장음표시 사용
1쪽
Hiofon1mus Donatus. honestissimo Ioeo Venetiis ortus ei rea annum me cimis anno autem mam immaturo obitu Romae extinctus, linguae grecae magistrum habuit Thoodorum Caram , condiseipulum Hermolaum Barbarum. familiares Pi eum Mirandulanum , Marsilium Ficinum , Aldum seniorem , M. Ant. Sa. bellieum , Pierium Valerianum , qui litterarum prine ipes illa aetate suerunt. Plurimis pro sua patria lanetus muneribus , praeseeluris . ae legationibus . otiuin tamen exeolendis quoque tu in saeris tum saecularibus disciplinis impendit ; eulus rei testes sunt lucubrationes permultae egregiae , cum editae tu in in editae , quas diligenter eum auctoris vita enumerat P. Iohannes Augustinius in scriptoribus venetis T. II. p. uo I. sqq. In lais est opus de S risus vincii processisse adversus Graecos , quod ineditum in vati ea noeodi eouservari Augustinius praedictus novit . et milii valleanam hiblii theram perlustranti se obtulit, digitum tuo luee propier silli elegantiam , dimctrinae vim . et sacri dogmatis tutelam visum est praesertim quia aliud strictius opuseulum δε mimiam rontimae Sodis contra eosdem Craeeos iamdiu upis romanis impressum fuit , et Clementi VII. P. M. inseri iam ab eodem Philippo uieronymi stio , eydoniensi in Creta episeopo , qui hoc in ullo maius paterni ingenii monumentum ad Leonem X manu seriplum misit.
2쪽
PHILIPPI DONATI IN LIBRUM HIERONYMI DONATI
DE PROCESSIONE SPIRITUS SANCTI
PRAEFATIO. Statueram iam pridem, Leo poni. max. , Hieronymi Donati patris
mei lucubrationes in lucem edere, cum ut quotidianis eruditorum virorum stagitationibus morem gererem , tum ut Parentis nomen officiosius, quacitum in me esset, posteritati commendarem; sed
id genus officii ac pietatis disserre in hunc usque diem coactus
sum temporum culpa. Mortuo enim patro, sagrante saevissimo bello Italia , nullus omnino locus litterarum studiis relictus videt,atur. Nobis vero filiis ad miserrimam orbitatem accesserat ingens Patriae calamitas, ut adhibere animum non potuerimus ad ea quae pacem, otium , tranquillitatemque postulabant. Nunc Postea quam tua in primis opera revixiscimus, animum revocavimus ad eas artes, quae te principem iamdiu meritissimum exoptarunt. Quod ad me attinet, quum haberem multa quae ederem paternae Eruditionis monumenta, Placuit praemittere quasi ceterarum editi uiam praecursorem librum de processione Spiritus sancti, opus nimirum multarum vigiliarum in quo Graecorum impieta vel patrio testimonio, tam docte, tam olegantur convincitur, ut pro Latinorum causa desiderari nibit praeterea possit. Scripsero de hac ipsa re multi tum Graeci, tum Latini, verum aut imperfecte aut ba bare , ideoque legentibus vel desiderium vel nauseam reliquere. At
is auctor si filio de paternis dicere licet laudibus j id quod erim
ditissimi quique clausentiunt, amplitudinem rei, de qua hic agitur, pari ornatu oratiouis complexus est. Cui vero potissimum nuncuparetur is labor , sane milii ambigendum non fuit: sciebam enim librum de summa religionis chrie clanae non esse edendum sub alterius auspiciis, quam illius, qui christianae religioni praeest arbibiter ac moderator. Memineram insuper me legisse, Leonem pri-
3쪽
mum poni. max. ad tollendos errores de Spiritu sancto quihus tune universa orientis plaga reserta erat, Clialcedonense concilium celebrasse, Ea propter tibi, qui eiusdem es nominis , parilisque in religionem allectus, apprimo convenire tam nefarii erroris reliquias, si quae adluic extant ) e medio tollem, edito huiusmodi libro, atque in omnes terras tuo iussu promulgato. Sed si nulla me alia ratio, seu amplitudinis tuae, seu honitatis impelleret, ut paternos tibi labores consecrarem, debuit profecto id efficere summa observantia, singularisque benevolentia, qua tecum pater meus dum viveret, ita de inctus erat , ut devinctior esse non potuerit: nee dubito , quin si sua ipsemet edere potuisset, tibi uni dicasset, qua cunque de religione conscripserat. Quid igitur agendum fuit milii filio paternae gnaro voluntatis 3 quum praesertim profitear non minorem erga te venerationem , quam Pater tu te, aut ego in patre ni semper fuerim professus, Atque utinam dissicilioribus curis soluius ad ceteras editiones adhibere animum possimi Est enim mihi in
manibus liber epistolarum, opus nisi me pietas sallit ) eruditum
pariter ac elegans: est et libellus de primatu romanae Sedis: est et paraphrasis in librum Aristotelis de physico auditu, quae opus omnium dissicillimum ita clarum apertumque reddit, ut nullius
penitus commentariis egeamus: Est et de cretensi terraemotu copiosa epistola ab co conscripta quo tempore Cretae inSulae pro sena tu veneto praeerat: sunt praeterea orationes multae, et alia complura. Quae omnia divino favente numine, tuaque ope, in animo est quam Primum edere , ac sub tuo felici nomine publicare. I terim hasce primitias accipito, meque auctoris filium ita commendatum habeto, ut parentis mei simul memoriae, ac meae erga te observantiae non immemor, me in medio ipso deficientem opere,
quae tua est humanitas, subleves ac sustentes.
4쪽
DE PROCESSIO ΝΕ SPIRITUS SANCTI
Inter tot pestes animi, quibus omni ex parte obsidetur humana fragilitas, illa non omnium minima est, quod ad dissentiendum
inter se pronae mentes hominum semper incumbunt: nec censereidem vult aIius cum alio, ut dum aliud sentit, plus sapere vide tur. Hie ab initio omnes aetates iamdiu morbus invasit, atque ad. huc aevo nostro cum Plurimis aliis vitae incommodis velut sedimentum est in rundo subsidens. Bruta animalia tribus dumtaxat discordiarum occasiouibus irritari perhibent, loco, nutrimento, semina Pro quibus saepius aguntur in pugnam. Homini praeter haec addita est couiecturae et opinionis occasio, ex quibus non solum contentio et ambitio, sed odia et bella subcrescunt. Quum enim una sola sit veritas , iussu itae tamen sunt coniecturae veritatis r quod quisque coniectatur, id amat, et verum putari vult, ct velut plerique poetarum stolidiores inepta carmina, ob id tantum quod sua sunt, admirantur. Praetereo magistros, quibus nos ipsos emancipa.mus, et in quorum, ut ait Flaccus, Verba iuramus. Hoc procul dubio vitae portentum est, et contagio Conversationis humanae, captivare ingenia, et animum ad lihoram contemplationem veritatis natum pertinacia atque ignorantia coercere. Hi ac per antiqua tempora , quum de Deo, de rerum naturae principiis, de anima, et aliis Plorisque rebus addicti opinionibus, non tantum varia, sed elicim salsa sentirent, ortae sunt sectae Veterum philosophorum , quae diversa sibimet nomina indiderunt. Hinc etiam post editam evangelii lucern, hoc est postea quam per Christum Iesum salvatorem nostrum , veritas de terra orta est et iustitia de caelo pro spexit , profligato scelerum et daemoniorum cultu quia nihil um-
5쪽
G ul ERONYMI DONATI quam homini in hac vita ab omni parte beatum est) ex eodem morbo distractae haereticorum impietates, fidem orthodoxam, et catholicam insecero, Arriani, Sabelliani, Eutychiani , Nestoriani et ne singulos prosequar labefactores purae fidei et carnifices evangelieae veritatis , ex eadem pertinaciae labe et contagione prose- eii sunt. Contra quorum insanias et deliramenta non solum statuta concilia sunt, sed etiam post dimissa concilia, a maximis quihusque catholicae fidei assertoribus tam graecis quam latinas a-hunde pugnatum est. Clade tamen incredibili deinceps accepta , quae maximam partem Orbis terrarum evertit , scelere atque impietate inanitiethanae perfidiae, quae Christum professa tantum ex
xirgine, anhelitum Dei patris, non silium. legem ex angelicam, mentis inscitia, quam in prῖmi A pros; tetur infregit, et promissis aepermisit; xitae turpitii ἰή illecebris inquinavit. Origo totius huiu-M e chri ii anne ealamitatis ab hac ipsa peste prosecta est, dissidentibus inter so iis, qui so primum utrimque dixere Christianos, ut
tota Mautia ethanorii iii secta christianorii in sere hominum dici poς- sit: quae ex Origine valenti Dianae , ut manicheae, et nestoriatiae
haereseos, a vera Christi sile prolapsa , in perditionis harathrum praecipitata sit: namque a principio minimis in rebus dissentientes in devia deducit, velut errore verae semitae, iandem a doctritia Christi longis imo reces ortitit. Successit deinde paulatim inier trientis et Dectilentis ecele iis aliqua semper ex eadem labe di- Scordia, ex qua orthodoxae fidei ingens ulcus Obrepsit, quod pei
duci una saepentina ero sorti ad cicatricem, noxis semper tu herculi, sanie rediviva subputruit i set eo latius ac portinacius carcinoma iis huius labes serpuit, quo diutius infelices Graeco stia etiam lingua destituit: ut tantae nunc aegritudini; remollia a praestantissi- ii iis, quos habent, medicis animarum potero non possint.
insolix Graecia flos olim orbis terrarum s proh dolor i ita
est humanarum rerum vicissitudo tilina sons ingeniorum , ut d c trinarum ac scientiarum inveniri, et ni hi tra , Dunc non F alum doctrinae et si ioniicio , sed etiam primcirum dicit uncularum et elementorum ignara, non potest suos auctore; videre , non potest legere, non potest discere, Basilium . 'Athanasium , CFrillum . iros Gregorios , naZia renum, Dyssenuin , Deocosarienseira , Cho obto'mum , Dion)sium , Epiphanium. Maximum, Iohannem da noscomit i
6쪽
aliosque permultos assertores catholicae fidei, lumina cliKstiana a religionis. Hos cgo minc milii duces eligo , quasi sontes ex quibus hauriam , quasi stores ex quibus colligam antidotum veneni, quod oli in a Pholio introductum, nune Graeciam plus solito Perimit: quae offusa ignoratiouis et pertinaciae tenebris , tot radios evangelicae lucis deserit, atque his relictis, dat manus nescio quibus homunculis, et quasi prodigiis humanae vitae, quorum studium et sola religio est, ut occidentalibus hominibus insensi sint ; ut impossibilo existiment clandem simul esse posse latiniim hominem et christianum. Istos specie honi decepta Plebs sequitur: et quum prima christianae professionis virtus sit diligere, discunt odisse: non cogito haec sine lacrymis, nec scribo sine singultibus et suspiriis: catholicos se nuncupari nolunt, sed Graecos: in promissa harha, ut crinibus i inpexis, ac sordibus putaui religionem Christi consistore: romanam ecclesiam, et Petri apostoli scdena odisse prima prO- sessio est: hoc tantum quaeritur, hoc tantum habeant: negligunt cetera, sint ignari, sint sine litteris , sint sine caritate , sint sine evangelio et doctrina Christi. Sive hoc peccatum gentis sit, sive poena peccati, non disquiro: hoc latitum cupio, ut resipiscant, et ut Deus tandem prolapsae in interitum Graeciae misereatur, et opem serat illi super stratum doloris eius. Sane Creta insula, cui nune ego uni ersas dux Praesidebam, Creta inquam illa hecaton polis, centum urbium fama insignis, quam ad
Graecine principatum natam Aristoteles memorat, et ex qua Lycurgum leges accepisse testatur, ipsa quoque hac contagione insecta non minimum est: et nisi inissa iam ab annis trecentis et amplius Venetorum colonia obstitisset, non solum civilitatem , qed religionem quoque or. todoxam peuitus amisisset ς nunc autum antiquae nobilitatis clara, reliquias retinens, non omni ex parte Prorsus insecta est. Itaque hoc quoque ossicium boni provinciae praesidis existimabam ,
eos quibus praeessem, non solum in veneto senatu, sed etiam in Christo, et eius sancto Spiritu habere caris, imos; neque putare tal lum ad me pertinere, purgare provinciam malis homi uibus, quam mentes etiam hominum malis erroribus. igitur dum conquiro quod per succisi vas horas legam, occurrerunt milii ex dispersarum ti terarum reliquiis graeci theologi, quos supra euulneravimus e nihil mihi visus sum melius potuisse legere: sed nec tam legere, quam ex iis ipsis errores graeci schismatis refellere. Graecis ergo
7쪽
A vi EvoNYMi DONATI hominibus graece scrit ens si), et testibus graccis auctoribus, quid recte de Spiritu sancto sentire debeant, Deo bene inuante commonis strare ex evangelica doctrina constitui. Quod mihi fortasse dissi iacilius futurum est, quia quicquid et librorum et ingeniorum in Graecia reliquum fuerat, id iam totum in Italiam commigravit, Draeter eum, quem hic reperi Aristobulum Apostolidum antistitem Optimum, cum quo solo ex Graecis omnibus in Creta graece lo- uui potui. Is ut mori hus praestat et litteris, ita sua honitate, et meo etiam suasu, ex iuventute aliquos iam Suscitat, quos instituat, ut haec possint legere, et ut graecae litterae Graecis aliqua
Neque tamen ignoro me fortasse imprudentius sacere , qui clere tanta disserere audeam, quae non nisi purgatissimis mentibus cernitur: et quia de Spiritus sancti processione loqui non possumus nisi in Spiritu sancto, vereor ne per prophetam mihi dicat Deus : quare in enarras iustitias meas, et assumis testamentum meum peros tuum y tu vero odisti discipliciam et proiecisti sermones meos. Sed fuerit haec moribus meis aliena professio, certe studiis aliena non est: et ex iis, quos supra enumeravimus, sontibus et goribus h ne sperare est. Id praeterea me consolatur , quod nemo prohibetur ingredi caritatis viam, ut ad eum possit tendere, de quo , ut ait Augustinus, Scriptum est, quaerite saciem eius semper. Iuvabit enim sanetus Ipse Spiritus conatus meos, qui si ubi vult spirat, quanto magis spirabit, ubi de suae processionis veritate disseritur '
Quanta difficultas circumstet eum, qui de Spiritu sancto, sicut de universo Triuitatis mysterio, disserit. De hae igitur Spiritus sancti processione, sicut de univerSU Sum mae Trinitatis mysterio , quantum ego ex graecis simul et latinis auctoribus coniicio, satius est credere et cogitare, quam loqui ἔquia eum de re ineffabili sari volumus, nominibus utimur ex sem
8쪽
su et cogitatione translatis in eo exprimendo mysterio, quod non solum supra omnem sensum et cogitationem, sed supra omnem etiam inteIligentiam est. Et ideo facillime fallimur, et quam Sa pissime in tenebris cespitamus; quia ut ait divus Aurelius Augustinus , mentis humanae acies invalida in tam excellenti luce non figitur. Pater enim . Filius , Spiritus sanctus , generare , genitum EMse, procedere, licet magnum et inessabile mysterium explicent, sunt tamen nomina ex humanae imbecillitatis similitudino derivata: ea quanto simplicius et castius possumus, divinitati simplicissimae coaptamus. At vero id quod totius naturae causa est, quod supra omnem naturam eminet, naturalibus verbis et rationibus assequi sperare vanissimum est, generare, genitum esse, procedere, prodire, egredi, exire, essundi , pullulare, scaturire, nostrae infirmitatis v
cabula et particulae idiomatis sunt. Quid in his gloriamur, et di- Iatamus fimbrias , atque ob id nos magistros in tanta re facimus λin qua utinam discipuli merito esse possemust Improvida et stulta mortalitas de re immortali disserit , et caeca ac plena proprii amoris ambitio, dum de tanta re considerat, circa dictiunculas halluciliatur , et nuctuat, nec quid in re sit, quaerit; nec quid di-Catur, exigit; sed quomodo, et quibus nominibus, explicetur. Una
ubique veritas est, una ubique Trinitas unus Deus, quae varie excipitur cogitationi hus nostris , varie exprimitur vocibus nostris. Nos in sirpo nodum ponimus , et in tranquillissimo lactis alveo, velut in magno oceano, fluctuamus.
Quod fide opus est in sanetissima Trinitate intelligenda. Undenam circa ipsam de Spiritus sancti processione sententiam dissidia manaverint, Quamquam autem sanctae atque individuae Trinitatis unitas merito in sacris litteris iuessabilis nuncupata est, quia non potest ese
primi voce sensuali, nec humana ratione comprehendi, magnum tamen atque incredibile est in ea ro fidei iuvamentum. Fides enim nostra , quae nostra Victoria est, quae vineit mundum, ipsa nos extollit supra vires nostras, et facile ostendit contemptissimam csse rem hominem, si non supra humana uitatur. Mens itaque ii a
9쪽
mana a tam excellenti luce non prorsus excluditur, si per fidei iustitiam illustratur, nec in tam alto Pelago navigare prohibetur, si fidei temone regitur. Lux enim quae illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum , est ipsa lux sidet , quae procul dubio
a Christo, qui vera lux est, provenit, et mentis noStrae aciem acuit et in caecitatis nostrae tenebras lumen inducit: quo su-hlato diversis diversa sentientibus atque trade tibiis, ex eadem quam supra retulimus proclivi pertinacium mentium dissen ione, tot pestes haereticorum obortae sunt, ut indiscissa illa Clitasti tu nica, et desuper texta per totum, minutatim per frusta discerpia sit. Longum et prope infinitum esset numerare perversa dogma ta eorum, qui eam aut disciderunt, aut maculis et rugis Pessime inquinaverunt. IIuic in dies latius serpenti malo occurrere cim nata est saucia mater ecclesia trecentis decem et octo Patrihus in
Nicaea civitate Bithyniae congregatis, unde prima ni caena synodus dicta est, de qua latius postea disseremus. In ea sγmbolum editum est, quo uiasi signo et velut iudicio in Chri ti militia qui
que contra haeretico aut commilitonum Ke P mderet aut mimicum.
Sed dum in eo dictum e x spiritum sanctum a Patre Procedere, non habita bac in parte mansione Tilli , licet in saeris ses pluris ubi quo Spiritus sanetus ita Eilii dicatur esse sicut et Patris , pro
cedente tempore inter o entis et occidentis ecclesias disputatio sui orta e t, quae postea, ut ostendemus, a Photio pertinacius in contentionum ver,a, adeo montes utriusque ecclesiae distraxit, ut quamquam post stori: utinam s nodum sub Eugenio quarto poni. max. anno ab hinc, dum haec scribebam , septimo et sexagesimo i congregatam , in qua convenientibus omnibus , qui tunc aderant Graecis, magnae tunc in litteris saeris auctoritatis et nominis, sedari omnis controver ia visa est. Maiora tamen subinde irritamenta successerunt, Marco quodam ephesino episcopo cum ea quam in synodum attulit pertinacia, inde in Graeciam reverso; et Georgio Seliolario, qui ante cuni ceteris graecis patribus in storentina SD nodo Pacem ecclesiarum approbaverat, sed ob id quod una cum Bessarione ni caeno et Isidoro rutheuo ad eardinatatus dignitatem assumptus non fuerat, indignatus, ut erat vir acri ingenio, Sic etiam acri ira percitum , per omnem Graeciam simulato religionis
10쪽
DE SPIRITUS SANCTI PROCESSIONE. LlB. l. CAP. II. III. 1 l
ot christiani dogmatis Zelci , palinodiam cecinit, et maiorem et latiorem pestem induxit. Hi ergo submissiς ignaris et rusticis , in quos facillimum est Pertinaciae documenta congerum, dissensi num semina inter utramque ecclesiam utan stilum nutriverunt, sed aperte propagaverunt et auxerunt: vilis enim et indocta plebecula, quod minus intelligit, lioc plus miratur et credit.
Quo pacto ipso in opere sit procedendum , et quod ante omnia Graecorum auctoritate theologorum utendum. Verum prius quam discutiamus quantum ex leVi causa in re ali quin magna quid enim Triuitate maius esti , Graeci, qui se catholicos nuncupari nolunt, ab Latinis discrepent, aliquanto altius nobis ordiendum est, ut non solum auctoritatibus , sed etiam piis rationibus innitamur. Et quidem ubi inter Christianos agitur, concessis evangelicae doctrinae principiis, praeter auctoritates scripturarum, pie deducta ratio plurimam mihi partem obtinere 1idetur. Sed dum eum Graecis in Graecia graece loquor, hoc illis ex indulgentia tribuo , ut Graecorum in primis auctoritatibus niti velim, quibus Latinorum rationes muniam . et validiores reddam. Expon mus ex evangelio, ex epistolis, ex graecis theologis, quae in processione Spiritus sancti ad explanandam viam veritatis putabimus pedit inere: agemus stilo simplici et rudiore forsan, quam ut graecae eloquentiae conveniat. Ad haec enim scribenda graecis litteris non moambitio, sed caritas invitavit: nec exceptis iam in sacra doctrina xocabulis etiam apud iuniores theologos quandoque uti verebimur; quia si, teste Ambrosio in exquirendo mysterio Trinitatis mens deficit , vox silet non solum hominum sed angelorum, exprimenda a n his est quibus dictionibus et xerhis possumus summa vciatas, quae in entionis et eruditionis humanae ocabulis non est alligata.