장음표시 사용
401쪽
394 RE NATI DE s CARYEs aquae; nam foramen B adeo angustum fieri potest, ut aqua per ilIud
transeundo, celeritatem suam fere totam deperdat, nec ascendat, nisi uno aut altero pede, etiam quando tubus plenus fuerit; uno autem alit altero tantum digito, aut etiam non prorsus ascendat, sed soluin guttatim fluat, quando non fuerit plenus nisi usque ad F; ut e contrario foramen fieri potest tam magnum, ut quaelibet gutta quae per illud egredietur, oum sit admodum magna, aut etiam cum tota aqua juncta sit instar molis imius, gravitatem habeat longe majorem ea, quam in hoc calculo supposui pro-Dortionatam esse celeritati secundum quam ascondit, avia, impediet in , - - .stitudinem assurgat. Atque ubi altera ratio Onuebat m gis iactum unius puta. . Quam iactum quatuor pedum, haec utrumque eadem proportione minuit; oc si, foramen sat mediocris niagnitudinis, quamvis rationum harum quaelibet minus agat, tamen valde sensibiliter agunt , propterea quod ad projectuum altitudinem minuendam earum utraquε concurrit; unde concludo in imperimentα froposito in qui
quatuor pedum jactus repertus est trium pedum & ἡ siveo digitorum tantum, jactus pedis unius suisset s digitorum &hnisi parvitas sor minis B illum minuisset digito uno & r plus quam alterum. Reliquos aquae jacius facile est eodem modo symputare, qui inter verticalem &horizontalem medii sunt, & lineas curvas, quas describunt, invenire; sed
tam multa non fueram rogatus. N
Primo, pro jactu horizontali nihil aliud considero, nisi quod quando .
tubus plenus est, aqua ut plurimum duplo eelerius egrediatur per sor Vide men B, quam cum non est plenus nisi usque ad F, & quod motus quem habet egrediendo ex hoc foramine illam desert a B H versus E D, aut N C, non prohibito motu gravitatis, qui illam a B E versus H D d fert. Unde patet quod cum aqua tantundem temporis impendat descendendo 1 BE adH D, quantum eundo aBh ad N C, ita ut hi duo m tus simul juncti illam deserant a B ad C; qqando plenus erit, illa non debet plus minusve temporis impendere descendendo a B E ad H D, pr
pterea quod eandem tantum gravitatem habet; verum eodem hoc tempore duplo langius deserat diuel a B H v iis E Di propterea' quod dupla citius movetur in partem istam, atque ita hi duo motus illam desene
Deinde pro verticali jactu eodem modo consilem quod vix. quam per soramen B egreditur, illam elevat prieterpromten duplo cAetius EB versus Α, cum tabus est plenus, quam cum non estplenus nismisque ad F. atque interea illam impelli diram gravitate sua, duobus hisce mol , a sus
402쪽
bus nequaquam confusis. Sed praeterea considero gravitatem ejus non semper deprimere illam aequali velocitate , ita ut si ex . ca. minuto uno temporis decem velocitatis gradus illi communicet , duobuςminutis communicabit viginti: hoc posito, ut duorum horum motuum est ectus recte intelligatur, comparo cum qui facit ut quaelibet aquae gutta ascendat a B vctsus Α, & qui in initio neque velocior est neque tardior, quam iii fine, cum eo quo potest attolli baculus p q versus R, gravitatem V ro quae hanc aquae guttam ab Αver sus B, inaequali celeritate deprimit , & quae est in fine major, quam
in initio, comparo cum eo motu,
qui concipi potest in formica, quae
per baculum a p progrederetur ve sus q, eodem tempore, quo baculus iste attolleretur versus R. Si enim haec formica eadem semper celeritate per hunc baculum descend ret, elusque celeritas aequalis esset celeritati, qua attolleretur baculus , liquet ex duobus hisce motibus suturum ut sormica maneret semper
uegione puncti B; si vero ejus ce-mitas baculi cseritate minor esset, illa semper ascenderet versus R. Denique si major esset baculi cel 'ritate, semper infra B descenderet. Sed supponendo inaequalem, ita ut ex. gr. primo passu quo haec formi- ca progreditur, non habeat nisi unum celeritatis gradum, in secundo duos: in tertio tres, &c. quamdiu illa movetur tardius quam bacu- Ius semper attollitur versus R; in puncto vero in quo incipit celerius moveri iterum descend e incipit, ut & quaelibet aquae gutta. Jam adeonjectandum quaenam debeat esse horum duorum motuum proportio, ut formica moῬm suum semper aequaliter augendo non scendat nisi ad octo digitos, dum baculus lente attolletur, ascendat vero ad tres pedes
403쪽
digitos plus x, pro linea B L, ad cujus altitudinem concipio attolli baculum pq uno minuto temporis ; quo minuto Armica descendit a p ve sus q, longitudine lineae L K, quam appello ac, celeritatem suam semper augendo; adeo ut post hoc minutum descendat pari exacte celeritate, quae baculus ascendit, statim vero pdst celerius descendit; itaque qua non ascendit ultra punctum K, quod quidem suppono remotum a B octo digitis: deinde ita ratiocinor, quandoquidem baculus lente elevatus ad octo digitorum altitudinem plas x, uno minuto ascendit, si duplo citius attollatur, ascendere debet uno minuto I 6 digitos plus 1 x, & triginta duos digitos plus 'M. duobus minutis. Quia vero formica minutum unum impendit acquirendae celeritati aequali ei, qua baculus antea a tollebatur; atque interea descendit longitudine lineae oe, duo minuta impendere debet aequirend e celeritati aequali illi, qua baculus iste jam m vetur, quae quidem priotis dupla est, & duobus hisce minutis descendere debet longitudine q x; nam quod uidem ejus celeritas hac ratione augetur, debet triplo plus itineris secundo minuto conficere, quam primo Vale.
T descens ravorumgravium. De qualitatibus reali 2. De motu. .
TR Date literas hae hebdomada accepi. quarum unae I s Februari .lterae 7. tertiae I Martii datae sunt. In antiquissimis dicis Patrem Vatier Aripsisse ad te, me non dedisse: illi responsum, quod quidem -- Tor. Sunt enim circiter duo menses quod redditae sunt mihi ab illo lit m illae, quas dicebas te ignorare a quo proficiscerentur; eodemque tempore misi ad te epistolam pro illo, & nunciabam tibi literas istas, quas ad me miseras , ab ipso scriptas fuisse. Quaeso redeas in memoriam numquid illas acceperis, idque mihi rescribas; secus enim necesse est ut P
risiis detentae fuerint. Puto autem me misisse ad te eodem tempore sit ras, quas Rhedones deferendas curares, ad quas etiam responsum non
habui; si vero putarem has non fuisse missas, e ent mihi scribendae aliae. Si sorte incidas in P. B. illum, si placet, certiorem facias me quidem esse fidei tenacem Aed non recordari quod illi quicquam proliserim. Sequens Rura est projac uis Maiostupra hominum. . si
404쪽
EMsTOLARUM PAR s II. Epist. CXVI. Sit ABCD tabula lignea inclinata supra horizontem Α Ε, aut BF,. gr. quae concipiatur eadem semper celeritate attolli ex A B ad C D ,a rue candem semper interea inclinationem servare, & dum attollitur, illii perincedere formicam, quae a C versus G, perpendiculariter ad horizontem descendat passu inaequali, celeritatem suam augens in cadem ratione, qua corpora gravia, cumque CD, hujus tabulae extremitas in eo loco esset, in quo nunc est ΑΒ, tunc formicam fuisse in puncto C, &.coepisse descendere versus G. Verum quia initio minus celeriter descendebat, quam tabula ascenderet, mansit aliquandiu supra horizontem; &duobus hisce motibus factum est ut describeret curvam AD; quaeritur quaenam sit haec linea, quod ut inveniatur, satis Aescire calculum.
Quantum ad cylindros ligneos, aut ex alia quavis materia, quorum unus sit altero quadruplo longior, non posse m credere quod aequali celaritate descendant, modo deeidentes cxtremum unum deorsum, alterum
sursum semper habeant; sed quia variare possunt in aere, atque idem in corporibus aliter figuratis solet accidere, die. des retiquum. Ρ. N. mihi videtur parum aequus, neque quicquam habeo, quod epistolio ejus respondeam, nihil enim ilIi promisi, & si quas ejus amicis conditiones proposui, quas noluerint recipere, nullo ipsispromissilota frictus sum. Opinio mea de quaestionibus, quas proponis, pendet ex duobus Physicae principiis hic stabiliendis, antequam illas explicare queam. Unum est me nullas in natura qualitates reales supponere, quae substantiae tri-.huantur, tanquam animulae quaedam corporibus suis, &quae possint ab
405쪽
398 RE NATI DE s C ARTE filia per divinam potentiam separari; atque ita plus realitatis non tribuo motui aut aliis substantiae mutationibus, quas qualitates vocant, quam vulgo Philo phi tribuunt figurae, quae apud illos non est qualitas realis.
sed tantum modus. Potissima autem ratio, cur qualitates has reales rinspuam , est quod non videam menti humanae ineve ullam illarum noti nem aut ideam particularem ad illas concipiendas; ita ut illas nominando.& affirmando, affirmetur res quae non concipitur, nome ipsos non intelligamus. Secunda ratio est, quod Philoisphi has qualitates reales non supposuerint,nisi quia crediderunt non posse aliter omnia naturae phamomena explicari; ego ucro contra reperio posse absque illis multo melius explicari. Alterum principium est, id omne quod est, sive existit, manere sem per in eo in quo est statu, nisi ab aliqua externa causa mutetur; ita ut non credam posse dari ullam qualitatem aut modum, qui ex se unquam
pereat. Hoc vero ex Metaphysica probo; nam cum Deus rerum omnium
auctor sit perfectissimus & immutabilis, pugnare videtur quod res uIIa simplex a Deo creata, suae in se destructionis principium habea: de
quemadmodum corpus nunquam amittit figuram sitam, nisi ab alio albquo corpore in illud incurrente ipsi adimatur; ita cum motum aliquem obtinet, illum semper servare debet, nisi ab aliqua causa externa impedi tur. Calorem autem, sonum&alias id genus quailiates non moror, pro sterea quod sunt tantum motus in aere concitati, ubi varia impedimenta
reperiunt, quibus sistantur. m
Cum autem motus non sit qualitas realis, sed salum modus, conelpinon potest, quod sit aliud quam mutatio, per quam corpus aliquod a quibusdam aliis recedit, & in quo veniunt tantum duae proprietates comsiderandae, una quod possit seri celerius aut tardius; stera quod versus diversas partes este possit: & licet haec mutatio ex variis causis oriri possit, tamen impossibile est ut hae cauis illum versus eandem partem doerm nando & aequali velocitate donando, ullam in illo naturae diversitatem inducant. Quamobrem non credo duo missilia materia, magnitudine de s-gura aequalia, eadem celeritate mota, in eodem aere, per eandem lineam, hoe est versus eandem partem s enim illorum unum ab huius lineae existremfl uno motum suum inciperet, alterum vero ab altero, non inciperent ex eodcm aere moveri) posse alterum altero longius ferri. Neque vero mihi negotium neessit experimentum arcus; nam cum initia ex magno arcu ligneo emissa major si & levior, quam ea quae ex parvo ch lybeo emittitur, longins ferri potest, licet non tam celeriter, propterea
quod gravitas illam ad descensia non tantopere adigit. Sed si quaeratur
406쪽
eur magna haec sagitta ex parvo hoc arcu minus longe, quam ex magno illo emissa feratur. Respondeo id inde fieri, quod cum nimia velocitate impellatur, motum in omnibusi suis partibus aequalem non acquirat; nais quia lignum ex qua constat, non est persecte durum, magna vis qua extremum chordam tangens impellitur, illud in seipse in aliquantulum trudit, atque ita sagitta scipsam contrahente, extremum unum superat alterum velocitate; de quia chorda. illam deserit, antequam alterum ex tremum eandem celeritatem acquisiverit, concurrunt in sagitta duo dis vcrsi motus, unus, qu i illam prorsum defert, alter per quem te iterum extendit, & quia hic priori contrarius est, illum impedit.
Credo etiam impossibile esse ut globus perfecte durus , quantun cumque magnus, incurrens in re fiat a in minorem etiam persecte durum, possit movere hunc secundum lineam eandem rectam citius seipso; sed addo debere hos globos sibi mutuo in recta linea occurrere, hoc est, debere sentra utriusque esse in eadem linea secundum quam fit motus. Nam ex . gr. si major globus B, veniens ab A versus B in linoa recta offendat lateraliter minorem C, illumque versus E impellat, dubium non
est quin licet globi isti essent persecte duri, tamen minor citius moveri deberet post occursum, quam major; & saetendo angulos A D E, &CFE rectos, quae ratio est inter CF & CE, eadem esset inter celeristatem globorum B&C. Nota autem quod globorum horum centra in eodem plano G no,' S se ina non sqper humo rotari, sed in aere sibi mutuo obviam Θri. Addo etiam hos globos debere esse perfecte duros
407쪽
oo RE NATI DAS CARYassi enim sint lignei, aut ex alia quavis materia. flexili, cujusmodi sunt sublunares omnes; certum est quod si major H, veniens a G, incurrit in minorem Κ in linea recta, atque in illo resistentiam inveniat, duo hi globi aliquantulum in sese reflectantur in punct' I, in quo se tangant, antequam centrum globi Κ moveri incipiat, & sic fu iunt veluti duos exiguos arcus, qui Itatim post resilientes, minorem Κ possunt validius impellere , quam major movebatur. Cum enim H sit ex. ea. decuplo erassior quam Κ, habeatque decem gradas motus, quomin unus sussicit ad movendum Κ, pari celeritate eum H; si decem hos gradus dederit exiguis istis arcubus, atque hi arcus illos transferant in globum K, tum gi mus K deeulgo celerius movebitur, quam H antea movebatur; M vero p nitus quiescet, quod tamen nun Mitri: fieri nequit; sed vero contingit interdum ut sex aut septem motus sui gradus in arcus istos transferant, qui postmodum transmittant duos aut tres in minorem, quorum ope pergit moveri versus L, aut revertitur ad G, prout motus ipsi reli&s d scit aut excedit motum, qui ab istis arcubus ipsi redditur; ori autem gradus majorem globum multo tardius movent, quam duo minorem. Quantum ad tertium articulum, nempe non posse perire motum, nisi ab aliqua causa externa destruatur, aut potius mutetur, haud enim credo ullam esse causam, quae illum penitus destruat hoc supra ut principium statui, quare non opus est ut plura a Uam. Valeri .EPISTOLA CXVII.
De qui3 sdam rebusa Philosophiamsinam pertinentibus. Vir Clarissime,' OBruis me seniser humanitate & ossiciis, ita ut nunquam par tar spondendo esse possim, sed gratissimum tamen est se vinci. Monitis& praeceptis tuis, quam accuratistime fieri poterit, obtemperabo, praeeipue in iis quae spectant ad sacram Theologiam & orthodoxam religi nem, in quibus confido nihil esse, eum tuo mea Philosophia non mulisacilius quadret, quam vulgaris. Quantum autem ad illas controversias, quae ex falsa Philolophis in Theologiam adscitae sunt, non quidem ipsis me immiscebo; sed ni fallor, sponte concident, si meae opiniones reci is
tur. Restat tantum unus seruolus de motu terrae, de quo curavi prome consuli quendam Cardinalem , qui se mihi amicum a mutis annis profitetur a
408쪽
sitetur, &unus est ex ca congregatione, quae Galilaeum condemnavit; audiam ab ipso quid liceat vel non liceat, & modo Romam & Sorbonam pro me habeam,vcl saltem non contra me,spcro me aliorum invidiae sustinendae parem fore. Contra Philosophos autem nullum plane bellum suscipio, nisi ut sit ad acquirendam pacem; cum enim jam videam illos mihi clanculum male velle, insidiasque strucre, malo aperto Marte illos aggredi, ut vincantur, vel vincant, quam expectare ubi ipsis erit commodum rnec puto meam mihi Philosophiam novum ullum inimicum esse facturam, cum tamen interim multos novos amicos & defensores ab ipsa expectem; scd si secus cveniat, non idcirco deerit animus, nec etiam pax interna; & tranquillitas eadem crit in bello, quae semper hactenus fuit in otio. Fateor me mihi nec videri infelicem, nec scriptorum, quae in lumen edidi, poenitere, cum intelligo latra aliquos in mundo reperiri, qualem te esse tua epistola dcclarat; nempe, qui ea quae vulgavi studiose perlegant, accurate percipiant, S gratis animis admittant. Cum autem illi rarissimi sint, merito tibi maximas gratias habeo & ago, quod unus ex illis ac etiam sortasse praecipuus esse digneris. Praecipuuin dico, tum propter arctissimam benevolentiam quam promittis, tum etiam propter eximiam illam lucubrationem quam epistolae tuae adjumtisti: cogitationes enim incaecum iis quas ibi expressisti tam accurate conveniunt, ut non meminerim quenquam alium mihi spccimen exhibuisse, ex quo aeque certo cognoscerem, illum omnia quae in meditationibus meis continentur in succum&sanguinem ut ita loquar convertisse. Atque ut videas quam candide ac
sine fuco haec scribam, duo vel tria loca hic notabo, quae sola sunt in quibus aliquid non a meo sensu, sed a modo loquendi, aliquantulum differre
notavi. Duo sunt in columna quartae Ρrius continetur his vcrbis: nraque
Dei habet facultatem ase auferendissuam existentiam; per facultatem cnim lemus designare aliquam perfectionem;essct autem impersectio in Deo, posse asse auferre existentiam: atque ideo ad praecavendas cavillationes, mallem ibi scribere,'repugnat Deum a se auferre syam existentiam , vel aliunde eam amittere posse , tac. Posterius inustata is , Deum esse ui causan, quod verbum quia nonnulli antehac male interpretati sunt, cgere videtur aliqua tali expi icatione, ut causim, hoc est,essepersee,nec aliam habere αμ- sam quampropriam suam essentiam qua dici potest causiformae P.Tertium d nique quod notandum duxi, est versus finem in his verbis, materia mundi' machina existit. Ubi potius scripsissem, mundum machinae instar ex materia
constare, velesse easdem omnes in rebus materialibus motuum causas, atque is
machinisanes- , vel quid mile. Ista vero talia sunt, & tam exigui mo
409쪽
oz RENATI DE s CARTE fmerui, ut multo plura soleam invenire in incis scriptis, quae velim mutata, quoties ea rclego, nunquamque possumus csic tam accurati, ut nullam argutandi materiam vitilitigatoribus relinquamus. Caeterum nihil esse puto, quod homines ad mutuam amicitiam magis alliciat, quam similitudo cogitationum: atque idcirco, ut non difficulter inducor ad ea crede da , qtiae mihi de benevolentia tua promittis, ita etiam rogo, ut de summa erga te animi mei propensione ac sinccro adictu non dubites, & aniare
G Audeo tibi ingratam non fuisse eam, quam cepi libertatem scribendi
ad te sentcntiam meam, tibique dc vinctus sum, quod testificeris te velle illam sequi, quanquam habeas in contrarium rationes, quas fateor esse validissimas. Neque enim sane dubito quin ingenium tuum meliores tibi occupationes suppeditare queat, quam mundi strepitus; & quamvis mos & exemplum artem militarem tanquam omnium nobilissimam in pretium adduxerint, tamen apud me, qui illam Philosophice considero , Pluris non sit, quam valet, imo vix polliam illam inter Lonestas artes re ferre, cum videam otium & inordinatam liccntiam cse duas primarias rationes quae maximam hominum partem ad eam alliciant;adeoque vix esset apud me solatio locus, si quid tibi inauspicati hac in parte accideret. D nique fateor hominem valetudinarium debere se alio quopiam leniorem existimare,&satius esse secum lucro, quam cum damno rccipere. Nihilominus quia in lusu, de quo hic agitur, haud credo te venire in dubium de damno, sed tantum de lucro faciendo aut non faciendo, mihi videtur demum esse tempus receptui cancro, cum spes ulterioris lucri crepta est. Porro autem quia saepe vidi senes, qui diccrent se in ivvcntute sua infirmiori valetudine usos fuisso, quam alios multos, qui ante ipsos mortui erant, quicquid in corpore debilitatis aut languoris sentiamus, non secus utendum cst vita, neque ejus functiones alitur attemperandae, quam si ad
extremam planc senectutem essemus perventuri; quanquam etiam e con-.tra utcunque firma valcitidine fritamur, debemus tamen, quoties opussu crit, parati esse ad mortem animose obeundam; quia quolibet momento intervenire potest, neque quicquam agere possimus, quod i Iam Dissilired by GOoste
410쪽
Iam sortasse afferre non possit. Si frustum panis comedamus, forsan vcne natum erit, si pcr plateas incedamus, se an later c iceto decidens nos Obruet,& sic de caeteris; quamobi cm cum inter tot incluctabiles casus vivamus,non videtur sapientia interdiccrc ne belli etiam pericula ex justa &honesta causa flabeamus, modo tamen non temere, neque arma, quoad fieri potest, tuta respuamus. Denique ut ut jucundae sint occupationes quibus nos ultro addicimus, illae tamen cogitationem ab incommodis nostris minus abducunt quam caad quae ex ossicio adigimur. Praeterea corpus nostrum ita assuescit vitae , quam ducimus, rationi, ut saepius contingat minui valetudinem ex mutatione,praesertim si repentino nat, quam restitui; quare videtur mihi satius non nisi gradatim ab extremitate una ad aliam transire. Quod ad me attinet, antequam huc venirem quaesitum solitudinem, hyemem in Gallia integram traduxi in si litudinc, ubi tyrocinium solitariae vitae positi; & si ullo vitae gencrc cssem implicatus, quod valetudo mea diu serre non posset, infirmitatem meam dissimulare nollem, quin imo illam vero majorem mihi repraesentarem, ut honeste possem ab omnibus noxiis adtionibus abstinere, & sic commodis incis paulatim consulendo ad intcgram libertatem gradatim pervenire.
SAt scio nequaquam csc tibi opus magnis hisce libris, sed ne mihi vitio
vertas quod illis legendis nimium temporis impenderim, nolui illos diutius retinere. Equidem totos non evolvi, sed tamen puto me vidisse quicquid in illis continetur. Dictus N. ineptiis resertus cst, estque aret logus potius quam doctiis. Inter alia loquitur de materia quadam, quam ex Arabe Mercatore emisse se dicit, quae dies noctesque se ad solem con vertat ; res curiosa esset. modo vera, sed quaenam si materia ista, non cxplicat : Pater Mersennus scripserat aliquando ad me esse semina heliotr pii, quod verum esse non crodo, nisi semina haec in Arabia majore vi polleant, quam in hac regione ; habui enim satis otii ad hoc experiendum,sed non succcssit. Quantum ad magnetis variationem, semper existimavi illam non proscisci nisi a terrae inaequalitatibus; adeo ut acus se convertat versus illam partem, in qua major sit quantitas maioriae ad illam trahendam aptae; &quia haec materia potest nobis insciis mutare locum aut in fundo maris, aut in icrrae cavis;haec quaestio de variatione Londini observata,& in qui busdam aliis locis, quos refert Κircherus tuus, mihi videtur ese tantum