장음표시 사용
51쪽
hoe aditu sactoex Platonicorum schola demonstrare conarbor natusa duce ita esse omnia procreata,.itaq.distri buta dii ina ui,&prudentia plane admirabili ut nisi ipse perpetuo tu si nertitan nihilum redigi necesse esset. Erit igitur prima ratio. Omne quod est ab alio effectum subi derti lictum est non eris sed praeter Deum omne quod est habet causam essectricem; igitur si sine dei conseruatione esset penitus d cficeret. Nam si remota prima causa adhuc existeret, sequeretur ut non magis dcpenderet ab esa illius quam ab
eius non esset,quia aque esset eius causa siue existeret, siue non
existeret.Respondebit aliquis soriasse. Dependere solum hac naturam a Deo in genere causae finalis. Inde est quod remota causas nati effectus non concidit. At arei te probauimus pendere uniuersum a Deo in genere cavspellactricis. Praeterea sint
in rerum natura tantum. A.&.B. sublato. A. rem auctur. B.
igitur aliqua causa est cur. B non si quia omnis effectus habet aliquam causam. Sed causa cur. B. non si non est ipsum met B quia nulla resdeducit se ano esse ad esse,neq. se ipsam corrumpit. Ergo causa cur B.non sit est remotio ipsius. A.solum enim .di R. ponebamus in uniueri.Iam vero sic urgeo. N5 esse A.est causa cur B. non sit ergo esse. R. est causa cur. B.sit quia si negatio erit causa negationis, & affirmatio erit causa af sit mationis: Secut dum argumentum. Si h natura uniuersamon indigeret pruna aca usa conseruanteaerte ab illa nequaquam per se penderet,sedcidest falsum,quia nullum ens praeter primum est simpliciter independens. igitur Onania Deo pendent &cOnstrilantur.Si enim B.effectus non conteruatur ab. A. suo Pa mulin generante ut mortuo patreuiuit superstes filius,dificatore vitasan remanet aedificium , quomodo ergo exi stunt porte non alis per quam causiani M. A .perierat penitus Igitur. B Meriti iidependens, ves erit aliqua prima uta lua conserua batur.Independense leno potest. Quod enita,
est in dependens est necesse esse. At solus Deus est necesseesse. Igitur solus iudepende . Igitur quicqvid inprarier prima
52쪽
causam pendet ab ea essentialiter , qua nunquam deficit, non
sicus ac lumen a sole lucidissimo, demq. semper praetente pendeat necesse est. AN. limus rei causam nos in id retulimus. Effectus enim in quo forma agentis secundum esse perfectiam, quo est in agente excipi non potest , indiget continua conse uatione, niimioq ei fluxu agentis Hoc licci intueri in lumine. Nam quoniam lumen eii propria qualitas corporis lumianos. Diaphanum vero luminis naturam non recipit, sed eius participatione quadam fit capax , idcirco ut aer, seu quod uis aliud diaphanum c pus lumine perfusum,continuu fomentu sit oportet, oportet, continuusq. es fluxus a luce solis, seu auterius corporis lucidi qui si vel paululum cessauerit,consestim lumen diaphani intercidet. Idem comperies in magine, quae in leui corpore apparens deperit abeunte illo,curias erat im so Constat igitur omnem essectum,qui est ab aliqua causa participatione, quadam, nec persecte natura causae allequi valet, continuo somento causae suet egere,quae si desuerit eodem in
mento essectus pariter peribit. Omnia vero quae habent esse a Primo ente participatione quada nullo modo assequi possunt perfecte ipsum esse; & propterea continuo quodam effluxu
atq. efiicentia egent,ut conseruentur. Qua in re adhuc euicientia primi superat solis effectionem,qui aerem illustrat. Na i men quia actus diaphani est licet a sole pendeat,pendet etiam
a diaphano in quo est. At a primo ea,quae sunt tantum pendetin esse a nullo praeterea. Sed placet tame exemptu solis ad e plicationem nostrae disputationis.Eo enim nos facile traducis mur ad diuinam conseruationem . Vt enim sol non cogitatione aut Voliuntate; sed eo ipso quod est omnia illustrat quae eius lumen pro modo suo capere possunt'. Sic etiam vis diuina per omnia ditanditur, ta ad omnia libere permeat, nulli appareas singulari quodam modo secreta; latissime tamen omnes Prudentia suae actiones opem. sparsus. Deus enim est qui es rissi murra ac limpulissim lumen tuum intime magis qua sesipse conri nicat. Ac certe cum sol in crassiorem materiam
inciri licit ut obscurior eius splendor,qui manat appareat,
53쪽
. seruationis influxu,quenda admirabile essicere inter se docetum. Ac ex Arabibus quidem legimus quenda a firmasse caeleste corpus no solum indigere virtute motrice: sed etia vi quadam,quae. illi substantis ab omni Interitu remotissimae permanentia largiretur aeternam,quod corpus per se sinitum licet a caelesti mente perpetuo moueretur; durare tamen non posset in omne tempus, nisi vis esset aeterna, quae illi conseruationem tribueret. I n quo no ego certe laudo eorum sensum,qui naturas ita fluere dicunt, ut eas pepetuo refici necesse sit,perinde ac lume quod cu semper in aere labatur, semper opus sit noua productione sed illos non Possum non arguere, qui conseruationem quaerunt in re inco ruptibili,& in rebus interitui subiectis negant; quae tamen lem-pet fluunt,semperq. labuntur. Opus est igitur praesente ubiq. de praepotente Deo, qui cuncta moueat & conseruet,cum n0lla alia ratione stare possit hic nexus,haec pulcherrima series cau0rtinet..
Et quide aequum videbatur, ut qui rebus omnibus proprias m generasset propensiones,adhuc ita illas cohibetet, ne per se operari possent,niu ipse mei causis inferioribus hunc ad modu paratis atq. intentis suae voluntatis vi praesto suisset. Si enim tantam potestatem rerum naturis tribui siet Deus qua iustrii aepe se sua opera ablatuerent, visae fuissent a nulla superiori causa depe-dere. Itaq. non cessat,praesto rebus adest ; nusqua tamen a se ipso. egreditur. quin infinitudini suae innixus veluti moli immani stat
omnia tranat,per ab itistimas terrariam cauernas infusus cuncta.
agitat, Quae quidem omnia si dilitanter suissent a quibusda animaduersa,maiori certe veneratione,atq. amore d minum. mimui.
viderentur fuisse prosequit; neq. Deo qua dare debuissent re sectionem detraxissent. Quod si forte resipiscent splendore ali. quo illustrati,&fusis fugatis l. tenebris Deum non modo essectorem; sed conseruatorem etii venerabuntur, & veritati ut debent i consentient, nec discedent apriclaris viris, qui couseruatione necesseriam esse posuere ut D. Augustino libro iv. super Gen 'smi capite secundo: & libro xxij. de Civit Dei cap. xxiv. x Anselmo in libro de casu diaboli capite primo de in Monologio
cap.xiij. Quibus in Iocis diuina rerum omnium conseruatio su-sissime probatur. Ego vero exposita conseruatione statui proui-
54쪽
m rate, qua omnia creauit,souet,ac tuetur; sed ita disponit vis gula fines sibi inditos ac naturae suae conseruaneos, consequatur. a
Deum rerum humanarum gubernationem gerere. DISPUTATIO VI ta
Vciasq. disputatum est cum gentibus,& probatum si
- non quantum res ipsa postulabat, quantu certe vires nostrae potuerunt diuinam quandam mentem existere in hac uniuersitater eandem unam esse ex plosa infinitate Deorum; tum experte corporis, atq. etiam infinitam Praeterea huius naturae effectricem causa. Huic adiecimus conseruare omnia. Restat nunc ut hanc partem con- eludamus,ut probemus eandem curam & prouidentiam habere rerum humanarum. Licet vero difficillimu sit, de Deo aliquid cogitare non modo eloqui; difficultate tamen nos deterreri ne quaquam oportet cum diuinae naturae cognitio ad inducendam pietatem plurimum valeat, natiq. fimus ad Deum conreptandumam. imitandum. Et propterea omnes conatus adhibere debemus, ut eximiam diuinitatis speciem, quam in se ipsa adhuc intueri non concedίtur, saltem in eminentia quadam, atq. umbra veneremur quam nulla in re cosiderare & admirari melius pota sumus quam in siue prouidentiae operibus. Sed quoniam aliqui aut rerum ignoratione, aut animi impietate, adducti,rerum humanarum procurationem Deo eripuere, atq. in eius locum so tunam & casum subrogarunt, aut etiam ad Dium & sidera administrationem mundi huius relegarunt locus postulat ut pro
religione, pro aris es socis pugnemus, & prouidentiam, quae seipsam demonstrat, & pr dicat in rebus omnibus,quoquo modo persuadeamus. Statu re igitur imprimis oportet,cum prouidentia praecipua quaedam pars prude lae sit, ut prudentiam,ita prouidentia qua- tripartitam esse. Alia quidem ethica, cuius est proprios actus in suos fines dirigere. Aliam Oeconomicam, quae in fiat liae gubernatione sita est. Tertiam politica quae Rempub. regit. Qiis
55쪽
tam demum Monarchiam quae in pn vers huius regni quod crili sinu continetur, gubernatione versatur. Ex his illa quae nobis de Deo probanda est subernatio, Monarchia vocatur,quae ratio immobilis & simplicissima cuncta ordinans atq. disponens in fines naturet cuilibet consentaneos maxima sapientia dirigit. Ta ta enim est in rebus humanis infirmitas , ut nisi a diuina aliqua, ut ,eademq. intelligente, perspicacissima,& potentisisma contineatur ab eo ordine,in quem sitis quaeq. initiis conuersae sunt restire necesse sit. Pleraq. praesertim ignara finium suorum, & sensus & rationis experita nisi intelligentia aliqua non errante m
nuducerentur breuis Smio tempore ita perturbata esset&consus a vi omnia rerum ordo peruerterctur. In corporum vero,quae oriuntur,& Intere ut, fabrica, determinata descriptio,proportio,& colorum distinctio.quae admirabili artificio in singulis pariliabus retinentur,no nisi prouidentiae cura existunt. Homine enim
generat homo tam praestanti forma, equus equum N animantia queq. generata ex sui similibus procreatur. Quid vero dicemus de ijs animalium sormis,quae ex limo, aut re putri saepenumero exprimuntur e Ad casum enim referre minime conuenit,cum in rerum natura certum ordinem habeant, certis anni temporibus oriantur eadem specie ac figura, qua ex similibus orta paretibus extitissent,in casu vero omnia sunt incerta atq inordinata. Quo fit ut sine ulla dubitatione non sine prouidentia eorum existat generatio. Solis enim & aliorum siderum calor qui dicitur eius generis animantium molitor esse, ac procreator, quod similitudinem continere videatur rerum omnium quas producit non fi- .
ne diuinae prouidentiae opera formare posset ta distinctas partes.& tam minutas. Vis quaedam excellentissima, ac diuina iudicada est prima illa,quae vitam rebus & iucundissimam spiritus usura mirifice largiatur eademq. rationis ac intelligentiae particeps,cuartificiose ingrediatur,& certam sbi metam proponat, ad quam vitalem illu suum cursum dirigat, quem persetquatur us'. eo da optatissimum animationis praemyum capessat. Vtitur autem facultas hic diuina ministerio caloris ad spirantia simulachra enfingenda . Quod si quis in naturam penitus ignaram tam admirabile artificium reserat,secum vehemeter pugnabit. Calor enim ille tautarisae iscundus quia cunctis sideribus manat, terras. E 2 acm
56쪽
isiunt praedicandἰ diuinam prouidentiam in huius admirandae
molis fabricatione. Ex quibus ego plurima afferre possem plena eruditionis; sed satis sit narrasse exemplum pulcherrimu quod affertur a Nemeso:qui grece & docte de natura hominis philosophat est. Te igitur pene ad calcem operis sui cap.xlij. ex petna,quae peccata inissequitur,imo & peccatorum ipsorum deiectione quando nemo est qui possit ea arguere,prouidentia demonstrat. Plenae sunt inquit ille huiusmodi hystorijs, & Haebreorum scripturae N Graecoru litterae. Huius enim generis suit Susannae casus littetiss cris mandatus do apud Graecos Poetae Ibyci. Hic cum a quibusdam interficeretur, neq. vltu haberet iniuriae testem conspicatus grues. Vos inquit morte meam vindicate. Postea quaerentibus ciuibus quis ccedem secisset,nec deprehendentibus accidit; vicu , Theam celebraretur,& populus spectadi causa consideret grues praeteruolarent. Quas cia vidistet qui coedis erat auctores,riserui, & ecce inquiui Ibyci uindices.Quod cu quida si proxime assidebat,audisset, retulit ad magistratu. Illiq. comprehensi de c de consessi sunt. Multa huiusmodi scripta legimus quae si colli antur,nullus esset finis. Quod si non omnium peccata ad eundem modum produntur, imo aliqui effugere videntur: nemo propterea neget esse etiam prouidentiam. Non enim uno tantu modo mortalibus consultum est. Omissis his a natura deductis argumentis, aut etiam naturae miraculis afferamus aliqua artis expertia ex auctoritate maximo
D philosophorii. Non enim defuerut qui vel prouidentiam vel eius certe imaginem quanda ponerenti Aegypti j enim oculo descripto Deum ipsum intelligebant quod ut oculus quicquid sibi propositum est intuetur,sic Deus omnia cognoscit,videt,ac Pro- uidet. Sed nihil ego nunc de Parcis , quae partes potius temporis vocari debet. Nihil disputo de Adrastia, quam in sublimi tecum intelligibilium serie Plato collocauit & eius legem nunc uoauit in Phedro necessitate in intellectitatibus, id matrem Parcarum in libro de Repub. 6e Plotinus in libro primo de prouidentia ineuitabilem legum diu marum potestatem, dum eam ad homines & ad minima quaeq. deducit. Et in libro secundo prou detiae fatu iubiicit,illamq. in mente diuina in ordine mundi intelligi
57쪽
bili,& idearu ponit, hoc vero in ordine mudi sensibilis & causarcat q. effetuu serie collocat. Haec.n . ego raptim neq. ex proposito. I llud ego silentio praeterire nullo modo possum ex Arabibus quendam Deo prouidentiam tribuisse rerum caelestium, negasse rei tam humanarum. Quem ego reprehendo non secus ae Aristotelcs aliquando eos arguit, qui negabant casum & fortunam in humanis, ponebat in rebus diuinis,in quibus nulla est permutatio, a ut temporum vicissitudo.Verum obiiciebat fore, si Deus hiuvana intelligeret, vilesceret, rebus penderet, & demum pa-ICretur, quae Omnia aliena sunt a diuina natura. Sed hic facile soluuntur. No n.vilescit,cum omnia in seipso intelligat ut obiecto nobilissimo, in quo solo laquam in speculo psulgent omnia q-cunq.aut fuere,aut sutura sunt.Tum vero solis exeplo declarare quilibet pollet non vilescere humanaru rerum intelligentia diuinuin intellictu . Nam cum infimaquςq lumine perlustret nucquam tamen inficitur. Neque etiam dependet nisi i camus Deurendere a creatura, quod eam cum nihil esset,in hac lucem eduxerit. Quo nihil absurdius. Neq. etiam patitur. Non enim aliun de formas aut elicit,aut excipit, sed sibi ipse forma est & speclas. Et quidem aequa ratio postulabat, ut cum Deus sit natura omnium nobilissi ina, principium & causa effectrix, princeps,dominus, ut sciat quibus dominetur. Quamobrem se ipso contentus Deus, ut artilax, ut moues, ut omnia conseruans,ut omni u prouidentiam gerens se ipsum intuetur; N in sua essentia non solum annos, menses,dies,horaS,atq. momenta praecognoscit, sed omnium rerum ortus,continuationcs,operationes, casus Sc deniq. omnia,quae in totum tempus fiuia, dispersaq. sunt unico aspectu contuetur. Haec mens altissima res ante quam sint cernit.& tempora,quibus illae existent. Praeterea earum vires comprehendit&causas,quod ad praescientiam pertinet.Tum vero media dirigit, ut fines suos consequantur,arte imprimis,ut principio,dispositione ut reium ordine,& demum prouidentia tam apte ut nullam introducat fati necessit item; sed necessaria necessariis, contingentia contingentibus,libera liberis, quaeq. demum suis agatatur motibus.
Verum audio quorundam clamores, qui hac siderum distInctione pulcherrima,multitudine , varietate atq. ordine uniuersi
58쪽
neglecto,& tanta corporum operum q. molitione, atq. hoc ipso humani corporis artificio tism apte elaborato tam pulchre contexto , & infinitis aliis, quae solius prouidentiae sunt praetermissis temere nihilominus agi omnia asseuerant. Videmus inquiunt impiis hominibus Dei. Diuorumq. contemptoribus, d mitia , voluptates honores magi stratus tribui; ii istos vero ac pios& his carere bonis & innumeris inuolui vitae difficultatibus; quandoq. etiam immensis torqueri doloribus. Haec ne sunt diurnae prouidentiae operat Ignoscendum est certe horum dolori, quo fit saepe, ut quae certissima sunt aliqua suborta perturbatione subobscura videantur. Id enim ipsum asserere debuissent maximum eia se diuinae prouidentiae argumentum. Prouidentiae enim est per . mittere saepe virum bonum in calamitates incidere, ut latentem , virtutem caeteris prodat. Pr identiae est permittere sanctum &pium hominem in erumnis & miserijs versari, ne scientia ac po testate sibi data in arrogantiam prolabatur. Prouidentiae est deserere aliquem ad tempus ad correptionem alterius, ut eius casum citeri admirati erudiantur. Natura enim ita comparatu est, ut scite a Menandro dicitur,ut dum alios in malis cernimus,ip si animis, contrahamur. Quod si cuipiam aduersari rationi vide tur aliquem vexati ad alterius exemplum; sciat hanc vitam nostram elle certamen, & stadium virtutis. Itaq.quo labores maiores, eo maiora praemia. Nam perpessionis modus, ac finis est pretmioru remuneratio.Sicq. prouidentiae Opera, efficiuntur. Quod ita esse, eaq.Deum ratione omnia moderari, quam rerum natura patitur; si quis duo haec spectet, quae ab omnibus coceduntur, facile concedet. Bonus est solusq. sapiens. Quamobrem quod bonus est merito Buidet. Quod sapiens sapienter & optime ip- .
uidet. Na si non prouider non est bonus. Si non recte prout uel non est sapiens. Itaq. hos duos fines intuentibus nullum prouidentis opus damnandum erit: neq. re non explorata, de ea quidquam detrahendum; sed omnia in bonam partem accipienda sunt .Omnia habenda admirationi,omnia optime geri iudicanda,licet vulgo iniqua videatur . Ac P me maxime mouet in hae inaequalitate est, hinc probari non modo prouidentiam, sed quiddam maius confici. Illud scilicet non este in his terris,aut in hac
vita plenum iudicium. Non hic sedem. Non hic itibunal meoi Dy Η
59쪽
rum. Alium Iocum esse in quo excutienda sit ratio bonorum. Aliud quoddam regnum esse, ius nullus sit finis. Ad quod ego gentes aduoco, ut his gradibus paulatim ad diuinam naturam perueniati Primus sit existentia.Secundus unitas. Tertius simplicitas. Quartus infinitas. Quintus efficentia. Sextus gubernatio. Septimus Prouidentia. Quibus superatis es ij deinde sequentur, ut quasi scala Iacob ad altissimum illud domicilium diuinitatis, aeternitatis faelicitatis, omnium demum bonoru ascendamus.