Artis rhetorices rudimenta breviori methodo ... elaborata a D. Francisco Xaverio Mirone

2쪽

Congregationis Cassiciensi Ex principibus montigvagi, ducibuqSancti Michaelis magnatibus Hispaniarum primae classis: equiti R. O. S. Ianuarii, et magno priori Torquato, magnae Cruci SR. o. Constantiniani, equiti magnae crucis Franci ci I. Caroli IlI., et Hetruriensis ordinis sub titulo S. Iosepli Archiepiscopo Melitenensi, Serenissimi Regis Ferdinandi ΙΙ. in regno utriusque Siciliae Cappellano Majori, Ordinario

Pt relati, Aulico. etc.

FRANCISCUS XAVERIUS MIRONE S. D.

CONsri iuri ini si, Praesul amplissime , Contracta

methodo artis Rhetoricae elementa tradere, quihus adolescentes, qui auditorium meum frequentant, Uterentur. Nec enim videtur probandus illo mos, qui jamdiu obtinet, arti uria, et scientiarum elementa scripto excipienda tyronibus tradere. Quae Scripto exhibentur solent OSSe Contra tiora, nec multum expolita ; coguntur euim proseSSoreSad temporis rationem accommodare; non enini omnes adolescentes recte scribere, quae ab ore dictantis excipiunt. Haec autem elementa ita ador-uare, quatenus poteram, Studui, ut brevi verborum compendio bene dicendi artem exhiberent.

Hinc in hoc brevi compendio habentur Pro- legomena in primis hujus artis, et Praecepta sic disposita: in libro primo agitur quid invenire ,

et excogitare potest orator: in altero quid disponendum. et distribuendum erit: in tertio quomodo exornandum erit verbis, atque sententiis opti-

3쪽

mis, selectisque: demum in quarto quomodo exponere valeat orator inventa, et disposita, et exornata recitare.

Cum prolae noris, Excellentissime, ac Roue rondissime Praesul, quam arduum, ac Saleb Sum sit eloquentiae studium; quo fit, ut in tanta institutionum varietate dum versantur, qui ad hanc bene dicendi artem perdiscendam Se Se Contulerunt, vel in ipso hujus studii vestibulo animum despondentes, singula Strenue peraequi, at-qUe rimare non audeant, vel ubi ad stadii calcompervenerint, tanta artis indigesta mole gravati, atque enecti, eo minus vere docti quo plura didicisse sperabant, quasi inopes copia facti, si quid de figura aliqua rogati ex tempore r Pondere CΟ-gantur, haereant ineptissime, quo Se Vertant nescient .

Hinc brevi commentario omnia benedicendi artis principia ita comprehendere existimavi, ut ea

4쪽

Percipere animi dociles, ac utique tenere possent discipuli in Perpetuum. Hujusmodi enim Commentarii adminiculo tyronibus quidem iter munitur, quo facilius ad uberior hujus artis sontes contendant, deque iis Plenius ebibant, doctis vero, et eruditis id certe Commodi comparatur, quod et quae olim didicerunt nullo negotio in memoriam reducant, e L quae vel parum clare, vel minus distincte sciebant, in ordinem digerentes, et ad sua principia revocant , expeditius , sicubi detur locus, iis

utantur.

Ut igitur voluntatem aliquorum obsecundarem, hanc elucubratam Synopsin, Ρraesul Ornatissime, bono Ecclesiae nate , praesidium, et dulce decus florentis juventutis, in lucem editam commendavi posteritati, ac reverenter mauuS deo

sculor. In veri oNequii argumentum Flos incus XavaaIus MinONR.

6쪽

ARTIS RHETORICES

De Nasura Rhetoricoss. r. Q. Quid est Rholori ea R Rhetorica est ars bene dicendi apposite ad persuadendum.

I Q. Unde nomen traxit Rhetorica ΤR. Rhetorica a verbo graeco ρεω dico descendit, et non a ρεω lluo, aliter diceretur ars fluendi, et nouars dicendi.

3. Q. Quare dici tur ars ΤR. Quia continetur praedeptis. 4 Q. Quare dicitur ars heno dicendi 'R. Quia docet quomodo optimis sententiis, Verbisque loetissimis dici possit. 5 0. Undenam orta ost Rhetorica ΤR. Rhetorica orta est ex animadversione naturae. Cum enim aliqui bene, alii vero malo loquerentur, notatae sunt causae hujus discriminis, et inde sumpla praerepta heno dicendi. Hinc Tullius: Ivolatio naturin, et anima erSio peperit artem.

6. Q. Quinam ost sinis Micioricae ΤR F inis Rholoricae est per Suadere. 7. Q. Quodnam discrimen interest inter Rhetorem, et Oratorem 'B. Maximum diserimen intercedit inter unum , et alium. Nam Rhetor est illo, qui callet praeeepta. Orator vero est ille, qui apio dicit ad persuadendum. 8. Q. Quomodo orator suadet ΤR. orator suadet docendo. deleelando, set movendo. 9. Q. Quomodo orator suadet docendo, delectando, et

movendo 'R. Docet orator argumentis, ei argumentalione , de-loelal ornato Stylo, movet assuetibus,et amplificatione.

ro Q Quae ianua est maturia Rhetoriede '

7쪽

R. Est quaelibet quaestio, sive quidquid Omnino est

in universa rerum natura: quare Tullius ait: bono diacendi ara non habet ae nilam aliquam Nysonem cujus terminis επω teneatur. i. Q. Quo luplex est quaestio ΤΗ. Quaestio duplex est, infinita , sive thesis, quae nullis allisatur circumstantiis, ei finita, sive hypotheSis , quae circumstantiis restringitur. a. u. Quot sunt universim genera quaestionum , Sive causarum, in quibus versari potest orator 'R. I ria: Genus judiciale, genus deliberativum, ei ge-DUS exornativum, seu demonstrativum, quod a Graecis vocatur Epidicticum.

3. Q. Quid spectatur in genero judiciali '

R. Accusatio, et de senSio. 4. Q. Quid spectatur in genere deliberativo 'R. Suasio, et dissuasio. 5. Q. Quid in exornativo 'R. Laus, et vituperium. Unde generis judicialis finis est aequilas: Delihorativi utilitas: demonstrali vi honos las. iudiciale genus versatur circa tempus praeteri-lum: deliberativum circa tempus suturum: Demonstrativum vero circa praeteritum simul et praesens.

6. Q. Estne utilis Rhetorica ΤR. Ea est K loquentia, ut populi motus, judicum Religio, Senalus gravitas, unius Oratione convertatur, et

tanta est Rhetoricae utilitas, ut quod nulla vi expugnari potest, nempe voluntas, illud doceat vincere, ac superare. Hi ne Cicero: Nihil, inquit, pra73labilius

tatem impellere quo velia, unde autem voltis dei dicero. Neque vero ossicit, quod interdum Ploquenliae vi exci lata bella, violata laedera, eversae urbes, atque alia exarsisse mala dicantur. Ita enim rerum universarum ratio comparatu est, ut si iis temere utaris , in perniciem evadant. Quare sapienter Ovidius lib. II Τristium monet. s Iono quid utilius Τ aiyuis tamen urere se Iaa Comparat, audaces anδtruit syne manuS. Vide quam eleganter Laurentius Pignulli cecinit

8쪽

Apologum, cui titulus est venter, et reliqua hii inani corporis membra, ex Τili Livii lib. Il. depromptum ;auctore Menenio Agrippa.Le membra uti tompo sa dei corpo umano

Noi lavoriamo, o lavorinino in vano, Dicean, perche coslui tulto ci sum; Ε la latica a no i sol tanto resta: Giacche, qualunque cura

Un po di vilio at sin iaci procacetare. Tullo insomma si perde , o si prosenda Dei venire dolatro alla vorago immonda :Εi non sa nulla ; stimiamo aucor nuloetiosi como tui. Λ un perpetuo digi uno ii ventro aliora Fu condannulo , ma di lor sollia Si avvidero te membra in poco d'ora: Τullo it corpo languia ;Il pii, dat suol levat si non potea; La man non Si reggea ;Errando gli Ocelli glan languidi, o smurti :Allor ii venire , clie apparia lanto OZioso

E , ministrando it nutri livo umore Α Ioro stessi pol per vie Segrete Da per lutio insondea vita , o vigore. 3 Popoli intendose 's Queδω ventre o a Sonam Is A voi lo membra ribellanti a Ios La plobo intoδο, o Iulio su calmam. Ergo Rhetorica est ulillima. 17 . Q. Quot, et quibus subsidiis eloquentia comparatur R. Quatuor subsidiis eloquentiam comparamuS. Natura, Ario, Imitatione, et Exercitatione. 18. Q. Quid consori natura ΤΙ . Natura conseri ex parte animi, molus ad excogitandum aeulOS , nempe ingenium , qd memoriam fir-In , QS parte corporis canoram vocem, latura firma,

9쪽

solutam linguam, amplamque latius corporis conser-malionem.

39. l. Quid ossistit ars Τ

R. Ars expolit, supplet, et castigal naturam; nempe si quae adsunt utilia excolit, si quod desunt supplet, si quae redundant, caStigat.

2 a. u. Quid prodost Imitatio Τ

R. Imitalio diligenior persequitur ea, quae in optimis nucioribus summa sunt, alque ila porro esse ii, ut Ora ior illis in dicendo similis evadat.

ni. Q. Quid juvat Exercitatio '

R. Εxere ilalio conservat, et augel, quod ars excoluii, nul pinondavit seriptione, ne lione, ei memoria. 22. Q. Quoi sunt Imitationis Leges. R. I ros sunt Imitationis Leges. Imi laboris optimos; imi laboris optimorum optima, imitaberis optima imitandi ratione. 23. Q. Quot sunt imitationis rationcs ' ' ., Il. Iim tandJi modi sunt sex. l. Si sententiam relineas, non Verba: II. si verba, non sententias: III. si figuras transilionis, ductum orationis imiteris: IV. si exemplar contrahas: vel dilates: V. si carmina in prorsum Orationem transferas, vel contra: VI. si ab altera incit loram linguam. 2 l. uot sunt parsos Blio loricae γB. Quatuor, nempe Inventio, Disposilio, Elocutio, si Collocatio, sive Pronunciali O. I. In Ventio, quae docet quomodo argumenta , quae tractanda sunt, invenire, et excogitare possimus. it. Dispositio, quae doeet quomodo invenia disponamus, et in nrdinem distribuamus. Ill. Elocutio, quae docet quomodo iuventa . et disposita verius, et sententiis idoneis exornemus. IV.Collocatio, spxe, Pronunciatio, quod docet quomodo

exornata pronuncium possimus, et scripta memorim mandare, et rapta VOeis, ac gestuum consor malione recitare.

25. 0 seu id iram est ossi tum oratoris 'R. Ossicium oratoris osi didoro apposite ad persuaden

dum . Prologonactum Finis

10쪽

DE ARTE RHETORICΛ

3. 0. Quid est involitio PR. Inventio ost excogitatio rorum Vorarum, aut Verisimilium, quae causam probabilem reddant. Sic a I ullio roclo definitur.

Do arreumentis in senem. 2. Q. Quid est argumentum R. Argumentum apud Rhetores non est aliud, nisi iratio probationem praestans, qua colligitur aliud poralliud, sit

non est, cousemul. Ita FahiuS. H. 3. Q. Undenam suum nomen traxit argumentum Τ . . R. Aygumentum dicium cst a. Ferbo launo arguo,quod sibi vult ostendere et patefacere, sic Agraelius dixit: undo illa dicuntur argumenta, quae causam CRuSae ostendunt. Ita Virgilius: Deyenerect animoa timoramuis.

4. u. Quae res pro certis habendae sint 'R. I. illas res pro certis habendae sint, quas Sensibus percipimus ; II. quas unanimi consensu lenemus, ut quae perlinent ad Dei cullum, et pietatem erga parentes; III. quas lex praescribit, et consuetudine , ae moribus confirmat; IV. denique omne id, quod convenit inter paries. b. Q. Quaenam argumenta credibilia putanda sini Τ. B. Sunt illa in primis, quae sero semper eveniunt in natura , c. g. liberos a parentibus amari; Il. quae saepius accidere Solent , ut sanum, et viribus pollentem hominem ad crastinum perventurum; III. rum interdum contingunt , ut surtum ab eo, qui omi suit, saelum eSSe. 6. Q. Quaenam argumenta dicuntur insila Τ