장음표시 사용
371쪽
RENATI DE SCAR ΥΕ scompressa cum impetu exit, quod quidem magnam illi celeritatem addit. Deinde vero si A totam vim suam deperdit, antequam B possit loco suo cxire, partes harum pilarum, quae introrsum inflexae fuerunt in punctis, in quibus se mutuo contigerunta contendunt se in pristinam suam figuram instar arcus reducere, it sui impellant A versus H ,& B versus E, sed B citius quam Α , quia facilius movetur; si vero B pulsa fuerit, antequam Λ totam vim suam perdiderit, tum pila Amovebitur adhuc versus E, sed tardius, aut vero prorsus quiescct. Certum est cerasi nucem digitis emissam citius moveri, quam digitos , propterca quod oblique cxillis egreditur. At vero quando dic tiatur niundem celeritatis inesse debere corpori alterum moventi, quantum alteri impertit, hoc non intelligitur nisi de motu in linea redha. Sed in hoc negotio video tu non distinguere motum a celeritates & difficu latcs tuas hinc oriri; nam quanquam cerasi nux plus celeritatis habet, quam digiti a quibus impellitur, tamen non habet tantum in
tus; & ti pila Α sit quadrupla pilae B, 8c utra- Λ que simul moveatur, parem quidem ambae coB lcritatem habent, sed quadruplae inest quadru-
in plo plus motus. Quantum vero ad corum opini nem, qui putant tanto majorem esse motum; . quanto plus temporis in motu imprimendo impenditur , hoc verum non est, nisi quando eo usmotum acquirit respectu hujus temporis majorem celeritatem. Si enim aequali celeritate moveatur, aequalem semper motum habet, a quacunque demum causa motus hic fuerit illi impressus, neque vero manu pro
iici potest globulus plumbeus aeque longe atque selopcto; nisi saltem altius clevetur, tum enim jactus horizontalis sciopeti minor est, jactu 3o aut As grad. manuali. Denique impressio, motus, celeritas in uno eodemque corpore unum sunt&idem; sed in duobus diversis corporibus motus sive impressio dissert a celeritate; nam si duo haec corpora uno eodemque temporc idem spatium pervadant, dicuntur quidem eandem
372쪽
EPIsTOLARUM PAR s II. Epist. CVIII. celeritatem habere ; sed illud quod plus materiae continet sive quia solidius, sive quia majus est majori impressione& motu indiget, ut paricum alio celeritate moveatur. Nullum autem reperitur medium quod non impediat corporum motum, nisi pro certa tantum celeritate, & sic dive serum corporum respectu, quorum unum cx. ca. sit ex medulla iambuci, alterisn cx plumbo, tale medium supponi nequit, nam si uni non resistat, alteri necessariorcsistet. s .
Caeterum est mihi tecum expostulandi causa, quod cum meam dei ctibus aquae opinionem rescire velles, confligeris ad D. a Zuilichem, potius quam ad me, quasi non aeque aut magis valeres apud me quam quis quam alius. Meam hac de re sententiam ad illum rescripsi nudius quartus init quintus; videbis an tibi faciat satis. Habeo tibi gratiam pro inventione Patris Grand Amy, in conscienda acu, quae non omnino declinet ; & mihi quidem ratio suadet illam multo minus quam caeteras declinaturam, non tamen non omnino declinaturam ue experimentum hoc libenter resciam, ut videam an cum meis rationibus vel potius conjecturis consentiat; nempe conjicio vim magneticam per totam terrae molem distitiam communicari partim secundum superficiem a polis ad aequatorem protonsam, partim secundum lineas a centro ad circumferentiam ductas; declinatio autem acus Horiaonti parallelae fit ab ea. vi, quae juxta superficiem terrae communicatur, quia cum haec superficies stinaequalis, haec vis in uno loco major est, quam in alio. At vero acus ad centrum respiciens, cum versus polum convertatur ea potissimum vi, quae ex centro derivatur, nullam declinationem admittit, ineque omnino declinaret, nisi vis secundum superficiem ditan in illam etiam aliquantulum ageret. Experimentum de pondere quod a meridie ad septentrionem move tur, est notatu valde dignum, &cum meis de reciprocatione maris speculationibus optime consentit; sed vellem scire quot pedes longum fuerit filum, ex quo pondus hoc suspensum fuit, ut hic idem experime tum faciam, judico enim illud longissimum esse debuisse. Vellem etiam stire quo tempore septentrionem aut meridiem versus feratur; si bene conjicio debuit esse circa tempus quo luna ad meridianum nostrum accedit, aut ab illo recedit. Dominus Hardy rogat quanti constiterint Ciceronis opera, quae ad ullam transmisi, hoc vero ad ipsum rescribere non sum dignatus, nam non est tanti; nihilominus si id velit omnino rescire, poteris illi dicere
constitisse duodecim libris Dancicis& semisse quas, si placet, Ianitori
373쪽
366 RANATI DES CARTE fvestro reddet, ad solvendam vecturam literarum, qua te onero ut nimiarum opera mea alias liberius utatur, quam forte facturus esset, si renuerem
2 e Chimista quodam. De negatio inter ipseMn.Voetium. De duritie eorpo
rum. De rarefactione ci condensatione. De aerefossis. De vi eeleritatis.
Non me piget audivisse de illo, cuius epistolium ad me misisti, is
homo est curiosus admodum, qui plurima Chimiae secreta, qualia inter artis hujus homines venditari solent, jam tum, cum mecum esset, noverat; si continuam ab eo tempore operam isti studio dedit, uti vid tur , multo plura scire illum necesse est; sed nosti me haec omnia secreta nihili facere; hoc vero illum apud me commendat, quod manus habeat ad quidvis, quod ipsi praescriptum fuerit, faciendum idoneas, & praeterea puto illum esse satis bonae indolis. offert mihi se huc venturum, quod quidem in praesens nollem , quia nullis expcrimentis vellem dare oporam donec Philosephia mea fuerit typis mandata; sed tum si prorsus liber sit, neque meliorem interea fortunam nactus sit, illum libenter ad tempus habcrem. Quod tamen rogo te ne illi dicas, nam possunt int rim multa accidere, quae id impediant, nec vellem dare illi locum inchoandi spes vanas, quod vitium est Chim istarum pervulgare; sed si rerum ejus uatum noveris, & quid is nunc faciat, id ex te cognoscere me nor pigebit Liber ab N. contra me conscriptus nunc sub praelo est; prima illius solia vidi, titulum habet Philosophia Cartesiana, ejusdem fere styli est eum libro dicto κεν λογν,.quem ante biennium vidisti; neque ullo respon se illum dignarer, si rei tantum meae consulerem; sed quia popellum in sua habet potestate in quadam urbe, in qua sunt permulti liberalis ingenii viri, benevoli mei, & quibus volupe erit minui auctoritatem ejus, comear illi in eorum gratiam respondere, meumque responsum vulgare de itinavi, quamprimum liber ejus prodicrit in lucem ; erit enim breve, ejus vero liber magnus, &a verisimilitudine tam alienus, ut post exami nata prima solia , & sumpta inde occasione dicendi quicquid visum fuerit, caetera neglecturus sim tanquam indigna quae legantur. Pag. --
374쪽
EPI seto LARUM PARS IL Epist. CIX. 3s ubi loquitur de vana spe qua homines duco, haec verba habet. Ut vero
animose sperare hominem liqueat , abcuba etiamsperare audet flua debria usum invenetura esse circa dotirinam de transivbstantiatione; e us occasionest Roman Catholicae Religioni favere profitetur, 3ngratiamsi l. Patrum Mei
ratis festu, ad quorum aselum fugit, quo ab iis defendi possis contra ostissimum
Asersennum, alioseque Theologos ac Philosophos Gallos, a quibus inflictaspi Di pertinacius praestentiscit, quam ut Hssimulare qiuar. Ubi vides eum in iis persistere, quae vidisti in thesibus de formis subitantialibus ab ipso conscriptis, in quibus dicebat te scribere contra me, licet mihi, ut puto, scripseriste id illi exprobrasse; te tamen rogatum nollem ut te jurgio meo immisceas nisi quidem id ultro omnino feceris. Habeo enim tam multa alia argumenta, quibus ostendam illum temere proferre quanislurima, ut eo nequaquam redactus sim; sed sane si velles, esset mihi emcaci simus modus illum confundendi, si nempe brevissimam ad illum epistolam scriberes, in qua diceres tibi fuisse renunciatum, esse illi sub praelo librum,in cujus pagina qq. haec verba habentur, &e. quo quidem intellecto te admodum stupuisse; eo quod cum antehac rescivisses tale quid in ejus thesibus haberi, dedisses ad illum literas ad hune ab illo errorem amovendum, &c. Atque etiam in hac epistola commemorares te ante biennium aut triennium literas ab illo accepisse, quibus te ad scribendum contra me incitaret; sed cum ipsi r spondisses te id libenter facturum, si quidem subesset eausa, & modo vellet animadversiones ad te mittere circa ea, quae vel ipse vel ipsius amici in scriptis meis reprehendenda invenissent, cumque ipse tibi ad hoc non respondisses unde demum animadverteras ex odio tantum ortum fuisse studium illud incitandi te contra me hane iterum epissolam te ad illum scribere,& quidem apertam ad me mittere, ut eam ad illum mittam, & ut me ce tiorem facias te ea infietari, quae ille de te scribit, 3cc. Si ejusmodi epistolam ad me mitteres, illamque typis mandarem, actum esset de si- de quam ille apud plurimos habet. Sed nollem tibi quicquam pra scribere, aut contra animi tui sententiam quicquam suadere; poterisque consilium aliis multis modis inire. Haec enitri cogitatio de ejusmodi epistola non venit mihi in mentem, nisi ex quo coepi hac de re ad te scri
Ex iis quae dixi de globo tormenti bellici persecte duro, qui in corpus
aliud minus, atque etiam perfecte durum incurreret, non fuit animus probare quod dentur ejusmodi corpora in rerum natura, sed. persecte dura, sed solum volui ostendere leges naturae non requirere, ut corpora quae moveri incipiunt, per omnes tarditatis gradus transeant; si enim in
375쪽
368 RE NATI DE s CAR ΥΕ scorporibus perfecte duris leges istae hoc non requirant, nulla est ratio eurin reliquis id potius requireretur. Gratias tibi ago pro tuo experimento de gravitate aeris, sed opus estet scire circumstantias, quas in eo observasti; ut possem illi fidere ; gravit tem enim: illam admodum magnam csse judico, si sic habeat ad aquam ut
22 s. ad I9. hoc cst, sere ut I 2. ad I. Gaudeo valde quod me docueris I minam meam non esse graviorem frigidam, quam calidam; nam ex hoc potissimum dependet totum tuum aEolipilae experimentum, atque adeo certo constare oportet. Hoc enim
posito dubium non est quin id quod illam, dum calida est, efficit quinque granis leviorem, quam dum frigida, sit sola rarefaetio aeris intus
concluti, atque ita ratio ponderandi aeris inventa est. Vellem etiam ut observares utrum aEoli pila, quum admodum calida est, aquam attrahat statim atque ejus extremum aquae immergitur , an vero post aliquod tempus, prout ad me scripseras; quod quidem facile explorari potest, illam in aequilibrio bilanci imponendo; si enim attrahat, subsidet statim in aqua
altius, quia gravior evadet. An possit aer ordinarius viribus naturae rareseri magis, quam condensari, nequeo conjectare, est: cnim quaestio tota de facto; sed vi Angelica aut iii pernaturali, certum est aerem posse in infinitum rareficri, cum contra nequeat condensari, nisi usque co ut pori nulli supersint, exturbata tota materia subtili, quae illos replet. Nescio etiam in qua propor tione debcat augeri vis, ad illum magis ac magis condensandum, nisi sorte idem sit quod ad arcum intendendum, excepto quod faciliores somtasse sint nonnullae applicationes, quatenus non opus cst totum aerem jam condensatum comprimere, sed solum partem ejus cxiguam, cum contra quolibet momento, quo arcus est magis inflcetendus, requiritur tota vis prius adhibita ad illum in eodem illo puncto continendum, & alia insuper ut magis insectatur. Puto duo corpora ex diversa materia sursiim impulsa, & eadem celeritate ascendere incipientia, nunquam ad tandem altitudinem perventura, quia aer leviori semper magis obsistet. Ratio cur sollis, dum distenditur, aere impleatur, est, quod illum distendendo expellatur aer ex loco, in quem superior pars sollis elevata subit, aer autem iste nullum in tota rerum univcrsitate locum reperiat, nisi in hunc sollem ingrediatur; nam ex hypothcsi , nullum datur in ulla mundi parte vacuum, quod hunc aerem excipiat. Venio ad secundam tuam epistolam, quam non multo post alteram
376쪽
aceepi; quantum vero ad id quod dicis te velle nonnulla ex meo de mechanicis scripto in tuo fractatu adhibere, id totum prudentiae tuae r
linquo, & per me licet tibi pro tuo arbitrio in hoc agere, sed plurimi illud
in hac regione jam viderunt, imo & exscriptum habuerunt. Ratio autem cur eos reprehendam, qui per celeritatem explicant vim vectis & alia sim, lia, non est quod negem eandem celeritatis proportionem in illis semper inveniri; sed quia haec celeritas non comprchendit rationem cur vis augeatur aut minuatur, ut facit spatii quantitas; &quia multa in celeritate consideranda veniunt explicatu haud facilia. Sic cum tu dicis vim, quae poterit pondus aliquod ab F in G uno momento attollere, posse etiam illud uno momento, s duplo major fiat, ab Fin H attollere; hujus rei rationem nullam video, & puto te posse contrarium facile experiri , si bj lanci in aequilibrio .constitutae imposueris minimum aliquod pondus, quod illi
momentum dare possit; tum enim admodum lente deprimetur, cum contra si ejusdem istius
ponderis duplum imposueris, decidet plus
quam duplo citius; e contrario autem si mendo manu flabellum, poteris illud attolle- .re, aut demittere eadem celeritate qua sponte
sua in aere decideret, nulla alia adhibita vi, quam ca quae ad illud sustinendum requiritur. Sed ut illud attollas aut demittas duplo celerius, aliqua vis crit adhibenda, quae quidem plus quam. dupla erit prioris, quae scit. nulla crat. Non opus habeo in praesens videre Geometriam D. Fcrmati. Quantum vero ad Philosophiam meam, incipiam hac aestate illam typis mandare; sed quando haberi poterit, nequco dicere, hoc enim pendet a Typogr ph is, neque ignoras Dioptricam meam plus annum integrum sub praelo fuisse. Vale.
377쪽
Ad quam distantiam sonus audiri posse. De resultu. De imaginatione ad--
dicandum de tonis. De vaporibus G de vento. De condensatione aeris. Despeculis. De bonis. De coronis circa candelam. De Nνe. De pulchro.
De sono Astularum. ME rogas plane quasi deberem esse omniscius, & vi laris oblitus esse
ejus quod in novissimarum tuarum unis mihi pollicitus fueras, cum me a quaestionibus tuis solvendis excusarem, nempe te contentum fore iis, qvie scribenti mihi absque ulla pressiori attentione sub calamum v nirent. Non tamen quod ad quaestiones tuas non adjungerem libenter animum, si spes esset me posse iis satisfacere, sed certe eorum, quae inmiscentissimis tuis proponis, pleraque omnia mihi videntur impossibilis. Ut primo determinare ad quam distantiam sonus aliquis audiri possit; id nim proportiones musicas minime sequitur, sed ex quatuor aut quinque divertis rebus pendet, quibus stippositis nihil restat ratione definie dum. Secundo, nec secus se res habet, si quis desnire velit quam gravis aut acutus futurus sit globi ex tormento belIico explosi sibilus; hae enim de re nihil praeter imasinationes habere possumus, ego autem nollem quicquam scribere, niti quod probe sciam. Quod vero scripseram totanum non posse internosci, nisi postquam chordabis minimum recurre rit, non pugnat cum globi sibilo; nam, si meministi, dixeram in quibusdam aliis superioribus epistolis, non esse opus ut hi recursis fiant in eo pore ii quo procedit sonus, sed solum in aere aurem feriente. Tertio, quod ad resultum sollis pugillatorii, non dixi totam illius causam aerirepellenti adseribi debere, sed etiam motus continuationi, hoc est, quod ex eo quod una res coepit moveri, ideo pergit moveri quantum potest ;c sinon possit recta pergere, potius in contrariaspartes resectitur. Observandum tamen est praeterea non modo aerem in folle pugillatorio conclusum, sed
tiam aliorum omnium fere corporu materiam, tam eorum quae resiliunt,
quam eorum 1 quibus resilientia reflectuntur,se habere per modum princ pii sive causae reflexionem adjuvantis,cujusmodi sunt nervi reticuli, murusiphaeristerit,durities pilae,&e. neque praeter duas hasce rationes ullam novi. . Dixi imaginationem non esse satis promptam ut possit judicare de proportione intervallorum, quae ex tertia & quarta bisectione oriuntur;
ubi quandodico δώdicare , hoc est ita facile comprehendere ut voluptatem
378쪽
. EPIsTOLARUM PAR s II. Epist. CX. 37rexinde percipiat ; hoc enim sensu haud eoncedo illam posse judicare de
septima, aut de tritono, ut dicis; caetcrum haec intervalla ex tertia bisectione immediate oriuntur, ita ut si quod aliud intervallum admittendum esset, praetcr jam recepta, haec immediate admittenda essent, eorum autem unum admitti nequit, quin admittamur di reliqua; quod milii videtur satis clare ollendere cur illorum nullus admittatur.
s. Id quod vides per .Eoli pilae soramen egredi, simile est ejus quod
cernitur in vaporibus, quos supra aquam aestus solis attollit. Ventus a tem nihil aliud est quam aer, live vapor iste motus; utut autem experimentum tuum successisset, nondum tamen aeris ad aquam proportionem haberes, vcntus enim ex aere interdum densissimo, interdum rariore constare potest. i 'Quod vero aer in tormento bellico conclusus possit plurimorum hominum viribus resistere, in causa non est, quod aer sit densior aqua, sed quia constat ex partibus, quae inde egrcssi nequeunt, & proinde nequit ulterius condensari; cum enim aliquid condcnsatur, certum est partes nonnullas egredi & manere crassiores; ut si spongiam aqua plenam com primas, aqua essivet; quod si aerem includeres, quam possis concipere rarissimum in vesica, aut simili re, sed in qua nullos poros supponeres, per quos subtilissimae aeris istius partes possent cmucre, dico totius naturae Vires non posse aerem hunc ullo pacto condensare. Sed scire debes & in aere & in aliis corporibus particulas quasdam esse, quae & auri & adamantis , & cujusvis corporis utcunque selidi poros penetrare possunt. Caeterum hac non libenter scribo, quia videntur paradoxa, neque vero possum corum rationes per unam epistolam declarare, licet existimem me illa d
Quantum ad specula, nihil de illis scio, quod melius non scias quam ego ipse, quod in causa suit cur in superioribus literis ad hoc non responderim. Scis enim quod speculum concavum producit extra se imaginem, & dummodo objectum sit in illuminato I co, quamvis speculum sit in obscuro, ubi videri nequeat, exhibebit nihilon inus obje
ctum ; denique. scis oculum . . posse videre imaginem, non
vise objecto; ex. pr. speculum B potest esse in loco aliquo obscuro; ocu-
379쪽
3,i RE NATI DE SCAR TR sius vero D, imago E, & objectum A in loco allustri extra cubieulum. ita ut radii objecti transeuntes per C deserantur in B. Quantum ad sp culi figuram, illa innumeris modis variat, pro loci, in quo adhibetur, situ;
sed nullam unquam calculo definitive examinavi. Caeterum hoc quidem tanquam secretum non habeo, sed tamen nollem ut imprimeretur, idque non sine causa, neque hoc in tractatu meo omnino attingam. Gratias tibi ago pro observationibus tuis circa metalla, sed nullum inde sundamentum deducere queo, nisi quod in ejusmodi re impossibile sit exacta experimenta facere: si enim campanae tuae essent omnes ejusdem magnitudinis, deberent omnes eandem aeris ab aqua disserentiam exhibere , & tamen haud reperio duas, quae inter se consentiant. Praeterea st tuis aurum plumbo levius, cujus contrarium evidentissime deprehendo. Statuis etiam argentum purum aeque grave in aqua, ac in aere, aes vero gramulus , quod quidem puto potius esse lapsum calami, quam vitium in experimentis: fateor campanam sonare non posse, quin locum mutet: neque
etiam est collisio mallei, qui essicit sonum. Quod si plures simul soni audiantur, causa est quod una pars eampsenae aut chordae aliter moveatur, quam alia, &c. non vero quod chordast minus intensa in medio, quam in extremis; nam contrarium certissi
mum est: sed vero videtur laxior si digito pulsetur , propterea quod quum in medio pulsatur, partes illius onmes aequaliter cedunt; si vero illam in extremo pulsaveris, pauciores sunt partes quae cedere valeant;
ex. ca. si pulsaveris illam in C, promovebitur sorsan usque ad E, singulis A A C o BMus partibus aequaliter cedentibus; si vero pulsaveris illam postea in Deadem vi, non promovebitur nisi usque ad F aut paulo ultra; propterea quod in altero extremo partes inter Λ & F paulo magis cedent, quam pamtes inter F & B. . Quantum ad coronas circa candelam, atque id quhd puer tuus videt,& quod mihi persuadeo te ab eo tempore vidisse, illud est prorsiis quod innuebam; nam quod ille vocat quinque candelas pro una, unica candela est, aliae vero quatuor suat partes circulorum, qui integri apparerent si
380쪽
ΕpIsTOLAnvM PAus II. Epist. CX. pluma, quae in longum texta est, esset texta in gyrum; minus ad c de iis videbis per capillum, propterea quod subjectum minus est; sed hoc tam
tum tibi dictum volueram, hosce colores esse multo vividiores & distinctiores, quam illos de quibus loquebaris. Non dicis in qua parte sint poli ejus fasciae, in qua solis maculae observantur, quanquam nullus dubito quin mundi polis nequaquam respondeant; neque illarum ecliptica nostrae. Quantum ad problemata D. Mydorgii, illorum solutioncm ad te mitiato, quam ab hac epistola sejunxi, ut illam possis ostendere ut est; sed vellem valde ut illum antea rogares an putet me posse illa solvere, & si vel dubitare videatur vel neget, hane illi schedulam ostendas. quasi illam in amici cujusdam ad te epistola acceperis, & dicas te judicare illam fuisse
manu mea exaratam: haud cnim ita eum ut suspiccntur ubi sim, modo ut certo non sciant; & forsan intra mensem unum aut alterum regione hacyrorsus excedam. Sed si Domin. Mydorgius videatur non dubitare quin possim problemata ejus solvere, quaeso ne aut illi aut alteri cuiquam taeostendas.
Infantes simul educati marte suo nequaquam discent loqui, nisi somsan verba quaedam, quae ipsi trocudent, sed ea nostris neque meliora, noque magis lipposua erunt; c contrario nostra hac ratione primum inventa, filerunt progressu temporis emendata & expolita, & quotidie eme dantur 3c expoliuntur usu, qui quidem in ejusmodi rebus plus valet, quam
optimum ingenium. 2. Vides duas candelas cubans propterea quia visuales axes non coeunt ad candelam. Si plures duabus videas, id oritur ex. visus caligatione. 3. Scripseram jam ad te aliud csse consonantiam unam esse alia suaviorem , aliud vero jucundiorem. Nemo enim nescit mel esse
suavius olivis , & tamen plurimi sunt qui olivas melli praeponent; sic
nemo nescit quintam esse suaviorem quarta, hanc tertia maiore, & te tiam majorem tertia minore: & tamen quibusdam in locis plus oblectabit tertia minor, quam quinta, imo & nonnunquam dissonantia gratior erit, quam eon nantia. q. Nullas novi in consonantiis qualitates, quae papsionibus respondeant. s. Mihi non minus nπotii facessis, dum rogas quantum una consonantia si alia iucundior, quam si rogares quam sint fructus jucundiores piscibus. 6. Quantum ad rationum compositioncs, per me licet , quovis illas nomine appelles, sed ex Monochordo tuo clare vides unam I. majorem posse dividi in unam octavam, & tertiam maj
' Quod ad nives jectat, nutrit hic aliquantulum, codem quo obse , Aa a 3 vas