mortali ex semine patres. Sed quis Adam genuit vi qua, qua mente creat ἀExtitit ergo unus nullo jam semine cretus, Qui nec habere parem Potuit, nec quippe .undum IV is pollens, motrix, animam, mortalia cuncta Ipsa regens, animas etiam, & sine corpore mentes. Scilicet aetemus Deus est, qui iesibus aequis Imperat; utqua fuit, saeclis erit ipse futuris I . En modo silvestres plantas, vegetantIa cervit Corpora, virgulta, & flores, & prata bubulcus. is propriis subito viduavit floribus herbas Ouis truncis frondes rapuit recedentIbus annIS, . Arboribusque comas Proh Dii Querceta quid inde Horescunt iterum rami, plantaeque Virescunt ἄUndique cuncta micant, pinus, ficusque, pirulque , Myrthus cum violis, mistusque rosis hyacintus,
Et stores viridi portendunt arbore fructus P
Deias cte. in Ab eisinitia hominis elaris i ne deducitur esse Deum. Si enim repetitia rationibus requiratur , unde homines na
165쪽
s E R M Q U A R T V s. ro Ahi Deus autumnum, ver, brumas, & rexit aestus si)l Navita Neptuni proscindit viscera. Ventis
Turbine conflato surgentibus , aethera nunc, & Nunc stygias visus tremefactus tangere arenas . .
Sed convulsa notis, cur non , ait, undique fines Praeterit unda p Deus, Deus ipse & marmora staenat. Abdita dum terris fossor sua munera avaris Excavat: heus quid agis, mortalis, concrepat ille, Aurea qui speras connata ex igne metallat Ipse Deus nosuit montis sub tegmine lamnas. Navita ainusne , aut sessor 8 Sapiensque bubulcus Anne mathematica didicere haec sorte magistra ρSed quia mortales superant haec omnia vires;
Sic Deum inesse ajunt α). Nam qui sapiunt, sibi nil iam
Ante oculos ponunt, nisi contingentia mundi: Quae nisi jam certe ex se existunt, & poterunt non Esse simul; vires repetant aliunde, necesse est:
Scilicet ex illo, qui per se existit, & unde Ipsa creatarum potis est essentia rerum 3).
cc Ex iis etiam . quae ab hominibus
aguntur , videntur, pertractantur, existen tia Dei elare deducitur . Unde Cis. G. n. 7. Iuculentissime scripsit IIIud stirem, euod vincit bae omnia , ratio m dies , er. β placer pliaribus verbis , me rem aeonsilium , eQitationem, prudentiam, ωbi μυ-imυι Unda fiastulimvs ' an reteramω-ωa babebit omnia, boe Nnum , euod νIurimi es , non babebit atque eerte aer Aia omnium rerum mesias est mundo, mi
βώ missabilius . .Hιι pia rius et nee s Itim nibu es , sed ne evirari quidquam melius potes. Et, si rarione, re sapie eia nibu es mentis, necisse δ, bae inesse l. eo, quod optimum esse concedimu . Et paullo post eo innius : staeid --
servari y Hae ira fisi omni via taeter saeontinentibus mundi partibus profecto no possent , ns ea uno vivino, ο -ntinuo
sem, quum Me tempor bus maturitaret ,
murat sues , inesstredines tia eremovissenti suspicari essene Hi tiam eaeealentem esse praestantem ne nataeram, quae haec fecisti
3 Ab existentia eontingenti , Dei
etiam existentia dem Miratur . Sιe D. Thom. lib. eom. Gen. ev. TU. n. 4. V
166쪽
Quid nunc Enceladus trunci jaculator acerbus . . In Divum arma parat ρ Peperit, notat, omnia motus ζNon sine lux motu est, pluvi e , nec saera caeci ;Nec empe res, nubcs, rorisque, norique rinia nec extenses currentia flumina campis pNec raris herbae, aut vivi pecudesque, hominesque I
dique mors, terror, luctus, chaos undique se Namquc Haec sene continuo mare sicunt omnia motu I).
O te selicem, dederunt cui numina clare Magna loqui l Haee lippis, haec & tonsoribus aeque Iudico clara satis. Sed num tu in corpore motum Sic reputas, habeatur ut hinc visuria P Non hoc . Nam stabile, & motum poteris tu fingere corpus: Immo quum sit iners ; externis ictibus obstat Sic, ut materies fuerit majorque, minorque. Non ergo motus propria est essentia: & inde Corpora compellens vis est sine corpore caussa sa). An
Et hoe es Deus, quum fit prima caussa. Sed ne aliquid hie deesse videatur , cetera pro Dei existentia ab eodem Cicerone desumpta consulto apponuntur : qui ib. lib. II. num. s. sic scriptum reliquit: Cleant bes quidem noster 3 uariam de eausFι dixit iis anismit homι num informatas
Demum esse notiones. Primam posuit eam, de Oa modo dixi , qua orta esset ex prae sentione rerum Drurarum. interam quam emerimus ex magnitudine commodorum , eua percipiuntur crii temperatione , με- eunditate terrarum , aliarumque comm datatum eo Iurium copia . Tertiam , qua terreret animos fulminibus, rem sa- tibias, nimbis , niυibus , grandinibus ,
vastitare, pestilentia, terraemotibus, ομ-pe fremitibus, lapideisitie imbribus , ετ
gurtis imbrium quas eruentis , tum Iapidibus , aut repentinis terrarum hiatiburnrυm rater naturam , fominum pecudum-eue portentis : tum faeibus insis ealestiabas: rtim fleuit eis , suas Graeci cometas, a stri eoneinnatos vocant: ius nuper beia D Octaviano magnarum Derum eatam ratiam praenuncia et tum sole Reminato ,
euod, vi e Parre audiυi . Tu rans, σφωiuia eo ulibus, eυenerat: qtio quidem in a P. Africantis si alter extinctias est.2 bur exterriti hominer υim quandam esse e testem oe diυinam suspicati funt . Quartam eatissam esse , eamque υA maxi
caeli, solis , luna , siderumque omnium disinctio rem , tirilitarem, puleritudinem, ordinem 2 quarum rerum a d pectus ipse satis indiearet, non esse ea fisrtuita Θαco Eneetidi nomine Tolandus intelial igitur , qui post Epicureos ex motu sine Numine sertuitam nane rerum dispositi nem componi potuisse dicebat. 1 Sed hane Tolandi sententiam conis
lavit Valleeeh. ib. Iib. I. cap. ll. num. s. quum ait e An dicent motum bunt ιμ- essentialem mateνiei proprietatem y . . . . Proprietas essentialis rei mo eli it,a , fia
e qua res sare potest , -ι sine qua sa
rem potes cone03. Iam eoneipere postumus empus vel motum, veι quiescens e Pr terea ipsa experientia in neutram parrem propendens mobis ostendit eorpus mst um , di quietum, immo resistens etiivis extvm- suo impulstii vi tanta inertiae , ur ιο-quuntur ναeosiores philosophi , quanta es materies, qua constat. Non est igitur m rus usentialis eorporis proprietas. Ηlbaee
ergo caussa motus debet erue substantia ina
167쪽
An nifum jactas si , verbis quo quaestio eisdem Hinc redeat Z Nisu simili quandoque Priapus
Diffissa crepuit nate set . Quid vis rancida P stetent. Quis dietis alios reseret Rhoecumque, Mimamque, Saepe inimica Deo sumentes tela gigantes sa) 'Quot sensus animis ut variat sententia 1 Quorsum
Sic tu, mortalis, morituro pectore caeli Numina tentabis P Distupta est corpore magnum Rana imitata bovem. Quorsum super aethera, demens, Ferri mente cupis 8 Signavit nomine lymphas Icarus icarias. Quod ii tu pellere credis Sedibus aethereis hominum Patremque Deorum; Iupiter omnipotens sublimi e sede caducum Tartareas subito rediget te sulmine ad oras. Ecquid enim possent unquam sine lege ruentes Mortales omnes suprema in Numina P In orbe
Gens erit inde tamen, foeda quae fronte negabit s
co Idem ib. sie sequitur: Neque vero dicatuν esse de essentia corporis . fi non motus actualis , saltem propensio , vel
tendentia ad motum , quam ut irem T
landus ipse bulus νωιMerrimi inventi '- tronus appellat . . . Coneii enim pers ctissime eorpus potest non soluna fine motu actuali, sed etiam fine boe nisu . . . Deinde vero quaνitων , num sit nisus bie ad motum in eretum latus parriculare , anas quodlibet simul f Nil es medii . Si
respondetur, in corpore usa nilum ad motum latus partieulare terrum Uersus, portar quam aliud versus ἰ res omnino. DL
sa est: quum cerptis neque se habeat ad quodlibet motus εentis; ct quum nihiι firin ipso, atit in singulis eius partibus , quod in i um rogere post , ut ad hane
potiν partem uitatur , quam ad illam ex nece stare , oe ex essentia Noe ergo ilιi exaἰiquo extrinseco primipio advenire debeis rex; quod hypot besina evertit libeνrin rum , thesim meam eonfirmat. si vero diestur nisus esse in ear re ad motum qu quo versum , dicituν od es eontradictorium . Ο uos Opothesim destruit . Tamden: ia enim ad motum quoquoversum Non posset in torpore e nere , ni se perpetuam quietem omnium partium . Ergo quum non se de essentia eo reis mptus , aut ni sus potiso ad hanc, quam as illam par rem , sed debeat necessario ab extrinseco principis ineo prees, materia domino se. imprimi ; exorentra baiDr priseipit m dentre dema batur oeci Uid. Card. P lignae. in aut Lucretio II. U. Newtoiu Philosopb. naturi priueip. matb. de in
caJ Vid. Horat. lib. I. Saura I x. ad
de Cosimia. avant-yro'. t. s. Lucretii 1 Rous ii, alioruntque Philosophorum , qu Rhoeti, Mimaeque nomine intelliguntur, merito praeterimuς opiniones, quae ad ea deni paene prinei pia reducuntur. Sed levigendus Alexander Pope Poemate da m ralibus princisiis , eiusque Inter . Antonis
Philippus Adamus, qui Od. praeclariis. ARellatove sublitripsit. Haec atque alia Dei attributa , quae ipsum per se existere elatissime de
monstrant . egregie pertractavit D. Th mas in mima parte Stimma Theo Niae , & in libro I. eontra Genus et quae etiam delibavit Vallaech. pluries citi lib.I. copo