장음표시 사용
101쪽
Si positamas. V. Subsistentia . mositare via Terminare est eficere ut stib- stantia sit suppositum, vel persona. V. Suρ-
Suppositio terrent est ejusdem significatio' et usurpatio actualis in propositione. Dicitur materialia si in termino consideretur ratio termini . non res significata per terminum. Hi in hae propositione et homo est vox . Si vero usinsideretur res , quae Per terminum si
mineatur P dicitur formatis , et quidem ,--
plex , si res talis sit per abstractionem me iis, ut e g. homo est species ; Personalis . ivero, hi res sumatur ut in se ipsa eri, e . g. homo est vivens. Stimositio termine dicitur distribui ci , si in propositione sit terminus universalis, qui distributive sumatur, nemin M. qui omnia individua sub se contenta' eia etiam singillatim respiciat, ut οῦ omne animaI. est vivens. Haec vero dicitur completa , si singuIa individua . seu , ut ajunt, singula' generum . respiciat ut in 'exemplo adducto; singoli enim generis i humani sunt viventes; 'incompleta vero dicitur, si non singuIa m- dividua , sed species dumtaxat aliculus generis, seu,' ut aiunt, genera singulorum reis a spiciat, ut si dicitur: omne animal fuit in arca Noe; non enim' singula omnis mneris
idialium fuerunt in ipsa, sed solum aliqua cuiuianin ahe animalium generis. Si qua. sit exceptio 'ut tropositione distributωὰς haec
dicitur accommoda , iit: omnes homines di Iuvio perierunt; subintelligitur enim: exceptis iis, qui erant in area. SuρPositio appellatur collectiva, si in propositione sit terminus universalis , qui collective sumatur, nempe, qui omnia individua sub se contenta simul
102쪽
sumat, ut: omnes Apostoli erant duodecim. Si positio dicitur disjunctiva , seu determinata , in i propositione est terminus particularis indicans certum ac determinatum objectum, ut aliquis Apostolas Iudas nem--.pe ) prodidit Christum. Dicitur tandem disjuncta, seu indeterminata, cum in propos, tione est terminus particularis inde terminate sumptus, ut: aliquis calamus necessarius est
Sumositum V. Aeliones. et Subsistentia. Supremum in simi attingit insimum supremi. Axioma. quod ita explicatur. Iu duabus entium seriebus. quarum una sit altera immediate superior, et unaquaeque contineat eu-tia , quae gradatim ascendant, ens quod Supremum est in serie inseriori proximum estenti, quost insimum est in serie superiori. Ita dicimus e. g. supremum probabilitatis gradum attingere, seu proximum esse Primo certitudinis gradui. a. Sinllogismus. Hujus figuram a loco , quem medius terminus occupat, desumebant. is enim vel in una praemissa subjectum est, in altera praedicatum; vel in utraque praedica tum ; vel in utraque su ectum Primo misi su syllogismus Primam figuram coustituit; altero secundam; tertio tertiam . . hael remum majus Peripateticis erat, quod vel unice, vel magis praedicatur Seu est praedicatum iti toto syllogismo . Hinc rigorose loquendo praemissas non ab earum loco, sed ea cujusque cxtremo majorem vel minorem vocabant. Sic in hoc syllogismo: Nullum α-nimal est arbor : Omnis Palma est arbor rErgo nullum animal est palmar Extremum
Palma , quod unice praedicatur, videlicet, in
103쪽
conclusione, est majus yninc Praemissa ma-Ior est: Omnis palma ' est arbor; licet secundo loeo ponatur; caeterum in disputatio-- ne et communi usu nostrum 'loquendi modum tenebant. ESi extremum, quod in una praemissa praedicatum est, est etiam praedicatum in conclusione, syllogismus dιrecte concludit, secus
In propositionibus quantἱtatem et qualitatem, considerabant, quatenus aliae universales sunt, aliae particulares, utraeque Vel assirmativae, vel negativae. Harum varietatem ivocalibuὲ A. E. O. designabant alebantque: Asserit A. negat E. sed universaliter ambae; Asserit I. negat O. sed particulariter ambae. Ex liarum vocalium diversa collocatione undeviginti voces efformarunt.' quibus modos omnes rite syllogizandi signi sicarunt, habita etiam ratione figurae et conclusionis directae, vel indirectae. Hae voces his vorsieulis
Barbara, Celarent, Darii, Ferio, Baralipton. Iantes, Dabitis, Fapesmo, Frisesomorum, Cesare, Camestres. Festino, Baroco, Darapti, Felapion , Disamis . Datisi , Bocardo , Ferison. Vox Barbara indicat'sVllogisinum constantem tribus universalibus assirmativis; Celarent tribus universalibus, prima , et tertia negativis, secunda assirmativa i Darii tribus assirmativis, prima universali, reliquis duabus particularibus. In vocibus Baralipton et Frise-somorum tres tantum priores vocales attenduntur; nam reliquae solius metri causa sunt
additae. Novem priores modi ad primam si-guram pertinent. quatuor sequentes ad se-- I cundam, sex reliqui ad tertiam . Ex modis
104쪽
1 oo sprimae sgurae quatuor tantum priores directe concludunt. Cum vero syllogismus sub eadem quantitate et qualitate propositionum Possit quandoque et diversae Iagurae esse et diversimode concludere, pro his casibus diversae voces iisdem vocalibus eodem ordine constantes excogitatae sunt, ut Celarent, Ce- Iantes, Cesare , quarum duae priores pro prima figura sunt, tertia pro secunda; at Prima vox conclusionem directam indicat, ultera iudi rectam, e . g. positis his praemissis: Nulla arbor est animal, omnis palma esti iactor, Si inseras : ergo nulla palma est animal , concludis directe in Celarent; si vero inseras: ergo nullum animal est Palma, indirecte concludis tu Celantes. Si autem dicas: Nullum animal est arbor, sed omnis, Palma est arbor; ergo nulla prima est animal ,isyllogismus erit secundae figurae in Cesare a quod si inseras : ergo nullum anomal est palma, syllogismus erit in Camestres; tunc enim major rigorose loquendo exit: Omnis yalma est arbor, ut constat exsuperius dictis. Similiter dicito de aliis vo-i,cibus . tu quibus eaedem sint vocales eodem ordine . a. bllogismus expositorius ita dictus. quia rem quasi oculis exponit, ille est, qui con- . stat medio termino singulari; v. g. Petrus est homo. Petrus est animal; ergo aliquod animal est homo. 9mbola. V. Elementa Vulgaria. sncalegorematicus . V. Categorematicus.
militas rei est. Idem ae taIis quaedam dete minata qualitas ejusdem .
105쪽
2 myeramentum ad Pondus, seu uniforme est temperamentum corporis contineritis elementa prima Aerem, Terram etc., in gradu ae quali, v. g. ut quatuor. TemPerramentum ad justitiam, se a difffornie est quod illa continet in eo gradu , qui debitus est determinatae speciei corporis , quae saepe importat, ut modo unum , modo aliud elementum prae aliis domi uetur . . Terminare. V. Styyosicare. Terminatioe V. SubjectiME. a. cI. Terminus actionis est id, quod ipsa actione perficitur. a. Terminus actionis formaIis est id , quod proprie et immediate actione est icitur; temminus denominationis est id , quod per actionem accipit denominationem no-m; sic re- spectu causae motricis, motus causatus est terminus actionis formalis ; corpus vero motum est terminus denominationis . .
3. Terminus amellans et a mellatus. V. -- pellare. ιέ. Terminus Categorematicus . V. Categorema
5. Terminus intrinsecus unionis est illud extre. mum in composito, in quo unio , quae Peripateticis entitas erat ab extremis distincta. Doli recipitur, neque ab eo educit ut et sustentatur . Ita sorma compositi est terminus latrinsecus unionis materiae cum forma , quae unio recipitur, seu adhaeret materiae et a materia sustentatur, non vero formae adhaeret . neque ab ea sustentatur. V. Eductio. Terminus rei. V. Subsistentia.
TO to apponi Lur ad indigitandum verbum aliis. quod, de quo sit serrum, et est veluti articulus demonstrativus; v. g. iii illis Evange-
106쪽
lii verbis: Pater major me est, το me reseditur ad hunianitatena Christi, non ad Divicit..tatem. Sensus est illud verbum me, quoiuitalice exprimeremus dicendo: quella Parota me , resertur etc. tamdem vim habet LX. Tosumptum est ab articulo neutro Graecorum defectu articuli latini. sumptum videtur ab Arabis, a quibus sublimiores scientiae origineiu traxerunt, qui articulum habent II, qui retro lectus, ut eorum vult grammatica,
Totaliter. V. Adaequate. TranscendentaIe aliquando dicitur id, quod cum essentia alicujus rei identificatur. Transcendenέales sunt termini vel proprietates
rebus omnibus cujuscumque generis convenientes. Veteres sex numerabant: Res, Ens,
Verum , bonum , Aliquid , Unum , quae per. litteras initiales earum vocum indicantur componentes hanc barbaram vocem: Retibata, nihil enim in rerum , natura inveniri potest . cui ista non conveniant. Rececitiores ad tria reducunt attributa transcendent alia, quae es metaphysica dicunt: Veritas, Unitas, Bonitas. Transcendentalia dicuntur quia veluti es sentias omnes transcendant, et cum iis identisiurantur. Intranscendentes sunt autem illi termini et proprietates. quae rebus certi generis vel speciei conveniunt, non aliis; ut lapis, arbor, homo. Supertranscendentalis ea di- , Cuntur, quae rebus non modo realibus, sed fictis etiam, seu imaginariis aptantur; ut αρ-
prehensibile , eogitabile, significabile .
I anscendentaliter. V. Praedieamentaliter. Transcendere res aliquas est illis omnibus esse commune, vel etiam cum illarum essentia
esse identisicatum. V. Transcendentale.
107쪽
a. mἱ non est totum et pars, aut totum sumitur, aut nihil. Scilicet, de eo, quod natura simplex est et partibus caret, ut Deus , anima , nequit veri sicari ut una pars sumatur, et altera a Parte rei sit intacta ; pluralitas enim ista partium non adest . Ergo aut totum sumi necesse est, aut nihil. Di Ctum est a Parte rei ; nam per mentem fieri potest distinctio ita iis etiam, quae sunt simplicissima. V. Distinctio rationis. ' .a. Ubi, mitas , Ubicotio , Praesentia est illud, per quod res determinatur ut sit in loco ; ita duas habere ubicationes est esse in duobus locis. Ubicatus idem ac existens in Ioeor Uniformiter diformiter v. g. dicitur eausa ooperari intra propriam sphaeram; unι' uer, quia per totam sphaeram producit effectus m ejusdem rationis ; ita sol per suam sphaeram producit Iucem et calorem ; diformiter, quia auxta distantias et dispositiones objectorum inaequaliter agit; ita lux solis decrescit' ratione distantiae, et magis illuminatur politum corpus, quam asperum.
I. Unio saepe denominatur ab essectu, quem praestant partes unitae, ut unio essentialis, qua , videlicet, uniuntur partes rei essentiam constituentes: accidentalis, qua accidens unitur substantiae.
a. Unio continuati est ea, qua ita uniuntur partes alicujus substantiae, ut naturali nexu copulatae remaneant; talis est unio partium ligni. 3. Unio informatioa est unlo sormae cum materia; v. g. animae cum corpore.
108쪽
4. Unio unionis est modus quidam ab aliquibus admissus ut possibilis, cujus ossici uiti sit
unire unionem Paratum cum suis partibus . Pariter ubicatio ιι bicationis est ubicatio ipsius ubicationis. Actio actionis est actio , quae facit ut actio egrediatur a causa. Unio verotinionis tibicatio tibicationis, actio actio. nis dicuntur reflexae non raro, quia veluti reflectunt et cadunt super aliam unionem, ubi cationem , actionem.
a. Unittis formalis, uel essentialis est unitas . Speciei, quatenus ea ab omui alia specie diis stinguitur; vel unitas est generis, quatenus distinguitur ab omni alio genere. Sic Petrus unitate individuali distinguitur ab co omni, quod ipse non est; unitate essentiali et fommali ab eo omni, quod non est animal et aheo omni, quod non est rationale . a. Unitas sivi ilicitatis habetur quando aliquid
et unum est nunιerice, et est natura simplex. Ut Deus, Angelus. Unicas com ositionis habetur quando aliquid unum est numerice , sed est compositum partibus distinctis, ut homo, qui constat animo et Corpore. 3. Unitas solitudinis idem est ac unicitas, sive esse solum et unicum in tali natura. Hoc sensit dicitur Deus unus. Unitas indiuisionis , individualis , transcendentalis omnibus conveniens consistit in hoc ut res non sit . multa entia, sed unum distinctum a caeteris omnibus, quae illud non sunt. Haec unitas dicitur etiam numerica, nam ex Pluribus, quorum quodlibet sit unum et indivisum , numerus coalescit; dicitur etiam materialis . 4 Uuitas tiniMersalis , sive rationis , Praecisio
nis, et formalis intentionalis est illa, qua per mentem Plura individua fiunt una spe-
110쪽
- idem praedicatum convenit improprie , ut homo vivus et homo pictus. Haec dicuntur etiam 'unde intelligitur illud axioma: Analogiam Per se sumtum stat Pro 1a- mosiori analogato ; idest . pro significato magis proprio et principali. quando nihil additur; V. g. terminus homo dictus absolute sine addito, accipitur pro homine vivo, non Pro picto . 1 u. I isoea , Aequivoca, Analoga dieuntur ta- lia Physiee, quando univocatio, aequivoca. tio, analogia est Penes ' praedicata , quae sunt specisca ; meta hysice, quando est penes praedicata' generica; V. g. leo , equus, sunt
univoca metvhy sice, quia sunt univoca in i ratione animalis, quae eorum genus est; Pe- trus et Paulus sunt iurii voca Physice, quia ta- N lia sunt in ratione humanitatis, quae species est. Univoca autem , aequivoca, analoga dicuntur talia togιce, quando sumuntur abstrae te praescindendo ab univocatione physica . vel metaphysica . . Unumquodqtie est Proyter suanι merationem.
Unumquodque sistit se habet ad esse , ita se habet ad agere. V. Esse. Ut sic, significat rein, de qua est'Sermo, conis siderari in genere , non in specie, vel individuo; v. g. anima I ut sic, est animal in genere, indesinite sumtum , non Vero prout tale vel tale sit in specie vel individuo; significat etiam ut talo, vel quatenus tales e.
g. philosophus ut sic, idest, ut philosophus, sive quatenus Philosophus.