Salomonis van Til ... Commentarius de Tabernaculo Mosis, ad Exod. XXVXXX et zoologia sacra

11쪽

Iescentis Coeebus, Scidentidem optime , optime, factum, ingeminabat, hortans eum ut frenue eo coepisset, pede Fergeret. Deus , inquiebat, tibi aderit, aera Scriptura continet sapientiam adsistem, S Te virum Dei perfectum

reddet.

Circa Me tempus methodus cierem in enarrandis seris

Literis quibusdam duplicere, mox etiam suspecta esse eo sit, unde semina feralis belli , quod pos celeberrimi Viri Ob,

tum exarsit, nec cum maxime Froh dolor exsinctum es, projecta sunt. Invasit metus ex rumore ortus Salomonis Farentem, virum pium, eumque sollicitum tenuis aeuare noluit ut fluus scripta Coccei evolveret, neque sumtus ad coemendos Coccei commentarios suppeditavit. Adeo tamen eorum amore flagrabat noster, S ad eos sibi comparandos avidus erat, ut se sesequi annum tenuissimo victu contemtus extum suum defraudaret S laudatissma parsimonia tantum nummorum corraderet, ut sibi Cocceis commentarios comparare s et Rarissimo sane exemplo, cujus contrarium quotidie evenire videmus, eum plures , quae ad libros coemendos desinata a Tarentibus sunt, ut gulae indu geant, dilapident, S sine libris , sine doctrina , domum redeant. Coccous facisis erat ingenii , discipulosque qui eum, ut desudiis sciscitarentur, adire cupiebant, facile aimittebat. Exercuit eum noser, ut eratfervidi ingenii Si-ser altiuspenetrandisatagentis, continuis quaesionibus, non de rebus tralatitiis , se iis quae marim. rant momenti. Cum enim sudio Prophetico animum applicaret, quaesivisa Coccem , an dicta prophetica in Novi Testamenti tabulis allegata, ex scopo Prophetarum essent adductis acta tum, ut pluribus placet, ad hunc vel illum eventum accommodata rs e scopo Prophetarum essent adducta, petebat , si via ageriretur ad hoc demonstrandum ex 'sis prophetiis t

12쪽

haerens praecipue in eo . quod pleraeque praedictiones defuturo Musia implexae sint promi nibus non tantum, sed

comminationibus, quae satum populi externum S terrenum pectant is de populo ex terra sancta ejiciendo, in eaptis vitatem abducendo, cultuque Mosaico ad tempus, vel in. tum abolendi, aut populo in Terra Sancta conservando, augendo semel uecto iterum reducendo, ista Nec minus eum sollicitum tenebat, quodplurima vaticinia ut jam facta scimpleta proponerentur: u res enim responstanes Essius

animo non satisfaciebant. Tandem quod animadverteret, in una eademque sericopi, nunc Deum , nunc alios verba

facere S plura ejus generis alia. Ut Cocceis aliquando e fuerit ei sicutus: Mi fili inspice commentarios nostros, in quibus si non invenies quae animo tuo satisfaciant, rogamum ut tibi oculos illuminet, diligenter excute sacrum Codicem non omnia possumus omnes, nos quidem viam ad hos vel similes nodos explicandos stravimus, tuum erit hisce vestigiis insistere, ad altiora assurgere si enim haec dubia dextre enodaveris, utilem Ecclesiae Dei navabis operam. V des igitur quanti Coccous eum fecerit, siue Salomonem jam in principio sudiorum ea animo agitasse, qua posea tanto eum applausu docuit. Nodos enim tuos dextre in I siue adscripta Propheticis 6 Commentariis suis expedivit. Ut autem pro concione apte diceret se strenue exercuit μι ductu celeberrimi due facundu i midani. Arridebat

autem ei quam maxime in orationibus scris sangendis, methodus Viri diserti l PETRIS CHA AKD, qui cum maxima eruditionis' facundia ama, cui S immortuus es, tune A mariae docebat, S divi Salomonis Proverbia auditoriabus suis explicabat, cujus praeclarum ingenium si Deum diam saepe lis ego cum eum Melaedami dicentem audirem, cum veneratione admiratus Di.

13쪽

nec tamen diu eo honore frui, diem enim suum obiit die xii KaI. Octobris anni hujus saeculi m. Ingenii ubertate vir iue doctissimus abundabat, ita ut vitia e virtutes hominum quasi in tabella depictas ostenderet 61 graviis ornato dicendi modo auditorum animos demulceret fere eos extra se raperet Tesari hocpossunt Melaedamenses , qui eum merito omni veneratione ad extremum vitae halitum prosecuti sunt undique enim, quo in locosro concione diceret, ad eum concursus u frequens semper auditorium. Hunc ergo saepe audiebat Tillius noster, eum perferias ab Academia redux apud Patrem degeret, cujus aedes non sim

g ab Aramaria distabant, Vinque ingenium acundiam

saepe praedicabat. Itaque ex Schaa ii methodo hoc ei semper adhaesit, ut quae vellet, vividis quasi coloribus, auditoribus ob oculos poneret, quasi in tabella deping

ret.

Dum autem Lugduni haereret etiam Medicinae operam dedit, tantovique in ea arte fecit progressui, ut etiam alios erudire S summis in ea facultate honoribus cap endis aptos reddere soluerit. Ad huic arti operam dandam maxime impulsus es, quod ita balbus esset, ut quaedam vocabula viae, 0 non nisi maximo conati erre posset. Hinc metuere coepit ut unquam aptus foret ad sacrum ministerium obeundum aeuod si accideret, Medicam artem exercere in animo habebat. Postea tamen eum sacro inserio funger

tur, meditando non minus quam olim Demosthenes, rem

dium huic malo quaesivit lis fere invenit, vitando nempe vocabula quae dissiculterpronuntiabat, is hae rationellum inoprium, neque cuiquam facile imitandum, condidit undae paulatim factum es, ut nemo planius eo verba facere vid retur, Uio rari saepius ita auditus sit, ut ne minimam qui

14쪽

PRAEFATIO TI uidem ullius haesitationis speciem praeberet quod graeter

alios mulios S ego vere possum sari. Ergo Anno saeculi praeteriti Lxvr mense Aprili ad se erum ministerium obeundum vocatus es, cum nondum viginta quatuor annos complevisset. CLex enim , quae jubebat ut υocandi ad sacram Cathedram in Hollandia xxv. adi I tos habeant , nondum erat lata. Frima quae ei obtigiis

iis, erant Pagi duo maritimi , uisduynen S de Helder Bestico idiomate dicti , si in ultimo Houandiae Borealiae aut me Frisiae angulo , quibus Texelia insula, quae per

totum orbem celebratissimum Batavorum portum constituit, 'obversa es. Insabat sesum Paschatis , quando 'si eum

alio oratio sacra habenda erat, quibus speciminibus exhibitis alteruter eligeretur ad miniserium Ecclesiae. Verba Euangelii, quae narrant velum templi Hierosi itani ruptum fuisse eo momento, quo Servatorspiritum Deo Patri redderet, explicuit Lua oratione adversarium vicit, non, at ipse narrare lebat, orationis ornatura eruditionis, Iectu , sed eo quod textum explicandum elegisset, temporis opportunitati convenientem, quod ut exemplum discipulis amitandum saepius proponebat. Undecim fere annis in hoc secessu, ab omni Mepitu rem

tus, ceu sae, sibi, usis suis vixit. Nihilque sibi antiquius duxit, quam auditores suos informarem ad inteu, gentiam sacrorum musteriorum S ad sequenda esstia Semmatoris adducere. Reliquum tempus omne consumebat in Iectione , meditatione sacra Codicis, s licet non omiseritatios consulere faerarum Literarum interpretes, S praecia sue Cocco commentarios, hoc tamen negotii Abi imprimis dari eredidit, ut seras literas ex aeris Literis interpretaretur. Hine Seripturam eum Scriptura sedulo contulit , in scriptorum scopum , aetatem, sermonis nexum quam a

15쪽

xx PRAEFAΤIo. curati me inquisivit, ex Scripturarum couatione reguus seu canones Hermeneuticos bi composuit, juxta quos tutius in scrutando scro Codice pergere posset. Hic sibi i-vens sibi Uabat ipse simulos subdebat, unde etiam immensas doctrinae opes collegit, quas postea larga manu

eum omnium admiratione, sublico donavit.

Sed ille tanto praeditus ingenio conquesus saepe es, se adeo

imbeciui Iaborare memoria, ut quae in chartam confecerat pro concione dicenda , non nisi maximo Iabore memoriae imprimere posset si 'bare lachrymabundus aliquando pers colus fabulosos mari obiecrosliberrabat. Hoc ipsum eum

impulit ad inquirendum in met&dum concionandi, qua res in ordinem redactae sponte se Ferrent, lis ut erat judicio acerrimo, invenit longe elegantissimam , illis aigro concione dicerent, ut apte singulas orationis partes disponerent sibique imprimerent, is auditoribus, ut dicta percipere , si animo revolvere possent, convenientissimam. Hinc dicenda mox chartae non amplius uinebat, sed brevem , ut ita loquam analysin dicendorum tingua Latinaeomponebat, ubi symma tantum capita cum dictis sacrarum Literarum praecipuis , si aptis periodorum transitionibus,

annotavit, reliqua meditationi relinquens. Verum, ut omne principium grave, tanta laborabat verborum penuria , ut quae cogitaret, eloqui non potuerit. Hai tamen malo invenit remedium. Inter sagi incolas rise Dir quidam scientiae sacrarum Literarum avidus, sed

Iamine e tus suis igiturse obstrinxit, uisingulis fere di bus ei exponeret, quae eglisset e meditatus esset me pra sando maximam verborum copiam si comparavit, omniaque quae legisset, ita sibi impressit , ut omnia in succum funguinem redigeret. Hinc suasit discipulis suis, ad verborum copiam acquirendam, ut Degius inter se, S ubi occa b

16쪽

PRAEFATIO. in iis idoneas offerret, de rebus sacri eouoquerentur, ut uisi

elegantiorem dicendi acquirerent, per tres vel quatuston

nos, pro cujusibet ingenio, dicenda chartae mandaressi Medicinae tamen sudio se iterum applicuit, ra rigae quia post annum inc xxv ingruebant in Iicia a et sae tempora , ita ut quidam cogitarent omnes, qui kaetii methodum sequerentur,sedibus exturbare S. Eccis a sis. ' i di sane videbantur omnia in schisma vergere, ni provida cura Ampli mi Melaedamensis civitatis Magias tus huic malo prospexisset. Hae enim eatida quorumdam

con sitia is machinationes sic eversae fuere ut in fumum abiarent. Volabat per hominum manus index, qui nomina contis nebat eorum qui ex Ecclesia exturbandi ement in quo etiam Tillii nomen conspiciebatur aeuare ratus melius esse Nemdentem evitare tempe tem familiae suae consulere, ad Medica sudia rediit. Latuit in hoc angulo aliquandiu tanta virtus, tanta doctrina, sed latere semper non potuit, tandemque innotescere coepit Muedamensibus, anno in lai Lxxia r. Cum enim Classis Francica si Britannica Portum, quem Texelia insula consiluit, tantum non obsedisset magnus immortalique Iaude dignissimus 1 de Patria optime meritus Ria Ea in eum cia

se Bestica hosti obviam processisset, acerrimum in conspectu Merae praelium initum, classis hostium in fugam a B

gis actas Processerant, hoc praelium praesagientes . eL Gram , viri quidam Honesi Melaedamenses, ut iuud exeollibus arenos mari circa Helderam ob ctis, adgpicerent, in quorum numero etiam erat Vir praestantissimus Nicolaus van de Hagen , venerandi Collegae mei Johannis vanier Hagen patruus Hi videntes in turba adpantem tutam serum , Ecce , inquiunt, Verbi Divini praeconem, qui rogandus es ut in hoc tu rerum preces fundat, ut Deus

3 nostris

17쪽

nostris velit adesse. Ibi omnes continuo aut ingenua pro το- Iuti sunt, aut ad templum concursus factus es Hoc consat Tillium nostrum tanto fervore tam aptis ad rem Verbis Deiopem implorasse , ut ipsum coelum expugnare videretur, somnibus ingenti admirationi fuerit. Certe fassus es ipse se nunquam tanto fervore in precibus agitatum fuisse quantum hoc in casu seu si et Hinc magnis Theologis B

dantes, Somero , aliisque innotuit, eorumque familiarit

te postilla usus est. In hoc secessu conscripsit Itbeuum et

gantissimum, quem postea in lucem dedit, cui titulus Salems

Ureedes, se a balemi In Patris gratiam composuerat libellum, quo ei scrupulos, quos contra Cocco meth dum conceperat, eximeret Isagogen ad scripta Prophetica, deinde emittendam, hic etiam ad umbilicum perduxit,

imo fundamenta omnium , quae postea sublici juris fecit, posuit. Tandem ex hoe Deo protractus es ad Ripensem Ecclesiam regendam anno cI I c xxv I E Ripa agus HOLundiae Borealis in meditullio fere situs , peramoenus, Ba- Denarum piscatu due omni generi mercaturae intentos ha hens incolas, divites is ingenio valentes. Hic nactus es auditores in religionis Christianae fundamentis multum exemcitatos. Suare praeter conciones S exercitia, ut vocant, Catechetica , nita oncione postmeridiana, exercitatior

hui, Angulis diebus Dominicis, explicuit Euangelium a thaei, ex quo exercitio natus es doctis us in hoc mane Iium commentarius. Memini me Virum praesantissmum S 1 MONEM HEL Liu Μ, Pastorem olim Ecclesiae HarI mensis dignissimum,' optimum ingeniorum Pudicem, narram tem audire,se aliquando huic exercitio, incognitum interfuisse, itoque eo veniam sequendi petiisse, eaque obtenta, magnis animi commotione felicem Ecclesiam praedicasse , quae is im O-

18쪽

ΡRAEFATIO. rue Pasore uteretur, illiumque serio monuisse ut quo pede coeperat, eo pergeret, effusisque precibus Divinam opem is benedictionem ad tamsalutare opus promovendum implorasse.

Ex illo inclarescere quam maxime coepit. In lucem enim emissis libris tribus, nempe eo, cui titulus Pax dialemi, deinde isagoge ad scripta Prophetica e Commentario in Matthaei Euangelium , fama ejus per hominum ora ubique volitavit. Hinc Me denblicenses eum H iterata vocatione vindicarunt annoc Io I c xxxii sed non diu eo frui licebat , vix enim per unius annispatium in ea urbe commoratus es. Scilicet urbs Hollandiae prima, vetustissima Dordracum ipse praeparata erat in Theatrum, ut se orbi eoaeto ulterius senderet. Hiari enim Amplissimi , de Civitate Dorharena, tota Patria optime meriti, ARNOLDI USI AB OLY.rum maxime Consulis ope factum es, ut Dord cum vocaretur, e remolis omnibus obstaculis, in eam urbem appulerit, anno cla II c xxxiis usi maximo plausu ab omnibus fere exceptus in conssuetudinem irorum in illa urbe Principum devenit. Hic occasionem est natius jam iutissimum eruditionis is doctrinae e num multis accelsonibus locupletandi Blandissime enim eum excepit Vir summus Avus irrius , Patriae, Suis mihi se nnibus bonis heu i nimis cito ereptus , se in ipso aetatis fore exsinctus, cujus humanitatem is benevolentiam ipse quoque empertus hum Me enim Iuvenem . peregrinum , sudiorum causa Dorisac degentem in uam consuetudinem non difficulter admist, usumque instructissimae Bibliothecae indulgentissime concessit:

quo etiam non contemnendam optimorum librorum notitiam hausi, cussus beneficii memoria nunquam ex animo meo delebitur.

Vir ergo ille Bibliothecam uam , quae totius Belgis instructismma, ct rarissimis libris, quos in Italia Gallia congesserat, refertissima erat, Tillis aperuit, quo que vellet libros liberaliter

utendos dedit, ex qua Bouotheca egregium thesaurum optimarum rerum coluit.

Interea

19쪽

16 PRAEFATIO. Interea sub Tillii a pictis collegium quoddam eruditum insit tum est , in auo sngidis hebdomadibus cc rediebantur quidam ex viris in illa urbes incipibin , o honesi is civibus , ut ibi

sermones ultro citroque de rebus ad eruditionem spectantibus misi rent. Primariae partes Tillio nostro mandatae fuerunt, qui hae occasione cogitata sua in ubros Veteris Lesamenti historicos ad e rum bisorum divinitatem, auctoritatem is integritatem asserendam ipsis communicavit se scribentibus dictavit, ex quo collegio postea natus est liber, cui titulus Atrium Gentium apertum utio ea quae meditatus erat ad octo priora capita Geneseos. Adeo iam fama ejus percrebuerat ut Amitelaedamenses eum H indicare tentarent. Nam amo clam c xxx Iu ab iis vo catus es ut spartam Theo stam, in Ecclesia sua, quae totius ombi, tibi intemerata religionis no a castim ita foret, maxima es, ornaret. Sed Dorisaceni tanto thesauro carere noluerunt. -- propter ut eum honorificentissimis conditionibus sibi devmcirent, non tantum sipendium honorario auxerimi, veram eum insuper sacrarum Literarum Prosetisorem crearunt. Ne id sis fructu, mansit enim Dorisaci, ibique Scholam aperuit, tanto cum huccessu ut undique ad illum concurrerint, qui manuductione ejus in τἀvendis sacris Literis uti volebant, is ejus methodum concionandi addiscere. Hae in urbe plurima sua perpolivit uiros antea ediatos iterum nec ne lucro praelo subjecit, inchoata exornavit se ad

umbilicum perduxit, nova singulis diebus discipulis proposivit, suo

tempore edenda. Dor draceni eum merito omni honore se vener

non prosecuti sunt. Nemo erat qui non ejus consuetudinem optabat, is in rebus arduis consilium expetebat, adeoque ab omnibus

amabatur, ut communi Patris nominesalutaretur.

Denique merita ejus aliquatenus coronata fuerunt Lugdunum enim Batavorum , quod eum olim foverat is nutriverat , ad capessendam cathedram Theologicam in celeberrima Academia accersius fuit. Hoc accidit anno hujus saeculi siecundo. Hic summa cum laude docebat, sua doctrina omnes in admiratione .

rapi

20쪽

PRAEFATIO. II rapiebat. Fostea as Ampli mis urbis Consulibus ut femoI

PIis mensibus pro concione diceret invitatus, hoc alacria ter praesitis. Sed fata non severunt Academiam tanta sice diu frui. yam Do rari podagra infestari coeperat orta ex vita sedentaria quod malum cum aetate ita crevit, ut G dum usum fere totum ab ulerit, is majoris etiam incommodi

causa extiterit. Cum enim nihilominus sudiis semper operam daret, tandem paradisi tactus es, quae memoriam ejus plane fregit, donec anno iraeterito Rus Kalendis Novembris amplexia subito exstinctus magnam et piam animam Deo Ser torique reddidit. Hae vitae Guianae eruditae, ut ita diram , summa est. Quam ingens hie exspatiandi in laudes Viri clari . aperiretur campus, quanta se offerre scribendorum rea, si omnia, quae de praeclaris animi dotibus, coelesis ingenii vi diffusa doctrina, maximis virtutibus optimi Viri enarranda restant, per partes exsequenda essent sed vereor ne Hlus meus nimis sane tenuis, tanta scribendorum mole pressus, deficiat Iibabo ergo ex ingenti is quaedam tantum, mea ita enarrabo , ut si non oli solitioris elegantia,

fauem rerum dicendarum veritate sint commendatura. Non scribo ex relatione aliorum, sedquae ipse vidi s expertus sum. Per quinque enim annos eum Dorisaci docentem audivi, eoque, ut facillimi erat ingenii, familiariter usus sum. Eminuit in ipso maxima suberrima ingenii vis Sacerrimumjudicium. Hinc omnia, quae summa diligentia, vi ualectione, ae improbo labore hauserat Isbi vividi lane ob ocuos ponere, is quicquid in unaquaque disciplina animahem tendum , quorsum haec is tua referenda essent, felicis ediscernereo di ponere poterat. Exsant tam praeclara iri nil ejus monumenta, ut nihil ex scriptis altis es ineritiae proferre opussit. Hoc ipsum quod de aberiiaculo ut Animac libus