De bello contra Turcas prudenter gerendo libri varii, selecti et uno volumine editi cura Hermanni Conringii

171쪽

rao LAzARI SORA Netai ichael MOLDAvi AE alvoda , Turca quondam Principa- Varum obtinuit, hodie Transsylvano paret: sub cujus protectione procul dubio manebit, quod Turcis amplius fidere non

vero morte eorum . quos Asian Basia pacis tractandae causia in Walachiam miserat, quos Michael necavit.

Non solum autem Walachi quorum praestantiam in rebus bellicis Turcae sub Dracola duce sunt experti sed etiam plurimi Hungari &Trans sylvani nonnulli Albani Bulgari & Rasciani sub eo militant. Tormentarios paucos habet, quibus etiam Τranssylvanus destituitur,quod gentes illae, inprim is vero Hungari, cominus quam eminus pugnare malint. Plaerique equites sunt, lanceas gestantes, neque sacile hostium conspectum fugiunt. LXXXIIX. De Ruscianu, cs cur ulteriora Danai, littora occinparint.

D asciani in Concilio Constantiensi sistri adpellati fuerunt,' ex Mysa superiore orti,quae hodie Rascia&Servia dicitur. Quondam propter bella Turcica ulteriora Istri littora occuparunt, hodie prope Temes at& Lippam locisque vicinis habitant. Turcarum imperio se subtraxerunt & Transylvano

nunc serviunt. LXXXIX. De Bulgaris S Alexa-ro Magno.

Dulgarorum quidam omnem eam regionem usque ad Danu- - bium incolunt,quam Mysiam inferiorem antiqui Vocarunt,

e regione Walachiae sitam. Alii vero cum Graecis in Thracia,alij in Macedonia juncti Servianis& Albanis seu Epirotis habitant. Strenui sunt& bellicosi. Nonnulli qui domicilia sua destrum runt, Tratissylvano parent. Et plures se ipsi jungerent, nisi rebus necessarus, quibus ipsos sustentare posset, destitueretur. Suntque maxime idonei ad rebellionem in patria & locis fini

172쪽

o feto MANNus PARs III. igitim is excitandam , si quis eos ad id perpetrandum serio instigaret; maxime vero si Transsylvanus illud faceret, quem prae omnibus alijs in summa admiratione habent, nec minus ipsum venerantur. quam Magnum illum Alexandrum: qui sere ipso. rum sympatriola suit, Pellae natus, quae Macedoniae urbs est.

Non indocta ab Hieronymo Frachelia Transylvani cum Alexandro Magno sacta est comparatio in oratione, quam ad Principem illum perscripsi

XC. De Sicutis, S tumultu inter eos excitato.

Ciculi denique , qui montes versus Poloniam & Moldaviam 'incoliunt, rustici sunt,&Tartaris portus quam c hristianissimiles. Vnde rectius Scythali nominari debent. Plerique sunt

pedites, bombardis utentes, pauci vero equites. Anno Transsylvanum secuti sunt in Walachiam contra Sinaii Bassam proficiscentem. Promissa ipsis fuerat immunitas a nobilium exactionibus, cum obtulissent se aliam regionem parem magnitudine illi, quam tunc incolebant, occupaturos : sed cum quae promissa fuerant minime fuissent praestita, dum Princeps ipse Hagae morabatur tumultum excitarunt. Qui ramen facile se. datus fuit, praecipuis quibusdam autoribus capite mulctatis. I. Transsylvanum re 'curiaria maxime juvandum. Gκ licium Demostheno S Soranti'. Dalmno maximo Christianum orbem assectum iri,si novi b

vanus cum Turca transigat.

Neque Transsylvanus tamen omnes, qui militiae nomina da. re volunt, quique libenter sub ipsius auspicus militaturi es.sent,in militum numerum recipit, quod ea pecuniae vi destituatur, quae ad solvenda stipendia tam numeroso exercitui sussiciat; sine quibus tamen sub imperio & disciplina milites teneri non possvnuneque ad victum & commeatum praedae,quae aguidi

173쪽

tur, vel segetes quae ibi proveniunt, susticiunt, belli praesertim

tempore. ubi plerumque omnia in pejus ruunt. i Dico igitur atque concludo, optimum belli cum Turca gerendi modum Principes Christianos na ctos esse, ut quiete in. terim ipsis domi desidentibus bellum ab ipsorum ditionibus re . 'motum sit, atque sutor ipsius atque potentia infringarur & de bilitetur, si autes praebere atque obsecundare velint Demosthe nis consilio , quod Atheniensibus dedit , cum cives Olynthi Thraciae urbis conira Philjppum Macedonem auxilia ab ipsis poscerent. Ego , licet cum summo i sto oratore nulla re sim comparandus, hoc tamen aperte fateri audeo, optimum ad stalutem communem procurandam consilium sore, ut prompte juveni huic animoso audaci pecuniarum copia prospiciatur.

Quod aliqua parte a Pontifice o Hispano jam factum est. Ut scilicet & hi & alij Principes partem thesaurorum,quibus 1 Deo ditati sunt, ad ejus nominis gloria a & salutem omnium propa.gandam impendant. Nihil enim reperiri potest, quod prosperos contra hostem successius magis impediat quis pecuniae in- opia, qua consilijs prudentissimis tapius mora insertur. Nilianune dicam, quod majores belli apparatus sine ea fieri non pos- ,

sint. Redituum suorum partem maximam in stipendia militum conferre cogitur. Bipartitum enim habet exercitum. Quoi uni alter in Walachia contra Turcas in excubbs est, ne quid incommodi illis in locis accipiatur : alter vero ad Transsylvaniae de

Moldaviae fines ipsis Moldavis& Tarraris alijsque hostibus est oppositus. Nec injuria quis vereri possit, ne Transylvanus si

rebus necessarijs deuituatur, quibus sese in eo, quo nunc ve fatur statu, honeste sustentare,& bellum viriliter promovere nequeat, conditiones alias, Vel magis pias, vel quampsus securi tati melius conducant initurus sit, priusquam infideli & ethnico alicui Principi ditione suas conccdat, vel ci se iubmittat

174쪽

Quod si fiat subvereor, ne Christianus orbis maximum inde patiatur detrimentum, propter tanti bellatoris tamque strenui ducis jacturam. Cujus rei quaedam jam nunc indicia emerget e vi

dentur.

Dixi Caesarem &Trans, vanum commode & honeste pacem cum Turca inire non poste. Nunc ultimo loco ea proponam , qua Turcae pertimesunt, ne si a nostris adhibeantu si in maximum ipsorum damnum & perniciem redundent, XCII. quantum pii a Christianis Principibus Turea timeat. i qua auxilia ad Hungaricum besium, Dux Mantu . Hetru

l . riae, π Pontifex Romanus coutulerint.

Quid Feneti quondam a Pontifice re1uipti, contra Hiinmodi. hostes facere consueverint. ii Cur defensores religionis Chtistiani dicautur. Diximum igitur Turcae verentur, ne Italiae Principes tandem - aliquando &Caesarem &Transsylvanum,uel exercitu vel pecunia juvare decernant. Vidit nuper Hetrur Ducem ad illud bellum fratres & nepotes su os in Hungariam mi si si e : eundem Transsylvano duces belli & pecuniam suppςditasse. Vidit Pol tisicem Romanum nepotem suum copijs instructissimis eo abi gasse, quorum opera &Strigonij & Vicegriadi occupatio facilior contigit, & quod ambos pecunia hactenus iuvarit: quod ipsum continue iacturum putat, donec bellum finiatur. Vidit Mantuae Ducem bellum sua praesentia cohonestasse. Unde Turcae animis praecipere coeperunt sere ut ad ejus exemplum reliqui quo que Italiae Principes animum ad bellum applicent. De Venetis quoque non parum sibi timer ae inviti tandem arma capere cogantur, Vel propter commoda propria. velut Pontificis mandatis morem gerant, a quo indicsea de te sollicis tantur. Quod etiam sub Leone IX Nicolao II Gelasoli Al

175쪽

LAzARI SORANEi Is aliisque pontificibus seeerunt. - Unde propter egregiam navatam operam , non modo summa ab Imperatoribus & Pontifici-hus privjlegia obtinuerunt, verum etiam titulo defensorum si propurnatorum religionis Christiana fuerunt insigniti. Qua pr Pter Turca omni ratione cavet, ne illos sibi infensos reddat, omnibusque illorum postulatis libentissime atque promptissime

assentitur. in

XCIII. Caussae, cur Turcae defensivum petiin suam Qein m L lum set gesturi ,s Polduus ita V iras inferat. Iraeterea etiam magnopere Turcae metuunt, ne POLO NI AE REx contra illos sese moveat. Sciunt illi a Pontifice maximam vim pecuniae ad Turcicum bellum offerri cui quia medi ocris & infirmae sunt conditionis homines; in eo regno avidissi. me inhiant,quod nulla alia ratione gratiam sui regis eommodius se acquirere posse putant, undeque mercedem postea ab ipso a cipiant, quam si in bellum ipsum sequantur. Hanc suspicionem auget,quod Hispanus ad Regis Poloniae literas non ita pridem responderit ad quem prius scribere noluit,propter ostensiones nonnullas, quae in pacis tractatione inter Polonos & Maximilianum Archiducein contigerunt. Nov it quoque Turca,quod delata si vum potius quam osse svum bellum ei gerendum foret, si Poloni serio ipsi bellum inserant, unde sibi maxima damna atque pericula imminere intelligit. Idque propter tres causas. XCIV. De Meldavia; s quomodo Pontifex rivique misis/i Ie miam mutwo iam tractare deleant.

Quarum P i ibi A est , quod necessario Moldaviam amittet, Quae Satrapia a Poloniae rege non ita pridem Ieremiae Nabwodae fuit concessa. qui 1 rebus nostris non videtur prorsus alie num habere animum. Neque etiam negligendus est,quod Tuo

carum

176쪽

orum misi nationes mature explorare, omnis commeatus copiam exercitui suppeditare poterit. Summa istut Pontifici ejusve ministris adhibenda erit m ra, ut Ieremiam hunc nunquam sibi non devinctum habeant; de solerter prospiciant, cujus generis & conditionis homines ad ipsum ejusmodi negotiorum ita standorum causa ablegentur,&quibus verbis ad ipsum literae exarentur. cum isti homines veri sint Davi& Getae quos in fabulis suis introducit Terentius, id est, natura s*gacisJuni&suspicaces. Honores ipsi quoque e

seri benevole excipi consilitissimum fuerit. Nam Turca omnixati'ne eum sibi adjungere studet, vel ut a nobis ipsum divellati velut eum decipiat quo artificio Ottomannici saepissime usi sint. Praest i igitur quantum fieri poterit amicum ipsum & bene

CEcvNDA causa esst, quod Cosacchi maiori cum audacia & sine metu Tuteas fiat aggressuri: squidem Poloniae regi parent, quemadmodum Vi cocchi Romano Caesari & ab ipso Pices e. ctyn seu Generalem accipiunt cujus imperium milites sequun- r. Tum etiam quod Lista ipsis potestate Vosam comburere pollini. Quae Turcarum propugna ς ulum est ad sorvsthenis o . ilium stat Polonis Occhia covia, Molda vis vero Daubva dicta. am& anno i 38; Benderam exusserunt, duce lango Ungaro, qui a Stephano rege ipsis praepostus fuerat. Alia quoque damna saepius ipsis intulerunt sub Suitra Rusio,&Comite lanos si iij ducis Ostroviae filio,aliisque ducibus Polonis. Ipsi insulam

quand im in Borysthene incolunt, quae quatuor d: erum itinerea Vosia dista vocaturque Cit ches. Fluvius vero ab ipsis Nis,

177쪽

vulgo Nepet dieitur. Bombardis & arcu dexterrime utuntur, naturae inclinatione te professioneTurcis sunt insensissimi ideo. queeorum plurimi Transsylvano vel Michaeli de teremiae ab wodis serviunt alij cancellarium Poloniae sequuntur :alii in Po- dolia sparsin habitanti omnes tamen Turcas aeque atque Tar

raros infestis animis atque armis prosequuntur. acre Demostrastin alia rationes , quod DPum Polon aerex cum maximaut litate Gristiani ortis Iureis inferre queat. Errores nonnussorum, de Mold a, Iralachia, Istilia, Ma rinvia, Bogdania,SCarologdania.

r cohstantis is a gnasmo fuerit reprehensus. 'ρνεχri, denique & ultima ratio est, quod soli Poloni iter no . bis Constantinopolim versus facilimum reddere & aperire positati Si quidem eo nostris aliquando erit necessario tendem dum, modo praeclari quippiam perficere velint. Et si Polonus hosti bellum indicat. Transsylvani exercitus transtum per πν' lachiam liberiorem habebit. Nam si relicta . alachia Moldavi

am petere velint, iter ipsis soret multo difficilius ι tum quod inari nimis sit vicinum, tum etiam quod Bulga Nam petentibus retro proficiscendum sit . ut pabulationem facilem habeam, α infaustum Variare locum evitent. . Obitet hic errores nonnullorum detegam , quod non inbnus gratum, quam utile lectori fututum puto,idque alibi etiam me secisse memini. Jovij igitur insignis error en, quod alx

chiam&Moldaviam describens , easdem plane confundit, ara biguo Polonorum verbo deceptus. Aliorum non minore sterror, qui Walachiam eam provinciam , quam Ungari Transalpi, nam minorem, nominant , quae si cum Moldavia conseratur,ma

178쪽

ior potius dici merebitur Hi quoque credunt laclitam,quam Turcae Isi Liam vocant sumpta denominatione ab antiquis Flaccis Romanis) iisdem etiam Bogdaniam de Carabosdaniam

dici. Siquidem eo nomine Turcae Holdaviam intelligunt; vel qu od eo genere frume n ii , quod Turcicu ira vel Saracenicum Vocant, abundet: vel quod unus e Molda viae Principibus, quibus cum T ir belli gesserunt, Bogdano vel Theodorus seu Ade datus fuerit appellatus, addito vocabulo Cara, quod nigredi nem signiscat M o ldavia etiam a Davis primis inhabitataribus nomen accepit, & a mollitie atque foecunditate glebae & terra: potius, quam a n ig t edine: u nde lalso alicu i Mori Davia vocatur. sed ut ad Poloniam revertamur, responsum hic subjicerς lubet, quod Cancellarius ejus regni Sinano Bussae,tributum pro Imperatore poscenti, non ita pridem dedit. ille enim per nuncium quendam Cancellario denuntiabat, ut citra moram tributum, quod praetendebat . solveret :quod si secere renuet et, se eontinuo ipsum a limitibus regni ad mare usque glaciale expulisurum Huic postulato Cancellarius responsum dedit: se videli,cet no expeEtaturum donec Sinaia ipsum aggredi atqr in patri , sed ubi vim contra se parari intellexerit , se Turcicum territori um invasurum,& Danubij littora ab utraque parte muniturum, ultransitum amplius quo velit progrediendi liberum habeat, se, Et haec quidem est Dacia illa Ripensis, quae, ut habet Pr copi ., Romanis munita suit. Unde Zosimus Constantinum graviter reprehendit, quod propugnacula ilia ad Danubium construm negligeret. Quorum vestigia apparent adhuc is

Roscic, Vidimo, Nicopoli, Silistria, & alijs in locis quae hodie o Turcis possidentur.

XCVII. cuomodo Mos vitae, ut lectum Turca inferat ,persuade' rim sit.

- modo Pontifex Romanua a Turcis 2 Periis voce Q.

179쪽

Cur Turcae Mosovia ducem timeant. suomodo Moscovita ad religionem Romanam converti queant. i. c23M Legati Mosovisa Imperaseri nostro renunciarint. Curcicus Imperator Pontificem Romanum non modo pro' capite Principum Christianorum agnoscit, penes quoa ea polleat autoritate, ut facile quosvis contra se in bellum protrahere & firmo laedere conjungere valςat: verum etiam pro tem porali Principe illum habet, propter dominium quod in Italis aliquoiregionibus non infimi nominis possideat, cumq; Franch-beg, seu Principem Italiae,& Rumbeg seu Romae Principem nominat. Persae vero Rumscali dicunt. Halila vel Chalisa ipsis Vocatur,qui supremum locum inter ipsorum sacerdotes obtinet. Veretur igitur Turca,ne Pontifex magni nominis legatum ad Moscuri mittat, cujus opera inter eum Princjpem & Impe ratotem pax sanciatnr, vel ipsi saltem persuadeat, ut Tartaros in Ungariam prosciscentes transitu prohibeau quod qua ratio ne fieri possit,superius demonstravimus. Abhorrent quoque Turcae a Mosci armis quem Cetar vel caesarem Mosco vitae nominant) tum quod subditis suis absolute imperet,&solus sit qui eam ob rem cum Turcico Impera

tore conferri possit: tum quod in recenti adhuc memoria teneant clades, quas saepissime a Moscis acceperunt Turcae. Maxime vero,cum non ita pridem Tanaim cum Volga fluvio conium gere cogitarent , Mosci cum Tartaris Praecopensibus maxima clade ipsos assecerunt. Habent enim & Turcici Imperatores, commentarios rerum a suis majoribus gestarum. Sed & alia subest causa, cur Turca merito Mosco vitam su

spectum habeat; ne videlicer de unione quadam inter ipsum &Pontificem in religionis negocio ineunda tractetur. Quod sub Adriano VI, Leone X, & Clemente Vll, fuerat tentatum; ut Ab

180쪽

cem Moscorum eandem ob causiam misit, occasione sumpta a

bello, quod tunc Johannes cum Stephano rege Poloniae gere

Suspicatur etiam, ne Pontifex Moscovitam Generalem & cupiat omnium, qui religionem Graecorum sequuntur,constituat. Quod si fieret, periculum seret, ne Graeci qui sub Imperio Tur- cico vivunt rebellionem excitent, ipsque se coniungant. Neque haec res alias difficultates habitura e siet, praeter summaria ierum ignorantiam , quae passam in Mosco via grassi ur, ubi nemini libere conversari, & Evangelium de C hristo praedicare licer. --Nostium erit Deum sollicite precari, ut ῆ tenebris densit mis, quibus adhuc istarum gentium animi obcaecati tenentur, ad clarissimam si vangelii lucem eas vocet.& Principi, qui nunc regnat mentem Baslij illius inspiret, qui opera Johalinis Daniae

regis a Iu lio II Pontifice petbi ut ad Concilium legatos mitteresbi licereti Mal ut Hane suspicionein auget, quod Maronitar qui in Syria L, banum montem incolunt Pontifici se subjecerint, a Jesultis ad id persuasi, Quorum exemplum & Rustiae Episcopi nonnulli&ipsorum subditi, operaSi sinundi II regis Poloniae,ante paucos annos secuti sunt, ut Cardinalis Baronius in Annalibus E elesiasticis scriptum reliquit. Hac conve so tanto majoris sicienda, quod opera & ministerio horum Episcoporum vicini Moscovitae facilius ad eandem religionem converti poterunt, perque Moscoviam citra magna pericula & immensos sumptus in Asam ad praedicandum Evangelium Christi liber aditus p tebit. Denique etiam hoc Mahunaetes veretiir, ne quoties C msar strenue contra Turcas bellum gerat, Moscovita arma quin